Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Eibartik / Gaiak / Txoriak

2023an behatutako hegaztien zerrenda

Asier Sarasua 2024/01/14 12:15
2023an behatutako hegaztien zerrenda

Sabine antxeta (Xema sabini)

Hemen nator aurten ere iaz ikusitako hegaztien laburpen-zerrendarekin, azken urteotako ohiturari jarraituz (2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022 eta 2023). Datu guztiak eBird aplikazioaren bidez jaso eta gordeak; euskaraz duzue eBird, gainera, ez ahaztu!

2022. urtearen lepotik igaro da 2023. urteko burua, neurri handi batean, hegazti behaketei dagokienez. Euskal Herritik kanpo oso gutxi ibili ahal izan naiz eta, ondorioz, behatutako hegazti espezieen zerrenda ez da oso luzea izan, baina, ostera, Euskal Herrian bertan ikusitako espezie kopurua ohikoa baino handiagoa izan da. Tira, sartutako orduen araberakoa da hori, besterik gabe. Naturaz gozatu, mendi, baso eta eskualde berriak bisitatu, eta hegaztiek ematen dizkidaten une gozagarri horiek bizi.

Aurten ikusitako 219 espezieen artean 4 izan dira niretzat berezienak, ezohiko izanagatik. Bizitzan lehenengoz ikusi ditudan 'aurreskuak' izan dira Sabine antxeta, paita gorrizta eta zerra txikia, eta Lekeition agertu zaitzaigun martin handi iparramerikarra izan da 2023ko albiste txundigarriena.

Izan ere, 2023. urtean txoriburu euskaldunontzat albiste deigarririk izan bada, martin handi iparramerikarrarena (Megaceryle alcyon) izan da. Martin arrantzale handi hau Ipar Amerikan bizi da, Kanada eta Mexiko artean. Migratzailea da, baina betiere kontinente berean. Hala ere, eguraldi txarrak bultzatuta, banakaren bat heldu izan da inoiz Europara, oso-oso tarteka eta gehien-gehienetan uharteetara (Islandia, Irlanda, Britainia Handia eta Kanariar Uharteak). Eta hara non, 2023ko irailean, Lekeition agertu zen ale bat Europako txorizale guztiak zur eta lur utziz. Sergio Pagánek aurkitu zuen irailaren 16an, Jon Zubiaurrek identifikatu irailaren 25ean, eta zenbait astez ikusi ahal izan genuen, nahiko eroso eta samur txorizaleok Lekeitioko paduran, araztegi parean. Euskal Herriko zaleak ez ezik, Europako hainbat tokitatik etorritako ornitologoak bildu ziren Lekeition iraila eta urrian zehar, martin arrantzale hau Europa kontinentalean ikustea ez baita ahuntzaren eztula! Lehendik ere ikusia neukan espeziea Estatu Batuetan, non nahiko arrunta den, baina horrelako espezie bitzi bezain ederra Euskal Herrian bertan ikusi ahal izatea benetan ahaztezina izan zen.

Martin handi iparramerikarra

Andy Reago, Wikipedia.

Bestalde, hiru txori izan ziren bizitzan lehenengoz ikusi ahal izan nituenak 2023. urtean zehar. Horien artean bereziena zerra txikia (Mergellus albellus) izan zen niretzat, Eskandinavia iparraldean eta Siberian kumatzen den zerra espezie polita, Euskal Herrian erabat ezohikoa dena. Añuako ureztatze-putzu txiki batean agertu ziren 3 ale 2023ko urtarrilean eta txorizaleontzat topagune bihurtu zen Arabako herri txiki hori egun batzuetan zehar.

Zerra txikia

Matti Virtala, Wikipedia.

Paita gorrizta espezie exotiko asiarra da, Europa Mendebaldera gizakiak ekarrita heldu dena, bere edertasunarekin parke eta etxaldeak poliztera. Ihes egindako zenbait ale Araban finkatu dira azken urteotan eta, orain arte izkin egin didaten arren, Mendixurren ikusi ahal izan nuen azkenean horietako bat 2023ko abuztuaren 14an.

Paita gorrizta

Misha Mukherjee, Wikipedia.

Sabine antxetari dagokionez, antxeta txiki eder-eder bat da. Burubeltz mokohoria, beteraztun gorri deigarria dauka eta 3 kolorez margotutako hegoak, V forma deigarriekin. Artikoan bizi da, hango tundrako hezeguneetan kumatuz; negualdia, berriz, Afrika eta Amerika hegoaldean igarotzen du. Negu partean ikus daiteke tarteka Euskal Herriko kostaldean, gehienbat eguraldi txarrarekin, bestela nahiko pelagikoa baita. Normalean oso ale gutxi agertzen dira gure kostaldean, baina 2023ko udazkena ona ere ona izan da espezie honentzat eta erruz ikusi ahal izan ditugu gure lurraldean. Polita gero!

Sabine antxeta

Omar Runolfsonn, Wikipedia.

Halaxe ba, beste txori-urte gozagarri bat. Hara laburpena:

  • Guztira, urtean zehar: 219 espezie.
  • Euskal Herrian: 208 sp. (nire errekorra)
  • Araban: 136 sp. (errekorra)
  • Gipuzkoan: 124 sp.
  • Bizkaian: 112 sp. (errekorra)
  • Nafarroa Garaian: 76 sp.
  • Ipar Euskal Herrian: 51 sp.
Antzara hankagorrizta (Anser anser)
Branta musuzuria (Branta leucopsis)
Beltxarga arrunta (Cygnus olor)
Beltxarga beltza (Cygnus atratus)
Paita gorrizta (Tadorna ferruginea)
Ahate musketaduna (Cairina moschata)*
Ahate mokozabala (Spatula clypeata)
Ipar-ahatea (Mareca strepera)
Ahate txistularia (Mareca penelope)
Basahatea (Anas platyrhynchos)
Ahate buztanluzea (Anas acuta)
Zertzeta arrunta (Anas crecca)
Ahate gorrizta (Netta rufina)
Murgilari arrunta (Aythya ferina)
Murgilari mottoduna (Aythya fuligula)
Ahatebeltz arrunta (Melanitta nigra)*
Zerra txikia (Mergellus albellus)
Galeperra (Coturnix coturnix)
Eper gorria (Alectoris rufa)
Txilinporta txikia (Tachybaptus ruficollis)
Murgil handia (Podiceps cristatus)
Txilinporta lepabeltza (Podiceps nigricollis)
Haitz-usoa (Columba livia)
Pagausoa (Columba palumbus)
Usapal europarra (Streptopelia turtur)
Usapal turkiarra (Streptopelia decaocto)
Kukua (Cuculus canorus)
Sorbeltz arrunta (Apus apus)
Uroilanda handia (Rallus aquaticus)
Uroilo arrunta (Gallinula chloropus)
Kopetazuri arrunta (Fulica atra)
Zankaluzea (Himantopus himantopus)
Abozeta (Recurvirostra avosetta)
Itsas mika (Haematopus ostralegus)
Txirri grisa (Pluvialis squatarola)
Txirritxo handia (Charadrius hiaticula)
Txirritxo txikia (Charadrius dubius)
Hegabera (Vanellus vanellus)
Kurlinta bekainduna (Numenius phaeopus)
Kurlinta handia (Numenius arquata)
Kuliska gorria (Limosa lapponica)
Kuliska buztanbeltza (Limosa limosa)
Istingor txikia (Lymnocryptes minimus)
Istingor arrunta (Gallinago gallinago)
Mendebal-txori mokolodia (Phalaropus fulicarius)
Kuliska txikia (Actitis hypoleucos)
Kuliska iluna (Tringa ochropus)
Kuliska pikarta (Tringa glareola)
Bernagorri arrunta (Tringa totanus)
Kuliska zuria (Tringa nebularia)
Harri-iraularia (Arenaria interpres)
Txirri lodia (Calidris canutus)
Borrokalaria (Calidris pugnax)
Temminck txirria (Calidris temminckii)
Txirri arrunta (Calidris alpina)
Txirri txikia (Calidris minuta)
Marikaka isatslaburra (Stercorarius parasiticus)
Marikaka isatsbihurra (Stercorarius pomarinus)
Marikaka handia (Stercorarius skua)
Pottorro arrunta (Alca torda)
Martin arrunta (Uria aalge)
Antxeta txikia (Hydrocoloeus minutus)
Antxeta hankabeltza (Rissa tridactyla)
Sabine antxeta (Xema sabini)
Antxeta mokogorria (Chroicocephalus ridibundus)
Antxeta burubeltza (Ichthyaetus melanocephalus)
Kaio mokohoria (Larus canus)
Kaio kaspiarra (Larus cachinnans)
Kaio hankahoria (Larus michahellis)
Kaio beltza (Larus marinus)
Kaio iluna (Larus fuscus)
Ipar-txenada (Sterna paradisaea)
Txenada arrunta (Sterna hirundo)
Txenada hankabeltza (Thalasseus sandvicensis)
Wilson ekaitz-txoria (Oceanites oceanicus)
Ekaitz-txori txikia (Hydrobates pelagicus)
Ekaitz-txori handia (Hydrobates leucorhous)
Gabai arrea (Calonectris diomedea)
Gabai iluna (Ardenna grisea)
Gabai arrunta (Puffinus puffinus)
Gabai balearra (Puffinus mauretanicus)
Zikoina zuria (Ciconia ciconia)
Zanga arrunta (Morus bassanus)
Ubarroi handia (Phalacrocorax carbo)
Ubarroi mottoduna (Gulosus aristotelis)
Koartzatxo txikia (Egretta garzetta)
Koartzatxo itzaina (Bubulcus ibis)
Koartza zuria (Ardea alba)
Koartza hauskara (Ardea cinerea)
Koartza gorria (Ardea purpurea)
Mokozabal zuria (Platalea leucorodia)
Arrano arrantzalea (Pandion haliaetus)
Sai zuria (Neophron percnopterus)
Zapelatz liztorjalea (Pernis apivorus)
Sai arrea (Gyps fulvus)
Arrano sugezalea (Circaetus gallicus)
Arrano txikia (Hieraaetus pennatus)
Zingira-mirotza (Circus aeruginosus)
Gabirai arrunta (Accipiter nisus)
Aztore eurasiarra (Accipiter gentilis)
Miru gorria (Milvus milvus)
Miru beltza (Milvus migrans)
Zapelatz arrunta (Buteo buteo)
Urubi arrunta (Strix aluco)
Martin arrantzalea (Alcedo atthis)
Martin handi iparramerikarra (Megaceryle alcyon)
Erle-txoria (Merops apiaster)
Karraka europarra (Coracias garrulus)
Lepitzulia (Jynx torquilla)
Okil handia (Dendrocopos major)
Okil berde iberiarra (Picus sharpei)
Okil beltza (Dryocopus martius)
Belatz gorria (Falco tinnunculus)
Zuhaitz-belatza (Falco subbuteo)
Belatz handia (Falco peregrinus)
Urretxoria (Oriolus oriolus)
Antzandobi arrunta (Lanius collurio)
Antzandobi kaskagorria (Lanius senator)
Eskinosoa (Garrulus glandarius)
Mika arrunta (Pica pica)
Belatxinga mokogorria (Pyrrhocorax pyrrhocorax)
Belatxinga mokohoria (Pyrrhocorax graculus)
Bele txikia (Corvus monedula)
Belabeltza (Corvus corone)
Erroia (Corvus corax)
Pinu-kaskabeltza (Periparus ater)
Amilotx mottoduna (Lophophanes cristatus)
Kaskabeltz txikia (Poecile palustris)
Amilotx urdina (Cyanistes caeruleus)
Kaskabeltz handia (Parus major)
Pirripioa (Lullula arborea)
Hegatxabal arrunta (Alauda arvensis)
Kutturlio arrunta (Galerida cristata)
Ihi-txoria (Cisticola juncidis)
Sasi-txori arrunta (Hippolais polyglotta)
Benarriz arrunta (Acrocephalus schoenobaenus)
Lezkari arrunta (Acrocephalus scirpaceus)
Uhalde-enara (Riparia riparia)
Haitz-enara (Ptyonoprogne rupestris)
Enara arrunta (Hirundo rustica)
Enara ipurzuria (Delichon urbicum)
Txio lepazuria (Phylloscopus bonelli)
Txio horia (Phylloscopus trochilus)
Txio arrunta (Phylloscopus collybita)
Txio iberiarra (Phylloscopus ibericus)
Errekatxindorra (Cettia cetti)
Buztanluzea (Aegithalos caudatus)
Txinbo kaskabeltza (Sylvia atricapilla)
Baso-txinboa (Sylvia borin)
Zozo-txinboa (Curruca hortensis)
Txinbo burubeltza (Curruca melanocephala)
Txinbo papargorrizta iberiarra (Curruca iberiae)
Sasi-txinboa (Curruca communis)
Erregetxo bekainzuria (Regulus ignicapilla)
Garrapo eurasiarra (Sitta europaea)
Gerri-txori arrunta (Certhia brachydactyla)
Txepetxa (Troglodytes troglodytes)
Ur-zozoa (Cinclus cinclus)
Arabazozo pikarta (Sturnus vulgaris)
Arabazozo beltza (Sturnus unicolor)
Garraztarroa (Turdus viscivorus)
Birigarro arrunta (Turdus philomelos)
Birigarro hegagorria (Turdus iliacus)
Zozo arrunta (Turdus merula)
Euli-txori grisa (Muscicapa striata)
Txantxangorria (Erithacus rubecula)
Urretxindorra (Luscinia megarhynchos)
Euli-txori beltza (Ficedula hypoleuca)
Buztangorri argia (Phoenicurus phoenicurus)
Buztangorri iluna (Phoenicurus ochruros)
Harkaitz-zozo urdina (Monticola solitarius)
Pitxartxar nabarra (Saxicola rubetra)
Pitxartxar burubeltza (Saxicola rubicola)
Buztanzuri arrunta (Oenanthe oenanthe)
Tuntun arrunta (Prunella modularis)
Etxe-txolarrea (Passer domesticus)
Harkaitz-txolarrea (Petronia petronia)
Buztanikara horia (Motacilla cinerea)
Larre-buztanikara (Motacilla flava)
Buztanikara zuria (Motacilla alba)
Negu-txirta (Anthus pratensis)
Uda-txirta (Anthus trivialis)
Mendi-txirta (Anthus spinoletta)
Txonta arrunta (Fringilla coelebs)
Negu-txonta (Fringilla montifringilla)
Gailupa (Pyrrhula pyrrhula)
Txorru arrunta (Chloris chloris)
Txoka arrunta (Linaria cannabina)
Kardantxiloa (Carduelis carduelis)
Txirriskila arrunta (Serinus serinus)
Tarina (Spinus spinus)
Gari-berdantza (Emberiza calandra)
Mendi-berdantza (Emberiza cia)
Hesi-berdantza (Emberiza cirlus)
Berdantza horia (Emberiza citrinella)
Zingira-berdantza (Emberiza schoeniclus)

eBird plataformak taxonomia eguneratu duela aprobetxatuta, euskarazko txori-izenen zerrenda ere berritu dugu

Asier Sarasua 2023/11/11 12:35
Udazkenero eguneratzen du eBirdek munduko hegaztien zerrenda eta taxonomia, mundu osoko 40 hizkuntzatako txori-izenekin batera. Euskaraz ere halaxe egin dugu duela egun batzuk. Iazko zerrendan genituen hutsune batzuk betez eta azken urtean izan diren aldaketa taxonomikoei erantzunez, dozena erdi txori-izen egokitu ditugu eta beste 25 txoriren izenak gehitu ditugu eBirden zerrendara, orain arte euskarazko ordainik ez zutenak, hala nola, txio erregetxea, papagai bulargrisa, zozo bekainzuria, mozolotxo eurasiarra, hegatxabal adarduna, buztanikara txukotkarra, antzandobi nubiarra edo leiotrix mokogorria. Bide batez, aplikazioaren euskarazko bertsioa ere eguneratu dugu.
eBird plataformak taxonomia eguneratu duela aprobetxatuta, euskarazko txori-izenen zerrenda ere berritu dugu

eBird euskaraz

Sarri aipatu izan dut blog honetan eBird Plataforma (ebird.org weba, ebird appa eta Merlin aplikazioa). Hegaztien behaketak gordetzeko mundu mailan dagoen plataformarik zabal eta erabiliena da, Estatu Batuetako Cornell Unibertsitateak kudeatua. Nork bere datuak igo, gorde eta partekatzeko aukera ematen dizu, baina milioika lagunen datuak biltzen dituenez (herritarren zientzia deritzana), hegaztien egoera eta populazio-dinamiken inguruko datu-base erraldoi bat ere bada eBird. Plataforman jasotako informazio eta behaketen azterketek garrantzi izugarria daukate mundu mailako ikerketa zientifikoetarako zein kontserbaziorako.

eBird jatorriz ingelesez bakarrik zegoen arren, plataforma beste hizkuntza batzuetara itzultzeko aukera ematen die Cornellek txorizale-komunitateei eta 2021. urteaz geroztik lan horretan dihardugu Itsas Enara Ornitologia Elkarteko zenbait kide. Hartara, eBird euskaraz dago harrezkero (plataformara gehitu zen 12. hizkuntza izan zen euskara) eta bi dira egiten ditugun lanak: 1) webgunearen eta apparen interfazea euskaratuta mantentzea eta 2) txorien euskarazko izenak taxuz ematea, txorien euskarazko izendegia nolabait estandarizatu eta egonkortzeko asmoz, Euskal Batzorde Ornitologikoaren laguntzarekin.

Azkenengo aldaketak joan den aste honetan burutu ditugu. Udazkenero egin ohi duen legez, eBird-ek bere zerrenda taxonomikoa eguneratu du, azken 12 hilabeteetan izan diren aldaketa taxonomikoei erantzun ahal izateko (espezie berriak gehitu, beste batzuk bateratu, izen zientifikoak eguneratu, azpiespeziak gainbegiratu, eta abar).

ebird - aztore eurasiarra

Aldaketa taxonomiko hori aprobetxatuta, guk ere gure eguneraketa egin dugu euskarazko alderdian. Batetik, ebird.org webguneko eta ebird aplikazioko zenbait atal berri euskaratu ditugu eta lehendik ere eginda genituen zenbait itzulpen egokitu eta eguneratu ditugu. Bestalde, eguneraketa taxonomikoa aprobetxatuta, txorien euskarazko izendegia ere eguneratu dugu. Izendegian egin ditugun aldaketak hiru motatakoak izan dira:

  • lehendik genituen zenbait akats txiki zuzendu ditugu (gailupa tronpetaria eta taigako antzara hankahoria adibidez);
  • aldaketa taxonomikoaren eraginez ere aldaketaren bat egin behar izan dugu, esate baterako, aztore arrunta 2 espezietan banatu da taxonomikoki eta horri erantzunez sortu zaizkigu euskaraz aztore eurasiarra eta aztore iparramerikarra, lehengo aztore arruntaren ordez;
  • eta bukatzeko, garrantzitsuena, Euskal Herrian ikusten diren eta eBirden oraindik euskarazko izenik ez zeukaten zenbait espezieren izenak gehitu ditugu eBird-eko zerrendara, Euskal Herriko hegaztien zerrendan oinarrituta eta Euskal Batzorde Ornitologikoak egindako proposamenak jarraituz. Horren adibide dira, besteak beste, papagai bulargrisa (Myiopsitta monachus), hegatxabal adarduna (Eremophila alpestris), leiotrix mokogorria (Leiothrix lutea), txirri lepagorrizta (Calidris subruficollis), buztanikara txukotkarra (Motacilla tschutschensis), antzandobi nubiarra (Lanius nubicus), zozo bekainzuria (Turdus obscurus), hegabera buztanzuria (Vanellus leucurus) edota txio erregetxoa (Phylloscopus proregulus). Guztira 25 izen inguru gehitu ditugu eBirdeko euskarazko izendegira.

Azken batean, helburua eta erronka beti berberak dira, eBird bezalako plataforma bat euskaraz erabiltzeko aukera eskaintzea eta txorien euskarazko izendegia eguneratuta eta estandarizatuta mantentzea, euskal txorizaleon mesederako.

Lehendik ere eBird APPa erabiltzen baduzu, hegazti-zerrenden paketeak eguneratzea komeni zaizu, azkenengo eguneraketa taxonomikoak aplikaziora ekartzeko. Eta orain arte ez baduzu ebird erabili edo erdaraz erabiltzen baduzu, badakizu: ebird euskaraz daukazu! Zatoz zu ere txoritara!

ebird - papagai bulargrisa

"Euskadiko hegazti habiagileen atlasa" (2016-2020) kaleratu berri da, euskal txorizaleontzat erreferentziazko lana izango dena

Asier Sarasua 2023/11/01 11:15
Badaukagu esku artean, eta zelako ilusioa egiten digun!
"Euskadiko hegazti habiagileen atlasa" (2016-2020) kaleratu berri da, euskal txorizaleontzat erreferentziazko lana izango dena

Itsas Enara elkarteko lagunak Atlasaren aurkezpenean

Halaxe da, bai! Orain dela egun batzuk aurkeztu da Euskadiko hegazti habiagileen atlasa, 2016-2020, EAEn kumatzen diren txori espezie guztien informazio xehe-xehea ematen duen liburutzarra. Lan handi bat, orain arte sekula egin barikoa eta erreferentziazko bihurtuko dena euskal txorizale guztiontzat.

Proiektua Aranzadi zientzia elkarteak sustatu eta koordinatu du, baina hainbat lagun eta elkarteren parte-hartze eta lankidetzarekin. Guztira 60 txorizalek baino gehiagok hartu dugu parte, landa-lana egiten eta espezieen fitxetako testuak idazten. Gipuzkoari dagokionez, Itsas Enara Ornitologia Elkarteko lagunak ibili gara beharleku honetan eta niri dagokidanez Eibar-Elgoibar-Etxebarri aldea izan da aztertu dudana, Arnoraino.

Egindako lanaren zailtasuna garbi geratzen da konturatzen garenean azkenengo atlasa duela ia 40 urte egin zela, oraingo honen zehaztasun mailakorik ez dela orain arte egin Euskal Herrian (eta inguruan ere gutxi), eta atlasa argitaratzeko 7 urteko lana behar izan dela. Makaleko lana, zehatza bezain zabala Aranzadik egin duena. Pozik bezain harro proiektu honetan gure ale txikia jartzeko aukera izan dugulako eta eskerrak eman hemendik partaide guztiei eta bereziki Aranzadiko lagunei (Juan, Maite eta Olatz), egindako bilketa eta azterketa izugarriarengatik!

Liburua urriaren 4an aurkeztu zen Txingudin eta ondoren EAEko hiru hiriburuetan ere aurkeztu da, lurralde bakoitzeko partaideok bertan ginelarik. Urriaren 17an izan ginen Itsas Enarako kideak Donostian. Atlasa liburu-dendetan eta online erosi daiteke.

Hegaztien atlasa aurkezpena Donostia, Itsas Enara Elkartea

Atlasaren Donostiako aurkezpenean, Itsas Enara Elkarteko kideok bertan. 2023ko urriaren 17an.

Euskadiko hegazti habiagileen atlasa, 7 urteko lana

EAEko hegaztien egoera biltzen zuen Atlas bakarra geneukan orain arte, 1985ean Jaurlaritzak ateratakoa eta garaiko metodologia eta baliabideekin egindako. Ondoren, Gipuzkoakoa ere atera genuen 2000. urtean, orduan ere hainbat lagunen parte-hartzearekin eta elkarlanean (Itsas Enara, Gipuzkoako Aldundia eta Aranzadi). Harrezkero, SEO elkarteak Espainiako atlasak ere atera ditu, baina landa-lan zabalagoarekin eta ikuspegi orokorragoarekin.

Oraingo atlas honen helburua izan da, hortaz, garai bateko datuak eguneratzea, horretarako landa-lan finagoa eginez eta atlas modernoek dituzten azterketa estatistikoak aplikatuz.

Euskadiko hegazti habiagileen atlasa (2023) - Azala

Atlasa 7 urteko lana izan da. 2016-2020 artean landa-lana egin zen, gure lurraldeko txoko guztietako hegazti-populazioen azterketa sakona eginez. 2021-2022 artean bulegoko lana etorri zen (azterketa estatistikoa, mapak sortzea eta fitxak idaztea). Amaitzeko, azken urtean zehar maketazio eta orrazketa lanetan aritu da Aranzadiko lantaldea.

Landa-laneko metodologiari dagokionez, orain arte sekula erabili ez den zorroztasuna bilatu da. Atlas gehienetan 10x10 km-ko laukietan banatzen da lurraldea (baita 50x50 km-ko laukietan ere) eta horixe da azterketaren oinarrizko eremua. Gure kasuan, 5x5 km-ko laukiak zehaztu ziren eta horien barruan 1x1 km-ko eremuak ere zehaztu ziren, are azterketa doiagoak egiteko. Metodologia zehatz bat adostu zen, parte-hartzaile guztiok jarraitu duguna, bilketa kualitatiboa eta kuantitatiboa egin ahal izateko eta, horrela, xehetasun handiz jaso ahal izan dugu gure lurraldean dauden hegaztien egoera, banaketa eta ugaritasuna. Esan dezakegu, une honetan EAEn ditugun txorien argazki nahiko zehatza atera dugula. Ez hori bakarrik: zer ez dakigun ere nabarmen utzi du lan honek!

Orotara 180 hegazti-espezieren datuak jaso dira, horien artean 175 espezie autoktono eta 5 exotiko. Espezie bakoitzaren kasuan bere egoera eta banaketa aztertu da eta kontserbaziorako neurri posibleak ere jaso dira. Gainera, 3 motatako mapak sortu dira, datu nahikoa zeukaten espezie guztietan: presentzia mapak, ugaritasun mapak (edo banaketa modelizatuarenak) eta joera historikoarena (oraingo datuak SEOren duela 20 urteko beste atlas batekin konparatuz). Bukatzeko, espezie gehienetan populazioaren estima bat ere egin da, gure lurralderako lehenengoz.

Lanak 192 ilustrazio eder ere biltzen ditu, Alex Mascarell artista katalanak eginak.

Jasotako datuak eta Atlasean bildutako informazio eta testuak erreferentzia nagusi izango dira hemendik aurrera, txorizaleontzat ez ezik, baita administrazioarentzat ere, zer daukagun jakiteko eta zer/nola babestu behar dugun irudikatzeko. Lan honek garbi utzi duen kontuetako bat da, esate baterako, landazabal, nekazal inguru eta landa-eremuei lotutako espezieen egoera okerrera doala nabarmen.

Espezie ugarienen artean, hauek dira gelaxka guztietan azaldu direnak eta ugaritasun handiena dutenak:

  • Txolarre arrunta: 390.000 ale
  • Txantxangorria: 330.000 ale
  • Txepetxa: 290.000 ale
  • Zozo arrunta: 280.000 ale
  • Txinbo kaskabeltza: 280.000 ale

Laburbilduz, lan eder eta argigarri bat, hurrengo urteotan errenferentziazko bilakatuko dena euskal naturzale eta txorizale guztiontzat.

20 urte barruko hurrengo Atlaserako nire nahia? Euskal Herriko osokoa izatea, eta euskararen presentzia handiagoarekin. Eta orduan ere guk parte hartu ahal izatea! ;)

 

Eibarko hegazti habiagileen urteroko jarraipena, SACRE 2023

Asier Sarasua 2023/09/02 16:20
2023ko udaberrian SACRE programan eta Eibarren jasotako datuen laburpena, 2015-2023 datu-segida historikoarekin batera.

Azken urteotako ohiturari jarraituz (hemen 2018 eta 2019 urteetako datuak, adibiderako), aurten ere ekin diogu SACRE programari. Espainiako SEO (Sociedad Española de Ornitología) elkarteak gidatzen du SACRE programa (Seguimiento de Aves Comunes Reproductoras).

Neguko hegaztien behaketa-programa SACIN deitzen da, eta hegazti habiagileen udako behaketa-programak, berriz, SACRE. Bata eta bestea eginez, gure inguruan bizi diren espezie arruntenen jarraipen historikoa egiten da, euren bilakaera aztertzeko eta populazioen dinamika orokorra behatzeko. Ez dira gurean egiten diren jarraipen eta zentso bakarrak. Aranzadi Elkarteak ZAPELATZ programa abiatu zuen 2022an, hegazti harraparien egoera aztertzeko, eta Itsas Enara Elkartearekin batera, Uretako Hegazti Negutarren jarraipen-programan ere hartzen dut parte urtero.

SACREri dagokionez, metodologia erraza dauka. Behatzaile bakoitzak aurrez zehaztutako 10*10 km-ko lauki bat aukeratu behar du (nire kasuan Gipuzkoako WN4080 laukia, Eibar-Elgoibar-Etxebarri hartzen dituena) eta 20 behaketa-puntu zehaztu behar dira (irizpide zientifiko eta metodologiko batzuk jarraituz). Ondoren, urtero ibilbide berdina egin behar da, 20 puntu horietan 5 minutu geratuz eta ikusten eta entzuten diren hegazti guztiak zenbatuz (espezieak eta kopuruak).

SACRE 2023, txantxangorria

Txantxangorria (Erithacus rubecula).

SACRE 2023, pagausoa

Pagausoa (Columba palumbus).

SACRE 2015-2023, Eibar-Etxebarri-Elgoibar

Hona hemen aurten jasotako datuak eta azken urteotako laburpena. Ez da egon ezusteko handirik. Ohiko espezie-kopurua eta, betiko moduan, ohiko hegaztiak nagusi: zozoak, txepetxak, sorbeltzak, txinbo kaskabeltzak, txontak, etxe-txolarreak... Guztira 67 espezie ezberdin ikusi ditut programa honetan zehar 2015etik hona, aurtengoan 48 espezie.

Espezie mailan ez da ikusten oraindik joera garbirik (10 urteko segida ez da nahikoa horretarako). Zerbait nabarmentzekotan, aurten lehenengoz ikusi ditudala zapelatz liztorjalea, miru gorria, pitxartxar nabarra eta kuliska txikia SACRE programa honetan (nahiz eta nekez ugalduko diren Eibarren). Bestalde, aurten ez dut ikusi beste urte batzuetan ohiko izan diren garraztarroa, okil handia, belatz gorria, buztanluzea eta hainbat parido (pinu-kaskabeltza, amilotx urdina eta amilotx mottoduna). Aipagarria da, beharbada, pagausoen bilakaera, 10 urtean garbi ugaritu baita gure inguru honetan.

Ikusi eta entzundako txori kopuruan igoera izan da aurten (930 ale), baina igoera horrek, hegaztien joera baino, txorien kantuak ezagutzeko izan dudan hobekuntza txikia adierazten duela uste dut (duela 10 urte baino hobetxoa naiz lan horretan eta txori gehiago identifikatzen ditut).

Hemen zerrenda osoa, 2015etik honako datuak batuz.

SACRE 2023, miru-beltza

Miru beltza (Milvus migrans).

ESPEZIEA 2015 2016 2017 2018 2019 2022 2023 GUZTIRA
Ardea cinerea / Koartza hauskara 0 0 0 0 0 1 3 4
Cairina moschata / Ahate musketaduna 0 0 0 0 0 1 2 3
Anas platyrhynchos / Basahatea 34 41 74 55 34 49 78 365
Pernis apivorus / Zapelatz liztorjalea 0 0 0 0 0 0 1 1
Milvus migrans / Miru beltza 0 0 2 0 0 0 2 4
Milvus milvus / Miru gorria 0 0 0 0 0 0 1 1
Gyps fulvus / Sai arrea 8 3 6 10 5 15 4 51
Accipiter nisus / Gabiraia 0 0 1 0 0 0 0 1
Buteo buteo / Zapelatza 2 3 3 3 5 2 4 22
Hieraaetus pennatus / Arrano txikia 0 0 0 2 0 1 0 3
Falco tinnunculus / Belatz gorria 0 0 0 0 0 1 0 1
Gallinula chloropus / Uroiloa 3 4 3 2 1 1 5 19
Actitis hypoleucos / Kuliska txikia 0 0 0 0 0 0 1 1
Larus michahellis / Kaio hankahoria 1 0 6 2 0 1 1 11
Columba livia / Etxe usoa 26 69 32 45 39 42 26 279
Columba palumbus / Pagausoa 3 0 0 4 3 2 12 24
Streptopelia decaocto / Usapal turkiarra 6 10 8 7 7 2 3 43
Cuculus canorus / Kukua 4 2 3 2 3 0 2 16
Apus apus / Sorbeltz arrunta 87 191 105 121 155 89 244 992
Picus sharpei / Okil berde iberiarra 3 2 5 4 3 7 3 27
Dendrocopos major / Okil handia 1 0 1 0 2 2 0 6
Riparia riparia / Uhalde enara 0 31 20 12 28 25 42 158
Ptyonoprogne rupestris / Haitz-enara 3 0 0 0 0 0 1 4
Hirundo rustica / Enara arrunta 4 5 7 0 9 13 2 40
Delichon urbicum / Enara ipurzuria 14 19 16 24 15 17 23 128
Anthus trivialis / Uda-txirta 6 5 1 1 0 1 1 15
Motacilla cinerea / Buztanikara horia 4 7 6 2 4 17 9 49
Motacilla alba / Buztanikara zuria 10 7 6 5 4 9 16 57
Cinclus cinclus / Ur-zozoa 0 2 0 0 1 0 0 3
Troglodytes troglodytes / Txepetxa 29 38 38 46 39 38 35 263
Erithacus rubecula / Txantxangorria 18 18 17 30 25 22 19 149
Phoenicurus ochruros / Buztangorri iluna 8 7 5 19 15 12 13 79
Saxicola rubetra / Pitxartxar nabarra 0 0 0 0 0 0 1 1
Saxicola rubicola / Pitxartxar burubeltza 0 4 5 3 3 0 6 21
Turdus merula / Zozoa 45 37 37 49 35 53 68 324
Turdus philomelos / Birigarroa 9 8 13 5 12 19 8 74
Turdus viscivorus / Garraztarroa 0 1 1 0 0 0 0 2
Cettia cetti / Errekatxindorra 0 0 0 0 2 0 2 4
Hippolais polyglotta / Sasi-txoria 3 0 1 3 3 1 1 12
Sylvia atricapilla / Txinbo kaskabeltza 0 19 18 6 13 24 30 110
Phylloscopus collybita / Txio arrunta 0 0 0 1 0 0 0 1
Phylloscopus ibericus / Txio iberiarra 14 16 11 13 15 9 13 91
Regulus ignicapilla / Erregetxo bekainzuria 3 5 5 5 2 11 7 38
Muscicapa striata / Euli-txori grisa 2 1 1 0 2 1 0 7
Ficedula hypoleuca / Euli-txori beltza 0 2 0 0 0 0 0 2
Aegithalos caudatus / Buztanluzea 0 3 2 2 0 0 0 7
Poecile palustris / Kaskabeltz txikia 0 0 0 0 0 2 0 2
Lophophanes cristatus / Amilotx mottoduna 3 2 0 0 0 0 0 5
Periparus ater / Pinu-kaskabeltza 1 1 2 1 1 1 0 7
Cyanistes caeruleus / Amilotx urdina 0 2 0 1 0 1 0 4
Parus major / Kaskabeltz handia 13 18 17 25 11 13 11 108
Sitta europaea / Garrapoa 1 0 0 0 1 3 0 5
Certhia brachydactyla / Gerri-txoria 4 5 3 4 5 4 7 32
Lanius collurio / Antzandobi arrunta 1 3 0 3 1 1 2 11
Garrulus glandarius / Eskinosoa 2 2 0 2 2 0 4 12
Pica pica / Mika 0 0 0 1 2 3 1 7
Corvus corone / Belabeltza 31 32 41 26 36 36 27 229
Corvus corax / Erroia 0 0 1 0 0 0 0 1
Sturnus vulgaris / Arabazozo pikarta 0 0 0 0 0 2 0 2
Passer domesticus / Txolarre arrunta 29 39 43 29 60 103 110 413
Fringilla coelebs / Txonta arrunta 36 37 42 39 48 23 43 268
Serinus serinus / Txirriskila 21 10 8 5 11 17 4 76
Chloris chloris / Txorrua 0 0 1 3 2 4 12 22
Carduelis carduelis / Kardantxiloa 18 25 23 12 22 33 19 152
Linaria cannabina / Txoka 0 3 0 0 1 0 0 4
Pyrrhula pyrrhula / Gailupa 2 0 3 1 1 1 1 9
Emberiza cirlus / Hesi-berdantza 0 0 0 0 0 1 0 1
GUZTIRA: 512 739 643 635 688 736 930 4883

SACRE 2023, pitxartxar-nabarra

Pitxartxar nabarra (Saxicola rubetra), Nafarroa hegoaldean.

Buztangorri ilunaren habian bideoa: gurasoa txitoak elikatzen eta zirin-zakua batzen

Asier Sarasua 2023/05/20 19:25
Buztangorri ilunaren habian bideoa: gurasoa txitoak elikatzen eta zirin-zakua batzen

Zirin-zakua (Sarah Winnicki)

Emailez pasa didate hemen azpian itsatsi dudan bideoa. Etxe bateko patioan habia eraiki du buztangorri ilun bikoteak eta lau txito ari dira hazten, barrena. Gurasoetako bat janariarekin iristean txorikumeak txioka eta txintaka hasten dira eta gurasoak lehenengoari ematen dio elikagaia. Baina ez du alde egiten, bertan geratzen da, begira-begira, txitoak buelta eman eta zirin-zakua egotzi arte. Mokoarekin hartu eta habiatik kanpo darama kakaz beteriko poltsatxo zurixka gurasoak, zirin-zakua, alegia.

Bada, bai, txori batzuek (askotxok) daukaten estrategia da hori: kaka habian egin beharrean, zirinak poltsatxo batean jaso eta gurasoek habiatik kanpo garraiatzea, batez ere jaio eta aurreneko egunetan. Gehienbat paseriformeak eta pizidoak (okilak) dira estrategia hau erabiltzen dutenak.

Zirin-zaku deitzen zaie hegazti horien txitoek sortzen dituzten zaku zurixka eta lirdingatsu horiei, non euren zirina biltzen eta kanporatzen duten. Estrategia etologiko honen helburua bikoitza da. Batetik, habia garbi mantentzea, infekzioak gutxituz; bestetik, habia inguruak zirin-usaina izatea saihesten du, harraparientzat zailago bilakatuz habia bera aurkitzea. Babeserako sistema bat da, hartara.

Txitoak bere kaka habian bertan bota beharrean, zaku itxurako egitura horietan kanporatzen du, zirin-zakuetan, helduak batu eta habiatik kanpora eraman dezan. Kasu batzuetan helduek poltsa horiek jan egiten dituzte; beste askotan, habiatik urrun botatzen. Zenbait espezietan, txorikumeek habiaren ertzean uzten dituzte zakuttoak, gurasoek jaso eta kanpora ditzaten.

Fecal sac deritzo ingelesez poltsa horri (ES:saco fecal eta FR:sac fécal). Ez diot aurkitu inon euskarazko izenik eta halaxe sortu dut artikulua Wikipedian, zirin-zaku izenpean. Egokiena iruditzen zait, baina tira, eztabaidarako prest ;)

.........

Oharra: goiko argazkia Sarah Winnickiri hartu diot Twitterretik. Egile eskubideak ditu, beraz.

Ornitologiaren eta txorizaleon APP batzuen inguruan barriketan Twitch bidez, Sustatun eta Seguru Irratian

Asier Sarasua 2023/05/14 13:10
Ornitologiaren eta txorizaleon APP batzuen inguruan barriketan Twitch bidez, Sustatun eta Seguru Irratian

Segura Irratia eta Sustatu, Twitchen

Azkenaldian pare bat artikulu idatzi ditut blog honetan txorien inguruan eta txorizaleontzat erabilgarri dauden app batzuen inguruan (Blog honetako Txori kontuak atalean ikusgai gai horretako post guztiak) eta Twitterren ere egin dut txorizaletasunaren proselitismo apur bat, zelan ez ;)

Sustatuk ere jaso ditu nire Sustatuko kontuan aipatutako kontu horietako batzuk eta joan zen eguenean Segura Irratiak eta Sustatuk elkarlanean egiten duten teknologiaren inguruko irratsaiora gonbidatu ninduten.

Hantxe jardun genuen (Twitch bidez, bideoa orain Youtuben ikusgai), txorizaletasunaz eta, gehienbat, txoriburuok gure esku ditugun pare bat APPen inguruan.

  • Txori-behaketak apuntatzeko eta partekatzeko eBird aplikazioa daukagu (euskaraz dago, gainera). Ornitho.eus plataforma ere izan daiteke horretarako beste tresna egoki bat.
  • Txorien kantuak identifikatzen laguntzeko, berriz, Merlin eta BirdNet ditugu (irratian batez ere horien inguruan jardun nuen).
  • Momentu azkar batean, Collins gidaren APPa ere erakutsi nuen. Paperezko gidak ezinbesteko dira edozein txorizalerentzat, bai ala bai, baina gida horien artean onena den Collins gida mugikorrean ere izatea plus bat da beti (ez dago euskaraz eta ordainpekoa da).
  • Amaitzeko, Txoriak.eus webgunea ere aipatzeko aprobetxatu genuen. Tira, guk garatutako tresna bat izanda, zer esango dugu ba! Sarean dagoen baliabide ederra dela ornitologiaren munduan hasten ari diren naturzale euskaldunentzat. Euskal Herriko hegazti arruntenen fitxak aurkituko dituzu bertan, oinarrizko informazioarekin (deskribapen laburra, fenologia, bizitokia...), kantuen audioekin, tarteka bideo batzuekin eta, batez ere, horixe baita webgunearen helburua, txori bakoitzak Euskal Herrian dauzkan izen guztiekin. Zatoz, gonbidatuta zaude Txoriak.eus ezagutzera! ;)

Blog honetan ere egin nahi dut nolabaiteko laburpen edo bilduma bat, txorizaleontzat interesgarri diren tresna, app eta baliabideen inguruan. Ea datozen asteotan tarte bat hartzen dudan, gero eta garestiago daude tarteok eta! ;)

Bitartean, honatx irratian eta Twitch bidez egindako emankizuna (orain Youtuben). Eskerrik asko Sustaturi eta Segura Irratiari parte hartzeko aukera ematearren. Mila esker!

Irteera ornitologikoa Eibarren, Baso Biziak taldearen eskutik, txoritan lehenengo urratsak emateko gogoz

Asier Sarasua 2023/04/25 22:05
Joan zen domekan txoriak behatzeko irteera bat egin genuen Eibarren. Baso Biziak elkarteak antolatuta, batez ere hasi berriei begira egindako irteera izan zen, txorizaletasuna eta, oro har, naturzaletasuna sustatzeko eta hegaztien behaketaren oinarriak erakusteko.
Irteera ornitologikoa Eibarren, Baso Biziak taldearen eskutik, txoritan lehenengo urratsak emateko gogoz

Irteera ornitologikoa Eibarren

Hogei bat lagun elkartu ginen domeka goizean Urkuzuko parkean irteera ornitologikoari ekiteko. Mota askotako jendea, interes desberdinekoa, baina denak naturzaleak eta txori-behaketaren munduan lehenengo urratsak emateko prest.

Sekula txoritan ibili bariko 20 laguneko talde batekin txori "asko" ikustea ezinezkoa da. Horrexegatik, kasu honetan, irteera praktiko eta oso oinarrizko moduan planteatu nuen saiakera hau. Txoriak ikusi eta identifikatzen ikastea baino, txoriketan hasteko oinarrizko kontuak zeintzuk diren azaldu nahi izan nuen eta, gehienbat, begirada aldaketa bat proposatzea.

Izan ere, txoritan ibiltzeak hori baitakar, beste begirada eta jarduera mota bat, mendian ibiltze hutsa baino lasaiagoa, kontenplatiboagoa, arnasa luzeagokoa. Erritmoa jaitsi beharra dago, gora begiratu, belarriak ixotu eta naturak ematen digun guztia jasotzen hasi.

Eta halaxe jardun genuen 3 bat orduz, Aasuatik gora Mandiolaballean sartu eta Santa Kurutzeraino, lasai, patxadaz, zuhaitz artetik zetorzkigun kantuak adituz, gozatuz eta tarteka begien artean agertzen zitzaizkigun txori txikiak beste begi batzuekin behatuz. Txioak, txinboak, txantxangorri eta zozo-birigarroak, miruak, garrapo eta gerri-txoriak, erregetxoak eta txepetxak... Uste dut gehienok gustura ibili ginela txio artean.

Prismatikoen inguruko hiruzpalau kontu azaltzeko aprobetxatu nuen (modelo eta motak, prezioak...) eta, batez ere, Merlin aplikazioa probatzeko aprobetxatu nuen. Uste dut app horrek herritar asko erakarriko dituela txoriburuon mundura. Ez dakit nola etorriko diren eta zein asmorekin, beharbada ez gure belaunaldian hazitako txorizaleon asmo eta begirada berdinarekin, baina ziur txorizaletasuna ernetzen duela gure inguruko hainbat lagunen artean (Twitterren ere halaxe iruditu zait, orain arte jaso ditudan hainbat erantzunen arabera, adibidez bat, bi eta hiru).

eBird eta Ornitho plataformen inguruan ere esan nahi nituen berba batzuk, eta hegazti gida interesgarrienen laburpena egitea ere bai, eta hegaztien munduaren inguruko azalpen zabalagoak... baina ez zen egon tarterik gehiagorako. Hurrengo batean izan beharko du! Eta izango da, txorizaletasunaren ekimen apologista hauekin asko disfrutatzen dudalako ;)

Baso Biziak, irteera ornitologikoa

Irteeran ez genuen argazkirik atera. Goiko hau azaroan egindako beste irteera batekoa da, hori ere Baso Biziak elkarteak egindakoa, dozena bat habia kutxa ipintzeko Eibar inguruan.

Oinarrizko eskema bat sortu nuen irteera honetarako. Hemen lagako dut, aurreragorako (edo edozeinek erabili nahi badu).

  1. Erritmoa, begirada... zer da txoriak behatzea?
  2. Belarriaren garrantzia (txoriak behatzea ez da bakarrik ikustea; lehenbailehen komeni da kantuak identifikatzen ikasten hastea)
  3. Katalejoak. Nola erabili, zer diren 10x40 bezalako zenbakiak, markak eta prezioak...
  4. Teknologiaren laguntza, APP interesgarrienak (Merlin, BirdNet, Naturalist eta abar).
  5. Hegazti gidak. Mugikorrean bai, baina paperean ere bai (ikaste-prozesuan ezinbestekoa).
  6. Zientzia hiritarra. eBird eta Ornitho moduko plataformen garrantzia; SACRE, SACIN eta antzeko programak; Itsas Enara elkarte ornitologikoa.
  7. Zelan identifikatzen dira hegaztiak? Koloreak, forma eta neurria, jarkera eta mugimendua, portaera, hegaztada, kantuak... Eta probabilitate kontua ere bada!!
  8. Txorien euskarazko izendegia.

Txorien kantuak identifikatzeko aplikazio bi: Merlin eta BirdNet

Asier Sarasua 2023/04/02 20:45
Txori kantuak ikasteko eta zalantzak argitzeko oso erabilgarri diren bi aplikazio: Merlin Bird ID eta BirdNET. Ez dira perfektuak, baina txori kantuak ikasteko prozesuan oso lagungarri izan daitezke. Hori bai, gogoratu ez dutela beti asmatzen, proposamenak bakarrik egiten dizkigutela.
Txorien kantuak identifikatzeko aplikazio bi: Merlin eta BirdNet

BirdNet, hegaztien kantuak

Teknologiak jauzi handiak ematen ditu oso denbora laburrean eta txorien kantuen identifikazioan ere izugarri hobetu da kontua azken 2-3 urteotan. Gaur egun, mugikorrean instalatutako aplikazio batek izugarri lagunduko digu mendian entzuten ari garen txori horien kantuak identifikatzen eta zalantzak argitzen.

Bi dira normalean erabiltzen ditudanak: Merlin Bird ID eta BirdNET, biak ere hegazti kontuetan mundu mailan erreferentzia den Cornell unibertsitatearen tresnak.

BirdNET izan zen erabiltzen hasi nintzen lehenengoa. Uste dut jatorriz app europarra dela (Chemnitzeko unibertsitate teknologikoarena), baina une honetan Cornellek kudeatzen du. Tresna xinple-xinplea eta erabilterraza da, bere mugekin. Azkenaldian, berriz, Merlin da gehien erabiltzen dudana, une honetan askoz erabilgarriagoa egiten zaidalako. Hala ere, biak deskargatzea izan daiteke lehenengo urratsa eta bakoitzaren gustuaren arabera (edo egoeraren zein beharren arabera) bata ala bestea erabiltzea. Nik neuk biak ditut instalatuta. Jaisteko eta instalatzeko, hementxe Androiderako estekak: Merlin Bird ID eta BirdNET.

Orain gutxira arte ez ziren oso fidagarriak Europako espezieentzat (batez ere Merlin, Estatu Batuetan garatutako APPa delako), baina une honetan biek dute antzeko fidagarritasuna, nire ustez. Merlin 1054 espezie identifikatzeko gai da, tartean Europako gehienak eta BirdNETek ere gure inguruko gehienak ezagutzen ditu. Oraingoz ez daude euskaraz, baina Merlinen txori-izenak, behintzat, euskaraz ikus ditzakezu (ez da gutxi!). Eta uste dut lortuko dugula egunen batean APPa ere euskaratzea, tresna-multzo berdineko kide diren eBird.org eta eBird APPa euskaratu ditugun moduan.

Hortaz, tresna erabilgarri eta praktikoak dira biak, nola Merlin hala BirdNet. Ezaugarri eta desberdintasun handienak hauexek dira:

  • BirdNET zuzenean kantuak identifikatzeko tresna bat da. Oso xinplea eta erabilterraza. Merlinek, ostera, aukera gehiago ditu (adibidez, irudiak ere identifikatzen ditu).
  • BirdNETek identifikazioaren ziurtasuna zenbatekoa den zehazten dizu (oso ziurra, nahiko ziurra, batere ziurra...); Merlinek ez dizu zehazten proposamenaren fidagarritasunik (hala ere, fidagarritasun maila txikia bada, ez dizu ezta proposamen zehatzik egiten ere).
  • Merlinen txorien izenak euskaraz ikus ditzakezu (APPa erdaraz izan arren).
  • Merlinek entzun ahala identifikatzen ditu txori-kantuak (hauxe da Merlinen abantailarik handiena, niretzat). Martxan ipini eta Merlinek esango dizu zeintzuk diren kantuan ari diren hegazti-espezieak. BirdNET-ek ez du hori egiten: zuk aukeratu behar dituzu pasarte-zatiak eta identifikatzeko eskatu.
  • BirdNET-ekin kantu-zatiak gordetzea errazagoa da. Baina kantu-zati laburrak izan behar dira, hori bai.
  • Merlin konektatuago dago eBird plataformarekin eta hango datuekin erkaketak egiten ditu eta behaketak batetik bestera eraman ditzakezu.

Orduan, esan bezala, uste dut txorizaleontzat oso tresna erabilgarriak direla bata zein bestea eta merezi duela instalatu eta probatzea. Hori bai, beti ere kontuan izanda APP hauek proposamenak egingo dizkigutela. Eta ezin dugu itsu-itsuan sinetsi aplikazio hauek proposatzen digutena. Akatsak egiten dituzte, eta ez gutxitan, gainera; batez ere soinu-egoera kaxkarretan (haizea, trafikoaren zarata, txori asko elkarrekin kantuan...). Hartara, txorizalearen esku dago app hauek ematen diguten informazioa aztertzea eta iragaztea, hori ezin dugu inoiz ahaztu.

Goian duzue BirdNETen pantaila-irudi bat. Hurrengoak Merlinenak dira, azkenaldian gehiagotan darabildan aplikazioarenak.

Merlin APPa, hegaztien kantuak ezagutzeko aplikazioa 01

Goiko irudian Merlin aplikazioa martxan eta grabatzen ari denean ikusten duzun pantaila. Grabatzen ari zaren bitartean entzuten ari zaren hori zer txori den esango dizu Merlinek. Stop sakatu arte grabatzen jarraituko du, entzun dituen espezie guztien zerrenda osatzen joango da eta unean unean kantari dagoen txoria nabarmenduko dizu.

Merlin APPa, hegaztien kantuak ezagutzeko aplikazioa 03

Behin grabazioa amaituta, grabazio hori non eta noiz egin den adieraziko dizu Merlinek, eta entzundako txoriak zeintzuk izan diren. Espezie bakoitzean sakatuta txori horren kantu-zatia entzuteko aukera izango duzu eta txori horren fitxara ere joan ahalko zara (eBird-ekin konektatzen da). Fitxategiak betirako gorde ditzakezu aplikazioan, datu guztiekin. Goiko hori joan zen udaberrian Debako Artzabal hezegunean egindako grabazioa da, txori-multzo politarekin, besteak beste, benarriza, ihi-txoria, baso-txinboa, eta abar.

 

 

 

SACIN programa, neguan gure inguruan bizi diren hegaztien jarraipen-proiektua, 2022-2023

Asier Sarasua 2023/02/19 21:15
SEOk koordinatzen duen SACIN programan hartu dut parte aurten berriz. Neguan gure lurraldean bizi diren hegazti arrunten jarraipena egiten du programa honek. Hona hemen 2022-2023 negualdi honetako Eibarko datuak.
SACIN programa, neguan gure inguruan bizi diren hegaztien jarraipen-proiektua, 2022-2023

SACIN programa Eibarren, 2014-2023

Espainiako SEO elkarteak koordinatuta egiten da urtero SACIN programa (Seguimiento de aves comunes en invierno). Udako bere parekide den SACRE programak bezala, hegazti ohikoenen jarraipena egin eta epe ertain-luzeko joerak aztertzeko diseinatuta dago eta txorizaleon parte-hartzearekin burutzen da.

Nire kasuan, Eibarko hegaztien jarraipena egiten dut duela 10 urte ingurutik programa bietan, SACINen neguan eta SACREn udan. Pandemia eta osasun-kontuak tarteko, SACINen ezin izan dut behaketarik egin azken urteotan, baina aurten berriro itzuli naiz mendira, ohiko den metodologia, trantsektu eta kontaketetara.

Metodologia erraza du SACINek (programan parte hartzen hasi nintzenean azaldu nuen gutxi gora-behera): neguan zehar 2 irteera egin behar dituzu, abendutik otsailera bitartean, aurrez zehaztutako ibilbide zehatz batean zehar eta ikusten dituzun hegazti guztiak apuntatu (15 minutuko eta 500 metroko 8 trantsektotan). Nire urteroko ibilbidea Sautsin hasten da, Aasua errekan barrena Mandiola aldera igotzen da, handik Santa Kurutz eta Usartzara, eta Kalamuan amaitzen da.

Aurtengo datuetan ez da egon ezusteko berezirik (ikus aurrekoak, 2015, 2016, 2017, 2018). Ez da hori helburua ere, unean uneko aldaketak aztertzearena, milaka behatzaileren datu historikoak bildu eta epe luzeko joerak aztertzea baizik.

Urteroko zenbaki eta espezieak aurten ere. Bi orduko eta 4 kilometroko ibilbide horretan, gutxi gora-behera 35 espezie eta 300 txori behatzen ditut urtero Eibarren. Ohikoenak, aurten ere urtero legez, kaskabeltz handiak, txantxangorriak, zozoak, belabeltzak, hormatxoriak eta txontak. Agertu ez direnak, besteak beste, birigarroa, okil handia, haitz-enara eta txioa, espezie arruntak direnak gure herrian, baina behaketa honetan azaldu ez zaizkidanak.

Aurtengo nobedadea miru gorriak eta ahate musketaduna izan dira. Lehenengoa ohikoa da Gipuzkoan, baina ez horrenbeste Eibarren eta neguan; bigarrena espezie exotiko inbaditzailea da, amerikarra sortzez, baina Euskal Herrian gero eta ohikoagoa. Aurten kontatu ditut lehenengoz SACIN programarako.

Txorizalea bazara, SACIN eta SACRE bezalako zientzia hiritarreko programak izan daitezke zure zaletasuna bideratzeko aukeretako bat. Edo Aranzadiren Zapelatz programa, bestela. Naturaz gozatzen duzun bitartean, zientziarentzat eta hegaztien ezagutzarentzat interesgarriak diren datuak bildu ditzakezu. Zure behaketak eBird eta Ornitho bezalako webguneetan txertatzeak ere garrantzi berezia dauka, eta euskaraz dituzu biak!


2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2022/23 Guztira
Ubarroi handia 2 0 0 0 0 2
Koartza hauskara 0 1 0 0 0 1
Ahate musketaduna 0 0 0 0 1 1
Basahatea 10 9 46 31 71 167
Miru gorria 0 0 0 0 3 3
Sai arrea 0 7 0 0 6 13
Zapelatz arrunta 2 3 3 1 4 13
Belatz gorria 0 0 1 1 1 3
Uroiloa 0 1 5 6 6 18
Kaio hankahoria 0 35 0 0 0 35
Kaleko haitz-usoa 13 7 25 21 9 75
Pagausoa 0 0 0 4 0 4
Okil berdea 5 1 4 1 1 12
Okil handia 0 1 1 2 0 4
Haitz-enara 2 0 0 0 0 2
Negu-txirta 22 14 19 46 8 109
Buztanikara horia 0 5 1 1 6 13
Buztanikara zuria 0 4 3 4 3 14
Ur-zozoa 0 0 2 0 0 2
Txepetxa 14 22 11 19 4 70
Tuntun arrunta 2 0 0 1 1 4
Txantxangorria 33 29 26 28 25 141
Buztangorri iluna 0 1 0 2 1 4
Pitxartxar burubeltza 1 0 1 0 1 3
Zozo arrunta 25 8 29 25 22 109
Birigarro arrunta 3 8 3 3 0 17
Birigarro txikia 3 0 0 0 0 3
Garraztarroa 4 1 2 2 2 11
Txinbo kaskabeltza 0 0 2 0 0 2
Txio arrunta 1 4 1 0 0 6
Erregetxo bekainzuria 3 9 3 0 0 15
Buztanluzea 3 9 3 0 5 20
Kaskabeltz txikia 0 0 0 1 0 1
Amilotx mottoduna 8 5 6 11 3 33
Pinu-kaskabeltza 6 8 4 5 13 36
Amilotx urdina 0 3 0 2 3 8
Kaskabeltz handia 27 14 24 10 13 88
Garrapoa 1 1 4 2 4 12
Gerri-txori arrunta 2 2 2 3 5 14
Eskinosoa 3 3 1 7 4 18
Mika 0 0 0 1 0 1
Belabeltza 15 20 14 19 17 85
Erroia 0 2 0 1 0 3
Araba zozo pikarta 0 0 0 14 0 14
Etxe-txolarrea 29 17 6 10 20 82
Txonta arrunta 15 28 29 18 15 105
Txirriskila arrunta 0 1 0 0 0 1
Kardantxiloa 1 18 3 28 0 50
Tarina 0 4 0 0 0 4
Txoka arrunta 0 0 0 1 1 2
Gailupa 3 2 0 5 2 12
ESPEZIEAK 29 36 31 35 33 51
ALEAK 258 307 284 336 281 1466

eBird aplikazioa eta webgunea euskaraz!

Asier Sarasua 2023/02/05 17:30
Hegaztien behaketak gorde eta partekatzeko balio duen nazioarteko webgunea eta erreminta euskaratu ditugu. Albiste ederra txoriburuontzat!

Duela hilabete batzuetako berria da, baina agenda estuak atzeratu egin du albistea blog honetara ekartzea. Baina bai, uste dut hala ere merezi duela lan honi oihartzuna ematea, tresna bikaina delako eBird plataforma eta euskal txorizaleontzat albiste pozgarria delako.

Ornitologoek hainbat plataforma eta APP ditugu gure esku txori-behaketak gordetzeko eta partekatzeko. Horien artean eBird da mundu mailan erabilienetako bat, dela webgunearen bidez (www.ebird.org) zein APParen bidez (eBird APP). Bada, eBird-en plataforma osoa (APPa eta weba) euskaraz erabiltzeko aukera daukagu hemendik aurrera, Itsas Enara Elkarteko kideok koordinatu eta burututako lanari esker.

Weba eta APPa euskaratzeaz gain, Espainiako SEOrekin elkarlanean, Europako hegaztien euskarazko izendegia ere txertatu dugu eBird-en. Hori ere albiste garrantzitsua da euskaldunontzat, txorien euskarazko izen arruntak estandarizatzeko eta zabaltzeko tresna garrantzitsua izan daitekeelako eBird bezalako plataforma bat. Oraindik ere baditugu hutsune gutxi batzuk, euskarazko izen estandarizaturik ez daukaten espezie gutxi batzuekin, baina ea epe laburrera arlo honetan ere urratsak ematen ditugu. Euskal Batzorde Ornitologikoaren baitan horretan ari gara lanean azkenaldian (eta espero dut epe laburrera albiste berriak izatea gai horri buruz).

eBird plataforma euskaratzeko ahalegina eBird erakundearen beraren ekimenaren ondorio ere bada, plataforma ahalik eta hizkuntza gehienetara itzultzeko asmoa baitaukate. Orain arte 11 hizkuntzatan erabili zitekeen eBird (besteak beste, ingelesa, gaztelania, portugesa, italiera...) eta azken eguneraketarekin beste bi hizkuntza gehitu dira, txekiera eta euskara. Eleaniztasun-ekimen horren barruan, munduko 12. hizkuntza izan da, beraz, euskara. Albiste ona, euskal txorizaleontzat ez ezik, baita euskararentzat ere.

ebird euskaraz 04

 

Hegazti-behaketak gordetzeko eta partekatzeko plataformen garrantzia

Gero eta gehiago dira txorizaleok gure behaketak jaso eta argitaratzeko erabilgarri ditugun tresnak. Besteak beste, Ornitho.eus daukagu Euskal Autonomia Erkidegorako, Ornitho-navarra Nafarroako behaketak sartzeko, Faune-Aquitaine Iparralderako, Observation.org hegazti zein beste animalia batzuen mundu mailako datuak sartzeko edo Reservoirbirds hegaztien ezohiko behaketen jarraipena egiteko. Guztien artean, ziurrenik eBird.org da mundu mailan arrakasta handiena daukan plataforma.

ebird data statistics 2022

Edozein plataforma erabiltzen dugula ere, oso garrantzitsua da txorizaleok ikusten ditugun hegaztien behaketak horrelako tresna baten bidez jaso eta partekatzea. Izan ere, plataforma hauetan biltzen diren milaka eta milaka erregistroei esker, hegaztien populazioen jarraipena egiteko aukera paregabea eskaintzen diegu zientzilariei, populazioen dinamika aztertzeko, migrazioak ulertzeko, aldaketa klimatikoaren eragina neurtzeko eta, azken batean, hegaztien kontserbaziorako beharrezko diren neurriak hartzeko.

Txorizale bazara eta tarteka-marteka hegaztiak behatzera irteten bazera, zure maila eta maiztasuna edozein delarik, Itsasenaratik animatu egiten zaitugu ikusi dituzun espezien datuak horrelako plataforma batera igotzera. Guztion onerako izango baita.

ebird euskaraz 03

eBird-i dagokionez, Cornell Unibertsitate estatubatuarrak garatutako tresna da. Doakoa da eta mundu osoan dago erabilgarri, gorago esan bezala, 13 hizkuntzatan. eBird-i esker, ikusi ditugun hegaztien zerrendak gorde ditzakegu gure datu-basean eta mundu osoarekin partekatu.

Hegaztien behaketak gorde eta partekatzeko balio duen nazioarteko webgunea eta erreminta euskaratu ditugu. Albiste ederra txoriburuontzat!

Plataforma honen onura bi mailatan neurtu daiteke, hartara: batetik, gutako bakoitzari gure behaketan estatistikak eta jarraipen historiko zehatza egiteko aukera ematen digu, oso modu erraz eta eraginkorrean; bestalde, gorago esan bezala, txorizale guztion artean jasotako milioika datuei esker, ikerketa zientifikoetarako zein kontserbazio proiektuetarako ezinbesteko diren datuak metatzea lortzen dugu. Zientzia hiritarraren garrantzia inon baino gardenago bistaratzen da eBird eta antzeko plataformen balioa aztertzen dugunean.

ebird euskaraz 01

 

ebird euskaraz 02

 

ebird euskaraz 05

 

Aurkezpena

Eibar, Euskalkiak, Natura, Etnografia

Asier Sarasua Aranberri

Eibar, 1969. Naturzalea txikitatik; txorizalea joan zen mendetik; euskaltzalea betidanik. Sasibiologoa eta sasifilologoa. Txoriak ez ezik, txori-izenak ere behatzen ditut han-hemen. Blogroll ibiltari bat ere banaiz.

..........................

Blog honetako testu original guztien lizentzia: Creative Commons by-sa.

Somerights20

..........................

Blog honetako gai nagusiak

Sarean

Asier Sarasua Aranberri Twitter

Asier Sarasua Aranberri Flickr

Asier Sarasua Aranberri Facebook

Liburu eta proiektuak
Lehen Hitza Euskaraz