e-gorblog

Euskarazko komikigintza sustatzeko asmoz, hainbat komikizale eta komikigilek Euskarazko Komikiaren Eguna ekimena abiarazi dugu. Aurten egingo da lehen edizioa, urtero egun berean jarraipena izateko asmoz. Eta ekimen hori ospatzeko eguna irailaren 29a izango da.

Izan ere, 1979ko irailaren 29an argitaratu zen Olariaga handiaren Zakilixut pertsonaiaren lehen zinta, geroztik milaka zinta izan dituena eta 45 urteren ondoren argitaratzen jarraitzen dena. Eta orduan, 70-80ko hamarkadetan, izan zuten hasiera euskarazko komikigintzaren ekimen garrantzitsu askok (Ipurbeltz, Habeko Mik, Napartheid...), gero beste batzuetan jarraipena izan dutenak (Xabiroi, H28...) eta gaur egungo euskarazko komikien oparotasun garaiotara ekarri gaituztenak. Horrela, iragana, oraina eta etorkizunaren lotura sinbolizatu nahi du egun honek.

Egun horretan egingo diren jarduera edota ekitaldiak ez dira modu zentralizatuan antolatu edo koordinatuak izango. Norbanako, elkarte, enpresa, erakunde eta komunikabide oro dago gonbidatuta ekarpenak egitera, bakoitza bere modura. Hona egin daitezkeen ekintzen adibide batzuk (bestelako ideiak ere ongi etorriak izango dira):

• Sortzaileak
• Sare sozialetan marrazki, argazki edo bideoak partekatu (adb. nire komiki kuttuna)
• Komiki gomendioak edo iritziak zabaldu
• #EuskalKomikiarenEguna etiketa erabili
• Dendak, banatzaileak, argitaletxeak...
• Euskarazko komikien promozio bereziak (deskontuak, opariak...)
• Euskarazko komikiak leku nabarmenetan bistaratu
• Sinadura-saioak edo aurkezpenak antolatu
• Komunikabideak
• Egunaren berri eman
• Ikastetxeak, liburutegiak...
• Komiki-tailerrak antolatu
• Komikigileak gonbidatu solasaldietarako
• Zaleak eta Irakurleak
• Gomendio eta iritziak partekatu sare sozialetan
• Euskarazko komiki iruzkinak egin
• Etiketaren erabilera sustatu
• Erakundeak
• Tokiko erakundeen babesaz herri mailako ekimenak bultzatu
• Eguna zabaltzen lagundu herri eta udalen artean

Badakizue ba, zauden tokitik hasi hor aipatutakoen moduko jarduerak antolatzen, edota bestela mezua zabaltzen!

(ekimenari buruzko informazio gehiago nahi baduzu, idatzi euskalkomikieguna@gmail.com helbidera)

Bueltan dugu Ziburuko Azoka, euskara hutsezko liburu eta diskoen azoka. Hasieratik beharrezko eta ederra izan den ekimen hau indartuz joan da urtez urte, eta egutegian ongi sendotu eta finkatuta dator 6. ediziora, inoiz baino argitaletxe eta egile gehiagorekin. Ohi bezala, aurkezpen eta ekitaldi ugari izango dira (egitarau osoa hemen). Aurtengo berritasunetako bat izango da Rolariak elkartekoen presentzia eta haiek antolatuko dituzten euskarazko rol jokoen partidak.

Urtero gisan, komikiek presentzia nabarmena izango dute: Xabiroi, Harriet eta Herrima argitaletxeen postuez gain, beste argitaletxe ugarik izango dituzte beraien katalogoetako komikiak bertan. Garbiñe Ubeda eta Ekaitz Agirre Garluk-ek Maurizia, biziminaren hotsa komikia aurkeztuko dute. Zirriborroka bertso-marrazki saioa egingo dute Amaia Karrere, Asisko Urmeneta, Haira Aizpurua Ibargarai eta Patxi Iriart-ek. Eta horiez gain, aurten euskarazko komikia sustatzeko ekimen berri bat iragarriko da bertan, hainbat komikizale eta komikigilek bultzatu duguna. Stay tuned! ;-)

Japoniako manga komikiak euskaratzen jarraitzen du Harriet argitaletxearen Kabe manga zigiluak, eta sail berri bat hasi zuen otsailean: Buztan eta guzti. Mizu Sahararen sail honetan ezberdina izateak sortzen dituen zalantzak eta minak eta laguntasuna dira gaia; izan ere, institutuko ikasle den Utsumik buztan txiki bat du, eta bere ikaskide Nachik sekretua jakin eta babestu egiten du...

Horrez gain, otsailean ere atera zen Yuya Kanzakiren Change the world sailaren bigarren albuma, non berak nola jakin gabe benetan serieko hiltzaile den polizia batekin gorputza elkartrukatu duen Yuichi Satoren abenturek jarraipena izango duten.

Eta apirilean beste bi sailen jarraipenak atera dira. Alde batetik, Tsukumizuren Girls' last tour dugu. Mundu post-apokaliptiko batean moto-traktorean janari bila bidaiatzen duten Chito eta Juri neska gazteen abenturek seigarren liburua ikusi dute. Bestetik, Itaru Kinoshitaren Dinosaurs sanctuary sailaren bosgarrena ere atera da, dinosauro berpiztuz betetako irla/parke batean Suzume zaintzailearen bizipen gehiagorekin eta dinosauroei buruzko jakingarri gehiagorekin.

Guztiak ere Iker Alvarezek japonieratik zuzenean ekarri ditu euskarara. Manga zale gazteentzako material ugari eta askotarikoa, zalantzarik gabe!

Aiert Zubigarai 3izkai egile elorriarrak Elgeta 1937 - Emakumeen memoria komikia egin du eta autoedizioan argitaratu. Izenburuak dioen bezala, Espainiako Gerra Zibilean faxista matxinatuek 7 hilabeteren ondoren Intxortako frontea hautsi eta Elgetan edozer egiteko baimenarekin sartu zirenean emakumezkoei egindakoen testigantza eman nahi duen lana da. Berau egiteko, egileak gaia ikertu du eta hura bizitako emakumezkoei egindako elkarrizketetan oinarrituta (adibidez, orduan haurra zen Anttoni Telleriak bere bortxaketak eta gurasoen erailketak kontatzen dituena) osatu du fikzio historikoko komikia. Kontu lazgarriak baina ezagutu beharrekoak.

Komiki hau ekimen zabalago baten parte da, Emakumeon Memoria 1937 - Intxortatik Artxandara ekimena hain zuzen ere, eta asmoa da komiki gehiago egitea, Bilboren erorketa bitartean beste herri batzuen hartzeen (Elorrio, Eibar, Durango, Zornotza, Larrabetzu, Basauri...) eta horietan emakumeei egindako basakerien berri emanez. 2020an atera zuten ekimenaren txostena, ezin interesgarriagoa, testuinguru historikoaren berri ematen duena, egitasmoaren azalpena, komiki(ar)en laginak...

Komikiak 32 orri ditu eta 9 € besterik ez ditu balio. Gaztelaniaz ere badago, eta geroago elgetako euskaraz ere ateratzeko asmoa dago. Momentuz toki hauetan eskuratu daiteke:

• Elgeta:
• Lola jatetxea
• Elorrio:
• Elorriokopy
• Duñabeitia estankoa
• Arrasate:
• Irati taberna
• Durango:
• Hitz liburudenda
• Urike liburudenda
• Arteka liburudenda
• Eibar:
• Yralagoitia liburudenda
• Guisasola estankoa
• Bilbo:
• Anti liburudenda
• Louise Michel liburudenda
• La Luisa liburudenda
• La Colometa liburudenda
• Magnolia Rare Books liburudenda
• Joker komikidenda

Euskomanga (https://euskomanga.com/) webgunea, bere aurkezpen orrian dioen bezala, eduki japoniarrak euskaratzen dituen talde batek osatutako webgunea da. Batetik, animeentzako azpitituluak sortzen dituzte, eta hainbat telesail, OVA (telesailetatik eratorritako film apartekoak) eta filmentzakoak daude eskuragarri bertan. Eta bestetik, manga komikiak ere euskaratzen dituzte. Lan benetan garrantzitsua, ikusirik animeak eta mangak gurean (beste edozein tokitan bezala) gaztetxoen (eta ez hain gazteen) artean duten arrakasta eta eragina.

Baina euskaldunon artean Japoniako animeren bat bada ezaguna, hori (Doraemonen baimenarekin) Dragoi Bola da, Akira Toriyamaren pertsonaia eta istorioetan oinarritutako telesaila ETBk urte luzez euskaratuta eman izanaren ondorioz. Izan ere, osorik itzuli eta eman dituzte Dragoi Bola (153 atal, Dragoi Bola Z (291 atal) eta Dragoi Bola GT (64 atal) sailak, film, atal berezi eta OVA gehienekin batera, 1991tik hasita eta hogeitaka urtez (eta, dirudienez, Makusin jarri behar omen dute laster!).

Bada, Dragoi Bolaren jatorrizko mangaren lehen 16 liburukiak, animearen Dragoi Bola atalei dagozkienak, osorik euskaratu ditu Xalba izeneko zale batek, eta Euskomanga-n daude irakurgarri eta deskargagarri! Lan benetan ikaragarria: manga liburukiak potoloak izaten dira, kasu honetan bakoitza ia 200 orri dira, guztira 3164 orri! Gainera, itzulpena ETBk egindako itzulpenean oinarrituta egin omen du, hasierako urteetan Xabier Amurizak egindakoa, maila altuko itzulpentzat kontsideratua izan dena eta hitanoa ere baliatzen zuena.

Goazen, lagunok, amets betean!, Dragoiaren Bola irakurtzera!

Espainiako Gerra Zibilean, 37an Bizkaia eta Bilbo erortzear zeudela, gerrako arrisku eta izugarrikerietatik babestearren, milaka haur erbesteratu ziren Euzkadiko Jaurlaritzaren ekimenez. Batzuk urte gutxira bueltatu ziren, beste batzuk askoz beranduago eta beste batzuk inoiz ez; batzuk berriz ere gurasoekin elkartu ziren, baina beste batzuenek ez zuten biziraun; batzuk erbestealdi hobea eta beste batzuk okerragoa pasako zuten. Baina guztiek jasan zituzten hein batean edo bestean beldurra, ziurgabetasuna, itxaropena, ilusioa, deserrotzea, aberriarekiko mina...

Hain zuzen, sentimendu horietako bat du izenburu komiki honen kapituluetako bakoitzak. Begoña Garrido gaian ikerlari eta adituak egin du gidoia eta Oskar Gorroño marrazkigileak irudiak, eta autoedizioan atera dute biek Erbestearen memoriak - 37ko euskal haurrak hau. Garridok egindako elkarrizketa ugarietan jasotako esperientzietan oinarrituta, hiru pertsonaia asmaturen hiru fikziozko istorio kontatzen dira, baina guztiz benetakoak izan zitezkeenak eta esperientzia kolektiboaren testigantza ematen dutenak: Frantziara joandako eta 1939an itzulitako 17 urteko Martina, Ingalaterrara joan eta 1939 bitarte egondako 11 urteko Antonio eta SESBera joan eta 1956ra arte bueltatu ez zen 12 urteko Lucia. Gorroñok ere biñetetako batzuk benetako argazki eta dokumentuetatik atera ditu. Ahaztu behar ez diren kontuak egungo gizartekooi transmititzeko eta ezagutarazteko guztiz beharrezko komikia.

Eta udazken honetako komikien argitalpen fluxu etengabean ezin zuten faltatu, jakina, haurrentzako komikiek. Gutxienez bost atera dira, guk dakigula. Honatx:

Bang! ediciones / Mamut comics argitaletxeak Superpatata sailaren 13 komiki aterata zituen orain artean euskaraz, dezenteko arrakastaz. Eta orain Marko Torresen Superninja Kururo saila ere hasi dute, Superninja Kururo eta eskumuturreko gorena izenburudun lehen zenbakiarekin. Bertan Zanpa-Tu tenpluko Ukabilko buru nagusia sensei-aren ikasle aldrebesena den Kururo ninjaren abentura barregarriak biziko ditugu.

Astiberriren aldetik, iazko Txangoan txiripaz atsegin izan bazenuen, haren egile Josephine Mark-en komiki berria duzu Zipotz. Annette Pehnt-en gidoidun eta Jutta Bauer-en ilustraziodun ipuin batean dago oinarrituta. Zipotzen bizileku berriko biztanleek, Pinpirin alaia buru, hau ezagutu eta lagun egin nahi dute, baina berak ez du nahi...

Ikaselkar argitaletxeak Jordi Bayarrik egiten dituen zientzialarien bizitzari buruzko komikiak argitaratzen jarraitzen du. Marie Curie, Newton, Galileo, Darwin, Aristoteles, Hipatia, Ada Lovelace, Einstein, Mary Anning- eta Pasteur-en ondoren, oraingoan haur eta gaztetxoek Nikolas Kopernikori buruz gehiago jakin ahal izango dute modu atsegingarrian, Koperniko - Unibertsoaren erdigunea komikiaren bidez.

Ttarttalok 24 ordu sailarekin jarraitzen du, eta Harri Aroa, espazioa eta oihana landu ondoren, orain Antartika ezagutaraziko digun komikia atera dute, Andy Prentice-ren gidoia eta Laurent Kling-en irudiak dituen 24 ordu Antartikan alegia.

ETB3n animazio serie bat duen komiki-sail batek, Salvat/Bruño-k ateratzen duen Idefix eta menderakaitzak-ek, bosgarren zenbakia iritsi du, Idefix eta druida. Aurreko lauren marrazkietan parte hartu duen Philippe Fenech-ek marraztu du, eta gidoia lehenengoa idazten parte hartutako Matthieu Choquet-ek egin du. Istorio honetan, Idefixek eta Luteziako bere lagunek gure aspaldiko ezagun batekin egingo dute topo...

Azken hiruzpalau urteotan mangarekin gertatu den gisako fenomenoa ikusi dugu rol-jokoekin ere: euskaraz batere ez izatetik, lehenengoa atera ondoren bat-batean asko agertzera pasatzea! Rol-jokoen kasuan, hainbeste non jokoaren oinarri gisa hartzeko istorio/unibertsoa liburuan beharrean komikian daukan saila ere baden, Makina Maixu hain zuzen ere.

Sail honen gidoia Noemi Gallego eta Imanol Etxeberriak egiten dute eta Etxeberriak berak marraztu. Interneten eta sare sozialetan atalka argitaratuz joan ohi da, orri bat astero, eta ondoren paperean ateratzen da urtekoen bilduma, Durangoko Azokaren garaian, azken bi edizioetan bilduma bana, Rolariak elkartearen eskutik: Makina Maixu 1 - Rol Fu-aren bidea eta Makina Maixu 2 - Rolari maltzurrak.

Bada, aurten ere sailaren hirugarren zenbakia atera da, Makina Maixu 3 - Rol Fu-aren amaiera, sailari amaiera ematen diona, eta hau ere Durangon izango dugu eskuragarri. Aurrekoak bezala, rol-joko batentzako pertsonaiak eta unibertsoa markatzen duen istorioa izan arren, komiki soil gisa ere irakur eta gozatu daiteke, komiki beregaina baita, abenturazkoa, umorezkoa eta frikia. Rol munduko antzinako arte eta filosofia den Rol Fu-aren maisuak, Makina Maixuk alegia, Magik kartek dakarten mehatxuari aurre egin beharko dio Rol Fu-a desagertzea nahi ez badu...

Alice Oseman britainiarraren Heartstopper saila webkomiki gisa hasi zen 2016an, oraindik martxan dena, eta milioika irakurle dituena. Gero 2019tik aurrera paperezko komiki gisa hasi ziren ateratzen, bost liburu doaz momentuz, 39 hizkuntzara itzuli da, eta milioika ale saldu dira. Eta azkenik, irudi errealeko serie forma eman zion Netflix-ek 2022an, Oseman beraren inplikazio osoarekin (gidoi guztiak egin ditu, casting-ean eta musikaren hautaketan parte hartu...), eta jada arrakastaz betetako hiru denboraldi bete ditu.

Eta zein ote da Heartstopper-en gaia eta publikoa, hain arrakastatsu izateko? Bada, bi gizonezko gazteren maitemintzea kontatzen da, gazte publikoari zuzendutako istorioan. Nick eta Charlie institutura doaz gizonezkoentzako eskola batean. Charlie Nickekin maiteminduko da, eta hau heterosexuala izan arren, Charlierekiko sentimenduak sortzen hasi zaizkio berari ere...

Orain gazte euskaldunek ere izango dute aukera Heartstopper komikiez beren hizkuntzan gozatzen hasteko, Astiberri argitaletxeak serieko lehen bi komikiak euskaraz atera ditu: Heartstopper 1- Bi mutilen enkontrua eta Heartstopper 2 - Zu etxerako!

Oraintsu atera du Txalapartak Fun Home, neskato lesbiana baten familia-kontuei buruzko komiki klasiko bat, orain hau... Albiste bikaina, LGTBIQ+ tematikako komikien euskarazko aukera ugaritzea!

Komikiaren mundua ezezaguna duten askori ere ezagun egiten zaio Bechdel testa, filmetan, komikietan, antzezlanetan eta beste kultura-produktuetan genero-desparekotasuna neurtzeko sistema famatua. Bada, test hori Alison Bechdel komikigile estatubatuarrak agertarazi zuen lehenbizikoz bere komiki batean, haren lagun baten ideiatik abiatuta. Eta Bechdel-en lanik ezagunena izango da ziurrenik Fun Home komiki autobiografikoa, lehenbizikoz 2006an argitaratua, eta LGTBIQ+ gaiak lantzen erreferentziazko eta aitzindari dena.

Bertan kontatzen ditu bere haurtzaroa, bere aitarekiko erlazioa, etxean lesbiana zela esan zuenekoa, bere aita ere gay zela jakitea, aitaren suizidioa... modu tragikomikoan (izenburutik bertatik hasita, aita herriko ehorzlea izanik etxean bertan baitzuen ehorztetxe negozioa eta horri deitzen zioten etxekoek "fun home" edo poz-etxea). Arrakasta kritiko eta komertzial izugarria izan duen lana da: Time aldizkariaren urteko liburua, Eisner saria ez fikziozko lanari... Broadway-ko musikal ere bihurtu zuten 2015ean, eta Tony saria irabaztera iritsi zen! Orain euskaraz gozatu ahal izango dugu lan handi hau, Txalapartaren eskutik eta Danele Sarriugarteren itzulpenarekin.