Eibartik

Hemaris generoa (Lepidoptera, Sphingidae). Tximeleta esfingidoen arteko talde berezia, nik neuk behintzat gutxitan ikusi dudana. Hemaris generoak 17 espezie ditu, guztiak ere Ipar Hemisferioan, Europan zein Ipar Ameriketan bizi direnak. Kolibri-sitsen taldea osatzen dute (hummingbird moths). Larbak gehienbat karduen taldeko landareetaz elikatzen dira.

Heldu eder hau Bonansan ikusi dugu (Ribagorza, Huesca). Erdi-hilda zegoela ematen zuen, hegan egiteko ere indarrik gabe.

Kolibri-sitsak ez dira nahastu behar Euskal Herrian askoz arruntagoak diren kolibri-esfingeekin (Macroglossum stellatarum), familia berekoak diren arren (Sphingidae).

Pirinioak mendilerro zabal eta luzea dira, 450 km-tan barrena 3000 metrotik gorako hainbat gailur dituena. Baina erraldoirik handienak ere badu bere hasiera xumea, eta Pirinioena Xoldokogaina da (486 m, Biriatu). Lapurdi eta Gipuzkoako mugan, Txingudiko badiak osatzen duen panorama ederraz gozatzeko mendi samur eta erakargarria. Bere txikian, mendi gozagarria. Pirinioetako lehenengo gailurra.

Herritik bertatik abiatu eta ordu bete eskasean izango zara tontorren, neke eta zailtasun handiegirik gabe. Bidea ondo markatuta (izan ere, GR-10 transpirenaikoa bertan hasten da), haurrekin egiteko ere mendi aproposa. Alde batera Aiako Harriak; bestera Larrun; pare-parean, uneoro, Kantauri itsasoa eta Txingudiko badia. 

Neguan igo genuen; udarako ere egoki-egokia. Behin gailurrera igota, inguruko beste mendi batzuetara hurreratzeko ere aprobetxatu daiteke, Ibardineraino.

Biriatu, Lapurdi.

GR-10 ibilbidearen lehenengo kilometroak.

Ikuspegi zoragarria behetik goraino.

Kasetekin batera, sasoi oso bat geldittu da Garbigunian. Nere gaztaro osua, neurri batian. Garbigunian geldittu dira nerabetxo giñaneko Hertzainak eta Itoiz hasibarrixak, Bartzelonan grabau eta gastau arte entzundako Sopa de Cabra eta Els Pets, lagun arteko jaialdi baterako grabautako maxi-mixa, Portugaleko ikasketa-bidaian ordu txikixetan erosittako Bob Marley... honek eta harek erregalautako beste makina bat kasete kutun. Sasoi oso bat; oroitzapen asko; bizitza erdi.

Neriak ez ezik, aittanak eta aitxitxanak izandakuak be hantxe juan dira. Teenager letra lodixakin idatzittako neriak; txukun-txukun grabau eta gordetako aittanak; letra txiki ahaztezinakin "artxibautako" aitxitxanak. Dozena erdi gorde dittut rekuerdorako; beste ehundaka juan dira zakarretara.

Ez dakit gaur egungo gaztiak zerekin lotuko dittuen euren oroitzapen sentimental eta musikalak, baina gure adinekuok, behintzat, radiokasete zaharren inguruan irudikatzen dittugu gure gaztaroko hainbat eta hainbat momentu, on eta txar. Modurik kaskarrenian alkarri grabautako zintten inguruan. Alkarri erregalautako kaseten inguruan.

Hantxe juan dira zinttak zabortegira. Ez ostera oroitzapenak!

Basf eta Sony, Agfa eta TDK. Agur eta ohore.

Azkonarra (Meles meles) nahiko ugarixa da Euskal Herrixan, baina ez da errez ikusten dan animalixia. Lotsati eta gautarra, ikusi izan doten guztietan gabaz izan da, kotxeko faruen parian agertu jatanian.

Atzo hobeto ikusi ahal izan genduan, nahiz eta itxura txarraguakin. Santa Kurutzen (Eibar, Gipuzkoa) agertu zan, bide baztarrian, kotxe batek jo eta hilda.

Egixa esateko, gure txikixak emoziñoz bizi izan zeben zorigaitza. Gezurra dirudi holako animalixak bizi diranik gure inguruan, etxe albuan bertan. Hain gertuko eta hain ezezagun. Horren lekuko, inguruko pasiante guztiak hantxe genbizela, erretratuak atara eta atara.

Argazki batzuk Flickrren.

Hostazuriak (Sorbus aria) hedadura zabala dauka Euskal Herrian, eta eskualderik gehienetan aurkitu dezakegu. Hala ere, esango nuke ez dela zuhaitz ezagun-ezaguna gehientsuenontzat.

Beharbada normalean bakarka hazten delako, beharbada askotan mendi labarretan bizi delako, edo handiegia ere ez delako. Hala ere, esan behar da nahiko arrunta dela, parkeetan ere aurkitu dezakegula, eta urteko sasoi honetan (apirila-maiatzean) oso nabarmena eta ikusgarria dela, zuri-zuria baita.

Izena nondik datorkion garbi geratzen da (hostazuria), hostoak berriak direnean zurixkak direlako (heldu ahala, gaineko aldea berdetu egiten da, azpitik zurixkara geratzen den arren). Lore zuri deigarria eta fruitu gorriak ematen ditu.

Eibarren Urko inguruan daude banaka batzuk, tontorrera heldu baino pixkat lehenago nabarmen-nabarmen geratzen direnak euren orri zuriekin. Ahaztuta neukan han zeudela, harik eta aste honetan, zuri-zuri jantzita aurkitu ditudan arte. Dozena erdi inguru, elkarren alboan, Urkoko 2. tontor azpian, hegoaldeko maldan, Abanzabalegi alderantz sakabanatuta.

Wikipediatik hartuta, laburpen txiki bat: 20 m arteko zuhaitza, baina altitude garaietan ez da zuhaixka neurritik pasatzen. Enborra grisaxka eta leuna du eta, zartatu egiten da ale zaharretan. Adakerak forma oboidea du eta oso adarkatua da. Loreak, multzo handietan bilduak, eta pedizelo eta kalizan ilaun zuriz estaliak. Korola 5 petaloz osatua eta, petaloak zuriak eta ilaundun azazkal batekin. Apirila eta maiatza artean loratzen da eta fruitua iraila eta urria artean heltzen da.

Europako zatirik handienean, Asia mendebaldean eta Afrika iparraldean hedatuta dago. Euskal Herri ia osoan ageri da, altitude ertaineko mendietan bereziki, eta, hegoaldera hurbilduta gero eta urriagoa da leku lehorrenetan desagertu arte. Horiez gain, beste leku askotan ere aurkitu daiteke, baina apaingarritzat asko landatzen delako.

Hosto-erorkorren nahiz koniferoen basoetan agertzen da talde txikitan, bereziki harri biluzia agertzen den tokitan. Hareharritan eta kareharritan hazi daiteke, baina bigarrenean hobeto. Hazkunde motelekoa da baina zepatik oso ondo hazten da eta oso sustrai-sistema indartsua duenez lurzoruak finkatzeko oso landare egokia da.

Egunak joan, asteak etorri. Urtaro bat joan, hurrengoa etorri. Naturaren ziklo amaigabea. Eta amaiera bariko segida horretan, gure mendietako abifauna ere etengabe aldatzen da, urtaroen, sasoiaren, eguraldiaren arabera. Sasoi bakoitzak badu bere zera. Neguan ugari direnak urri dira udan; espezie batzuk errazago ikus daitezke pase sasoian; udaberriak badu ugalketaren plusa; neguan samurrago ikusiko ditugu espezie bitxiak...

Garai bakoitzak baditu bere berezitasun eta interesguneak, hartara. Baina beharbada apirila da niri gehien gustatzen zaidan sasoia txoritan jarduteko*, martxo amaieratik apirila erdi aldera.

• Txoriak lumarik ederrenekin jantzita daude, ugalketarako berritu baitituzte euren arropak. Luma berriak dituzte, muda egin berri, eta txori espezie gehienak inoiz baino koloretsuago daude, dirdiratsu, bikotekidea erakartzeko jantzirik dotoreena jantzita. Egunotan ikusi ditudan tarin, txirriskila eta frutabatzaileak espektakular zeuden.
• Zuhaitz gehienak, aldiz, biluzik daude, zurbizi. Horri esker, txoriak adarretan ikustea askoz errazagoa da. Maiatzetik aurrera, asko zailtzen da kontua, hosto artean txori txikiak behatzea ia ezinezko bihurtuz txorilariontzat.
• Migrazio sasoia da. Neguan hegoalderantz joandako hegaztiak, orain Iparralderantz igotzen hasten dira. Ez da migrazio-sasoi punta-puntakoa (iraila-urria hobeak dira; beharbada, baita martxoa bera ere, tokiaren arabera), baina urtean zehar nekez ikusten diren hainbat espezie ikusi daitezke apirilean. Eta gurera etorri beharreko gehienak ere, hementxe daude (salbuespenen bat izan ezik).
• Eguraldiak ere laguntzen du; eguna luzatzen eta epeltzen hasten da. Argiaren kolorea ere ezberdina da. Norbera ere gogotsu egoten da, mendira irteteko amorratzen.
• Txoriburuak nola, txoriak ere hala. Aztoratuta dabiltza gehienak, kumaldirako beharrezko diren guztiak gertatzen (edo dagoeneko kumatzen). Egon ezinik, kantuan etengabe, hara-hona etengabean, harrotuta eta borrokalari. Urtean zehar koldar eta ikusezin direnak ere, adar puntetara azalduko zaizkigu, ausartenak eramango baitu lumarik edjerrena.

Asteburuan, esate baterako, Zarauzko Iñurritza-Talaimendi inguruan igaro genuen txoritan arratsaldea eta txori-txioz beteta zeuden hango zelai eta landak. Txokak, kardantxiloak eta pitxartxarrak edonon; sasi-txoria (Hippolais polyglotta) Afrikatik heldu berri, honezkero lurraldea markatzen bere kantu karraskariaz; benarriza ere (Locustella naevia) zaratatsu, normalean ikusezin bihurtzen den animalia lotsatia, orain zalapartatsu eta ausart, kumatu nahiaren beroaldiak astinduta; txioak ere ugari, espezie batekoak zein bestekoak (P. bonelli, P. ibericus,...); sasi-txinboak (Sylvia communis) sasi artean, non bestela, Talaimendiko eta Mollarriko otadi eta sastrakadi eguzkitsuetan; ihi-txoria (Cisticola juncidis), aldiz, bere hegaztada zinbili-zanbalatsuan, tsit---tsit---tsit---tsit...

Hementxe zerrenda osoa, eBird webgunean kargatuta.

Txoritoki ederra da Iñurritza-Talaimendi; berbertan dugun arren, askorentzat ezezagun. Txoritarako ez ezik, mendi-buelta baterako ere erakargarri. Ea desagertarazten ez diguten, Zarautz aldean ere egunerokoa baita "garapena" deitzen duten horren mamua, Iñurritzan ez ezik, baita Talaimendi aldean ere.

...........

**Txoritan egin, txoritara joan, txoriketan jardun, txoritoki, txoriketalari, txoriburu... eta abar. Gutxika-gutxika, gu ere  hasi beharko gara birding/birdwatching/birder/local patch... terminoen  alor semantikoa lantzen! Oraintsu jardun du horretaz Martin Rezolak 31 eskutik blogean. Ezer asmatu beharrik ere ez dugu, dagoeneko erabiltzen ditugunak nolabait finkatu besterik ez, ziurrenik. Neurri batean, goiko lerroak aitzakia besterik ez dira izan berba horiei tokitxoa egiteko. ;)

Araba mendebaldean dago Valderejoko Parke Naturala, Valdegovía/Gaubea udalerrian, Burgosko mugan. 1992an izendatu zuten Natur Parke, 3.496 hektarea ditu eta parkearen egoitza Lalastra herrian dago.

Gizakiaren oso eragin txikia dauka inguruak. Sekula ez da izan oso leku humanizatua, eta azken belaunaldietan biztanleen emigrazio handia gertatu denez, gaur egun natura bizi-bizi dago Valderejon. Fauna aberatsa dauka (200 ornodun espezie baino gehiago daude), landaretza ere berdin (pagoak, arteak eta pinuak dira nagusi) eta naturzalearentzat mendi, erreka eta aran segida ikusgarria da Valderejo.

Hartara, Valderejo, gehienbat, naturaz gozatzeko lekua da. Herririk herri ibiltzeko ibilbide mordo eta ondo seinalizatuak daude. Bizikletan ibiltzeko ere berdin; oso leku egokia familia osoa bizikletaz ibiltzeko, zailtasun guztietako bideak daudelako, hauek ere ondo seinalizatuta. Ibilbide guztien artean ezagunena Purón erreka bazterrean 8-10 kilometroz luzatzen dena. Ikusgarria da.

Purón errekaren ibilbidea, Valderejo

Mendigoizaleentzat ere ez da falta aukerarik. Parkean bertan Lerón (1.240 m), Vallegrull (1.226 m), eta Arrayuelas (1.128 m) mendiak daude. Parketik gertu, besteak beste, Arkamu mendilerroa dago (Repico, 1.186 m).

Arrayuelas mendia (1.128 m), barrenean Boveda (Gaubea, Araba)

Bestalde, Lantaron herrian, Euskal Herriko aintzirarik sakon eta urtsuena dago, Arreoko (edo Caicedo de Yusoko) aintzira. EAEko aintzira-sistema iraunkor bakarra. Eremuz ez handiegia, eta ezta ikusgarriegia ere, baina txorizaleentzat leku erakargarria, bertan bizi diren espezie ugariengatik.

Eraikuntzei dagokionez, aipagarria da Varonatarren dorretxe ederra (XIV m), eta beharbada aipagarriagoa Tobillasko San Roman baseliza, Euskal Herriko zaharrena (IX. m). Niretzat, baina, inguruan dauden eremitorioak dira politenak, Erdi Aroko gizakiek haitzetan sortutako errezaleku eta etxebizitza espiritualak. Pinedoko eremitorioa da handi eta bisitatuena. Gogoan izan, Arabako inguru hau izan zela Euskal Herrian lehenengo kristautu zen eremuetako bat.

Varonatarren dorretxea (XIV), Uribarri Gaubea (Araba)

San Roman baseliza (IX), Tobillas (Gaubea, Araba)

Pinedoko eremitorioa, (Gaubea, Araba)

Zerbitzu aldetik, Kanpin atsegina dago Angoston, eta informazio-bulegoak Uribarri Gaubean eta Lalastran. Jatetxe, taberna eta denda aldetik ez dago aukera larregirik. Gauza batzuk etxetik eramatea komeni da, planaren arabera.

Laburbilduz, egun batzuk igarotzeko oso toki ederra dela Gaubea-Valderejo ingurua. Urte guztian interesgarri, nahiz eta udaberria den sasoirik aproposena, ziurrenik.

El aragonés en el siglo XXI
López Susín (coord., et al)
Fundación Gaspar Torrente, 2013

Historia

Hizkuntza erromantzea, ingurukoekin batera sortu zen IX-X mendeetan, Pirinioetako eskualde mugatu batean, gaur egun Huesca iparraldea dena.

Erdi Aroan izugarri indartu eta hedatu zen, ordea, Aragoiko Koroa zabaltzearekin batera, eta birkonkistarekin eremu handi batean erabili zen. 1300. urterako gaur egungo Aragoi osoan erabiltzen zen, eta baita inguruko lurretan ere (tartean Nafarroa, Errioxa, Soria, Guadalajara, Valentzia barrukaldea, eta abar).

Garai hartako agiri eta idazki ugari ezagutzen dira aragoieraz, nahiz eta gehienak ez literarioak izan: testu erligiosoak, itzulpenak, kronikak, idazki juridiko eta notarialak (testamentu, salmenta, legedi,…).

XIII-XIV mendeetako loraldi horrek gutxi iraun zuen, batez ere 1412an Trastamaren dinastiak hartu zuenean Aragoiko Koroaren gidaritza eta gaztelania bihurtu zenean erreinuko hizkuntza ofiziala.

Harrezkero, menderik mende, egoera diglosikoan geratu zen aragoiera: gaztelania hizkuntza nagusi, kultural eta “garapenarena” zen bitartean; aragoiera nekazari eta menditar ezjakinen mintzo zakarra besterik ez zen.

Egoera diglosiko hori gero eta nabarmenago izan da, XIX-XX mendeetan erabat zabaldu zena, eta gaur egun arte iraun duena. Oraindik ere, Aragoiko herritar askorentzat aragoiera ez da benetako hizkuntza bat, gaizki ahoskatutako gaztelania txar bat baizik; “hablar mal” edo “hablar basto” diote, aragoierari buruz dihardutenean.

Egoera diglosiko hori dela eta, literaturak oso leku txikia dauka hizkuntza honen historian. XVIII-XIX mendeetan zehar adibide bakanen bat dago: pastoralen bat, antzerkiren bat,… baina askotan aragoiera pertsonaia ezjakin eta komikoen hizkuntza besterik ez da (beste pertsonaiek gaztelaniaz egiten duten bitartean).

XIX-XX gehienean zehar, areagotu egin zen egoera hori; bazterreko hizkuntza izan da aragoiera, marjinalitatean bizi izan da literaturan ez ezik, gizarteko esparru guztietan, hala nola hedabideetan (ia-ia lekurik ez du izan).

Eboluzio demografikoak ere ez du lagundu. Alde batetik, aragoiera indartsuen zegoen eskualdeetako herri asko hustu egin ziren. Beste alde batetik, Espainiako beste lurralde batzuetako jende-andana heldu zen Huescara gerra ostean, kasu askotan estatuak ekarrita azpiegitura-lan handien karietara (trenbideak, urtegiak,...).

Eskolari dagokionez, ezer gutxi esan daiteke. Aragoierak sekula ez du izan lekurik irakaskuntzan, azken urteotako salbuespen txiki eta bakanetatik kanpo.

Kontzientzia linguistikoa ere oso-oso txikia izan da hiztunen artean. Konplexuak, autogorrotoa, diglosia,… euskaldunontzat hain ezagun diren fenomenoak, oraindik eta sustraituagoak eta biderkatuagoak izan dira Aragoin. Ondorioz, herri askotan bertakoa ezabatu nahi izan da, gazteei gaztelania ondo erakustea, aragoiera ez jakinen kontua delako, jende txiro eta zakarrarena, ez-hizkera bat; gaztelania, berriz, kultua, fina, gizartean aurrera egiteko bidea. Esan bezala, hizkuntza gutxitu gehienek jasan duten egoera, baina Aragoin askoz-askoz indar handiagoa izan duena. Oraindik ere kontzientzia linguistikorik eza da aragoierak duen oinarri-oinarrizko arazo larriena. Batzuentzat ez da benetako hizkuntza bat, erregistro informal eta kolokiala baizik, behe mailako ez-hizkuntza bat. 

Gainera, hizkuntzen arteko muga linguistikoak txikia izanik, bien arteko nahasketa ere etorri da maiz. Forma hibridoak oso arruntak dira hiztun askoren ahotan, batez ere eskualde erdaldunenetan eta hizkera ahulen dagoenetan. Patuesizazio horrek lortu du hizkuntza batek bestea ordezkatzea, nahi ezta, bizpahiru belaunalditan.

Horretan asko lagundu du, gainera, normalizaziorik ezak. Normalizazioa alderdi sozialean, erabileran, dignifikazioan,... eta normatibizazioan (nolabaiteko aragoiera “batua”, hizkuntza eredu jaso eta estandarra, oraindik ez da erabat finkatu). Horrek, jakina, muga nabariak eragin ditu kontzientzian, erabileran, zabalkundean, hedabideetako presentzian,…

Azken 30-40 urteotan iniziatiba txikiak sortu dira, eta gain-behera historikoari nolabaiteko draga jarri zaio, neurri batean, baina arazoak ez dira inolaz ere konpondu, eta aragoierak hiztunak galtzen jarraitzen du, besteak beste, hizkuntza-politika negargarri eta politikoki lerrokatutako baten ondorioz, eta gizartearen borondate ezaren ondorioz.

Emaitza? Aragoiera hilzorian dagoela. Hiztun gutxi-gutxi ditu, ia guztiak adinduak eta herri txikietako biztanleak, eta transmisioa erabat etenda dago. UNESCOren sailkapenaren arabera, aragoiera 3-4 mailen artean dago, hilzorian dauden hizkuntzen artean.

Aragoiko hizkuntzen mapa, aragoiera bizirik dagoen herriak berdez adierazita.

Dialektoak eta hiztunak

Hiru dialekto nagusi edo historiko zehaztu izan dira, ipar-hego isoglosen bidez banatuta:

• Sartaldekoa (Echo eta Camfran artean)
• Erdigunekoa (Pantidosa eta Bielsa artean)
• Sortaldekoa (Chistén, Benás, Bisagorri eta inguruan)

Gainera, hegoaldekoa ere zehazten da batzuetan, baina gaztelaniaren eraginak sortutako dialekto degradatua besterik ez da, hizkuntzalari gehienen arabera.

Gorago esan bezala, Erdi Aroan hedadura zabala hartu zuen. Aragoiko hizkuntza nagusia izan zen eta koroaren lur guztietara hedatu zen, gutxi-asko: Nafarroa, Errioxa, Gaztela eta Valentzia.

Gaur egun, ostera, gutxi gora-behera hizkuntzaren jatorrizko eremuan egiten da berba, Aragoi iparraldeko zenbait eskualdetan: gehienbat Jacetanían (batez ere Ansó eta Echo bailaretan), Alto Gállegon (Biescas, Sallent,... inguruan) eta Sobrarben (Broto-Torlako bailaran zein L'Ainsa-Chistén aldean), eta baita Hoya de Huesca, Somontano de Barbastro eta Ribagorzako herri batzuetan ere. Beste eskualde batzuetan dagoeneko desagertuta dago, nahiz eta aztarna ugari utzi dituen bertako hizkeran (batez ere lexikalak), adibidez Monegros iparraldean, baina baita Aragoiko beste eskualde guztietan ere.

Bukatzeko, hiztun berrien fenomenoa ere aipatu behar da. Ezin da konparatu euskaldun berrien fenomeno eta mailarekin, baina hiri handietan hiztun berri batzuk ari da lortzen aragoiera, bertan antolatzen diren ikastaroei esker, gehienbat Huesca eta Zaragoza hiriburuetan.

Aragoieraren dialektoen mapa, 3 eremu nagusiekin (sartaldekoa, erdigunekoa eta sortaldekoa).

Egungo egoera eta itxaropen printzak

Muturreko egoera kezkagarri horretan, azken urteotan nolabaiteko argi printzi txiki batzuk agertu dira.

• 1976an Consello d’a Fabla Aragonesa sortu zen.
• 1977an “Diccionario Aragonés” argitaratu zen, 40.000 sarrera dituena. Oraindik orain horixe da aragoieraren hiztegi onena, baina dialektala da, ez arautzailea.
• 1987an “I Congreso ta ra Normalizazion de l’Aragonés" antolatu zen. Aragoiera batuaren nolabaiteko oinarriak ezarri ziren, batez ere grafia bateratua erabiltzeko. Hala ere, oraindik ez da erabateko batasunik, ezta erakunde eta idaztarau erabat onarturik ere.
• “Filologia Aragonesa” ikasgaia ere 1986-87 ikasturtean eman zen lehenengo aldiz unibertsitatean (Magisteritzako ikasketetan, hautazko moduan). Eta “Diploma de Especialización en Filología Aragonesa” sortu zen 2011-2012 ikasturtean.
• Horrekin batera, batez ere azken 15-20 urteotan, ugaritu egin dira aragoierazko liburuak, ekoizpen literarioa, azterketa linguistikoak, eta hedabideetako presentzia (oraindik ere oso txikia, halere).
• Aragoierazko ikastaroak ere ugaritu egin dira 90. hamarkadaz geroztik. Nagusientzat zein umeentzat. Haurren kasuan, eskolaz kanpoko ikasgaia da, ez eskolan araututakoa, eta herri gutxi batzuetan bakarrik daukate aukera hori (Aínsa, Benás, Biescas,…). Herritarren eskaera handiagoa omen da, baina Gobernuak ez du baliabiderik jartzen horretarako. 2013-2014 ikasturtean 456 ikasle izan ditu jarduera honek, 8 ikastetxetan.
• 2009. urtean jaso zuen, lehenengoz, nolabaiteko ofizialtasun eta babes legala hizkuntzak, “Ley de uso, protección y promoción de las lenguas propias de Aragón” legeari esker.
• Babes horrek, baina, oso gutxi iraun zuen, 2013an PP-ek (PARen laguntzarekin) aurreko hori derogatu eta legedi berria ezari zuenean, "Ley de lenguas de Aragón" moduan ezaguna, non aragoierari izena ere ukatzen zaion, LAPAPYP akronimoaren bidez ordezkatuz. Zorionez, 2015ean sortutako gobernu berriak azken hori derogatzeko asmoa dauka (irailean aurreratu zuten eta abendukoa da azkenengo adierazpen formalagoa).

Ba ote etorkizunik aragoierarentzat?

Ez du erraza izango aragoierak aurrera egiteko. Hiztun gehienak oso nagusiak dira, eta herri txikietakoak. Transmisioa erabat etenda dago eta eskoletan ez da erakusten. Kontzientzia linguistikoa ere minimoa da. Egia da azken urteotan zertxobait aldatu dela egoera (hedabideak, argitalpenak, kontzientziazio-kanpainak, babes legala….), baina hizkuntza azkenetan dago.

Nahiko bizi dago Echo, Chistén (Gistáin) eta Benás (Benasque) inguruan. Tira-tira Ansó, Tena, Somontano eta Galligueran. Hilzorian edo hilda gainontzeko eskualdeetan.

Guztira 10.000-15.000 hiztun inguru izan ditzake (maila guztietakoak batuta), baina ganorazko estatistikarik ere ez dute, izan. Aragoiko populazio osoaren %1 ingurua, gutxi gora-behera. Pirinioetako eskualdeetako bizilagunak bakarrik aintzat hartuz gero, estatistikak apur bat hobeak lirateke. 2001eko ikerketa baten arabera, eskualde horietako %15ak ezagutzen du aragoiera eta %45ak ulertu.

Nahikoa izango ote?

Azken asteotan zenbait albiste heldu zaizkigu Aragoi aldetik. Bada hizkuntza-komunitate bizi baten oihartzuna ekartzen duenik (aragoiera-katalana-gaztelania itzultzaile automatikoarena, adibidez), baina gehiago dira komunitate linguistiko oraindik zatikatua adierazten dutenak (aragoiera batua sortzeko azkenaurreko ahaleginak ere kale egin du) eta gizarte erdiaren babes sozio-politikorik ez daukan hizkuntza bat marrazten digutenak (PP, PAR eta UPyD lege berriaren aurka azaldu dira).

Euskadiko I. Kongresu Ornitologikoa antolatu da asteburuan Busturiako Madariaga Dorrean, Bioaniztasunaren Zentroan (Urdaibai, Bizkaia). Aranzadi Zientzia Elkarteak antolatuta (Jaurlaritzaren babesarekin), 80 lagunetik gora bildu gara 3 egunez Euskal Autonomia Erkidegoko hegaztiei buruzko esperientzia, ezagutza eta iritzi ezberdinak partekatzeko helburuarekin.

Mugarri moduko bat izan da. Izan ere, txorizaleak asko izan arren (gero eta gehiago), eta nahiko aktiboak, hauxe izan baita guztiok foro berean elkartu garen lehenengo aldia.

Kongresuaren helburu nagusiak 2 ziren:

1. Euskadiko (EAEko) hegaztien ezagutzaz, jarraipen-programez eta kontserbazioaz jardutea.
2. Txorizaleon topaleku izatea, orain arte sarritan bakarka, isolatuta (eta zenbaitetan elkarri mokoka) jardun dugulako. Kongresua lehenengo urratsa izan daiteke harremanak eta kolaborazio-sareak sustatzeko.

Eta hantxe elkartu ginen asteburuan 80 lagundik gora, oso aberasgarri izan den Kongresuan. Oro har, alderdi gehienak positibotzat joko nituzke:

• Oso ondo antolatuta egon da: aretoa, baliabideak, cateringa,... Zorionak Aranzadi elkarteari eta sustatzaile nagusi izan den Juan Arizagari.
• Hitzaldi/hizlari gehienen maila ona edo oso ona izan zen; gaien interesa ere bai. Ordutegia ere zehatz bete zen, eta hori oso-oso garrantzitsua izaten da horrelako ekitaldietan (begi onez, suitzar bat ipini zuten denbora neurtzen, eta Nadja Weisshauptek bikain bete zuen bere lana).
• Jende askotxo bildu zen, komunitatearen bilgune izateko helburu hori ere lortu du, hortaz, neurri handi batean, eta hori berri pozgarria da. Hantxe geunden, gutxi-asko, horrelakoetan ibili garen gehienok; aurpegiak jarri dizkiegu interneten, foroetan, txostenetan,... agertzen diren izenei.

Alderdi ez hain onak ere izan ziren, baina:

• Lurraldetasuna. Zer da "País Vasco"? Zer Euskadi? Euskaldunok garbi dugu zer den Euskal Herria, behintzat. EAEko kongresua izan da, huts-hutsean. Alderdi hau aztertu beharra dago, gutxienez.
• Euskararekiko ardura eza eskandalosoa izan zen. Minimorik minimoena ere ez zen bete; kasu batzuetan ezta kortesiako "kaixo-agurrak" ere. Euskararen presentzia hutsa izan zen (igandean ez nintzen egon; ezin horren berri eman). Bioaniztasunaren Zentroan, hizkuntza aniztasuna ez zen aintzat hartu. Hau konpondu beharra dago, bai ala bai.
• Jarraipen-programak eta alderdi zientifikoa etengabe aipatu ziren arren, esango nuke kontserbazioaz gutxiago jardun zela. Eta zertarako lehenengo biak, hirugarrena bermatzeko ez badira? (egia da 3. eguneko hitzaldiak horri buruzkoak izan zirela, baina hala ere, ikuspegi orokorraz dihardut).
• Oker egon naiteke, baina ez nuen ikusi bideokamerarik. Interesgarria litzateke, dagoeneko, hitzaldiak editatuta eta sarean egotea. Hurrengo baterako iradokizuna.
• Bertaratutakoen adina. 40-45 urtetik gorakoak ia guztiak. Komunitatearen isla? Ez dago erreleborik? Berdina pentsatu nuen elkarte batzuen osasunari dagokionez. Aranzadi Elkartea eta Itsasenara Elkartea indartsu ikusi nituen, baina zer egoera dago Bizkaian edo Araban? Zer gertatzen da Gipuzkoa barnealdean? Eta non zegoen SEO? (Nafarrak, ostera, indartsu daudela esango nuke; oso indartsu).

Alderdi pertsonaletik: ni beti satelite samarra izan naiz honetan. Itsasenarako bazkide naiz bere sorreratik (1992tik), baina ez kide aktiboegia (lehenengo urteetan izan ezik). Esango nuke "otso bakarti" antzekoa izan naizela (epizentro ornitologikoetatik urrun, Gipuzkoako errebalean), eta azkenaldian nahiko inaktiboa ere bai (2002-2012 bitartean, nahiko lagata izan dut ornitologia). Horregatik pizgarri egin zait Kongresua, eta indarberrituta itzuli nintzen etxera zapatu gauean.

Hiru egun izan ziren (ostiral-igande, otsailaren 26-28 bitartean). Azkenengora ez nintzen joan. Lehenengo bietakoen kronika txiki bat egingo dut.

Sarrera hitzaldiak, euskal ornitologiaren historiaz (Telleria eta Galartza)

Niretzat gaztetan erreferente izandako bi hizlari izan genituen bariku arratsaldeko hitzaldietan, Jose Luis Telleria eta Aitor Galartza. Euskal ornitologoen artean, aitzindarietakoak izateaz aparte, lan asko eta prestijiozkoa egin dutenak. Karrera bukatzen nengoela, eurak biak ziren ezagutzen nituen ornitologo profesional bakarrak; beraien liburuak eta artikuluak ere irakurri nituen garai hartan, eta niretzat erreferente izan ziren txorizaletu nintzenean. Orain, Kongresua irekitzen topatu nituen biak.

Jose Luis Telleria: Euskal ornitologiaren historiaz eta egoeraz

Jose Luis Telleriak oso hitzaldi atsegina eman zuen, euskal ornitologiaren historiaz. Horrelako kongresu bat hasteko (gehienbat lehenengoa bada), modu aproposa iruditu zitzaidan. Madrilgo unibertsitateko irakaslea da Telleria, Euskal Herrian daukagun ornitologorik ezagunenetakoa.

Euskal ornitologiaz ez ezik, ornitologiaren historiaz jardun zuen, ikuspegi historiko eta zientifikoa uztartuz. Ondoren, gure historia hurbila ondo laburbildu zuen (batez ere bere gaztarokoa, euskal ornitologiak lehenengo urratsak eman zituen garaikoak, 1950-1970 bitartekoak).

Gaur egungo egoera aipatuz amaitu zuen hitzaldia, 3 eragile handien laburpena eginez (ondorengo hitzaldietan asko aipatu zen hiruko eskema hau):

• Txorizaleak: asko gara eta aktiboak; lan polita egiten dugu eta ohituta gaude jarraipen-programetan parte hartzera eta elkarteen inguruan antolatzera. Komunitate sendoa daukagu; hauxe dugu tripodearen hankarik indartsuena.
• Administrazioa: ez da txaloak jotzekoa, baina gutxi gora-behera euren lana nahiko txukun egiten dutela aipatu zuen. Gestoreen artean aipatu beharrekoak dira, baita ere, taldeak eta elkarteak.
• Zientzia: hauxe da Euskal Herrian herren daukagun arloa, komunitate zientifikoarena. Benetako ikerketa oso gutxi egiten da, ez dago komunitate zientifiko sendorik ornitologiaren arloan dabilena, Unibertsitatean ez dago lan horretan diharduen ikerketa-talderik... Alderdi hau hobetu beharra dago.

Gustatu zitzaidan hitzaldia, eta gustatu zitzaidan amaiera aldera emandako ikuspegia. Iradoki zuen txorizaleak eta zientzilariak neurri batean banatuta gaudela, eta horixe dela gainditu beharreko koxka: zaleek urrats txiki bat eman behar dutela, euren inplikazio-maila areagotuz, behaketa-jarraipenak egiteaz haratago (zientzia egiteraino); eta zientzilarien lana dela, bestalde, zaletuak erakartzea eta eurekin kooperatzea. Harreman hori bidirekzionala izan behar da, erreziprokoa: zientzilarien esku dago jendea erakartzea eta heztea, baina baita horrekin batera ere, zientzilarien datuak komunitatearen esku jartzea (azken hau nik gaineratu dut; erabat kezkatzen eta amorrarazten nauen gaia da-eta).

Aitor Galartza: Urdaibaiko Naturgunearen historiaz

Ondoren Aitor Galartzaren txanda izan zen, eta Urdaibaiko Biosferaren azken 40 urteotako historia laburbildu zuen, 3 garai nabarmenduz (Star Wars sagako izenburuak erabilita):

• La amenaza fantasma: 70. hamarkadan, beste hezegune gehienak bezala, Urdaibai lehortzeko eta desagertzeko zorian egon zen. Garapen totalaren sasoia zen.
• El despertar de la fuerza: Francoren heriotzak ez zuen egoera aldatzea lortu. Trantsizio garaian ere hainbat proiektu faraoniko bideratu nahi izan ziren Urdaibai erdian: golf zelaiak, urbanizazioak, estropada-eremuak,.... Baina 1979-1980 inguruan talde ekologista txiki bezain aktibo bat sortu zen Gernikan, zarata handia egiteko gai izan zena, hedabideetan leku dexente eskuratu zuena,.... eta Urdaibai salbatzea lortu zuena. Anton Aranburu ere aipatu zuen Galartzak (Telleriak bezala), administraziotik Urdaibai babesteko lan handia egindakoa ("Urdaibai" izena ere berak "sortu" zuela ulertu nion, ordura arte "Gernikako Itsasadarra" izenez ezagutzen zena berrizendatzeko, izen komertzialago baten bidez).
• Una nueva esperanza: aurreko urteetan egindako lanari esker (presio soziala + ikerketak), Gernikako itsasadarra Urdaibaiko Biosferaren Erreserba bihurtu zen (eta ehiza babesgune) 80ko hamarkada erdi aldera. Galartzak esan zuen milagro moduko bat izan dela Urdaibaik bizirik irautea, inguruan daukan presio politiko-turistiko-urbanistiko izugarria gaindituz.

Hala ere, milagro hori, ez dago arriskutik kanpo. Alderantziz: azken 20 urteotan koniferoen basoberritzeak ez dira gutxitu, pinudiak eukaliptadi bihurtzen ari dira, gizakiaren presioa izugarria da Biosfera osoan (turismoa, hondartzak, giza jarduerak), orain gutxi berriro dragatu da eremu handi bat Muruetako ontziolarentzat, ez dago inolako araudirik aisialdiko jarduera mugatuko duena,... Hain eremu txikia izanda Urdaibai, daukan presioa izugarria da, eta eraginak nabariak dira. Urdaibai ez dago salbu.

Itxaropen txiki bat piztu da Urdaibai Bird Centerrarekin: babesgune bihurtu da, giza inpaktoa txikiagoa da ingurune hartan, eta hegazti dexente ikusi daitezke Oruetako paduran (batez ere anatidak, hori bai). Horrek erakusten du, eremu bat ondo berreskuratzen bada, nahiz eta txikia izan, eta gizakiaren eragina murrizten bada, azkenean emaitzak lortzen direla.

Jarraipen-programak

Zapatu goizeko lehenengo saioak jarraipen-programen inguruan bideratu ziren. Aukeran lartxo eta azkarregi (batez ere lehenengo hiztunek), baina kalitatez ondo, eta gustura jarraitu genituen gehienok.

Hitzaldi nagusia Juan Arizagarena (Aranzadi) izan zen (kongresu honen alma mater eta antolatzaile nagusia). Herritarren zientziaz jardun zuen, eta Ornitho.eus plataformaren datuak emateko aprobetxatu zuen (Aranzadik/Jaurlaritzak bultzatu nahi duten datu-basea). 2015a izan da plataformaren lehenengo urtea, eta urtebetean 500 erabiltzaile eta 60.000 behaketa lortu dituzte, %90 hegaztienak. Ondoren, 2017-2019 urteen artean egingo den Euskadiko Hegaztien Atlasaren proiektua aurkeztu zuen. Ondo bideratuta dago, gehienbat Gipuzkoan. Dagoeneko eman dut izena! ;)

Ondoren  hitzaldi-aurkezpen laburren txanda etorri zen. Gorka Belamendiak (Ataria-Salburua) zikoinak Araban daukan egoera azaldu zigun; Maite Louzaok (AZTI) hitzaldi interesgarria eman zuen ozeanografia eta hegaztien inguruko ikerketak uztartuz; Luis Lobok (Gasteizko udala) Salburuako hezeguneen berreskurapena azaldu zuen (1995-2015), nahiko ikuspegi itxaropentsua eskainiz (ez arrisku barikoa, hala ere); Javier Ferreresek (Itsasenara Elkartea) Gipuzkoan berragertu diren 2 espezieren inguruan jardun zuen, azken urteotan berriro gure artean diren ubarroi mottodunaz (Phalacrocorax aristotelis) eta okil ertainaz (Dendrocopos medius), berri pozgarria; ondoren, Agurtzane Iraetak (Aranzadi) EMAN sarea aurkeztu zigun; eta amaitzeko, Rafa Garitak azaldu zigun, zelan fototranpeoa erabiltzen ari diren Aketxeko matxiplaka (Hydrobates pelagicus) kolonia hobeto ezagutzeko, oso datu interesgarriekin.

Ikerketa ornitologikoak

Kafearen ostean (tira, kafea baino gehiago hamaiketakoa izan zen) ikerketen txanda heldu zen. Asteburuan behin baino gehiagotan azpimarratu zen bezala, Euskal Herrian ez dugu punta-puntako ikerketa ornitologikorik egiten (besteak beste, Unibertsitatean ez dagoelako ornitologia lantzen duen ikerketa-talderik), baina egin egiten da, eta horren erakusgarri izan ziren txanda honetako hitzaldiak.

Iñigo Zuberogoitiak (Icarus SL) ireki zuen hitzaldi-sorta, Bizkaiko belatz handien (Falco peregrinus) inguruan egindako ikerketen datuekin. 20 urteko lanen errepaso sakona egin zuen. Nadja Weisshauptek (Aranzadi) azaldu zigun perfiladore eta kamara termikoen bitartez nola jarraitzen duen paseriforme txikien migrazioa gauez; Maite Louzaok bigarrengoz hartu zuen hitza, oraingoan Atlantikoko beste muturrean kumatzen duten atun-txorien ibilerak aipatuz (Maite izan zen, larunbat osoan, euskarazko esaldi bakarra esan zuen hizlaria; bakarrik horregatik, nire eskerrik beroena Maiteri); Alejandro Onrubia (Fundación Migres) etorri zen ondoren, txinbo burubeltzaren datuak aurkeztu zituen, populazioa nola aldatzen den ingurunea aldatzen den heinean; populazio-dinamikaren azterketaren adibide polita izan zen (bizi-iraupena, ugalkortasuna, demografia,...). Ondoren, Aranzadiko bi kidek hartu zuten hitza (Jose M. Sánchezek eta Sergio Delgadok), ur-zozoaren (Cinclus cinclus) eta kaio hankahoriaren (Larus michaellis) inguruan egindako ikerketen laburpenarekin. Jarraian, Gorka Burgosek Bizkaian urubiarekin (Strix aluco) egiten hasi diren ikerketaren aurrerapena eman zigun (strigidoen datuak jasotzeko metodologia ezagutzeko hitzaldi aproposa). Eta hitzaldi-sortari bukaera emateko, rara avis bat izan genuen txorizaleen artean, historialari bat (Jesús Muñiz), Bizkaiko eskultura gotikoetan aurki daitezkeen hegaztien irudikapenen berri emanez.

Hegaztien jarraipenaren inguruko mahai-ingurua

Larunbat arratsaldean bi mahai-inguru izan genituen. Lehenengoa hegaztien jarraipen-programei buruzkoa. Interesgarria, nahiz eta nik uste ez zitzaiola nahikoa etekinik atera. Hizlari bakoitzak berea esan zuen, ez zen egon benetako eztabaidarik, eta hainbat gai garrantzitsu laga ziren aipatu barik: Nola antolatu behar dugu hau guztiau? Zer egiten dugu ondo? eta zer ez hain ondo? Zer hegazti-talde izan behar dira lehentasuna? Zergatik ditugu 2 plataforma datuak sartzeko, eBird eta Ornitho? Zer eskaintzen du azken horrek lehenengoak eskaintzen ez zuena? Eta hor datuak sartzen ditugun erabiltzaileok, zergatik ez dugu sarrera zuzenik datuetara?

Mahaian 3 hizlari, Jose M. Fernández (HAZI), Juan Carlos del Moral (SEO) eta Héctor González (Itsasenara). Javier Rodríguez (Aranzadi) moderatzaile lanetan. Del Moralek SEOren lanaren inguruko informazioa zabaltzeko aprobetxatu zuen. Fernándezek, berriz, "zertarako" galderan ipini zuen azpimarra: zertarako nahi ditugu jarraipen-programak eta zentsoak? Ez badugu zehazten zertarako nahi ditugun datuok, ezingo dugu ondo finkatu metodologia eta datuen azterketa, eta jasotako informazioak ez digu balioko ondorengo kontserbazio jardueretarako, edo erakundeen aldetik etorri daitezkeen kudeaketa-planetarako. Hećtor Gonzálezek hartu zuen hitza ondoren, eta Gipuzkoan egin diren jarraipen-programen zerrenda egin zuen, zer egin den, zer utzi den, problematika, eta abar. Elkarteen lana nabarmentzen saiatu zen, SACRE bezalako lan indibidualagoen alboan, elkarteek eratzen duten sarearen garrantzia azpimarratuz, komunitatea ehuntzen dutelako.

Hector bera izan zen aurrena arazoetako bat plazaratzen: jarraipen-programetako partaideak gutxitzen ari dira eta zahartzen (kongresuko partaide gehien-gehientsuenak 40 urtetik gorakoak ginen). Azken urteotan txorien mundura gerturatu den jende asko, gainera, konprometitzeko gogo gutxirekin dago: argazkilaritza gustatzen zaio, espezie arraroak ikustea, blogean edo Facebooken argitaratzea... baina ornitologiarekin zerikusi zuzenagoa daukaten jardueretan parte hartzeko gogorik gabe (zentsoak, behaketen datuak partekatu, ikerketetan lagundu,...).

Hectorrek jarritako gaiak luze jo zuen. Publikotik, Alejandro Onrubiak esan zuen txorizaleok ez dugula jakin bistaratzen (gizarteari eta erakundeei) jarraipen-programen garrantzia. Eta hori barik, jendea ez dagoela konprometitzeko prest (esfortzu eta lan bat eskatzen dute horrelako programek). Lortu behar dugu bistaratzea, gure datuak ezinbesteko direla kontserbaziorako.

Arazoa da, hala ere, azkenaldian txorizaletasunera hurbildu diren asko, ez direla hurbildu kontserbaziotik, naturzaletasunetik edo ekologiatik (garai batean, "gure garaian", ohiko zen moduan). Gehiago hurbildu dira argazkilaritzatik, edo nolabaiteko 'kolekzionismoaren' ikuspegitik,... Guztiak ere zilegi, jakina, baina jarraipen- zein kontserbazio-lanetarako ez hain baliagarri. Beharbada, prozesuaren kurba normala da: txorizaleen oinarria handitu arren, kontzientziatutakoena ez da neurri berean hazten. Normala.

Oinarri hori handitzeko, hezkuntza-plangintzen premia azpimarratu zuen Nadja Weisshauptek, eta Suitzan egiten diren programen berri eman zuen. Juan Arizagak gaineratu zuen, elkarteen arteko koordinazioa ere oso garrantzitsua dela kontzientziazio lan horretan.

Arizagak beste gai bat ere ipini zigun mahai gainean: gutxi gara, lurralde txikia da, eta hala ere ez gaude koordinatuta eta oinarri-oinarrizko lana ere falta zaigu. Esate baterako, komunitate moduan, oraindik ez dugu erabaki zeintzuk diren gure lehentasunak, eta zeintzuk gure baliabideak horri aurre egiteko (zer espezie jarraitu, zer metodologiarekin, nola koordinatu, eta abar). Oinarrizko hori koordinatzetik abiatu beharko ginateke.

Fernandezek eta Del Moralek erantzun zioten, funtsezko gai horiek legez zehaztuta daudela neurri batean (direktibak eta arrisku-irizpideen araberako protokoloak,...), eta beste herrialde batzuetako ereduak ere baditugula. Beharbada, gure lana izan beharko litzateke erakundeak bultzatzea lan hori babestu dezaten. Publikotik erantsi zen, erakundeei parte-hartze zuzena ere eskatu behar zaiela. Hau da, espezie batzuetan, beharbada, erakundeak arduratu behar direla zuzenean jarraipen-programetaz eta zentsoetaz, eta ez lan guztia txorizaleen esku laga, bestela bolondresak erre egingo garelako hainbeste programatan parte-hartzen. Baina erakundeen aldetik, ba ote horretarako borondate eta dirurik? Horixe izan zen Gorka Belamendiak bota zuen galdera. Ez dirudi horretarako borondate tinkorik dagoenik; are gutxiago datu-bilketatik ateratako emaitzen ondorioz martxan ipini beharreko kontserbazio-proiektuetarako diru-partidarik.

2. mahai-ingurua: Euskadiko Hegaztien Batzordearen eraketa

Larunbateko azkenengo saioa berezia izan zen. Mahai-inguru moduan planteatuta, benetan Batzorde Abifaunistiko bat eratzeko lehenengo urratsa izan zen. EAEko (?) ornitologo guztien bilgune izango litzatekeen Batzorde batena. Horrelakoak arruntak dira beste herrialde batzuetan, oso aberasgarri izango litzateke guztiontzat, eta ia-ia derrigorrezkotzat jo genuen han geunden guztiok. Hegaztizaindia moduko bat, nolabait esateko ;).

Juan Arizaga (Aranzadi), Javier Ferreres (Itsasenara), Gorka Gorospe eta Gorka Belamendia (Ataria) egon ziren aurkezpen-mahaian, eta euren esku egongo da Batzorde berri honen lehenengo urratsak ematea.

Arizagak egin zuen sustatzaile lana, eta hainbat galdera ere bota zituen Batzorde berriaren osaketa eta funtzioen inguruan (ez zuen eman astirik denak eztabaidatu eta erantzuteko). Batzorde hori nolakoa izan beharko litzatekeen laburbildu zuen, eta ados nago erabat: batzorde independientea, gaitasun zientifiko eta tekniko handikoa, egun ditugun elkarte eta erakundeen lana zapalduko ez duena, euskal ornitologoen aglutinatzaile eta gai orokor zabalak adosteko gune beharko lukeena. 

Laburbilduz, batzordeak izan ditzakeen lan nagusien artean egon daitezke:

• Euskal txorizaleon bilgune izatea (esan bezala, sarritan nahiko banatuta jardun izan dugu, bakarka edota erreinu txiki isolatuetatik elkarri mokoka).
• Gure lurraldeko hegaztien zerrendak osatzea (espezieak zerrendatzea, izendegiak osatzea, kategoriak eta estatusak zehaztea...).
• Urtekari ornitologikoak osatzea.
• Komunitatearen lan-ildo estrategikoak zehaztea.
• Bizpahiru urtetik behin Euskadiko Kongresu Ornitologikoa antolatzea.

Publikotik zenbait puntu eztabaidagarri ere aipatu ziren. Hasteko, niretzat ere hasieratik nabarmen geratu zena (kongresuaren izenetik bertatik): lurraldetasunarena. EAEko batzorde bat izango da? edo Euskal Herrikoa? Nafarrak eta Iparraldekoak gonbidatu ere ez dira egingo? Batzordeak aintzat hartu zuen gomendio hori, eta esan zuen hurrengo urratsak eman aurretik, gutxienez, Euskal Herriko lurralde guztietako ordezkariak gonbidatuko dituztela hausnarketa fase honetara. Ea horrela den; orain arte ez da egon, behintzat, horretarako borondaterik.

Aitor Leitzak eta Aitor Galartzak beste kontu bat ere azpimarratu zuten: kontserbazioarena eta administrazioa "presionatzearena". Elkarte batzuek euren aldetik egin ezin dutena (interes edo arrazoi jakinengatik), beharbada guztion izenean, modu "aseptikoago" batean, Batzorde honek egin dezake, administrazioari bidea erakutsiz, begi bistakoak diren kontuak nabarmenduz... Beste sektore batzuek euren iritziak plazaratzen dituzten moduan, gure "sektoreak" ere berdin egin beharko luke, eta Batzorde horrek bere funtzioen artean izan beharko luke administrazioari kontserbaziorako deiak egitea ere (usapalaren adibidea ipini zen, ia erabat desagertu den espeziea, eta oraindik ere ehizatu daitekeena).

Batzordea nola osatu eta antolatuko den ez zen zehaztu, baina entzuleen artetik izandako iritzietan garbi adierazi zen hobeto zela lehenbailehen hastea lanean, nahiz eta xehetasunak itxi gabe egon. Horregatik, aho batez onartu zen mahaiko 4 kideen esku geratuko dela Batzordearen ardura lehenengo urrats hauetan. Arizaga, Ferreres, Belamendia eta Gorospe. Apuntatu izenak ;)

Batzordearen ideiari forma emango diote, eta 3 urte barru antolatu daitekeen II. Kongresurako martxan egon beharko litzateke Euskal Batzorde Abifaunistiko hori. Bitartean, hala ere, urratsak emango dira eta guztiaz gardentasunez informatzeko bideak ipiniko dituzte (dela blog bat, dela buletin bat,...), eta beharbada hilabete batzuk barru beste bilera orokor bat ere antolatu dezakete ordura arteko lanak aurkezteko (eta guztion artean adosteko).

Eta hortxe amaitu zen larunbateko saioa. Domekan ere jarraitu zuen, kontserbazioaren inguruko hitzaldiekin. Penaz, baina ezin izan nintzen joan; hori ya lartxo niretako. Ea beste norbaitek laburbiltzen duen igandekoa.

Bitartean, Txorionak denei!