e-gorblog

Lehen Mundu Gerran alemanek itsasoko gerran abantaila hartu zuten urpeko ontzien domeinuan aurrea hartu zutelako, eta merkataritza-ontziak ere hondoratzen aritu ziren. Ez ziren gutxi izan Galizia inguruetan itsaspera bidalitakoak edo hango kostetara iritsitako naufragoak, eta horietatik ere zenbaitzu urperatze eta erreskate Ortegal lurmuturraren inguruetan gertatu ziren.

Hixinio Puentes-ek Aguillóns de Ortegal eleberrian Antonio Fonseca marinel galiziarraren errelato autobiografikoa kontatzen du. Txikitan sorgin batek zazpi bizitza izango zituela esan zion, eta jada hiru naufragio izana zen Yrewse ikatz-baporean itsasoratu zenean. Itsaspeko aleman batek hori hondoratu, egun gutxira Alnwick Castle-k bere txalupa erreskatatu, egun batzuetara alemanek berriz ere hau hondoratu, eta beste txalupa batean aurkitzen da berriz ere Fonseca, egun luzeetako odisea gogorrari aurre egin beharrez...

Liburu horretan oinarrituta egin du Harriet argitaletxeak atera duen Odisea komikiaren gidoia José Manuel Matak, eta berak eta Iván Mata semeak egin dituzte marrazkiak.

Xabier eta Martin Etxeberria anaien bi komiki jaso ditugu oso denbora gutxian. Aurreko post batean Iñaki Holgadorekin egin duten Medium aipatu bagenuen hemen, oraingoan bi anaion gidoia eta Arianna Pisaniren marrazkiak dituen Margot dakarkizuegu, Liana Editorial argitaletxearekin atera dutena.

XIX. mendean, Landetan pinuak sartu dituzte nonahi, desertizazioari aurre egiteko eta egurgintzan oinarritutako industrializazio eta modernizazioa ekartzeko. Baina horrek lur-jabe handi berriak sortu eta aberastu ditu eta nekazariak pobretu, frantsesa ere bertako gaskoi hizkuntzari jazartzen zaio, eta gatazkak ernatu dira nonahi. Horrez gain, gertakari izugarriak ere ari dira gertatzen basoan, izaki misteriotsuak tartean direla. Eta horren guztiaren erdian suertatu dira Margot gaztea eta bere familia...

Malatesta PGK Iruñeko Txantreako jatetxe txiki autogestionatua da, pizza zatiak eta garagardo artisauak zerbitzatzen dituena. Aurten Erromako Quarticciolo auzo herrikoiko Il Birrificio del Quarticciolo garagardotegi independentearekin elkarlanean garagardo bat atera dute, etiketan Zerocalcareren marrazkiak dituena. Eta horrez gain, Quarticciolo Ribelle-k ateratako egile horren beraren Basoa basamortuaren kontra - Mundu guztiaz hitz egiten duen auzo-istorioa komikia atera dute, EHKoop garagardo kooperatibarekin batera.

Komikian auzoaren arazoez hitz egiten da (denden ixteaz, etxeen abandonatzeaz, drogez...) eta nola autoantolakuntza den bidea hori konpontzeko eta ez interbentzio politiko-poliziala (zeinak sarri autoantolakuntza desegiten duen...). Guztia Zerocalcareren ohiko estiloan.

Komikiaren salmentarekin bildutako diru guztia Quarticciolo auzora bideratuko da, hango proiektu komunitario eta autogestionatuak laguntzera.

Piratei buruz betidanik eta edonondik jaso dugun irudia mapak, altxorrak, egurrezko hankak eta antzeko topikoez baterik dago, eta haien bizitzak krudelkeriak, odolzaletasunak eta lapurreta-goseak gidatzen zituztela erakutsi zaigu. Baina norbaitek zerbait badaki haietaz Marcus Rediker da. Pittsburgh-eko Unibertsitatean irakasle da eta Atlantikoko Historian aditu, eta pirateriari buruzko liburu aunitz idatzitakoa da. Eta berak guztiz bestelako irudi bat aldarrikatzen du.

Izan ere, piratak sortu ziren garai batean non Ozeano Atlantikoan kapitalismorik basatiena zen nagusi: batetik, itsasontzietan klasismoa zen nagusi, ofizial aberats anker eta marinel guztiz zapaldu eta esplotatuekin; eta, bestetik, haietako askok esklabo kargamentua zeramaten, egoera are askoz okerragoetan. Eta ontzi piratak matxinatutako marinel eta esklaboek osatu zituzten. Kapitaina eta ofizialak denen artean aukeratzen zituzten, denek ongi jaten zuten eta harrapakina denen artean banatzen zuten, emakumezkoak ere parekidetasunez jarduten ziren, eta adindu eta elbarrituentzat elkar zaintza eta babes sistema zeukaten. Herri xehearen babesa zuten, baina historiara pasa den kontakizuna nobleziak, aberatsek eta jabego pribatuak egin dute... Baina egiatan, Rediker-en arabera, demokrazia, sozialismoa, genero-berdintasuna, kultura-aniztasuna, internazionalismoa eta gizarte-segurantza praktikatzen zituzten, hitz eta kontzeptu horiek existitzen ez zirenean ere! 

Rediker-en 2004ko Villains of All Nations: Atlantic Pirates in the Golden Age liburuan oinarrituta egin zuen Under the Banner of King Death - Pirates of the Atlantic komikia David Lester-ek 2023an, zuri beltzezko irudi gordin eta biolentoez ilustratuta, halakoa baitzen idealismoz betetako bizitza hura. Istorioa Piraten Urrezko Aroan, hau da, 1660-1730 tartean, zentratzen da; eta, zehazkiago, Afrikako Printzea ontzia hartu eta Gaueko deitu zuten pirata-taldean, John Gwin, Mary Reed eta Ruben Dekker-ek kapitaneatutakoa. Fikziozko istorioa da, baina egiazko pertsonaia eta ekintzetan inspiratua (Mary Read, John Rackham, Black Bart-en Bunce uhartearen hartzea...).

Orain, Farmazia Beltzak eta Ra-Ki elkarteak euskarara ekarri dute komikia, Herio anderearen trapupean - Atlantikoko piratak izenburua jarririk. Koldo Almandoz eta David Zapirain arduratu dira euskal edizioaz, David Zapirainek itzuli du eta Garbiñe Ubedak egin ditu maketazioa, diseinua eta errotulazioa. Komikia itzuli den zazpigarren hizkuntza da euskara, Rediker-ek euskarazko itzulpen honentzat berariaz egindako hitzaurrean dioenez. Ikusten duzuenez, komiki benetan interesgarri eta gomendagarria. A!, eta David Zapirainek itzulpenean Hertzainak, Benito Lertxundi eta Negu Gorriak-ei lekua ere egin die! ;-)

Ondarroako Luterl Kultur Taldeak 40 urtetik gora daramatza komikia sustatzen. Globho eta Globhito fanzineez gain, Globhosonda sortan Azken mohikanoak hemen gaude eta Euskoman bezalako albumak ateratzen dituzte. Hain zuzen ere, sorta honen 5. zenbaki gisa argitaratu dute Neure kasa komikia. Aitor Urkiola Brontxe marrazkilariak 2010 urtetik hona egindako 4 orritako 12 komiki labur biltzen dira bertan, zuri beltzean zein koloretan. Eta ia guztiak Galtzakomik, Ganorabako, Portugalete edota Rekalde-Ortzadar bezalako komiki lehiaketan aurkeztutakoak eta sari edota aipamenen bat irabazitakoak dira. Beraz, ez da nolanahiko bilduma!

1929an, baserri batean bakarrik bizi ziren ama-alabak era basatian hil dituzte. 1973an, baserri hura erre dela-eta, alabaren lagun izandako Rosaritori garai hartakoak gogora datozkio, eta bere alaba Karmeni esaten hasten zaio hilketako kontuak, aurreko istorioak, ondoko ikerketakoak eta baita urte asko geroago jakindakoak ere...

Hori da Ibai eta Eneko Iztueta Azurmendi anaiek idatzitako Kontua eta zikina - Euskal pop noir bat komikian kontatzen zaiguna. Benetako hilketa batean oinarrituta egonik, egiatan gertatu ziren kontuak daude, eta egiletzaz eta arrazoiaz kontatzen dutena ahoz aho pasatuta gaur arte herriaren memorian dagoen azalpenean oinarritzen da.

Baina izenburuak kontrakoa iradoki arren, komiki hau nobela beltz moderno bat baino gehiago da, ederto erretratatzen baitute Euskal Herriko XX. mende ia osoa, frankismoaren amaiera arte edo: baserriko bizitza, hirikoa...; nekazariak, neskameak, jauntxoak, poliziak, apaizak, emakume zigarrogileak, soldaduak...; euskal pizkundea, gerra, frankismoa... Guztia polito harilkatutako flashback-en bidez eta hizkuntza bizia erabiliz.

Aritz Vieites-ek egin ditu marrazkiak, kolore ezberdinak baliatuta garai ezberdinetarako, odolarentzako... Eta Txalaparta etxeak argitaratu du.

Israelgo estatua Gazan (eta Palestina osoan) egiten ari den genozidioa ez da atzo goizekoa, bere sorreratik eta are lehenagotik ere aurrera daraman politikaren parte baizik. Horren erakusgarri Joe Saccoren komikirik onenetakoa den Gazako oin-oharrak honetan kontatzen dena: 1956an, Egiptoren aurka hasitako Sinaiko Gerraren testuinguruan, Gazako Rafah eta Khan Yunis hirietan eta errefuxiatuen kanpamenduetan egindako sarraskia, non bi egunetan ia 400 gazatar hil zituzten. Kazetaritza lan ikaragarria egiten du Saccok komikian, eta errealismo grafiko mingarriz ilustratu. Eta txalotzekoa da baita ere Astiberri argitaletxea egiten ari den lana, azken hiru urteotan Palestinari buruzko Saccoren hiru komiki handi euskaratuz (aurrez Palestina eta Gerra Gazan atera ditu; hirurak Julen Gabiriak itzuli ditu), han gertatzen ari dena ahaztu ez dezagun.

Euskal Herrian izandako sorgin-ehizen inguruan ari garelarik, denoi gogora datozkigu 1610 inguruan Lapurdin eta Zugarramurdi inguruan izan ziren sorginkeria auziak. Izan ere, komikietan ere irudikatu izan dira berriki samar: hor ditugu Asiskoren Sugarren mende edota Miren Mindegia eta Adur Larrearen Maria Zugarramurdikoa eta sorginduak izan ziren emakumeak. Alabaina, lehenago ere izan ziren sorgin-ehizak gurean, hainbat garai eta tokitan. Eta horietako lehenengoa 1525 urtean izan zen, Iruñean eta Pirinioetan, Nafarroako Erresumaren konkista amaitu berritan eta, zalantzarik gabe, hura errematatzeko.

Bada, sorgin-ehiza hartaz bost mende bete direnean, Nabarraldek haren inguruko komikia egin du, eta izenburua Graxi Adot eman dio. Izan ere, haren lehenengo biktimetako bat izan zen Auritz herriko izen bereko emakumearengan zentratu baitute istorioa Arantzazu Amezaga gidoilariak eta Odei Dabringhaus marrazkilariak. Euskal Herriaren zapalkuntzaren historia ezkutarazia ezagutzeko beste komiki-pieza bat.

Urtebete geroago, Astiberrik Alice Osemanen Heartstopper sailarrakastatsuaren hirugarren eta laugarren komikiak ere euskaratu ditu. Honekin sailaren euskarazko komikiek ia harrapatu dute jatorrizko bertsioa, momentuz bost liburu dituena. Egileak esan du hurrengo urtean amaiera emango diola seigarren komikiarekin eta telesailaren hiru denboraldiak borobilduko dituen filmarekin, Oseman berak zuzenduko duena. Komiki berri hauetatik hirugarrenak Urrats handi bat du izenburua, eta bertan Nick eta Charlie elkarrekin dabiltza eta oso pozik, baina beraien artekoa jendeari kontatzea ez zaie horren erraza egiten... eta gainera Parisera doaz astebetez lagunekin! Laugarrenak Esan gabe doa du izenburua, eta ez dizuegu kontatuko zertaz doan, aurrekoa ez izorratzeko! ;-)

Sua argitaletxea, Mendi Film festibalarekin batera, euskal mendizaletasunaren historiako lorpen eta pertsonarik esanguratsuenen inguruko komikiak argitaratzen ari da azken urteotan, Ramon Olasagastiren gidoiekin eta César Llagunoren marrazkiekin. Orain artean Everest-erako lehen euskal espedizioa, Iñurrategi anaiak eta Andres Espinosari buruzkoak atera zituzten. Bada, oraingoan beste euskal mendizale handi bati buruzkoa egin dute, handienetakoa zalantzarik gabe: munduan 14 zortzimilakoak igo zituen lehenengo emakumea den Edurne Pasabani buruzkoa hain zuzen ere. Edurne komikian, berarekin batera, elurra ere izango da ardatz eta protagonista, bere izenari eta bizitzari estu lotuta baitago.