Garagoittiko Orakulua

080216: Urtza, Bikain, X jauna, Oier.

Pasa dan asteko emaitza ziztriñen ostian, aste honetan lan politta egin dogu. Eguastenian eta barixakuan Arrate eta Bizkaia irratixan entrebistak atendidu eta gero, zapatuan Trakamañeko ubegira bueltau gara helburu bikotzakin: argazkixak etaratzia, eta zokuak hobeto miatzen hastia, Trakamail erreka nagusixakin loturia topatzeko.

Hasierako “Meandro Agonikuan” arazuak: Urtza ataskau egitten da eta atzera egin bihar dogu. Larregiko nekiak dakan arriskuakin, erabagitzen dogu barriro ez saiatzia eta Bikain eta bixak kanpora doiaz, Okamikako Lamiñen Kobia ezagutzera. Dana dala, ondo ikusi dogu Urtza –baloria bihar da gero, hirugarrengo koba-sartualdixan hona etortzeko- eta hurrengoz datorrenian neguramente ez dau arazorik izango.

X jauna eta Oier aurrera egitten dabe, bakarrik argazkittan ibiltzia erabagitta. Oso ordu produktibuak dira, eta beste behin frogatuta geratzen da argiztapen egoki batekin, edozein azkonar-zulok bere alderdirik polittena erakusten ba dakixala. Gaurtik aurrera irudixoi esker, Trakamañeri buruz hainbeste berba eta berba entzun gaittuenok esploratzen gabizen eremua euren begixekin ikusi ahal izango dabe.


Trakamañeko "Potorro" famatua, izen bereko txorixakin dakan antzangaittik hala ezaguna.


"Cenagal" tuneleko ikuspegi politta.


Galerixa berian, aurreratxuago. Trakamañen halako zoko asko dagoz.


Kanal honetako "Potxingo nagusixa".


"1º kanpamentua", lehelengo gela legor eta erosua.


"Hobi Barrixa", oin dala aste batzu arte Trakamañeko azken mugia izandakua. Zulo hau nasaitzen hille pare bat pasau dogu.


Hobi Barrixan azpixan zabaltzen dan Tunel Psikodelikua.


Psikodelikue eta fresko-freskue.

Hainbeste bidar entzunda tostoi bat zala, irakorketa/sufrimendu saio batera prestatuta sartu nintzuan ete ederra sorpresia hartu. Asko gustau jatak. Egixa dok bai, idazkeria oso arrarua dala eta bere sasoian ez zala ondo salduko ez, baiña zoro baten pentsamendu fragmentarixo eta misteriotsuan sartzia faszinantia dok. Batetik, zoroetxera eruan daben gertakarixak dagoz, eta etxuagu jakitzen zihetz gertatu dana, baiña usaindu bai. Bestetik, bere ziegan ohian sartuta geldi dagoneko situaziñuan autodeskribapena, fragmentarixua bebai; ederra begittandu jatak egin-nahi-eta-ezin dagoan pertsonian ataskuan kuadro psikologikua, oso erreala. Liburutik txarrena: Juan Jose Lasak idatzittako epilogua, azaldu ixa ezebe ez dabena azaltzen eta “Pisuerga Valladolidetik pasatzen dala probestuta”, aman figura generikuan gaiñeko psikologia-fikziño txapa bat begittandu jatana. Hori kenduta, kategorixako liburua.

In Basque Country, a little piece of land in Southern Europe, there is no time for love. Historically, our people have tried to survive among several cultures and invasions surrounding us: indoeuropean, roman, goth, arab, frank, castilian... many peoples have passed around and have had contact with us. All of them are part of our heritage too, as our language and culture have been influenced by them. Actually, our neighbours are called Spain and France.

Although our struggle for keeping alive has never been easy, the last few years have been especially hard. Spain and France have increased prosecution of basque separatist ideas, and in that sense even the foundations of modern democratic states have been damaged, just as separation of powers. It has become commonplace judges asking policemen to sue somebody (like judge Garzon and Ertzaintza did with my friend Pablo and myself). The excuse of prosecuting terrorism is being used as well in some controversial processes, that  international jurists locate in the edge between democracy and fascism:

• Egin journal and radio: the first beat against freedom of expression since Franco's dictatorship stroke these two nationalist media in 1998.
• Herri Batasuna political party: spanish lawyers banned a political movement involving 140.000 people (15% of the voters of Basque Country) from 2001.
• Egunkaria journal: second strike against freedom of expression in 2003, this time attacking basque culture and language. Several journalists were tortured.
• 18/98 trial: this Kafka-styled 2007 trial involving 52 people has become the paradigm of spanish judge corruption about basque matters.

In the same way, thousands of people are involved in other trials, and hundreds of them are in jail. The accusation is always the same: terrorism, and there is not particular trouble in case of being true. But as I said before, this procedure is being employed in a corrupt way; in fact, it is often being used to make disappear "annoying people" from streets. Even more, lots of these people have nothing to do with violence -just peaceful politics-, or with basque nationalism itself -just social movements-, and there are many whose only fault is to work peacefully for basque culture and language. We have to notice as well the methods of police: torture in Basque Country is sadly often employed with arrested people, and people is impelled to confess "what police needs to" too many times; of course,  accusations made under torture are another reason for innocent people to be imprisoned. Although these violent methods are used in Basque Country, Spain and France, Spain is the most inclined to employ it, and Spanish Government has been told several times to stop them by international organisations like Amnesty International or United Nations to stop them. Anyway, this information is not included in spanish and french mainstream media when they publish that "hundreds of terrorist have been imprisoned last year"; even international press choose spanish/french official versions when talking about us, like Wall Street Journal did in 2007 ("Basque inquisition").

I am not nationalist, and I obviously don't support ETA's terrorism. In spite of that, I am not blind and I can see that prosecution against basque nationalists is reaching a dangerous level, and this is looking like more and more of that famous poem : "First they came for the communists...". I don't agree on banning any political movement and that's why I decided to make a  peaceful protest in 2002; I was accused of terrorism and imprisoned because of that. Now, I throw this message in a bottle to the electronic sea so send an S.O.S. to the world, although I know this claim can be used to sue me again. We need help to stop this witch hunt. Spain is still different and it seems that international dennounce and solidarity is the only language they can understand. There is no time for love in Basque Country.

Harañegun juan giñan ba, gure EH guztiko entzuliendako fidel-fidel astero emoten dogun Aittitta Raduga saiua grabatzera. Behiñ dana grabau, etxera juan eta… ez dogu ikusten ba, megabyte ziztrin bateko programia geratu dala? Dana galdu. Sarian arazua, ez dakitt zer dala, ba dakitt zer dala… ez bat, ez bi: atzo irratira bueltau, eta SAIO BI grabau genduzen, bata bestian atzetik. Orraittiokan. Guri adarra joteko moduan… Ja!

Gure bertsiñuan jokuan -saiuan ardatza azkenaldixan- kantu bi aztertu doguz beraz:

1. “I fought the law / Legea borrokatu / Luché contra la ley”,  Booby Fuller Fourren bertsiño ixa-orijinaletik hasi, Hertzaiñenetik segidu eta la Furia talde espaiñiarrakin amaittuta.

2. “Ya rayah”. Etorkiñei buruz sekulan idatzittako letrarik polittenakin, Rachid Taha algeriarrak lehelengo eta Giorgos Dalaras greziarrak emonda gero.

Horretara, aste honetan ale bi sartu doguz zerbitzarixan, helburu akumulatibuekin. Datorren astian ezingo dogu saiorik egin-eta. Programatzen gaittuzuen irratixendako: gogoratu Aittitta Raduga saio atenporala da, gure euskal aktualidade ittogarrittik sikieran astian ordubetetxo batez eskapau ahal izateko erabiltzen doguna. Ez dozuela beraz azken-azkena zertan programau bihar. 4-5 saiotako erreserba “bufferrian” gordeta eukitzia komeni, asteren baten fallo egitten badogu be (datorren astian kasu).

Adixooooo.

080209: Mortadelo II eta Filemon.

Goizian Lekittoko erakusketia montau eta gero, 9 lagun juan ziran txinora bazkaltzera. Arratsalderako plana Faunuan Laberintuan azpixan geratzen dan pasamano behekaldeko Meandrito Putito-tik errekara juan, 56 estaziñua lokalizau eta handik eskumako sektoria exploratu eta topografiau. Bazkaldu eta gero, X jaunak solemnidade haundiz Mortadelo II izendatu zeban espediziñoko “nostromo” eta bere armez –klinometro eta brujulia, papela eta harkatza- hornidu. Hala juan ziran paladin bixak sorgiñen zulora. Trepetxo guztiak soiñian jantzi eta gero –zaldun mediebalen antzo- hantxe juan ziran estratatik behera, pauso bakotxian metal hotsa egiñaz.

Lezian sarrerako korapilluan 8-xa egitteko izan zeben arazuak ez zeben ezer onik iragarri hurrengo orduetarako. Eguzkixa beherutz zetorrela, sarrerako potzu bertijinosuetatik behera galdu ziran mundutik Mortadelo II eta Filemon abenturazaliak. 20 minutuko bidia kalkulau zeben Meandrito Putito-rarte. Baitta ondo kalkulau be. Pasamanotik behera lehelengo, eta gero bigarrengo zatixa gora egin eta gero, bertara allegau ziran-eta; baiña ikusi ez. Eta ondotik pasatu eta aurrera jarraittuta, lehelengo –“¡hamendik eztok!”- eta gora gero, Mortadelo II-aren lidergoa kili-kolo jartzen hasi zan. Gora ta gora Euzkadi... espediziñuan gidarixari etxakon ezagun-ezaguna be egitten bide hori, ukondo, belaun eta orkatilleko maleolo guztiak hormara heltzeko biharrezkua zana. ¡Besterik ez zeguan baiña! eta aurrera juan bihar.

Burixan izardifugotasuna ondo baiño hobeto probatzeko aukera parebako honen ostian, Mortadelo II nostromuak tunelan kurba eta forma ezagunak ezagutu zittuan "¡hamendik dok, Filemon!”. Bai, hamendik... goiko nibelera, Faunuan Laberintoko atarira. Nostromuan seguridadiak, Bagdadeko Sadamen estatuian pareko orekia zekan ordurako. Eta Filemon atzetik. Orduan, Mortadelo II-ari estuasunian bonbillia ixotu “Seguraski X jaunak esan destan pasamanua bigarrengo hau dok, laberintora jaistekua". Frio, frio... lekutan zeguan Meandrito Putitua. Hara juan ziran abenturazale intrepido bixak, eta Faunuan Laberintoko piso, pasabide, tximinixa, desfonde, meandro, harri solte, eskaladetan gora eta behera pasatu zeben denpora guztia erreferentzia baten billa. Gaitzerdi, bide nagusixa ez zebela galdu, eta horrekin erreferentzia guztiak; 3 ordu ibilliko ziran han bueltaka, errebuelta bakotxian sorpresia topau biharrian. Errebuelta bakotxetik 5-6 bidar pasatu eta gero, eta leku bardiñetan bueltaka zebizela konturatuta, Mortadelo II nostromo flamantiak duinttasuna oreka-desorekan, bide okerretik zebizen sigurtasun osua eskuratu zeban; lehelengo pasamanuan ostera, ez zebela hain miaketa exhaustiborik egin eta... azken saiakera bat etsi-etsian egittia deliberatu zeban; “edo han, edo kalera” buztana hanka tartian.

Lehelengo pasamanorako bide deseroso hori barriro egin eta gero –gora atarira, segi tuneletik, jaitsi Eskillaretatik- hantxe lotu ziran barriro sokara. Jaitsi, eta igo, eta... sokian lotura puntu onduan, arrakalatxo bat: Meandrito Putitua, betaurrian. Mortadelo II-ak, arimia katiusken maillara jausitta, buruz behera sartu eta konprobatzen dau, eta... “hauxe dok, bai”. ¿Zer egin?

Illuntze partian sartuta, eta onezkero lau bat ordu alperrik galduta, ¿sartu oin eta 56 puntutik aurrera neurtzen hasi, batek daki zer topau geinkela?... Mortadelo II-ak begiradia infinituan galdu eta belizidade aurpegixakin Filemoni “Hobe izango dok urtetzia Filemon; berandu dok eta gaur ez najagok egunik onenian”. Saturday night gaupasa berton egitteko gogorik ez.

Mortadelo II-ak bere informian idatzittakua “ADES taldekuen planuak hartu doguz oiñarritzat Iñubija I kobia exploratzen jarraitzeko; konturatu gara txarto eginda dagozela eta Diputaziñuari 12.000 bat euroko subentziñua eskatuko detsagu haitzulo honetan lanak ganoraz egitteko: gasoillez garbittu, ganorazko topografixia jaso… gaiñera, ezagun da ADES-ekuak ez dittuezela sokak ondo lotu, eze, galerixak lekuz mobidu egitten dira. Hori konpontzeko nahikuak izango dira beste 4.000 euro…”.

Intzensu usaiñakin itto biharrian egonda be, liburu hau bikaiña begittandu jatak liburu moduan. Landuta jagok, eta igarri egitten dok. Zer duan egixa, zer asmakizuna... ez dok erreza bereizten, eta horregaittik asko eskertzen dittuk autoriak berak gehittutako aintzin eta gibel-solasak. Etxahun Barkoxekuan bizitziak lehendik be interesatzen jatan, eta hasierako amua horixe izan zuan; baiña esandako moduan, liburuan gertakarixen dosifikaziñua eta kontatzeko moduak otsuak harrapatzeko tranpiana egitten jok, harutz abixau eta irakortzen jarraitzetik bestelako urtenbiderik ez dabena emoten. Erdittik aurrera, benetan trepidantia eta gustora irakortzeko nobelia.

Nobelia, bai: ez da-eta erreza 1800 inguruan bizi izandako arlote baten bizimodua kontatzia, bere bertsuetan esan zittuanak eta herri-goguan geratu dirazenak kontuan hartuta. Hala idatzi juan Etxaidek liburu hau, 1955 aldian, eta nahi eta nahi ez jakiñeko gauzei berak asmautakuak gehittu jetsazen nobela modu bat antolatzeko. Hortxe sartzen dok diñoten intzensu úsaiña (giristino doktriñian aldeko diskurtsuak, Maider ume iñuxentia, bere bizitzia emonda, Jesüs-Krixt txiki antzera pekatarixak redimitzen dittuana...), eta baitta be gaur egunian grazixia egitten daben –baiña hain eraginkorra izaten jarraitzen diharduan- egittura melodramatikua (Maiderren eta Xaxin herixotzetan). Baiña Etxaiden alde, sasoi hartako bizitzian, izakeren, ohitturen eta adarren gordinttasuna etxok ezkutatzen (eta hau izan zan antza, bere sasoian nobela honek ekarri zeban barrikuntza haundixa), eta zati haundi baten Etxahunetaz dakiguna nahikua fidel isladatzen jok, ez hainbeste nobeliangaittik, bai ostera notas a pie de pagina ugarixengaittik. Izan be, Jean Haritxelharrek sakon ikertu jittuan dokumento historikuak hurrengo urtietan, eta horretara Etxaidek ez zekixazen hainbeste gauza agertu zittuan. Euretako asko, hónek nototan agertzen dittuk.

Datorren asteburuan plana ez dago argi: biharbada prospekziñuan ibilliko gara Iñubija aldian, ia lur azalian barruko kobian sarrera-arrastuak topatzen doguzen. Biharbada Lekittoko herriko kobetan ibilliko gara topografixa biharretan. Etorri nahi dabenak ADES speleo taldiakin kontaktuan jarri dedilla, eta jente disponiblian arabera erabakiko dogu zeregiña.

Bide batez, gogoratu datorren astelehenian hillak 11 Lekeitioko Kultur Etxian zabalduko dogula erakusketia.

• Erakusketian 1º eguna: Otsaillan 11a. Ordutegixa: astegunetan 18.00-20.00, asteburuetan 12.00-14.00 eta 17.00-20.00.
• Hitzaldixa: "Lurpeko mundura leihatilla bat" (ADES-eko kidien eskutik). Otsaillan 15a, 19.00etan.
• Laburmetraiak: "Karlistaren leizea" eta "Solo en el silencio"  (ADES-en ekoizpenak). Otsailan 22a, 19.00etan.
• Kobara exkurtsiñua: Otsaillan 23a, 10.00etan (erakusketan  apuntautakuendako bakarrik).
• Desmontaje: Otsaillan 23a, arratsaldez.

********************
ades@euskalnet.net
94 - 625 23 52
http://www.actualid-ades.blogspot.com/

Argazkiak.org | The ingredients © cc-by-sa: txikillana

Beste batzu ostera, bikotia topatzeko suertia izaten juagu. Orduan –nere kasuan behintzat- pikauan jausten da fiesta, taberna eta dantzako gogua. Izan be ¿zertarako zaratia eta keia alperrik sufridu biharra? Neska bat lortzia zan helburu bakarra, eta behin lortuta agur.

Ez nok bakarra antza. Bajirudik interes aldaketa progresibo horren erakusgarrixa jateko-zaletasuna izaten dala. Edo jatekua berana barik, otorduen inguruan lagun-familiko unamorixuana. Afari, soziedade etabarren zaletasuna asko hazten dok 30 bat urtetatik gora. Eta nere kasuan, etxeko sukaldian erabilpena.

Esaten da estresatuta dagozen xekutibo agresibuak kotxia 250 km/orduko abixaran jarritta nasaitzen dirala. Jakiña: zentzu guztiak kotxia gidatzen jarri bihar izaten jittuk kamiñotik aidian ez urtetzeko, eta eguneroko arazuak halabiharrez ahaztutzen dittuk. Sukaldiak be balixo lajeikek horretarako. Gaur, lapiko baten azalorak egosten; mahaixan enpanadako oria egitten; bestetik labia berotzen; mexamelari buelta batzu ez pegatzeko, eta tarteka arrautza bati oskola kendu... benetan etxagok lekurik beste pentsamendutarako.

Jateko zaletasun hau batetik, eta bestetik biñatziak eragin ebidentia jakek fisikuan: loditzia, gorputzan zaintzian abandonaketia... ¿Zertarako zaindu? Oindik aurrera foballa tirantedun kamisetan ikusi, eta zerbeza latak maspildu. Harrapau dok bat, eta matrimonixua bizi guztirako zan... lehen. Kontuz ibilli bihar dok gaur egunian, sasoiak aldatzen joiazak-eta.

Oturuntzan lagun, mutil eta neskazaharrak izaten doguz. Gero eta gitxiago geratzen dittuk kuadrilla txikitero tradizionalian (gu sortu giñan enbor berian / fosilizatu dira), eta ez norberak aukeratuta; penia emoten jestak askotan, berrogei urteko tonsuradunak txikitua eskutan nesken ipurdixei begira, ezer gehixago egitteko adore barik... Badittudaz nik kuadrillan mutil guapo eta majuak, gorputz ederdunak gaiñera, txortaldi baterako eta berakin bizitzeko bardin balixo daben tipo fiñak... baiña lotsatixak, erredios. Ez nok ni alkahuete biharretarako jaixo, baiña sigur nago ahalegin minimo bat nahikua izango litzakela “zeozer” lortzeko. Penia emoten jok benetan: beti taberna bardiñian, zoko bardiñian fosilizatuta, jente bardiñakin, iñor barririk ezagutzeko aukerak auto-itxitta... Erosua dok hortik zihar ibiltzen garanondako; beti jakixagu nun egongo diran. Baiña hainbeste jente baliogarri –eta gogoz- baztarrian geratu biharra... Baiña tira, selekziño naturala izango dok, edo.

Momentuan egitteko postria, errez-erreza, soluan biharrian jardun eta asetu eta freskatzen dabena. “Pena” bitsa da, eta zuringua jasotzen egitten dan merenge morokua da; gero merenge neutro horri frutia gehitzen jako (mallubixak, edo masustak, edo franbuesak hurrenez hurren). Hauxe izan zan gure postria.