Karrakelak, magurioak eta mangoliñuak
Littorina sp. (karrakela edo magurioa)
Edu Lartzanguren kazetariak Twitterren botatako txio honek seeeeeekulako erantzun-sorta jaso zuen atzo. Zelan esaten zaie itsasoko barraskilo txiki horiei? Karrakelak? Magurioak? Eta non erabiltzen da bakoitza?
Azken urteotan euskal arratzaleen artean egindako bilketaren datuak emango ditut nik. Hauxe kostaldeko herrietan jasotakoa, gehienak zuzenean arrantzaleei batuta; batzuk bibliografia bidez. Aldaera gehiago ere izango dira, ia seguru:
- Lapurdi: (itsas) kurkuilu (generikoa)
- Hondarribia: malla (ikus azalpenak)
- Pasaia: karrakela
- Donostia: karrakela
- Orio: karrakela (Rikardo Uzkudunek), karrakailla
- Zarautz: murliyo, mauliyo, maoliyo
- Getaria: maulidxo, maoliyo
- Zumaia: maulidxo, maoliyo
- Deba: maulixo
- Mutriku: mangoliño
- Ondarroa: mangoliño, mongoliño
- Lekeitio: maguridjo (?)
- Mundaka: maguridjo
- Bermeo: maguridjo
- Bilbo inguruan (baita gaztelaniaz ere): magurio
Eta Eibarren? Esango nuke Eibarren biak direla ezagunak, magurioak zein karrakelak; "beraneanteak" nora joten duen udan, ba, huraxe.
Bixente Esteibar Ixkiña zumaiarrak kontatu zizkigun, esate baterako, maulidxotako hainbat kontu.
Argazkia: Karrakela (Wikipedia), Guttorm Flatabø.
Nik txikitan ikasi nuen "magurio" hitza, Bilbon, gure etxe erdaldunean. Hiru adiera zituen:
1) karrakela
2) pertsona isil eta lotsatia, beti besteengandik ezkutatzen dena (kutsu negatiboaz esanda)
3) (eta, ejem, barkatu), muki handia, bereziki hatzamarraz sudurzulotik arrantzatua.
Beharbada 2. eta batez ere 3. adierak eraginda, nik itzelezko ezinikusia izan diet beti 1. adierako magurioei, izugarrizko nazka ematen didate, eta kosta egiten zait beste pertsona bat halakoak jaten ikustea bera ere.
Gero, euskaldundu nintzenean, nire erreferentziako natiboak bermiotarrak izan ziren, haiekin egin nuen murgiltze linguistikoa, eta orduan ikusi nuen nire txikitako "maguridjoa" berez euskal berba zela.