Eibartik

Idazten ari dela idazten duen idazlea
Iban Zaldua
Elkar, 2012

Iban Zalduak ipuin-liburua argitaratu du duela aste batzuk, Idazten ari dela idazten duen idazlea.

Ni ere, Aritz Galarraga bezala, Zalduaren fana naiz aspalditik (Gezurren eta Traizioen sasoitik). Gustatzen zait, irakurlea nola erabiltzen duen, hara eta hona, haizeak orbela bezala, ezustekoak eta txiribueltak emanda (batzuetan larregi, egia da; derrigortuta bezala, bukaeran beti triplemortala ematera). Gustatzen zait,  ipuinak sukaldatzen dituenean, nola botatzen dizkien beti korailakada bat fantasia eta pare bat kilo ironia.

Zalduak harrapatu egiten gaitu, gainera, gu moduko batek kontatutako ipuinak direlako; gure istorioak direlako. Kasu honetan, esate baterako, Carrefourrera garamatza, edo Irakurle Klubaren berri ematen, edo Ikastolako gurasoen artean kokatzen... eta euskaldunon eguneroko burukominak, inkoherentziak eta moral bikoitza islatzen dizkigu, berriro. Hori bai, konplexu eta dramarik gabe. Are gehiago, askotan galtzailearen edo antiheroiaren figura baliatuz.

22 ipuin bildu ditu ipuin-liburu (ezen ez ipuin-bilduma) honetan. Betiko estiloan, baina literatura ardatz nagusi eta ia bakar hartuta. Idazleak, itzultzaileak, irakurlea... dira protagonista. Eta sariketak, kritikak, argitaletxeak, liburu-dendak eta irakurle klubak eszenario nagusi. Gustura, erraz eta irribarrearekin irakurtzeko 22 ipuin. Gehien gustatu zaizkidan batzuk aipatzearren, beharbada, Potroak, Bazkaria, Liburu denda perfektua, Izozki denda, Miraria...

Orain aste batzuk E.A. Poe-ren Kontakizunak irakurri nuen. Gustatu zitzaidan, baina orduan ere aipatu nuen euskal idazleen artean ere ipuin-bilduma gomendagarriagorik aurkituko nukeela. Boutade txiki bat, nahi baduzue. Baina egia da. Poe baino, nik neuk lehenago gomendatuko nioke nire inguruko ia edozeini Zalduaren azken hau. Durangoko osteratxorako, esate baterako.

Murakami gustatzen zaion irakurle baten aholkua eta iritzia onartzen baduzue, behintzat. Glups!

Orain arte gaztelaniaz bakarrik zegoen Irakurle Kluba liburutegian. Euskarazko antzeko zerbait ere egiten du ...eta kitto! elkarteak.

Oraingoan, EIE elkartearekin laguntzarekin, udal liburutegian euskarazko liburuak ere irakurri eta komentatu ahal izango ditugu. Hurrengo lauretan, behintzat, idazlea bera ere bertan egongo da. Liburutegiak liburua ere lagatzen dizu, nahi baduzu.

Atzo eman nuen izena eta dagoeneko Twist (Harkaitz Cano, 2011) ere etxean daukat. Horixe da-ta urtarrilaren 8rako irakurri beharreko liburua. Aspaldi liburutegian hartzekotan, baina beti "hurrengorako" laga izan dut. Oraingoan ezin ihes egin.

Canoren ostean beste hiru etorriko dira, hurrengo beste 3 hilabeteetan:

• Otsailak 5: Joseba Lozano, Argiaren erreinua
• Martxoak 5: Hasier Etxeberria, Eulien bazka
• Apirilak 9: Jon Arretxe, Tangerko ametsak

Behin udako geldialdiaren ostean, udazkenean beste lau liburu/idazle izango omen ditugu. Saio guztiak, hileko lehenengo martitzenean, arratsaldeko 7etan.

Ea ba nola irteten duen. Banuen bai, aspalditik, horrelako esperientzia batean parte hartzeko gogoa. Izan ere, liburuaren irakurketa ez delako azkenengo orrialdean amaitzen, hurrengo hausnarketa, ondorio eta zirri-borroetan baizik. Eta hori beste irakurle batzuekin eta idazlearekin berarekin eginez gero, are aberasgarriagoa izango da.

Info gehiago Eibarko Udal Liburutegiaren webgunean. Ez denok apuntatu, e? 30 plaza besterik ez daude eta gehiago apuntatuz gero zozketa egin beharko dute ;-(

Oin dala 3-4 aste ikusiko neban azkenengoz Bartolo, betiko moduan, euzkixa hartzen Julian Etxebarria kale inguruan. Beti bezain jator, gorputza arin eta burua gazte. 100 urte bete bihar zittuala kontau zestan (banekixan, jakiña, bera ikusitta sinistu ezin bazan be), eta nere aitxitxan kontuak be erabili genduzen (kinttuak ziran bixak, 1912an jaixotakuak). Betiko kontuak. Beti bezain jator, beti bezain maittagarri.

Izan be, azkenengo 20 urtiotan dozenaka (ehundaka) gizon-emakume elkarrizketatu dittut Euskal Herrixan zihar, baina badira batzuk barren-barrenian sartuta gelditzen jatzuzenak. Eta horren artian zeguan Bartolo. Pertsona jatorra, apala, autu-kontalarixa,... eta sekulako burua zekana.

Antxiñako Eibarren inguruko zalantzaren bat banekan, banekixan Zatixa soziedadera juan, eta hantxe egongo zirala Bartolo eta Agustin, edozer argitzeko prest (eta ni baiño lehenago, badakit Imanol Laspiur eta Antxon Narbaizantzat be informaziño-itturri izugarrixa izan zirana Zatixako barriketaldixak). Bartolo ez zan Eibarren jaixo, Mendaron baizik, baina 7 urte besterik ez zekazela etorri zan Eibarrera bere familixa guztiakin batera, eta gerra aurreko kontuak oso ondo gogoratzen zittuan. Informante aparta zan; berezi-berezixen taldekua. Hauxe notatxuau dakagu Ahotsak.com proiektuko datu-basian: "Oso-oso hizlari ona. 90 urtetik gora egin zaizkio elkarrizketak (azkenak 95 urterekin) eta oso azalpen zehatzak ematen ditu, arin eta bizi, haria galdu gabe eta euskara alai eta bikainean. Ahoskera ere garbi-garbia dauka. Primerako lekukoa eta pertsona hurbila".

Bazirudixan Bartolo betirako eukiko genduala hor, gure kezkak belaunaldiz belaunaldi argitzeko. Baina ez. Iñor ez da betirako, ez. Eta egun batetik bestera umezurtz geldittu gara. Bartolo ez ezik, belaunaldi oso bat juan jaku. Gure aitxitxa-amamen belaunaldiko azkenengo lekukuak. 1910-1915 inguruan jaixo eta Gerra aurreko Euskal Herrixa ezagutu zeban giza taldia. Bartolo, Luziana, Antonio, Pazita, Candido...

Oin arte, zalantzaren bat genkagunian, eurengana joten genduan. "Zelan zan zera...? Eta zelan esaten dozue euskeraz...?".

Eta oin? Oin zer demontre egin bihar dogu?

Makaleko faenia egin deskuzue.

Eibarko igerilekuak: Matsaria, Barrenazarra, Maltzaga, Areatza...

Azkenengo urtietan moduan, aurten be Euskerian Eguna ospatuko da Eibarren, ...eta kitto! euskera elkartiak eta Eibarko Udalak antolatuta (aurreko urtietako info apurra: 2009, 2011). Oinguan Toribio Etxebarria izango dogu hizpide. Izan be, aurten 125 urte bete dira idazle eta politikarixa jaixo zanetik (1887an jaixo zan Txirixo kalian), eta omenaldi txikixa eitteko aprobetxauko da.

Abenduaren 3ko ekitaldi nagusixak, horretara, Toribiokin lotuta egongo dira.

• Azaruan zihar "Toribio Etxebarria lehiaketa" egingo da Eibarko liburutegixan. Idazlian lanen eta biografixian inguruko galdera-jokua, haurrendako eta helduendako.

• Abenduaren 3an bertan, Udalak plakia ipiniko dau Toribion jaixotetxian, Txirixo kaleko 6. pegoran. "Toribio Etxebarria Ibarbia, Eibar 1887 - Caracas 1968. «Nere txoko maittia, mendi eder biren erdian jarria!»."
• Egun guztian zihar, Toribion lanik ezagunena irakorriko da udaletxian, lexikoia ("Lexicón del euskera dialectal de Eibar"). Azkenengo urtietan indarra hartu daben ekitaldixa da, irakurketa publiko jarraixa eittiana. 2009an be Eibarko euskerazko lan ezagunak irakorri genduzen (Juanito San Martinen Zirikadak eta Eztenkadak), Eibarko talde, elkarte, eragile eta herrittarren artian. Ekitaldi apala da, baina politta, herriko jende mordua euskerian (Eibarko euskerian) inguruan batuta ikustia, bakotxak liburu baten lerro pare bat irakortzen, euskeraz, Eibarko euskeraz, herri guztian aurrian. Abenduaren 3an izango da, goizeko 9etatik arratsaldeko 7etara. Lan mardula, bidegillia, aitzindarixa... 50 urtera, oindiokan be gogoratzeko modoko biharra.
• Amaitzeko, abenduaren 3an bertan, eta behin irakortaldixa amaittuta, arratsaldeko 7etan, Toribio Etxebarrian inguruko mahai-inguru edo barriketaldi publikua eukiko dogu udaletxeko areto nagusixan. Serafin Basaurik, Antxon Narbaizak eta hirurok jardungo dogu, idazlian bizitzaz, izakeriaz eta, gehixenbat, lan linguistikuaz. Baina gure jarduna baiño, herriko guztien parte-hartzia nahiko genduke. Guztion artian Eibarko euskerian inguruan berba eittia (edo euskeriak Eibarren dakan eta euki daben lekuaz).

Toribion bizitzaz eta lanaz zeozertxo ezagutu gura dabenandako, hamentxe 2005ian idatzi nittuan lerro batzuk. Etxebarriak idatzittako "Viaje por el país de los recuerdos" liburuan berrargitalpenan hitzaurria izan zan. Beran lana eta bizitza laburtzen ahalegindu giñan. Hortxe dakazu, PDF formatuan, irakorri nahi badozu.

Kantu ezaguna Eibarren, Hiru gizon ilustre. XX. mende hasierako doinua, 3 zurruteroren gora-beherak kontatzen dittuana, amaiera ederrakin (behe-behian dakazue letria).

Gure seme Manexek (7 urte) aste honetan ekarri dau letria etxera, San Andresetarako ikasi bihar dabela-ta. Ohittura zaharrak eta betiko kantuak gorde eta ikastian aldekua naiz, jakina; eta ez naiz errezegi eskandalizatzen. Baina kurioso samarra pentsau jata gaur egungo hezkuntza-sistema super-arautu eta politikoki zuzen honetan, Ikastolako jaialdixan holakuak entzungo dirana: "mozkor-mozkor eginda...".

Eta ez da kritikia, gero. Gu pozik gabiz, Manex Aulesti eta Asier Lope, lepotik helduta etxeko karrajuan kantuan. Hori bai, zer bertsiño aukeratuko dabe gure seme-alabak? Asun Angerak eta Jose Sarasuak kantatzen daben bertsiño historikua? Edo mp5 taldian bertsiño histerikua?

Galdera retorikua da, jakiña.

Hiru gizon ilustre itturri bidetik
Mozkor-mozkor eginda Elgetakaletik,
Aulestik heltzen zion Loperi lepotik
Ez muzturrez aurrera erortziagatik.

La esposa decía Iriagaittikan:
-No le puedo sacarle Tocayonetikan.
Porque le gusta mucho napar beltzetikan
No le gustará tanto Urkuzuko urikan.

Urkuzuko itturrixak baleki berbetan
Zerbaitt esango leuke astelehen goizetan. (bis)

Egillia: Anbrosio Atxa, “Itxaso”

Bideoa bolo-bolo zabaldu da azken orduotan sare sozialetan. Benetan ere ikustekoa. Oso ona da. "Si la economía es muy fácil. La economia no hace falta estudiarla. Si ganas 5 y gastas 6... Esto va a terminar mu mal."

'Se veía venir...', dos abuelos de Soria predicen la crisis en 2007 from ShowU on Vimeo.

Mahai-inguru edo solasaldiaren izenburua ondorengoa izango da: "Gure Herri honen asmo, erronka eta itxaropen bideei buruzko gogoeta saioa eta solasaldia".

Armeria Eskolak antolatuta dago, bere 100. urteurrenaren ospakizunen barruan, eta aipatutako 4 hizlariak bilduko ditu: Iñaki Dorronsoro (Eusko Ikaskuntzako presidentea), Andoni Egaña (idazle eta bertsolaria), Jon sarasua (irakasle eta kultur eragilea), eta Garbiñe Biurrun (epailea eta irakaslea). Moderatzaile lanetan Odile kruzeta kazetari eibartarrak jardungo du.

• Lekua: Armeria Eskola, Eibar
• Eguna: Azaroaren 15ean
• Ordua: 18.30

Gaztaroan irakurritako liburuak gogora ekartzen ditudan bakoitzean, badira beti ate-joka azaltzen diren hainbat, memorian erabat iltzatuta geratu zaizkidanak. Batzuk klasiko tipikoak (La conjura de los necios, El guardián entre el centeno, Egunero hasten delako, Obabakoak, Babilonia, El señor de los anillos, Pelham uno, dos, tres,...); beste batzuk ez hain ezagunak (Rebelión en Milagro, adibidez, bikain-bikaina iruditu zitzaidan orain dela 20-25 urte); beste asko, Best Sellerren kategorian sartuko genituzkenak, Frederick Forsyth eta Ken Follet lagun (El cuarto protocolo, La isla de las tormentas, El valle de los leones...). Ez dakit orain ere horren ederrak izango liratekeen, berriz irakurriz gero, baina garai hartan, behintzat, erreferentzia izan ziren niretako.

Eta guzti horiekin batera, idazle nahiko ezezagun baten lanak ere agertzen zaizkit, Gerald Durrell naturalista eta idazle britainiarrarenak. Gerald "Gerry" Durrell Indian jaio zen 1925ean. Gurasoak ere bertan jaioak ziren, baina aita berehala hil eta familia osoa Ingalaterrara joan zen bizi izatera. 10-15 urte bitartean Corfu uhartean (Grezia) bizi izan zen. Hantxe, natura borbor zegoen lurralde berri hartan, hasi zen Durrell naturaz arduratzen eta bere sekretuak ikasten. Bere lan askotan ere erreferentzia garbia izango dira Corfun egindako urte haiek.

Naturzalea, zientzia dibulgatzailea, telebistako dokumental egilea... hainbat idazlan ere utzi zituen, dibulgaziozkoak zein fikziozkoak. Bere anaia ere idazle ospetsua izan zen, Lawrence Durrell. Oso gazte hasi zen Britania Handiko zoologikoentzat lanean eta espedizioak egiten, gehienbat Afrikara, animaliak harrapatu eta Europara ekartzeko. Baina zoologiko klasikoen eredua gaitzetsita, 1958an lur-eremu handi bat erosi zuen (Jersey-ko Channel Island delakoan) eta bere zoologikoa sortu zuen eta, ondoren, Durrell Wildlife Conservation Trust fundazioa. Helburua, desagertzeko arriskuan dauden espezien ugalketa, gero berriz ere jatorrizko lurraldeetan askatzeko.

Naturzalea eta idazlea... 15-20 urte nituen garai hartan bere 8-10 liburu irakurriko nituen, barrena. Denetarik idatzi zuen, baina batez ere: bere espedizioetako gora-beherak azaltzen zituztenak (Tres billetes hacia la aventura, Los sabuesos de Bafut, Un zoo en mi equipaje, Atrápame ese mono...); bere gaztaroa gogoratzen duten liburu autobiografikoak (Mi familia y otros animales bikaina, edo Bichos y demás parientes, esate baterako), eta gazte literatura, naturara babestu beharraren mezua oinarri dutenak (zelako onak, esate baterako, El pájaro burlón edo Los secuestradores de burros).

Urtero moduan, aurten be Jardunaldi Mikologikuak antolatu dittu Eibarko Deporrak. Aranzadikin eta Eibarko Udalakin elkarlanian antolatzen dira eta aurtengua XIV. ekitaldixa izan da.

Zapatu-domeka euritsua perretxiko artian pasau dogu, hartara. Zapatu goizian Eibarko eskoletako umiak (eta guraso batzuk) Araba aldera juan ziran perretxiko bila. Euri zaparrak gaindittu eta otarra bete-betiak ekarri zittuen. Arratsaldian be etxeko lanak euki genduzen. Jasotako guztia antolatu, garbittu, txukun-txukun ipini, eta Klub Deportibora eruan.

Deporrian lanian zebizen Aranzadikuak, jasotako guztia katalogatzen eta erakusketarako gertatzen.

Eta gaur goizian ekitaldi nagusixa Untzagan (eurixa zala-ta, Toribio Etxebarriatik udaletxeko arkupera eruan dabe). Perretxiko-erakusketia, perretxiko azokia, perretxiko dastaketia... Umiendako herri kirolak be egon dira, Eibarko Euskal Jokoak taldian eskutik (Kortina eta Bihurri), eta eskoletako haurrak gustora ibili dira harri-jasotzen, trontzan eta kaskara-batzen.

Amaitzeko, sari-banaketia.

Behin eskatzen hasitta:

• euskeriari lehentasuna emotia (kartel "normal" elebidun hori, Eibarko deporrak antolatuta, eta Eibarko umiendako, ba, ez; Kortina erderaz azalpenak emoten entzutzia Untzagan Eibarko umieri be, ba, ez).
• informaziño apur bat Deporran webgunian?

Datorren urtian gehixago.

Ikastaroa 10 ordukoa izango da eta azaroko astearteetan (6, 13, 20, 27 eta abenduak 4) emango da, 18:30etatik 20:30era Eibarko Udal Euskaltegiko geletan.

Ikastaroan zehar Eibarko euskararen oinarriak jaso eta praktikatzeko aukera izango da. 16 urtetik gorako Eibar eta inguruetakoei dago zuzendua.

Asmoa ez da 10 orduan Eibarko euskaraz hitz egiten ikastea, baina bai herriko eta inguruko euskararen ezaugarri nagusiak ematea, ikasleen zalantzak argitzen saiatzea, eta ikasleei oinarri batzuk ematea.

Iaz ere antzeko ikastaroa antolatu zuen Badihardugu Elkarteak hitanoaren inguruan. Arrakasta handia izan zuen eta 35 lagunek hartu zuten parte (argazkia alboan). Aurten ere hitanoak bere lekutxoa izango du ikastaroan, nola ez, Eibarko euskararen ezaugarri bereizgarrienetakoa izanda.

Izen-ematea

Izena ematea Badihardugu Euskara elkartean izango da eta epea urriaren 16tik 31ra bitartean (biak barne) egongo da zabalik. Matrikula egiteko orduan edo lehen klase egunean ikastaroa ordaindu beharko da (10€). Partaide kopurua mugatua izango da.

Izena emateko Elkartearekin harremanetan jarri behar da:

• Elkartearen egoitzan: Markeskua jauregia. Otaola hiribidea, 1. Eibar
• Posta elektronikoz: admin@badihardugu.com
• Telefonoz: 943 12 17 75