Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Eibartik

Irteera ornitologikoa Eibarren, Baso Biziak taldearen eskutik, txoritan lehenengo urratsak emateko gogoz

Asier Sarasua 2023/04/25 22:05
Joan zen domekan txoriak behatzeko irteera bat egin genuen Eibarren. Baso Biziak elkarteak antolatuta, batez ere hasi berriei begira egindako irteera izan zen, txorizaletasuna eta, oro har, naturzaletasuna sustatzeko eta hegaztien behaketaren oinarriak erakusteko.
Irteera ornitologikoa Eibarren, Baso Biziak taldearen eskutik, txoritan lehenengo urratsak emateko gogoz

Irteera ornitologikoa Eibarren

Hogei bat lagun elkartu ginen domeka goizean Urkuzuko parkean irteera ornitologikoari ekiteko. Mota askotako jendea, interes desberdinekoa, baina denak naturzaleak eta txori-behaketaren munduan lehenengo urratsak emateko prest.

Sekula txoritan ibili bariko 20 laguneko talde batekin txori "asko" ikustea ezinezkoa da. Horrexegatik, kasu honetan, irteera praktiko eta oso oinarrizko moduan planteatu nuen saiakera hau. Txoriak ikusi eta identifikatzen ikastea baino, txoriketan hasteko oinarrizko kontuak zeintzuk diren azaldu nahi izan nuen eta, gehienbat, begirada aldaketa bat proposatzea.

Izan ere, txoritan ibiltzeak hori baitakar, beste begirada eta jarduera mota bat, mendian ibiltze hutsa baino lasaiagoa, kontenplatiboagoa, arnasa luzeagokoa. Erritmoa jaitsi beharra dago, gora begiratu, belarriak ixotu eta naturak ematen digun guztia jasotzen hasi.

Eta halaxe jardun genuen 3 bat orduz, Aasuatik gora Mandiolaballean sartu eta Santa Kurutzeraino, lasai, patxadaz, zuhaitz artetik zetorzkigun kantuak adituz, gozatuz eta tarteka begien artean agertzen zitzaizkigun txori txikiak beste begi batzuekin behatuz. Txioak, txinboak, txantxangorri eta zozo-birigarroak, miruak, garrapo eta gerri-txoriak, erregetxoak eta txepetxak... Uste dut gehienok gustura ibili ginela txio artean.

Prismatikoen inguruko hiruzpalau kontu azaltzeko aprobetxatu nuen (modelo eta motak, prezioak...) eta, batez ere, Merlin aplikazioa probatzeko aprobetxatu nuen. Uste dut app horrek herritar asko erakarriko dituela txoriburuon mundura. Ez dakit nola etorriko diren eta zein asmorekin, beharbada ez gure belaunaldian hazitako txorizaleon asmo eta begirada berdinarekin, baina ziur txorizaletasuna ernetzen duela gure inguruko hainbat lagunen artean (Twitterren ere halaxe iruditu zait, orain arte jaso ditudan hainbat erantzunen arabera, adibidez bat, bi eta hiru).

eBird eta Ornitho plataformen inguruan ere esan nahi nituen berba batzuk, eta hegazti gida interesgarrienen laburpena egitea ere bai, eta hegaztien munduaren inguruko azalpen zabalagoak... baina ez zen egon tarterik gehiagorako. Hurrengo batean izan beharko du! Eta izango da, txorizaletasunaren ekimen apologista hauekin asko disfrutatzen dudalako ;)

Baso Biziak, irteera ornitologikoa

Irteeran ez genuen argazkirik atera. Goiko hau azaroan egindako beste irteera batekoa da, hori ere Baso Biziak elkarteak egindakoa, dozena bat habia kutxa ipintzeko Eibar inguruan.

Oinarrizko eskema bat sortu nuen irteera honetarako. Hemen lagako dut, aurreragorako (edo edozeinek erabili nahi badu).

  1. Erritmoa, begirada... zer da txoriak behatzea?
  2. Belarriaren garrantzia (txoriak behatzea ez da bakarrik ikustea; lehenbailehen komeni da kantuak identifikatzen ikasten hastea)
  3. Katalejoak. Nola erabili, zer diren 10x40 bezalako zenbakiak, markak eta prezioak...
  4. Teknologiaren laguntza, APP interesgarrienak (Merlin, BirdNet, Naturalist eta abar).
  5. Hegazti gidak. Mugikorrean bai, baina paperean ere bai (ikaste-prozesuan ezinbestekoa).
  6. Zientzia hiritarra. eBird eta Ornitho moduko plataformen garrantzia; SACRE, SACIN eta antzeko programak; Itsas Enara elkarte ornitologikoa.
  7. Zelan identifikatzen dira hegaztiak? Koloreak, forma eta neurria, jarkera eta mugimendua, portaera, hegaztada, kantuak... Eta probabilitate kontua ere bada!!
  8. Txorien euskarazko izendegia.

Txorien kantuak identifikatzeko aplikazio bi: Merlin eta BirdNet

Asier Sarasua 2023/04/02 20:45
Txori kantuak ikasteko eta zalantzak argitzeko oso erabilgarri diren bi aplikazio: Merlin Bird ID eta BirdNET. Ez dira perfektuak, baina txori kantuak ikasteko prozesuan oso lagungarri izan daitezke. Hori bai, gogoratu ez dutela beti asmatzen, proposamenak bakarrik egiten dizkigutela.
Txorien kantuak identifikatzeko aplikazio bi: Merlin eta BirdNet

BirdNet, hegaztien kantuak

Teknologiak jauzi handiak ematen ditu oso denbora laburrean eta txorien kantuen identifikazioan ere izugarri hobetu da kontua azken 2-3 urteotan. Gaur egun, mugikorrean instalatutako aplikazio batek izugarri lagunduko digu mendian entzuten ari garen txori horien kantuak identifikatzen eta zalantzak argitzen.

Bi dira normalean erabiltzen ditudanak: Merlin Bird ID eta BirdNET, biak ere hegazti kontuetan mundu mailan erreferentzia den Cornell unibertsitatearen tresnak.

BirdNET izan zen erabiltzen hasi nintzen lehenengoa. Uste dut jatorriz app europarra dela (Chemnitzeko unibertsitate teknologikoarena), baina une honetan Cornellek kudeatzen du. Tresna xinple-xinplea eta erabilterraza da, bere mugekin. Azkenaldian, berriz, Merlin da gehien erabiltzen dudana, une honetan askoz erabilgarriagoa egiten zaidalako. Hala ere, biak deskargatzea izan daiteke lehenengo urratsa eta bakoitzaren gustuaren arabera (edo egoeraren zein beharren arabera) bata ala bestea erabiltzea. Nik neuk biak ditut instalatuta. Jaisteko eta instalatzeko, hementxe Androiderako estekak: Merlin Bird ID eta BirdNET.

Orain gutxira arte ez ziren oso fidagarriak Europako espezieentzat (batez ere Merlin, Estatu Batuetan garatutako APPa delako), baina une honetan biek dute antzeko fidagarritasuna, nire ustez. Merlin 1054 espezie identifikatzeko gai da, tartean Europako gehienak eta BirdNETek ere gure inguruko gehienak ezagutzen ditu. Oraingoz ez daude euskaraz, baina Merlinen txori-izenak, behintzat, euskaraz ikus ditzakezu (ez da gutxi!). Eta uste dut lortuko dugula egunen batean APPa ere euskaratzea, tresna-multzo berdineko kide diren eBird.org eta eBird APPa euskaratu ditugun moduan.

Hortaz, tresna erabilgarri eta praktikoak dira biak, nola Merlin hala BirdNet. Ezaugarri eta desberdintasun handienak hauexek dira:

  • BirdNET zuzenean kantuak identifikatzeko tresna bat da. Oso xinplea eta erabilterraza. Merlinek, ostera, aukera gehiago ditu (adibidez, irudiak ere identifikatzen ditu).
  • BirdNETek identifikazioaren ziurtasuna zenbatekoa den zehazten dizu (oso ziurra, nahiko ziurra, batere ziurra...); Merlinek ez dizu zehazten proposamenaren fidagarritasunik (hala ere, fidagarritasun maila txikia bada, ez dizu ezta proposamen zehatzik egiten ere).
  • Merlinen txorien izenak euskaraz ikus ditzakezu (APPa erdaraz izan arren).
  • Merlinek entzun ahala identifikatzen ditu txori-kantuak (hauxe da Merlinen abantailarik handiena, niretzat). Martxan ipini eta Merlinek esango dizu zeintzuk diren kantuan ari diren hegazti-espezieak. BirdNET-ek ez du hori egiten: zuk aukeratu behar dituzu pasarte-zatiak eta identifikatzeko eskatu.
  • BirdNET-ekin kantu-zatiak gordetzea errazagoa da. Baina kantu-zati laburrak izan behar dira, hori bai.
  • Merlin konektatuago dago eBird plataformarekin eta hango datuekin erkaketak egiten ditu eta behaketak batetik bestera eraman ditzakezu.

Orduan, esan bezala, uste dut txorizaleontzat oso tresna erabilgarriak direla bata zein bestea eta merezi duela instalatu eta probatzea. Hori bai, beti ere kontuan izanda APP hauek proposamenak egingo dizkigutela. Eta ezin dugu itsu-itsuan sinetsi aplikazio hauek proposatzen digutena. Akatsak egiten dituzte, eta ez gutxitan, gainera; batez ere soinu-egoera kaxkarretan (haizea, trafikoaren zarata, txori asko elkarrekin kantuan...). Hartara, txorizalearen esku dago app hauek ematen diguten informazioa aztertzea eta iragaztea, hori ezin dugu inoiz ahaztu.

Goian duzue BirdNETen pantaila-irudi bat. Hurrengoak Merlinenak dira, azkenaldian gehiagotan darabildan aplikazioarenak.

Merlin APPa, hegaztien kantuak ezagutzeko aplikazioa 01

Goiko irudian Merlin aplikazioa martxan eta grabatzen ari denean ikusten duzun pantaila. Grabatzen ari zaren bitartean entzuten ari zaren hori zer txori den esango dizu Merlinek. Stop sakatu arte grabatzen jarraituko du, entzun dituen espezie guztien zerrenda osatzen joango da eta unean unean kantari dagoen txoria nabarmenduko dizu.

Merlin APPa, hegaztien kantuak ezagutzeko aplikazioa 03

Behin grabazioa amaituta, grabazio hori non eta noiz egin den adieraziko dizu Merlinek, eta entzundako txoriak zeintzuk izan diren. Espezie bakoitzean sakatuta txori horren kantu-zatia entzuteko aukera izango duzu eta txori horren fitxara ere joan ahalko zara (eBird-ekin konektatzen da). Fitxategiak betirako gorde ditzakezu aplikazioan, datu guztiekin. Goiko hori joan zen udaberrian Debako Artzabal hezegunean egindako grabazioa da, txori-multzo politarekin, besteak beste, benarriza, ihi-txoria, baso-txinboa, eta abar.

 

 

 

Eibarko errekak: izenak eta sare hidrografikoa

Asier Sarasua 2023/04/01 13:15
Eibarko lurretan dauden erreken mapa eguneratua argitaratu du udalak bere "Eibarko udalerriko ondare naturalaren inbentarioan". Orain dela 20 urte Eibarko mapa toponimikorako batu genituen izenak jaso eta mapa argi batean ikus daitezke. Honaxe ekarri dut mapa hori, Eibarko erreka guztien zerrendarekin batera.
Eibarko errekak: izenak eta sare hidrografikoa

Eibarko errekak

Kasualitatez heldu naiz Eibarko udalaren lan honetara. Gure udalerriko ondare naturalaren inbentarioa egin zuten 2017-2018 bitartean Plan Estrategikoaren barruan eta, besteak beste Eibarko mugen barruan ditugun erreka nagusien mapa garbi argigarri bat dakar.

Oro har, orain dela 20 urte inguru argitaratu genuen Eibarko mapa toponimikoaren proiektuan jaso genituen hidronimoak dira Hirigintza sailekoak mapa honetara ekarri dituztenak (akatsen batekin eta bakarren batzuen faltan); beharbada beste iturriren bat ere erabili dute.

Oraingo honetan, guk egindako mapa toponimikoan baino gardenago ikusten dira, bestelako informaziorik gabe, erreka-izenak soil-soilik lagata. Pentsatu dut merezi duela blogera ere ekartzea (lizentziaren kontua garbi izan barik), hedapen pixkat ematearren eta Eibarko erreka guztien zerrenda gehituta. Mapa toponimikoarekin alderatu nahi duenak, hemen du Eibarko mapa toponimikoaren informazio osoa eta beste helbide honetan mapa toponimikoa bera kalitate altuan (hemen azpian ere itsatsita, kopia).

Eibarko errekak: mapa eta zerrenda

Hara hor, ba, Eibarko erreken zerrenda eta mapa. Udalaren mapa berri honetan agertzen ez diren baina lan toponimikorako jaso genituen izen batzuk ere gehitu ditut (errekak baino, errekaxtoak), eta elkarren iturri diren errekak jarraian adierazi. Kasu batzuetan, erreka batek 2 izen ezberdin ere baditu, gurutzatzen duen eremuaren arabera modu batean edo bestean izendatuta (zalantzak argitzeko, begiratu mapa toponimikoa).

  • Ego erreka (aspaldi idatzi nuen Ego errekaren izenaz eta iturriaz)
  • Lea-Artibaiko arrokoak: Arando, Aginaga (Agiña), Orberreka, Altzerreka eta Urko; Iturgoen (Itturguen), Iteriaga (Itterixa) eta Altzorbe.
  • Ego errekaren ipar ixurialdekoak: Kortatxo; Karabia eta Abauntzaga (Abontzaerreka); Ardantza; Trango, Ormaiztegi, Txarako, Pagaegi, Errentziño eta Matxaria; Aasuaerreka; Txarakoerreka; Iruintxaur, Magdala, Pagolaerreka eta Gorosta; Zubiaga, Pagoaga; Iruitz, Maaldegi, Txindurrierreka eta Zaturio.
  • Ego errekaren hego ixurialdekoak: Iburrerreka; Otaola; Txaltxako; Ubidieta (Ubitxa), Lixiberreka eta Unbe; Asurtza, Aranbaltz eta Txonta; Indurio, Kiñarraga eta Aiagaerreka (Aixerreka); Aldabeerreka; Errialtzu.

Oharra: erreka txikien kasuan ez da erraza toponimoa (hidronimoa) zein den zehaztea. Askotan, baserri bakoitzak izen desberdina ematen dio errekatxo berdinari, bere ibilbideko metro batzuk gorago edo beherago. Zerrenda honetan, beraz, izenen bat (sinonimo edo aldaeraren bat) falta daiteke.

Eibarko errekak eta sare hidrografikoa

Eibarko Sare Hidrologikoa ("Eibarko ondaren naturalaren inbentarioa", Eibarko Udala, 2018).

Eibarko mapa toponimikoa (Alberdi eta Sarasua; Egoibarra, Eibarko udala, 2005)

 Eibarko mapa toponimikoa (Alberdi eta Sarasua, Eibarko Udala, 2005).

Noaki...

Asier Sarasua 2023/03/23 17:15
Oier Gorosabelen mezu bat tarteko, gogora ekarri dot gure aurrekuak erabiltzen zeben "noaki" hau.

Oier Gorosabelek Mastodonen egindako komentarixo batek akordau eragin zestan erdi-ahaztuta neukan esamolde bat, gure aurrekuak sarri samar erabiltzen zebena: noaki.

Gure aitxitxak takian-potian erabiltzen zeban eta Eibartarren Ahotan proiektuan be jaso genduzen lekukotasun batzuk, esate baterako:

Gaur egun "auskalo" (edo "batek daki") esango genduke, baina gure aitxitxa-amama eibartarrak no(r)aki be erabiltzen zeben horren ordez. Jatorriz, seguru asko, 'nork daki' izango zan, jakina, nahiz eta gure sasoirako hori jatorrixori galduta zeuan eta hiztunentzat berba beregaina zan hori noaki hori.

Inguruan galdezka hasi eta konturatu naiz noaki honen erabileria nahiko murritza dala. Ahotsak-eko datu-basian bilatuta, 4 lekukotasun agertu jakuz, danak Eibarkuak. Inguruan be seguru erabiltzen zana, baina ez dot topatu adibiderik (ezta lagunen artian galdetuta be). Eta denporan be, esan doten moduan, badirudi honezkero guztiz galdutako esamoldia dala. Nere inguruan inkesta txiki bat egin eta gure adinetik beherako gehixenendako ezezaguna da honezkero Eibarren.

Hementxe Ahotsakeko adibidiak, Julian Etxeberria (01:07), Arnaldo Bolunburu (02:40) eta Roberto Isasi (05:20). Zelako garrantzixa daken Eibartarren Ahotan eta Ahotsak moduko proiektuak eta ahozko corpus historikuak!

Zizeilua, aldi berean jarleku eta mahai eraisgarri den Euskal Herriko altzari tradizionala

Asier Sarasua 2023/03/15 16:45
Jarleku-mahai diren altzari hauek beti gustatu izan zaizkit. Iparraldean ikusi izan ditut sarriago, baina Euskal Herri osoko altzari tradizionala da zizeilua (edo ziziloa, zuzulua, xixilua, txiselua...).
Zizeilua, aldi berean jarleku eta mahai eraisgarri den Euskal Herriko altzari tradizionala

Zizeilua, xixilua, zuzulua... euskal altzari tradizionala

Egurrezko jarlekua, bizkarralde altuarekin eta erdian mahaiarena egiten duen ohol eraisgarriarekin. Horixe dugu zizeilua. Beheko suaren parean egoten zen eta tradizioz hierarkia adierazten zuen, etxeko jaunaren eserleku nagusia baitzen.

Ezagutzen diren gehienak XVI. eta XVII. mendekoak dira (XIX. mendera arte ekoitzi ziren arren). Han-hor irakurri dut Euskal Herriko altzaria dela. Ez dut uste, hala ere, Euskal Herrikoa bakarrik denik, Pirinioetako beste lurralde batzuetan ere erabili izan delako (cadira deritzote Aragoin, adibidez).

Ikusi dudan azkena Arabako Kuartangoko atari batean ikusi dugu asteburuan. Seguru asko Xixilua esango diote bertakoek, horrelaxe deitzen diotelako Araban zizeiluari, baita gaztelaniaz ere. Izan ere, euskalkiaren arabera hainbat aldaera ditu altzari honek.

  • zizeilu, zizailu, zizilu, zizilo (G, GN, BN)
  • zuzulu, züzülü, xuxula (Z, BN, Er.)
  • txisailu, txiselu, txixilu, txitxelu, txitxilu, xixilu (B, A).

Itxura denez, latinezko 'subsellium' (banko baxua) hitzetik datoz horiek guztiak, Zizeilu zein bere aldaera oro. Zizeiluen inguruko info zabala Wikipedian: https://eu.wikipedia.org/wiki/Zizeilu.

Zizeilua, xixilua, zuzulua: jarlekua eta mahaia

Xixilua Araban.

Zizeilua, xixilua, zuzulua: jarlekua eta mahaia (2)

Xixilua Araban.

SACIN programa, neguan gure inguruan bizi diren hegaztien jarraipen-proiektua, 2022-2023

Asier Sarasua 2023/02/19 21:15
SEOk koordinatzen duen SACIN programan hartu dut parte aurten berriz. Neguan gure lurraldean bizi diren hegazti arrunten jarraipena egiten du programa honek. Hona hemen 2022-2023 negualdi honetako Eibarko datuak.
SACIN programa, neguan gure inguruan bizi diren hegaztien jarraipen-proiektua, 2022-2023

SACIN programa Eibarren, 2014-2023

Espainiako SEO elkarteak koordinatuta egiten da urtero SACIN programa (Seguimiento de aves comunes en invierno). Udako bere parekide den SACRE programak bezala, hegazti ohikoenen jarraipena egin eta epe ertain-luzeko joerak aztertzeko diseinatuta dago eta txorizaleon parte-hartzearekin burutzen da.

Nire kasuan, Eibarko hegaztien jarraipena egiten dut duela 10 urte ingurutik programa bietan, SACINen neguan eta SACREn udan. Pandemia eta osasun-kontuak tarteko, SACINen ezin izan dut behaketarik egin azken urteotan, baina aurten berriro itzuli naiz mendira, ohiko den metodologia, trantsektu eta kontaketetara.

Metodologia erraza du SACINek (programan parte hartzen hasi nintzenean azaldu nuen gutxi gora-behera): neguan zehar 2 irteera egin behar dituzu, abendutik otsailera bitartean, aurrez zehaztutako ibilbide zehatz batean zehar eta ikusten dituzun hegazti guztiak apuntatu (15 minutuko eta 500 metroko 8 trantsektotan). Nire urteroko ibilbidea Sautsin hasten da, Aasua errekan barrena Mandiola aldera igotzen da, handik Santa Kurutz eta Usartzara, eta Kalamuan amaitzen da.

Aurtengo datuetan ez da egon ezusteko berezirik (ikus aurrekoak, 2015, 2016, 2017, 2018). Ez da hori helburua ere, unean uneko aldaketak aztertzearena, milaka behatzaileren datu historikoak bildu eta epe luzeko joerak aztertzea baizik.

Urteroko zenbaki eta espezieak aurten ere. Bi orduko eta 4 kilometroko ibilbide horretan, gutxi gora-behera 35 espezie eta 300 txori behatzen ditut urtero Eibarren. Ohikoenak, aurten ere urtero legez, kaskabeltz handiak, txantxangorriak, zozoak, belabeltzak, hormatxoriak eta txontak. Agertu ez direnak, besteak beste, birigarroa, okil handia, haitz-enara eta txioa, espezie arruntak direnak gure herrian, baina behaketa honetan azaldu ez zaizkidanak.

Aurtengo nobedadea miru gorriak eta ahate musketaduna izan dira. Lehenengoa ohikoa da Gipuzkoan, baina ez horrenbeste Eibarren eta neguan; bigarrena espezie exotiko inbaditzailea da, amerikarra sortzez, baina Euskal Herrian gero eta ohikoagoa. Aurten kontatu ditut lehenengoz SACIN programarako.

Txorizalea bazara, SACIN eta SACRE bezalako zientzia hiritarreko programak izan daitezke zure zaletasuna bideratzeko aukeretako bat. Edo Aranzadiren Zapelatz programa, bestela. Naturaz gozatzen duzun bitartean, zientziarentzat eta hegaztien ezagutzarentzat interesgarriak diren datuak bildu ditzakezu. Zure behaketak eBird eta Ornitho bezalako webguneetan txertatzeak ere garrantzi berezia dauka, eta euskaraz dituzu biak!


2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2022/23 Guztira
Ubarroi handia 2 0 0 0 0 2
Koartza hauskara 0 1 0 0 0 1
Ahate musketaduna 0 0 0 0 1 1
Basahatea 10 9 46 31 71 167
Miru gorria 0 0 0 0 3 3
Sai arrea 0 7 0 0 6 13
Zapelatz arrunta 2 3 3 1 4 13
Belatz gorria 0 0 1 1 1 3
Uroiloa 0 1 5 6 6 18
Kaio hankahoria 0 35 0 0 0 35
Kaleko haitz-usoa 13 7 25 21 9 75
Pagausoa 0 0 0 4 0 4
Okil berdea 5 1 4 1 1 12
Okil handia 0 1 1 2 0 4
Haitz-enara 2 0 0 0 0 2
Negu-txirta 22 14 19 46 8 109
Buztanikara horia 0 5 1 1 6 13
Buztanikara zuria 0 4 3 4 3 14
Ur-zozoa 0 0 2 0 0 2
Txepetxa 14 22 11 19 4 70
Tuntun arrunta 2 0 0 1 1 4
Txantxangorria 33 29 26 28 25 141
Buztangorri iluna 0 1 0 2 1 4
Pitxartxar burubeltza 1 0 1 0 1 3
Zozo arrunta 25 8 29 25 22 109
Birigarro arrunta 3 8 3 3 0 17
Birigarro txikia 3 0 0 0 0 3
Garraztarroa 4 1 2 2 2 11
Txinbo kaskabeltza 0 0 2 0 0 2
Txio arrunta 1 4 1 0 0 6
Erregetxo bekainzuria 3 9 3 0 0 15
Buztanluzea 3 9 3 0 5 20
Kaskabeltz txikia 0 0 0 1 0 1
Amilotx mottoduna 8 5 6 11 3 33
Pinu-kaskabeltza 6 8 4 5 13 36
Amilotx urdina 0 3 0 2 3 8
Kaskabeltz handia 27 14 24 10 13 88
Garrapoa 1 1 4 2 4 12
Gerri-txori arrunta 2 2 2 3 5 14
Eskinosoa 3 3 1 7 4 18
Mika 0 0 0 1 0 1
Belabeltza 15 20 14 19 17 85
Erroia 0 2 0 1 0 3
Araba zozo pikarta 0 0 0 14 0 14
Etxe-txolarrea 29 17 6 10 20 82
Txonta arrunta 15 28 29 18 15 105
Txirriskila arrunta 0 1 0 0 0 1
Kardantxiloa 1 18 3 28 0 50
Tarina 0 4 0 0 0 4
Txoka arrunta 0 0 0 1 1 2
Gailupa 3 2 0 5 2 12
ESPEZIEAK 29 36 31 35 33 51
ALEAK 258 307 284 336 281 1466

eBird aplikazioa eta webgunea euskaraz!

Asier Sarasua 2023/02/05 17:30
Hegaztien behaketak gorde eta partekatzeko balio duen nazioarteko webgunea eta erreminta euskaratu ditugu. Albiste ederra txoriburuontzat!

Duela hilabete batzuetako berria da, baina agenda estuak atzeratu egin du albistea blog honetara ekartzea. Baina bai, uste dut hala ere merezi duela lan honi oihartzuna ematea, tresna bikaina delako eBird plataforma eta euskal txorizaleontzat albiste pozgarria delako.

Ornitologoek hainbat plataforma eta APP ditugu gure esku txori-behaketak gordetzeko eta partekatzeko. Horien artean eBird da mundu mailan erabilienetako bat, dela webgunearen bidez (www.ebird.org) zein APParen bidez (eBird APP). Bada, eBird-en plataforma osoa (APPa eta weba) euskaraz erabiltzeko aukera daukagu hemendik aurrera, Itsas Enara Elkarteko kideok koordinatu eta burututako lanari esker.

Weba eta APPa euskaratzeaz gain, Espainiako SEOrekin elkarlanean, Europako hegaztien euskarazko izendegia ere txertatu dugu eBird-en. Hori ere albiste garrantzitsua da euskaldunontzat, txorien euskarazko izen arruntak estandarizatzeko eta zabaltzeko tresna garrantzitsua izan daitekeelako eBird bezalako plataforma bat. Oraindik ere baditugu hutsune gutxi batzuk, euskarazko izen estandarizaturik ez daukaten espezie gutxi batzuekin, baina ea epe laburrera arlo honetan ere urratsak ematen ditugu. Euskal Batzorde Ornitologikoaren baitan horretan ari gara lanean azkenaldian (eta espero dut epe laburrera albiste berriak izatea gai horri buruz).

eBird plataforma euskaratzeko ahalegina eBird erakundearen beraren ekimenaren ondorio ere bada, plataforma ahalik eta hizkuntza gehienetara itzultzeko asmoa baitaukate. Orain arte 11 hizkuntzatan erabili zitekeen eBird (besteak beste, ingelesa, gaztelania, portugesa, italiera...) eta azken eguneraketarekin beste bi hizkuntza gehitu dira, txekiera eta euskara. Eleaniztasun-ekimen horren barruan, munduko 12. hizkuntza izan da, beraz, euskara. Albiste ona, euskal txorizaleontzat ez ezik, baita euskararentzat ere.

ebird euskaraz 04

 

Hegazti-behaketak gordetzeko eta partekatzeko plataformen garrantzia

Gero eta gehiago dira txorizaleok gure behaketak jaso eta argitaratzeko erabilgarri ditugun tresnak. Besteak beste, Ornitho.eus daukagu Euskal Autonomia Erkidegorako, Ornitho-navarra Nafarroako behaketak sartzeko, Faune-Aquitaine Iparralderako, Observation.org hegazti zein beste animalia batzuen mundu mailako datuak sartzeko edo Reservoirbirds hegaztien ezohiko behaketen jarraipena egiteko. Guztien artean, ziurrenik eBird.org da mundu mailan arrakasta handiena daukan plataforma.

ebird data statistics 2022

Edozein plataforma erabiltzen dugula ere, oso garrantzitsua da txorizaleok ikusten ditugun hegaztien behaketak horrelako tresna baten bidez jaso eta partekatzea. Izan ere, plataforma hauetan biltzen diren milaka eta milaka erregistroei esker, hegaztien populazioen jarraipena egiteko aukera paregabea eskaintzen diegu zientzilariei, populazioen dinamika aztertzeko, migrazioak ulertzeko, aldaketa klimatikoaren eragina neurtzeko eta, azken batean, hegaztien kontserbaziorako beharrezko diren neurriak hartzeko.

Txorizale bazara eta tarteka-marteka hegaztiak behatzera irteten bazera, zure maila eta maiztasuna edozein delarik, Itsasenaratik animatu egiten zaitugu ikusi dituzun espezien datuak horrelako plataforma batera igotzera. Guztion onerako izango baita.

ebird euskaraz 03

eBird-i dagokionez, Cornell Unibertsitate estatubatuarrak garatutako tresna da. Doakoa da eta mundu osoan dago erabilgarri, gorago esan bezala, 13 hizkuntzatan. eBird-i esker, ikusi ditugun hegaztien zerrendak gorde ditzakegu gure datu-basean eta mundu osoarekin partekatu.

Hegaztien behaketak gorde eta partekatzeko balio duen nazioarteko webgunea eta erreminta euskaratu ditugu. Albiste ederra txoriburuontzat!

Plataforma honen onura bi mailatan neurtu daiteke, hartara: batetik, gutako bakoitzari gure behaketan estatistikak eta jarraipen historiko zehatza egiteko aukera ematen digu, oso modu erraz eta eraginkorrean; bestalde, gorago esan bezala, txorizale guztion artean jasotako milioika datuei esker, ikerketa zientifikoetarako zein kontserbazio proiektuetarako ezinbesteko diren datuak metatzea lortzen dugu. Zientzia hiritarraren garrantzia inon baino gardenago bistaratzen da eBird eta antzeko plataformen balioa aztertzen dugunean.

ebird euskaraz 01

 

ebird euskaraz 02

 

ebird euskaraz 05

 

EibarOrg blog-komunitateko edukia eta estatistikak 2022. urtean (eta 2008-2022 laburpena)

Asier Sarasua 2023/01/20 08:25
Iazko estatistika orokorrak ateratzeaz gain, azken 15 urteotako estatistiken azaleko laburpena egiteko ere aprobetxatu dut, EibarOrg webgune eta komunitate honetako estatistikak, 2008-2022. Blogak oraindik ere irakurtzen dira? Eta blogariok lehen beste idazten dugu?
EibarOrg blog-komunitateko edukia eta estatistikak 2022. urtean (eta 2008-2022 laburpena)

EibarOrg estatistikak, 2008-2022

Aurten 19 urte beteko ditu gure EibarOrg honetako blog komunitateak, badira batzuk! Eta bizirik gaude: azken urtean beste 382 artikulu idatzi ditugu denon artean. Baina asko dira ala gutxi? Eta oraindik irakurtzen ditu inork gure postak?

2022. urteko estatistika orokorrak EibarORG webgunean

Hasteko, EibarOrg webguneak azken urtean izan dituen estatistiken laburpen xume bat egiteko aprobetxatuko dut:

  • 31.166 bisitari izan ditugu; eta 44.461 bisitaldi. Gure serie historiko osoko daturik kaxkarrena izan da.
  • Hala ere, guztira 84.404 orrialde ikusi dira.
  • Bisitaldi bakoitzean 1,90 orrialde ikusi ditu batez besteko bisitari horrek eta 1:38 minutu igaro ditu gure artikuluak irakurtzen (ez da datu txarregia ere).
  • Bisitaldien %55 mugikorretik etorri dira eta %45 PCtik. Mugikorreko bisitek etengabe jarraitzen dute gorantz, baina oraindik nahiko baxua da %55 hori inguruko beste webgune eta hedabide batzuekin alderatuta.
  • Bisitarien %24ak bere nabigatzailea euskaraz dauka konfiguratuta. Oso gutxi, ezta? Eta, hala ere, iaztik 4 puntu igo da (%20 > %24) eta, gainera, inguruko beste webgune batzuetako estatistikak ezagututa, gurea oso datu ona da. Komunitate honetako irakurleen profila islatzen du, nolabait: euskaldun aktiboa eta teknofilo samarra. Guztioi mezua: konfiguratu zuek gailuak euskaraz, gure hizkuntzarentzat hain da garrantzitsua eta
  • Bisiten %44 Google bidez heltzen dira gurera. %34 zuzenean eta %15 sare sozialetatik (horietako %74 Twitterretik eta %23 Facebooketik).

Artikuluei dagokionez

Idatzitako edukiari dagokionez, esan bezala, guztira 382 artikulu idatzi ditugu guztion artean (une honetan aktibo gauden 15-16 blogarion artean). Blog komunitatea sortu genuenetik 14.000 artikulu baino gehiago izan dira, ia-ia.ia denak euskaraz.

Aurten idatzitako artikulu horien artean, irakurraldi gehien izan dituzten bost artikuluak hauexek dira:

Blogari bakoitzak guztira jasotako bisitariei dagokionez, hauexek dira lehenengo bostak (parentesi artean blog bakoitzak izan dituen bisitaldiak):


Eta nire blogean?

Nire blogari dagokionez, 2022an 25 post idatzi ditut, hilean pare bat, batez beste. Kontuan izanda 2004an ireki nuenetik 750 artikulu idatzi ditudala, garbi dago beste urte batzuetako ekoizpenetik behera egon naizela, baina tira, hain alper ere ez naiz ibili.

Idatzitako artikuluen artean hauek dira irakurle gehien izan dituztenak (ozta-ozta 100 irakurleak gaindituta):

Horiekin batera, aurreko urteetan idatzitako beste 5 postek ere jaso dituzte 100 irakurle baino gehiago:

Hori da nire blogeko artikuluen muga gaur egun: 100-200 irakurle asko jota. Asko? Gutxi? Tira, hurrengo puntuan saiatuko naiz galdera horiei erantzuten.

Blogak gainbehera? Idazten dugu? Irakurtzen gaituzte?

Susmoa dut blogean idazten genuenak oihartzun handiago zuela orain 8-10 urte.  Esango nuke normala zela gure blog komunitateko post batzuek 300-400 irakurle lortzea eta batzuetan baita gehiago ere. Artikuluek izaten zituzten erantzunak ere gehiago izan ohi ziren; eta sare sozialetan zuten oihartzuna ere bai.

Estatistika orokorrak ere argigarriak dira*. Hemen duzue EibarOrg blog komunitateak 2008az geroztik izan duen trafikoa (bisitariak, bisitaldiak eta irakurritako orrialdeak).

EibarOrg blog komunitatea - Estatistikak eta trafikoa 2008-2022

Saioak Erab Orrialdeak Orri/saioko Postak
2008 238268 152427 489230 2,05 1284
2009 188064 116822 364519 1,94 932
2010 200731 126096 400011 1,99 1071
2011 163092 109187 303572 1,86 852
2012 122128 77381 232539 1,91 775
2013 115245 70847 212564 1,84 613
2014 86597 56320 165634 1,91 563
2015 89175 61209 155949 1,75 495
2016 88131 61286 152436 1,73 453
2017 93165 66963 147931 1,59 426
2018 61684 44003 104299 1,69 372
2019 55602 40045 91373 1,65 364
2020 60503 43993 107724 1,78 458
2021 53883 35589 99019 1,84 521
2022 44461 31166 84404 1,91 382

 

Orain dela 15 urteko irakurleen eta trafikoaren laurdena daukagu gaur egun. Datu horiek begiratuta, normala da sarri entzun ohi duguna: blogak gainbehera daude eta ez ditu inork irakurtzen. Baina horrela da? Ba, ez horrenbeste, nik uste.

Hurrengo grafika honetan adierazten da 15 urteotan idatzi ditugun artikuluen kopurua (urdinez), artikulu bakoitzak jasotako batez besteko irakurle kopurua (gorriz) eta bisitari bakoitzak batez beste irakurri dituen orrialdeak (horiz).

EibarOrg blog komunitatea, estatistikak 2008-2022 - Argitaratutako postak eta eragindako trafikoa

Ekoizpena izugarri jaitsi da: orain dela 15 urte idazten genuenaren laurdena idazten dugu gaur egun. Baina proportzioan, post horien oihartzuna ez da horrenbeste jaitsi, Artikulu bakoitzak batez beste jasotzen duen irakurle-kopurua eta irakurle bakoitzak irakurtzen duen orrialde-kopurua ez da larregi aldatu (pixkat jaitsi arren). Egia da azken 2 parametro horietan eduki guztiak eragiten duela (19 urteko produkzio osoak eta ez bakarrik azken urtekoak), baina oro har esango nuke estatistika orokorrak pixkat bere neurrira eramaten dituela. Gorago esan dudan moduan, egia da une honetan ez daukagula orain dela 8-10 urteko irakurle kopurua, baina esango nuke neurri handi batean gure ekoizpena dela jaitsi dena, eta ez horrenbeste artikuluen oihartzuna.

Hortaz, egia da blog komunitate honek jasotzen duen trafikoa izugarri jaitsi dela eta komunitate honetako blogariok askoz gutxiago idazten dugula (gutxiago ere bagara). Baina, hala ere, gure inpresioa beste bat izan arren, gure artikuluen eragina ez da horrenbeste jaitsi duela 10-15 urtekoarekin alderatuta.

Hartara, segi beste 20 urtez, lagunok!

 

* 2004 eta 2005eko estatistikarik ez dugu EibarOrg-en eta 2006-2007ko datuek ez dirudite oso fidagarriak; azpiegitura teknikoa ere beste bat zen. Hori dela eta, 2008-2022 tartea hartu dut, datu sendo eta konparagarriak direlako.

2022an behatutako hegaztien zerrenda

Asier Sarasua 2023/01/14 23:10

Urte berezi samarra izan da joan berri den 2022. urtea hainbat arrazoigatik, baina tira, zaletasunentzat beti dago tartetxo bat eta, oso modu aktiboan ez bada ere, iazkoan ere gustura ibili gara txoritan.

Oraingoan oso urrun joan barik, Euskal Herritik ia ez garelako irten (eta ia Gipuzkoa-Arabatik ere ez), are gutxiago behaketa-zerrendak potolatzen dituzten txoritoki interesgarrietara bidaiatu (Doñana, Deltebre, Villafafila, Le Teich...), eta argazkirik ere ia ez dut atera.

Ondorioz, zerrenda orokorrak ohikoak baino pixkat beherago geratu dira, baina Euskal Herri mailakoak nahiko txukun (normalean gurea ikusten ditudanak baino gehixeago, egia esateko). Bertatik bertarako txoriketa, azken batean, tokiko ornitologia; han edo hemen antzera gozatzen dugulako zaletasun honekin.

  • Guztira, urtean zehar: 199 espezie eta 21.267 txori identifikatu ditut.
  • Euskal Herrian: 176 sp.
  • Gipuzkoan: 145 sp.
  • Araban: 120 sp.
  • Bizkaian: 82 sp.
  • Iparraldean: 77 sp.
  • Nafarroa Garaian: 67 sp.

Horra, beraz, iaz ikusitako hegaztien laburpen-zerrenda, azken urteotako ohiturari jarraituz (2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 eta 2021). 

Audouin kaioa (Ichthyaetus audouinii) Audouin kaioa (Ichthyaetus-audouinii), Ibizan.

1 Abozeta - Recurvirostra avosetta
2 Ahate buztanluzea - Anas acuta
3 Ahate gorrizta - Netta rufina
4 Ahate mokozabala - Spatula clypeata
5 Ahate musketaduna - Cairina moschata
6 Aliota handia - Gavia immer
7 Aliota txikia - Gavia stellata
8 Amilotx mottoduna - Lophophanes cristatus
9 Amilotx urdina - Cyanistes caeruleus
10 Antxeta burubeltza - Ichthyaetus melanocephalus
11 Antxeta hankabeltza - Rissa tridactyla
12 Antxeta mokogorria - Chroicocephalus ridibundus
13 Antxeta txikia - Hydrocoloeus minutus
14 Antzandobi arrunta - Lanius collurio
15 Antzandobi handi iberiarra - Lanius meridionalis
16 Antzandobi kaskagorria - Lanius senator
17 Antzara egiptoarra - Alopochen aegyptiaca
18 Antzara hankagorrizta - Anser anser
19 Apo-hontza - Otus scops
20 Arabazozo beltza - Sturnus unicolor
21 Arabazozo pikarta - Sturnus vulgaris
22 Argi-oilarra - Upupa epops
23 Arrano arrantzalea - Pandion haliaetus
24 Arrano txikia - Hieraaetus pennatus
25 Atalarra - Burhinus oedicnemus
26 Audouin kaioa - Ichthyaetus audouinii
27 Basahatea - Anas platyrhynchos
28 Baso-txinboa - Sylvia borin
29 Belabeltza - Corvus corone
30 Belatxinga mokogorria - Pyrrhocorax pyrrhocorax
31 Belatxinga mokohoria - Pyrrhocorax graculus
32 Belatz gorria - Falco tinnunculus
33 Belatz handia - Falco peregrinus
34 Bele txikia - Corvus monedula
35 Beltxarga arrunta - Cygnus olor
36 Beltxarga beltza - Cygnus atratus
37 Beltzarana - Plegadis falcinellus
38 Benarriz arrunta - Acrocephalus schoenobaenus
39 Benarriz nabarra - Locustella naevia
40 Berdantza horia - Emberiza citrinella
41 Bernagorri arrunta - Tringa totanus
42 Birigarro arrunta - Turdus philomelos
43 Birigarro hegagorria - Turdus iliacus
44 Bonelli arranoa - Aquila fasciata
45 Borrokalaria - Calidris pugnax
46 Buztangorri argia - Phoenicurus phoenicurus
47 Buztangorri iluna - Phoenicurus ochruros
48 Buztanikara horia - Motacilla cinerea
49 Buztanikara zuria - Motacilla alba
50 Buztanluzea - Aegithalos caudatus
51 Buztanzuri arrunta - Oenanthe oenanthe
52 Buztanzuri beltza - Oenanthe leucura
53 Common Waxbill - Estrilda astrild
54 Dilindaria - Remiz pendulinus
55 Ekaitz-txori handia - Hydrobates leucorhous
56 Enara arrunta - Hirundo rustica
57 Enara azpizuria - Delichon urbicum
58 Enara ipurgorria - Cecropis daurica
59 Eper gorria - Alectoris rufa
60 Erregetxo bekainzuria - Regulus ignicapilla
61 Errekatxindorra - Cettia cetti
62 Erroia - Corvus corax
63 Eskinosoa - Garrulus glandarius
64 Etxe-txolarrea - Passer domesticus
65 Etze-txinboa - Curruca undata
66 Euli-txori beltza - Ficedula hypoleuca
67 Euli-txori grisa - Muscicapa striata
68 Gabai arrea - Calonectris diomedea
69 Gabirai arrunta - Accipiter nisus
70 Gailupa - Pyrrhula pyrrhula
71 Galeperra - Coturnix coturnix
72 Gari-berdantza - Emberiza calandra
73 Garrapoa - Sitta europaea
74 Garraztarroa - Turdus viscivorus
75 Gerri-txori arrunta - Certhia brachydactyla
76 Haitz-enara - Ptyonoprogne rupestris
77 Haitz-usoa - Columba livia
78 Harkaitz-txolarrea - Petronia petronia
79 Harkaitz-zozo urdina - Monticola solitarius
80 Harri-iraularia - Arenaria interpres
81 Hegabera - Vanellus vanellus
82 Hegatxabal arrunta - Alauda arvensis
83 Hesi-berdantza - Emberiza cirlus
84 Ihi-txoria - Cisticola juncidis
85 Ipar-ahatea - Mareca strepera
86 Istingor arrunta - Gallinago gallinago
87 Kaio beltza - Larus marinus
88 Kaio hankahoria - Larus michahellis
89 Kaio iluna - Larus fuscus
90 Kardantxiloa - Carduelis carduelis
91 Kaskabeltz handia - Parus major
92 Kaskabeltz txikia - Poecile palustris
93 Koartza gorria - Ardea purpurea
94 Koartza hauskara - Ardea cinerea
95 Koartza zuria - Ardea alba
96 Koartzatxo itzaina - Bubulcus ibis
97 Koartzatxo txikia - Egretta garzetta
98 Kopetazuri arrunta - Fulica atra
99 Kukua - Cuculus canorus
100 Kuliska buztanbeltza - Limosa limosa
101 Kuliska gorria - Limosa lapponica
102 Kuliska iluna - Tringa ochropus
103 Kuliska txikia - Actitis hypoleucos
104 Kuliska zuria - Tringa nebularia
105 Kurlinta handia - Numenius arquata
106 Kurrilo arrunta - Grus grus
107 Kutturlio arrunta - Galerida cristata
108 Kutturlio mokolaburra - Galerida theklae
109 Landa-txolarrea - Passer montanus
110 Larre-buztanikara - Motacilla flava
111 Lepitzulia - Jynx torquilla
112 Lezkari arrunta - Acrocephalus scirpaceus
113 Lezkari karratxina - Acrocephalus arundinaceus
114 Malkar-sorbeltza - Apus melba
115 Marikaka handia - Stercorarius skua
116 Marikaka isatslaburra - Stercorarius parasiticus
117 Martin arrantzalea - Alcedo atthis
118 Martin arrunta - Uria aalge
119 Mendebal-txori mokolodia - Phalaropus fulicarius
120 Mendi-berdantza - Emberiza cia
121 Mendi-erregetxoa - Regulus regulus
122 Mendi-txirta - Anthus spinoletta
123 Mika arrunta - Pica pica
124 Mirotz zuria - Circus cyaneus
125 Miru beltza - Milvus migrans
126 Miru gorria - Milvus milvus
127 Mokozabal zuria - Platalea leucorodia
128 Monk Parakeet - Myiopsitta monachus
129 Murgil handia - Podiceps cristatus
130 Murgilari arrunta - Aythya ferina
131 Murgilari lepokoduna - Aythya collaris
132 Murgilari mottoduna - Aythya fuligula
133 Negu-txirta - Anthus pratensis
134 Negu-txonta - Fringilla montifringilla
135 Oilagorra - Scolopax rusticola
136 Okil berde iberiarra - Picus sharpei
137 Okil ertaina - Dendrocoptes medius
138 Okil handia - Dendrocopos major
139 Okil txikia - Dryobates minor
140 Pagausoa - Columba palumbus
141 Paita arrunta - Tadorna tadorna
142 Pinu-kaskabeltza - Periparus ater
143 Pirripioa - Lullula arborea
144 Pitxartxar burubeltza - Saxicola rubicola
145 Pitxartxar nabarra - Saxicola rubetra
146 Rose-ringed Parakeet - Psittacula krameri
147 Sai arrea - Gyps fulvus
148 Sai zuria - Neophron percnopterus
149 Sasi-txinboa - Curruca communis
150 Sasi-txori arrunta - Hippolais polyglotta
151 Sorbeltz arrunta - Apus apus
152 Tarina - Spinus spinus
153 Tuntun arrunta - Prunella modularis
154 Txantxangorria - Erithacus rubecula
155 Txenada hankabeltza - Thalasseus sandvicensis
156 Txenada txikia - Sternula albifrons
157 Txepetxa - Troglodytes troglodytes
158 Txilinporta txikia - Tachybaptus ruficollis
159 Txinbo burubeltza - Curruca melanocephala
160 Txinbo kaskabeltza - Sylvia atricapilla
161 Txinbo papargorrizta iberiarra - Curruca iberiae
162 Txio arrunta - Phylloscopus collybita
163 Txio horia - Phylloscopus trochilus
164 Txio iberiarra - Phylloscopus ibericus
165 Txio lepazuria - Phylloscopus bonelli
166 Txirri arrunta - Calidris alpina
167 Txirri grisa - Pluvialis squatarola
168 Txirri zuria - Calidris alba
169 Txirriskila arrunta - Serinus serinus
170 Txirritxo handia - Charadrius hiaticula
171 Txirritxo hankabeltza - Charadrius alexandrinus
172 Txirritxo txikia - Charadrius dubius
173 Txoka arrunta - Linaria cannabina
174 Txonta arrunta - Fringilla coelebs
175 Txoriandre arrunta - Calandrella brachydactyla
176 Txorru arrunta - Chloris chloris
177 Ubarroi handia - Phalacrocorax carbo
178 Ubarroi mottoduna - Gulosus aristotelis
179 Uda-txirta - Anthus trivialis
180 Udako zertzeta - Spatula querquedula
181 Uhalde-enara - Riparia riparia
182 Ur-zozoa - Cinclus cinclus
183 Uroilanda handia - Rallus aquaticus
184 Uroilo arrunta - Gallinula chloropus
185 Urretxindorra - Luscinia megarhynchos
186 Urretxoria - Oriolus oriolus
187 Urubi arrunta - Strix aluco
188 Usapal europarra - Streptopelia turtur
189 Usapal turkiarra - Streptopelia decaocto
190 Zanga arrunta - Morus bassanus
191 Zankaluzea - Himantopus himantopus
192 Zapelatz arrunta - Buteo buteo
193 Zapelatz liztorjalea - Pernis apivorus
194 Zata arrunta - Caprimulgus europaeus
195 Zertzeta arrunta - Anas crecca
196 Zikoina zuria - Ciconia ciconia
197 Zingira-mirotza - Circus aeruginosus
198 Zozo arrunta - Turdus merula
199 Zuhaitz-belatza - Falco subbuteo

 

Euskal Herrian azkenaldian ikusi den hegaztirik arraro eta bereziena agertu da Lapurdin, 'Ixobrychus sturmii' amiltxori txiki afrikarra

Asier Sarasua 2023/01/05 20:25
Gure lurraldean sekula ikusi den espezierik arraroena ez bada, gutxi faltako zaio.
Euskal Herrian azkenaldian ikusi den hegaztirik arraro eta bereziena agertu da Lapurdin, 'Ixobrychus sturmii' amiltxori txiki afrikarra

'Ixobrychus sturmii' amiltxori txikia (Wikipediatik, CCBYSA)

Ornithomedia webguneak argitaratu du albistea: Euskal Herrian sekula ikusi gabeko espezie bat agertu da Gabon hauetan Getarian (Lapurdi), Afrikar jatorriko amiltxori txiki bat da, Ixobrychus sturmii espeziekoa. Urtarrilaren 1ean, Urteberri egunean, auto batek jota batu zuten Getariako erdigunean. Handik faunaren babeserako Hegalaldia etxera eraman zuten, osatze aldera, baina itxura ona zuen arren (pisu egokia eta arazo larririk ez), biharamunean hil zen, zoritxarrez.

Ixobrychus sturmii koartzen taldeko amiltxori bat da, Euskal Herriko amiltxori txikiaren lehengusua eta bere generoko txikiena. Kolorez iluna da, azpialde argiagoarekin eta Sahara hegoaldeko hezeguneetan bizi da, Afrikako lurralde tropikaletan. Bere bazka nagusia uretan aurkitzen dituen anfibioak, arrainak eta ornogabeak dira. Hegazti migratzailea da eta tarteka ikusi izan dira ale gazteak euren lurraldeetatik kanpo (batez ere Kanaria Uharteetan), baina Afrika iparraldean erabat ezohikoa da eta Europan are gehiago (esku batekin konta daitezke Europan behatutako aleak).

Eta orain Euskal Herrian agertu da, aurrenekoz, ezbehar baten ondorioz. Izan ere, ezohiko behaketa hauek oso deigarri dira txorizaleontzat, baina ezbeharra dago horien atzean, ia beti: ezohiko baldintzak, hegaztiarentzat egoera estresagarria, noraeza, ezbeharra eta, gehienetan, heriotza.

Bestalde, izenaren "arazoa" ere utzi digu orain bisitariak. Euskarazko zein izen arrunt ipiniko diogu? Amiltxori iluna, amiltxori txiki iluna, Sturm amiltxoria... heldu beharko diogu gaiari! ;)

Afrika tropikaletik Euskal Herrira, zelan eta zergatik?

Horrelakoetan beti geratzen da zalantza txikiren bat, ea norbaiten lorategiren batetik ihes egindakoa izango ote den, baina kasu honetan ia erabat baztertu daiteke hori. Besteak beste, espezie hau etxean haztea oso zaila delako, erabat ezohikoa delako bilduma pribatuetan eta, gainera, ez zeukalako inolako marka edo eraztunik.

Orduan, zelan eta zergatik heldu da Afrikako hegazti tropikal hau Euskal Herrira? Tira, ezin ziur jakin, baina seguru asko azken asteotan Europan izan ditugun tenperatura erabat ezohiko eta tropikalekin egon daiteke lotuta. Inoizko Gabonik beroenak izan baditugu gurean, Afrikatik iritsi zaizkigun haizeen eraginez izan da, hainbat astez oso gogor joten ibili direnak, hemen ez ezik, baita Afrikan ere. Ez litzateke harritzekoa haize horiek bultzatu eta ekarri izana amiltxori tropikal hau gurera, berak nahiezta.

Batez ere, amiltxori honen historia ez delako azken egunotako ezohiko albiste bakarra. Afrikako beste 2 hegazti oso arraro ere heldu dira Kantauriko itsas ertzera, Galiziara hain zuzen ere, Allen uroilo bat (Porphyrio alleni) eta oilanda ipurgorri bat (Porzana marginalis) eta, hiru kasuak berdin-berdinak ez diren arren, bai dira oso antzekoak: uretako 3 espezie tropikal eta afrikar, Europan erabat-erabat ezohikoak direnak eta hego haize gogorren ostean Kantauri itsasoan agertu direnak. Hirurak hil dira, ezohiko behaketa hauen atzean ohiko den historia errepikatuz: hegaztiarentzat egoera estresagarria, ezbeharra eta, gehienetan, heriotza.

Hegazti hau Euskal Herrian ikustea, beraz, demaseko albistea da, ia-ia pinguino bat ikustea bestekoa. Esango nuke azken urteotan gure lurraldean behatu den espezierik harrigarriena izan daitekeela amiltxori txiki hau, nahiz eta Lapurdin aurkitu izanak asko ixildu duen albistetzarra. Urdaibain edo Txingudin azaldu izan balitz sutan leudeke hemengo txoriburuen whatsapp talde eta blogak, baina badakizue, "beste" Getaria hori hain dago urrun batzuen herritik...

Ixobrychus sturmii amiltxoria, Getaria (Lapurdi)

Getarian aurkitu zuten amiltxori afrikarra, Ixobrychus sturmii, Uztaritzeko Hegalaldia etxean sendatzen saiatu zirenean. Argazkia: Ornithomedia.

 

Aurkezpena

Eibar, Euskalkiak, Natura, Etnografia

Asier Sarasua Aranberri

Eibar, 1969. Naturzalea txikitatik; txorizalea joan zen mendetik; euskaltzalea betidanik. Sasibiologoa eta sasifilologoa. Txoriak ez ezik, txori-izenak ere behatzen ditut han-hemen. Blogroll ibiltari bat ere banaiz.

..........................

Blog honetako testu original guztien lizentzia: Creative Commons by-sa.

Somerights20

..........................

Blog honetako gai nagusiak

Sarean

Asier Sarasua Aranberri Twitter

Asier Sarasua Aranberri Flickr

Asier Sarasua Aranberri Facebook

Liburu eta proiektuak
Lehen Hitza Euskaraz