'Adenocarpus complicatus' isatsa Eibarren
Fabazeoek landare lekadunen familia osatzen dute (hortik datorkie fabazeo izena). Oso familia zabala da, 15.000 espezietik gora ditu munduan eta Euskal Herrian bertan ere dozenaka espezie aurkituko ditugu. Horien artean faboidea azpifamiliakoak diren eta nahiko antzekoak diren 4-5 genero eta hogei bat espezie aurkituko ditugu, lekadun izateaz gain, denak ere zuhaixka edo mulu itxurakoak, askotan arantzadunak eta lorehoriak.
Seguru asko ote zuria (Ulex europaeus) da ordezkari ezagunena Euskal Herrian, baina beste 4-5 espezie ere ohikoak dira eskualde batzuetan, besteak beste, Genista, Cytisus, Retama eta Genistella generokoak. Ezagunenak eta hedapen zabalena dutenak otabera arrunta (Genista hispanica) eta isats arrunta (Cytisus scoparius) dira. Euskarazko izen arrunta duten bakarretakoak ere badira (eta azken horrek izena ere eman dio gure txakurrari, Iats).
Lehengo egunean, Akondiatik behera Usartzara gentozela, talde horretakoa zirudien zuhaixka-taldea ikusi genuen: metro t'erdiko zuhaixka, adarkatua, lorehoria... Otabera edo isatsa izan zitekeelakoan hurreratu ginen, baina ez, kasu honetan Adenocarpus complicatus espeziea zen parean geneukana.
Mediterraneo bueltan bizi den espeziea da, besteak beste Aljerian eta Marokon. Frantzia hegoaldean eta Iberiar penintsulan ere bizi da, batez ere lur silizeoa daukaten eremuetan.
Euskal Herrian ez da ohikoegia, baina Deba ibarrean agertzen da han-hemen, normalean ez dentsitate altuegietan, bere banaketa Gasteizeraino hedatuz.
Euskarazko izenik ba ote? Ez dirudi, ez diot behintzat inon aurkitu (liburu, datu-base, Euskalterm eta hiztegietan behintzat). Tira, larregi arriskatu gabe, esango nuke lasai dei dakiokeela honi ere isats, dagokion espezifikatzailea gehitu beharko zaion arren.
Esan bezala, Akondia mendiaren magalean aurkitu dugu espezie hau, Pagola baserritik 100 metro ingurura, bide bazterrean bertan. Harrezkero berriz ibili gara inguruan eta badirudi ehundik gora ale daudela Pagola alde horretan.
Wikipedian bere orrialdea sortzeko aprobetxatu dut, ondorengo informazioa erantsiz.
Adenocarpus complicatus fabazeoen familiako landare-espeziea da. Zuhaiska arantzagabea da, altueran 2 metro edo gehiagokoa izan daitekeena, nahiz eta gehienetan txikiagoa den. Adar ugari ditu, dibergenteak, luzeak eta zaluak; adarrak txandakatuta eta luzetara ildaskatuta antolatzen dira. Hosto trifoliolatuak eta txortendunak, lantzeolatuak edo obolantzeolatuak, beheko aldean ile zetatsuz estaliak eta goiko aldean ilegabeak edo ile gutxirekin. Leka luzanga dute, barnean 3-6 hazi dituena. Maiatzetik abuztura loratzen da. Sastrakadi, baso-mendel, ezponda eta, oro har, karerik gabeko leku irekietan bizi da.
Adenocarpus complicatus, Akondia (Eibar), 2023
Eta hemen behean gure Isats (Iats, Gisats, Sats) eta Adenocarpus isatsa ;)
