Eibartik

Ekainak 4 zituen. Goizeko 9ak Mendaroko ospitaleko erlojuan, eta ni prest, ustez nahiko erraza zen operaziorako: eskuineko sorbaldako tendoi bat konpondu beharra. Ustez, diot, bidean arazo txikiak pilatzen joak direlako: lesioa uste genuena baino handiagoa eta ebakuntza luzeagoa, gorputzak ere behar bezala erantzun ez, ondoren kapsulitis demasa, atrofia, ezker besoan ere tendinitisa... Tira, aste batzuetako kontua zena 6 hilabete luzatu dela eta oraindik ez dakigula zelan (eta noiz) bukatuko den.

Luze egin dira 6 hilabeteok, luzeegi. Baina gauza asko ikasteko aukera ere eman dit. Ikasi dut zer den slap lesio bat eta zer kapsulitis itsaskorra; ikasi dut zer diren tendinosisa eta sindrome subakromiala; eta ikasi dut gorputzean badirela trigger point minberak. Ikasi dut non dauden deltoidesa eta bizepsaren zati luzea, non supraespinoso kabroia eta infraespinoso kabroiagoa, non pektorala eta pektoral txikia. Ikasi dut subeskapularrak zer min eman dezakeen, non denik ere jakin ez arren. Fisiologia master txiki bat.

Ikasi dut, gainera, pazientzia izaten, gauzak gorputz erdi-elbarrituaren erritmora egiten. Lasaiago eta presarik gabe. Eta ikasi dut egonean egoten.

Ikasi dut osasuna eta ondo egotea baloratzen. Eta zaintzen gaituzten sendagile, erizain eta fisioen lana are gehiago baloratzen. Ordaindu behar diren zergekin kexatzen diren haiei esango nieke denboralditxo bat igarotzeko osasun-zentro batean. Eta gaixotasuna bere neurrian sufritzen: askoz okerrago daude makinatxo bat.

Ezker beso gauzaeza erabiltzen ere ikasi dut, beso bakarraz (eta ezkerraz) moldatzea ezinezkoa zela uste nuenean. Zenbat truko txiki ikasi ditudan eguneroko bizimodua ahalik eta erosoen igarotzeko.

Eta ikasi dut blogeko mezuak ezker eskuz eta pazientzia handiz telefonoan bertan idazten. Azken hau bezala, aurreko guztiak bezala, Mendarora egunero egindako autobuseko joan-etorrietan mugikorrean idatzita.

Internetek ingurutik isolatzen omen gaitu. Hala diote batzuek. Nire kasuan, behintzat, telefonoa, tableta eta sarea salbabidas txikia izan dira ekaitzaldi txiki honetan. Isolatu? Bai zera.

Gaur sei hilabete operatu ninduten. Tunelean argi gutxi dago oraindik, baina tunela aurkitu dut, gutxienez. Aste honetan horra gora heldu naiz, sekulako poza. Ikurrina ipintzekotan egon naiz nire Everest tontorrean! 

Maricón! Oraindik ere, 10-12 urteko mutilen artean horixe: Maricón! Futbolean jokatzen ez duenari, antzerkia edo dantza egiten duenari, desberdina denari: Maricón! Hezikidetza eta berdintasunaren aroan ere, Maricón! Pirritx eta Porrotxen gizarte-eredu koloretsuan hazitako haurren artean ere, Maricón! Urrun dago umeen arteko jolas eta txantxa izatetik. Pentsarazi beharko liguke. Sema-alabak nola hezten ditugun. Zenbat lan oraindik. Maricón!

Abenduaren 3an, Euskararen Nazioarteko Egunean, ekitaldia izango da udaletxeko patioan euskaren alde. Eibarko Udalak antolatuta, eta Eibarko hainbat elkarteren, ikastetxeren eta eragileren parte-hartzearekin, “Ipini aurpegia euskarari” izango dugu.

Parte hartu nahi duten guztiei bakarkako argazkia aterako zaie argazki-mosaiko erraldoia osatzeko. Euskararen inguruan dituzten pentsamendu, sentimendu eta asmoak 10-12 hitzetan idazteko ere eskatuko zaie (etxetik idatzita ekar daiteke).

• Eguna: abenduak 3
• Ordua: 9:00-19:30
• Lekua: Udaletxeko patioa
• Argazki guztiekin mosaiko erraldoia osatuko da.

Parte hartzaileek idatzitako mezuak anonimoak izan daitezke eta Twitter eta Facebook bitartez ere zabalduko dira. Azkenik, beste batek idatzitako mezutxoa irakurriko du jendeak txandan-txandan eta megafonia bitartez entzungo da Untzagan.

Zenbat eta jende gehiagok parte hartu, hobeto! Zeu ere etorri! Bakarrik, familian, seme-alabekin, koadrilan… Eman aurpegia euskararen alde!

Euskararen Eguna Eibarren

Eibarren 2009an hasi zen Euskararen Eguna herri mailan ospatzen. Urte hartan Juan San Martinen Zirikadak eta Eztenkadak liburuen jendaurreko irakurketa egin zen. Ordutik, hainbat izan dira antolatu diren ekitaldiak: Kantu kantari kalejira (2010), Mintzodromoa (2011) eta iaz Toribio Etxebarriaren jaiotzaren 125. urteurrena zela-eta, besteak beste, berak idatzitako Flexiones verbales y Lexicon del euskera dialectal de Eibar lanaren jendaurreko irakurketa eta mahai-ingurua (ikus argazki batzuk).

Gudari zaharraren gerra galdua
Ramon Saizarbitoria
Erein, 2000

Gerra Zibilean gazte zela, Intxortako gudan hanka galdu zuen agure zahar donostiarra notarioarengana hurbildu da, gerrako elbarri izanik pentsioa jaso ahal izateko agirien bila. Donostiako notarioarenean hasi eta Intxorta magalean amaitzen den eleberriak izenik gabeko gudariaren oinazearen berri ematen digu, Intxortatik Intxortarako bidaia biribilean.

40 urte igaro arren, gerran (eta gerran galdutakoan) baizik pentsatu ezin duen gudariaren gogoetak; gogoeta etengabe eta errepikakorrak, buruko mina sortu artekoak. Gerra galdu zuen; baina baita hanka ere, eta esan daiteke bizitzeko gogoa edo ahalmena ere galdu zituela Intxortan (izenburuan bertan iradokitzen den bezala). Baita gazte maitea ere, orrialdeak aurrera joan ahala jakingo dugunez.

Eleberri laburra (edo ipuin luzea, nahiago bada), 100 orrialde eskasekoa. Bera bakarrik ez ezik, Gorde nazazu lurpean (Erein, 2000) bilduman ere argitaratu zena. Gordina bezain ederra, esan dudan moduan, Saizarbitoriak maisuki kontatua. Kafe beroa eskuetan duzula, euri-tantak leiho-joka, ordu t'erdiko jarrialdian irentsi eta gozatzekoa.

Ondo txegosteko gehiago beharko duzu.

Ideia bat bestearekin lotuz, Twitterreko txio-truke txiki batek beste irudi hau ekarri dit gogora: Zarautz da, orain dela 2000 urte inguru (Mollarri ingurutik begiratuta, barrenean Getariako San Anton). Arkamurka Taldeak antolatutako erakusketa bateko kartela da, Andoni Ruiz Etxeberriak egina.

Bai, horrelakoa zen, gutxi gorabehera, Zarautz orain dela 2000 urte ingurura arte: itsasoa, dunak, eta padura zabala bere ostean (gaur herria dagoen tokian). Garai hartan hasi zen gizakia ingurua eraldatzen: lehenengo herrixka txiki bat eraikiz hondartzaren beste muturrean, ondoren herria gutxinaka handituz, eta beti etengabe dunei eta padurari lekua janez, batez ere azken 200 urteotan (egungo nagusiek ondo oroitzen dute trenbidearen hegoaldean padura zati zabal samarrak zeudela oraindik ere 1940-1950 inguruan).

Gizakiak bere ingurunea moldatzeko (eta kakazteko) ahalmen itzela daukala!

Iaz ere aipatu nuen eta aurten errepikatu egin da: grazia egiten dit, gaur egungo mundu hiper-arautu eta zuzenean, nola irakasten dizkieten 7-8 urteko haurrei mozkorren abestiak. Pozik gainera, Eibarko kantu zaharrak gorde eta transmititzea garrantzitsua delako, zelan ez.

Aurrekoan "Hiru gizon ilustre" izan zen, hiru eibartar mozkorren gora-beherak kontatzen dituena. Aurten "Arragueta kalian" ikasten dihardugu, erabat mozkortu ondoren (eta kalean erdi-biluztu ondoren), txixa-putzura jausi eta ia-ia ito ere egiten diren 4 atsoena.

Semeak ez zuen ezer ulertzen (irakasle batzuek ere bai ote?), baina azalpen egokiak eman ostean, gustura baino gusturago ikasi du abestia, zelako etxeko lan polittak!, eta sekulako gogoa dauka bihar gelakideekin komentatu eta abesteko. Adina ikusita, ziur nago elkarri tutulu-mendixa erakusten amaituko dutela... ;-)

Arragueta kalian
merienda haundixa,
lau atsoren artian
bost azunbre ixa.

Jarri ziradenian
mozkortuta ixa,
alkarri erakusten, maittia,
tutulu-mendixa*.

Batak baltza zuela,
bestiak zurixa,
jarrittako tokixan
egin zuten txixa.

Harek formatu zuen
Egoko ibaixa,
atzeruzka jausitta, maittia,
itto ziran ixa. (bis)

*Tutulu-mendixa: poxpolina, potxolina, monte de Venus (Tutulu, izatez, Eibarko mendi-kasko txiki bat da).

Eibarren horrelakorik ez eta Eibarko Klub Deportiboak herri lasterketa antolatzea erabaki du aurtengoan. Eibarko antxitxiketalari ezagunenaren omenezko izena hartu du, Europako Txapeldun den Asier Cuevasena.

Atzo arratsaldean izan zen, hortaz, I. Asier Cuevas Herri Lasterketa (hemen aurkezpena). Gu ez gaude antxitxiketarako, baina seme-alabek hartu zuten lekukoa. Arratsalde polita izan zen. Zorionak antolatzaileei.

Irudi batzuk lagatzen dizkizuet:

Euskararen normalizazioa lortzeko eta gure hizkuntza eguneroko bizimoduan arazorik gabe erabiltzeko lan asko egin daitezke. Horietako batzuk sakonak izango dira; asko erakundeek egin beharrekoak; beste batzuk hiztunon esku egongo dira; edo zenbaitetan gizartearen alderdi asko inplikatu beharko dira. Baina badira oso erraz egin daitezkeenak. Erabakia hartu eta egin, besterik ez da behar. Esate baterako parking publikoetan egin daitekeena.

Beti ernegatu nau aparkaleku publikoetako makinetara iritsi (sarreran zein ordainketan) eta gaztelaniaz aurkitzeak. Euskaraz nahi badituzu, beti lan extra bat (batzuetan aukera hori ere ez). Euskara bigarren hizkuntza, ingelesaren edo alemanaren pareko. Eta beti pentsatu izan dut gune egokiak direla euskara sustatzeko eta gure hizkuntzari bisibilitate handiagoa emateko. Izan ere:

1. Aparkalekuetan jende ugari biltzen da
2. Makinek ikurrak dituzte eta ia edozein hizkuntzatan uler daitezke
3. Beti antzekoak izanik, erdi-ulertuta edo ia irakurri gabe ere erabili daitezke.

 Esan bezala, normalean gaztelania dute lehenetsita eta euskaldunoi eskatzen zaigu esfortzua. Esate baterako Donostiako ospitalean ikusi dudan hau (kasu honetan, makina kanpoko argibideak ere gaztelania hutsean):

Zergatik ez horrelakoetan euskara lehenetsi? Ez da erraza eta merkea? Ez litzateke, bere txikitasunean, eraginkorra izango? Ba, horixe: udal eta erakundeak, hasi lanean.

Eibarren hala dugu, esate baterako. 10 puxtarri!

Duela egun gutxi albiste izan dira Elhuyar eta bere hiztegiak. Hala ere, esango nuke, webgune berriak eta hiztegien edizio berriek erdi-ezkutuan utzi dutela niretzat interesgarriena izan dena: Kindle-rako hiztegi elebiduna ere kaleratu dute. Euskarak zuen hutsune handi bat betetzera datorren baliabide garrantzitsua.

Liburu-irakurgailu elektronikoak hizpide izan ditut orain gutxi. Papera nahiago dudala aitortu nuen aurrekoan, baina ebook-en garrantzia eta erosotasuna baztertu barik. Eta, aurrekoan aipatu ez banuen ere, irakurgailu elektronikoen abantailarik handiena hiztegiena da. Liburu bat irakurtzen ari zaren bitartean, ti-ta zure zalantzak argitu ahal izatea.

Aspaldi nenbilen euskarazko hiztegi baten bila; hiztegi zalea naizelako, eta liburu elektronikoen irakurketari "plus" handi bat ematen diotelako. Alperrik. Ez zegoen ezer. Azkenean, Elhuyarren hau heldu den arte; eta berehala jaitsi eta probatu dut.

Erraza da. Euren webgunean erosi behar da, 4 euroren truke, eta zure Kindle irakurgailura gehitu. Gailuak automatikoki identifikatuko du eta hiztegien atalera gehituko. Kindle-a ez da gai euskara identifikatzeko (7 hizkuntzatarako bakarrik dago konfiguratuta), baina horrek ez du eraginik izango, normalen, irakurlearengan. Liburu bat euskaraz badago, defektuz Elhuyarren hori aktibatuko da (beste hizkuntza txikiren baten hiztegia gehitu ez baduzu, behintzat).

Liburuek kode egokirik ez

Hortik aurrera sortzen den arazotxoa: irakurgailuan ditugun liburuek ere "euskara" hizkuntza-kodea izan behar dute euren metadatuetan (bestela, gailuak ez daki zer hiztegi ireki behar duen, euskarazkoa edo beste zein); eta orain arte ikusi dudanaren arabera, euskarazko liburu askok (nire kasuan ia guztiek) "español" edo "english" kodea dute (nire irakurgailuko ia denak Susan erositakoak edo Armiarmatik jaitsitakoak dira). Nik neuk ez badut nahi barik zeozer egin, esango nuke horrela banatzen dituztela argitaletxetik. Ondorioz, liburu horiekin ezingo dugu erabili zuzenean Elhuyar hiztegia (ezta beste edozein hiztegi ere). Hau ez da bakarrik euskarazkoen arazoa: gaztelaniazko batzuk ere gaizki kodetuta daudela konturatu naiz, ingelesezkoak bailiran.

Zer egin? Calibre edo antzeko programaren baten bitartez liburuei hizkuntza-kodea aldatu ordenagailuan, "euskara" ezarri, eta irakurgailura berriro igo. Eta orduan bai, orduan etekin osoa atera ahal izango diogu gure irakurgailuari.

Elhuyarrek kaleratu duen baliabide berriak baditu pare bat "hutsune" txiki (kindle irakurgailuetan bakarrik dabilela; eta euskara-gaztelania dela). Hala ere, esango nuke urrats handia dela irakurleontzat eta gure hizkuntzarentzat, oro har. Behar-beharrezko genuen zerbait zen.

Beste puxtarri bat liburu elektronikoen alde! Mekatxis...!

Aspaldiko partez Orbea kiroldegiko span egon naiz. Gustura, lasai, ia-ia bakarrik. Eibartarrontzat luxua da horrelako instalazio bat izatea etxe ondoan eta prezio egokian.

Ez da handiegia, baina nik behar dudanerako nahikoa dauka: sauna finlandiarra, turkoa, putzu hotza, dozena bat txorrot eta jakuzzi...  Niretako nahikoa (gehienbat saunazalea naiz ni). Gainera, munduko sparik lasaienetakoa izango da; noan bakoitzean ia bakarrik egoten naiz (adi! ez joan domeketan!). Luxu ikaragarria!

Baditu, gainera, beste puntu oso on batzuk, asko apreziatzen ditudanak:

• Prezio egokia du; bazkideentzat, behintzat. Ezagutzen ditudan spa guztiak baino merkeagoa (bazkide bonoarekin 10 euro; bestela 20 euro inguru)
• Ez da txapelik behar, hori lasaitasuna! (gora Ogrosabel)
• Ordu mugarik ez dizute jartzen, eta hori ezinbestekoa da sauna lasaigarria hartzeko, ordulariari etengabe begira ibili barik (sekula ez dut ulertu spa batean ordutegi jakin bat presaka bete behar hori).

Hori dela eta, ni neu gusturago joaten naiz Orbeara, inguruko beste batzuetara baino. Gogoratu gainera: hidroterapia osasuna da (tira, hori nik orain esatea... baina bai).

Orbeaneko Kiroldegia

Spa ez ezik, oro har, Orbeaneko kiroldegia oso ondo dago, goitik behera. Honezkero 3-4 urte inguru izango ditu. Eibarko Udalak diru mordoxka ipini behar izango zuen, baina merezi izan zuela esango nuke. Hasteko Ipuruako masifikazioa samurtu zuen eta (Orbea ere masifikatzen da tarteka, baina tira); gainera, 'behetarroi' instalazio txukuna eskaini zigun etxetik gertu.

Egia da txikia dena, eta horregatik jaso ditu kritikarik gehienak. Txikitxoa da igerilekua, txikitxoa gimnasio eta ikastaroetarako aretoa, txikitxoak aldagelak eta spa. Baina txikiak bezain egoki, lasai eta goxoak ere badira.

Gu geu, behintzat, poz-pozik gaude.