ARRATE KULTUR ELKARTEA

Saharako basamortuan eta Mongoliako estepan eta taigan zehar.

Seguruenik bidaiatzeko modurik atsegingarriena, zaldi gainean naturarekin bat egitea da. Tamalez, asfaltoaren zibilizazioan, abenturarako hezi gabeko zaldi bideak nekez aurki daitezke.

Zorionez, planetan badira oraindik hezi eta mugarik gabeko lur-eremuak, Saharako basamortua eta Mongoliako estepa adibidez. Bertan nomadak baino ez dira bizi, zaldi gai...nean trostan nahiz trapaladan, begirada infinituan jarrita, Lawrence de Arabia eta Genghis Kan bailira, bidaiatzen dutelarik.

Ikus-entzunezko honek zaldi gainean egindako bi bidai biltzen ditu: Bata, Sahara basamortuaren iparraldean, Tunis herrialdean. Arabiar zaldi ederren gainean, Nomada beduinoen bideak jarraikiz, harearen gozotasunaz eta dunen itxura leunaz gozatuko dugu.

Bigarrena, Mongoliako lurraldetan. Bertako zaldi txiki baina indartsuen gainean, iparraldeko estepak eta taigak (baso boreala) zeharkatuz, elur-oreinen abeltzainak diren Tsaatan tribua ezagutuko dugu. Herrialdearen mendebaldean, zalditik jaitsi eta Altai mendietako Kazajoen lurraldean barneratuko gara oinez, arranoekin ehizan nola aritzen diren ezagutzeko eta Potani glaziarrean Malchin mendia (4037 m) igotzeko.

Uztailak 7 asteaztena gaueko 22:00etan. San Andres elizako klaustroan

Dolpoa, aparteko mundu bat.
Nepaleko ipar-mendebaldeko lurraldea da, Himalaiako mendi-kate altuan kokatua. Dolpoa XIX. mendearen hasieratik Nepalen administraziopean dago, baina, kulturari eta geografiari dagokionez, Tibeten zati banaezina da. Haren hedadura 5.000 eta 7.000 kilometro koadro inguru da eta bertan 5.000 biztanle inguru bizi dira, 35 herrixka eta monasteriotan banatuta.

Nepaleko gobernuak itxita izan zuen leku hau 1956 arte, eta 1990 arte ez zuen utzi mendebaldeko inor han sartzerik, ordura arte toki iristen oso zaila izan zen, kanpoko ezerekin nahastu gabea. Geroztik ere, ez dira 500etik gora urtero Dolpoan sartzen direnak.

Han ez dago biderik, ez telefonorik, ez telebisiorik, ezta argindarrik ere. Ez dago ospitalerik ezta medikurik ere: jaio berrien ia erdiak hil egiten dira urtea betetzerako.

Dolpoa “be-yül” bat da tibeteraz, eta lurralde ezkutua esan nahi du.
Jendea bizi den munduko goi-lautadarik altuenetako bat da, altuegia euri asko egiteko.
Lurralde hau nazio hartako zabalena da lurretan eta jende gutxien duena. Mendebaldean, Kanjiroba Himal-eko mendi-puxka du muga, eta Iparrean eta Ekialdean Tibeteko goi mendateak, baina funtsezko muga Hegoaldean du: Dhaulagiri, munduko seigarren mendi altuena, Dolpoaren hego-ekialdeko ertza mugatzen duena eta lurralde osoaren talaia dena. Mendiaren garaiera izugarriak ez die uzten eurite monzonikoei Dolpoko lurrak bustitzen, eta arrazoi horregatik Nepaleko gainontzeko lurren paisaiaren oso bestelakoa da Dolpokoa.

Han arroza ez da hazten, eta beste laborantza batzuetan eta abelgintzan oso nekeza da ezer ekoiztea. Hango landaretza eta fauna Txinakoa eta Errusiakoaren antzekoak dira, urki txiki-txikien basoak eta artaldeentzako larreak. Ardi horiek elurretako leopardoaren bazka izan ohi dira, felinoen arteko animaliarik exotikoena eta iheskorrena.

Dhaulagiri eta inguruko mendiek ez dute klima bakarrik baldintzatu, hango komunikabide errazena Tibetetik barrena datorrena izatea ere horrexegatik da. Ondorioz, lurralde horrek harreman estua du Iparraldeko auzokidearekin. Dolpoko biztanleek -Dolpo-pa izenez ezagunak- tibetarrekin batera dituzte hainbat ezaugarri: erlijioa, kultura eta dieta, hizkuntza ere askorena tibetera da edo haren familiakoren bat (badira dialekto batzuk lurraldeko bizpahiru herritan beste inon erabiltzen ez direnak).

Dolpoak ardatz lana egiten du Tibet, India eta Nepalgo mendietako biztanleen artean; hala ere, kultura horietatik guztietatik aparte gelditzen da. Lurralde horren urruntasunak eta berezitasunak nortasun aparta eman diote , bere baitara bildutako izaera, kanpoko munduaren ia batere ezagutzarik ez duena. Hango uda garaia motza eta hotza izan ohi da, eta bertako zelaietan eta mendi-hegaletan bildutako uztak sei hilabeterako bakarrik asetzen ditu bertakoen premiak. Ekoizten dituzten garagarra, arto beltza eta patatak ez dira iristen bizitzeko behar den gutxienekora ere; yak-ek eta ahuntzek ere ez dute nahikoa larrerik hango negu luzeetan. Horregatik, aro hotzean gizonak hegoaldera joan ohi dira beren zamaketarako abereekin, eta komertzioa egiten dute ahal dutenarekin, arroza eta bihia eskuratzeko, izan ere mendian ezin da arroza landatu,
Gizon batzuk Indiaraino ere iristen dira, nekazaritzan jarduteko, baina gehienek komertzioa egiten dute, beren aita eta aitonekin aritu ziren familia berberekin, beren yak abereak hango zelai jorietan bazkatzen diren bitartean. Neguko hilabeteetan Dolpoan ia-ia emakumeak, , lamak eta gaztetxoak bakarrik gelditzen dira. Gaztetxo hauen artean bada bat neguko gau ilun eta luze hoietan mendi erraldoi eta tontor zorrotz hoek igotzearekin amesten duenik eta hau Thilee da , gure protagonista.
Thilee Dolpo barrenean dagoen Kakkot herrixka bateko mutiko bat da .
Aita gazterik hil zitzaionez etxeko ardurak amarekin batera goiz artu dituena. Hala ere ezindu kendi burutik eta bere begiradak gain auskor hoei jarraitzen die ametsetako bide horri jarraitu nahiean..
Lortuko du ametsa gauzatzea?

Dolpoaren urruntasuna ez da mugatzen hango paisaiaren eta klimaren laztasunera. Lurralde hartara iritsi diren bisitari bakanen artean badira ikerlari batzuk, hango fauna, landaretza eta bertakoen kultura aztertzera joanak. Gehienak liluratuta gelditu ziren, bizimodu zail horrek zirrara ezurretaraino sentituz eta hala ere bertaratzen segitu zuten behin eta berriz.
Lilura eta aldi berean sentitutako zirrara horixe bera da gu ere Dokumental honen proiektura ekarri gaituen

Uztailak 8 osteguna gaueko 22:00etan. San Andres elizako klaustroan

Dolomitak, gizadiaren ondare izendatu zituen UNESCOk 2009ko ekainaren 27an, hango aberastasuna, eta, flora eta fauna babesteko. Edertasun ezohikoa du erabat, erreka, laku, haran eta mendiek osatzen dutena. Historiak ere zeharkatzen ditu haran hauek, gudaldi gogor asko gertatu baitziren bertan Lehen Mundu Gerran.

Ez da harritzekoa gailurretan hainbat monumentu esanguratsu eta gurutze ikustea, ezagun direnak via ferrata ...entzutetsuei esker.
Babestutako alde honek bederatzi mendi multzo dauzka, guztira 231.000 hektarea, Trento, Bolzano, Belluno, Pordenone eta Udine probintzietan banatuta eta gailur batzuk mitikoak dira, Lavaredoko hiru gailurrak 2998 m., Pelmo 3169 m. , Cimon della Pala 3184 m. , Civetta 3220 m. , eta La Marmolada 3343 m. , hauxe da Dolomitetako punturik altuena. Mendi arrosak izena hartzen dute eta Deodat de Dolomeuk aurkitu zituen 1791n, eta honek eman zion izena mendi horietako haitzari: Dolomia; mineral berezi honek Dolomitetako haitzei ukitu gorrixka-arrosa ematen die, benetan liluragarria, eta hala mendikate horiek nagusitasun eta edertasun berdingabearen jabe dira.

Dolomitetan zehar ibiltzea egundoko gozamena da, udazkena aukeratu genuen, urtaro horretan paisaiak argi eta kolore berezia ematen duelako. Alpeak izan arren, oso desberdinak dira, oso haran zabalak daude baso eta zelaiz jantziak eta bertatik gora altxatzen dira ehunka metroko haitz zirraragarriak, ezerezetik abiatuta; herriak granitozko hormatzarren mendean daudela dirudi; hain da ikuskizun bizia, zail da bizipenak adierazten: gure asmoa bizi izan dugun horren guztiaren parte bat irudi bidez erakustea da