Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Ingelesen hilerria

Fikzioak eta euskal politika

Luistxo Fernandez 2024/05/04 09:12
Crossover Series jaialdia antolatzen da Donostian telesailen inguruan hausnartzeko. Joan den astean bi kazetari espainiar izan ziren bertan, Emilio Domenech 'Nanisimo' eta Pedro Vallín, "telesailak eta politika" gaitzat hartuta tertulian, Ylenia Benitok moderatuta. Zeharkako hausnarketa bat hemen.
Fikzioak eta euskal politika

Crossover Series-eko hizketaldia.

Hona ebento haren oharra sarean. Neure haria Twitterren gaztelaniaz, funtsean hona euskaratuta dakart hori.

Galdera bat izan zuten Domenech eta Pedro Vallínek ea euskal politikaren kontua nola ikusten uztartuta ikus-entzunezko fikzioekin. Denbora faltagatik-edo, ez zuten asko sakondu, baina esan zuen Vallinek nola sinestezina egiten zitzaion Iñigo Urkullu lehendakaria, abstemio eta sailkaezina... Beherago honetaz gehiago.

Tira, nire ekarpena: ikus-entzunezkoetan espainolek ezagutu ditzakete El Negociador eta Fe de Etarras komedia, bereziki ona nire iritziz lehena, baina uste dut euskaraz egindakoek ere merezi luketela aipua, esate baterako Jaun ta Jabe telesaila, bere lehendakari sukaldariarekin.

Horrez gain, ikus-entzunezko kategorian ez da sartuko, baina nire ustez De Rerum Natura tirak, Zaldieroarenak Berrian, badira zerbait. Umore narratiboa darie, zinetik eta gag ikus-entzunezkoetatik elikatu direnak, egoera sozial deserosoak deskribatzen sarri hala nola Curb Your Enthusiasm telesailean.

Hain zuzen ere, Vallinek Urkullu deskribagaitza aipatu zuenean etorri zitzaidan burura, nola Ibarretxe izan zen Braveheart elfo-belarriduna Zaldieroarenrzar, eta Patxi Lopez Napoelon negutiar bat, aide-de-champ batek negu errusiarrean beti 'sire' esaten zion hura... Eta aldiz, ez zuela jakin nola marraztu Urkullu. Fotoxopatutako errekorte batek egin zituela urteak Berrian...

Badakigu gainera Urkulluri ez ziola grazia handirik egiten pertsonaia marraztuak, eta esan zuela elkarrizketa batean 'ideologia batekoa' zela marrazkilaria... ai ai ai, ez ote du Pradalesek (lehendakari bihurtzen bada, itxura guztien arabera hau sinatzeko unean) patu bera pairatuko tiretan!

Lehendakariez gain pertsonaia zoragarriak izan ditugu politika-fikzioan Zaldieroaren rietan. Estelada eta ikurriña kafea hartzen Katalunia eta Euskal Herria konparatzen ziren bakoitzean, Nafarroa Kapitaina super-heroikoa eta bere sidekick Petilla Subkomandantea, Gizon Jakintsua nola ez...

Eta bereziki, The Organization. Hau da, ETA. Kagulaz jantzitakoen The Office bat bailitzan...

Uste dut zinez ETAren amaieran garrantzi kulturala izan zuen zerbait izan zela The Organization.

Maunam, anaia nagusia

Luistxo Fernandez 2024/03/30 09:56
(Lehenengo eta behin, aurreko post-etik informazioa: ondo joan zela ebakuntza, eta koloneko minbizia kendu didatela) -- Eta orain, ba asteko anekdota bat, labomatikan bezero batekin izandako elkarrizketatik.
Maunam, anaia nagusia

Labomatika honetan makinen instrukzioak ere euskaraz daude. Salemek eskertzen du.

Arropak larritasunez lehortu behar ziren, eta auzoko labomatika, labanderia, laundrette edo garbitegi autozerbitzura joan nintzen. Bertakoa izateko itxura zuen beste andrazko bat zegoen, eta gizon beltz gazte bat arropa mordoarekin... Garbigailuan gauzak sartzen, halako faja handi bat sartu zuen, eta, azalpenak ematera behartua sentitu zen edo: ez zela berea, gimnasia klaseak ematen dituela, eta faja hori andrazko bezero batentzat erosi duela hari emateko... Gaztelania moduko batean esan zuen hori, baina gehituz euskaraz: "Egia da, bai, egia da".

Andrazko ustez indigena irten zen, eta hari ere agurra euskaraz egin izan, "ondo izan, bai, agur". Orduan galdetu nion ea euskaraz bazekien, eta bai, nahikotxo, saiatu eta ulertzeko moduan. Nik frantsesez baino hobeto, elkarrizketarako hizkuntza hori nahiago baitzuen gizonak. Baina euskaraz eta gaztelaniaz jardun genuen.

Salem du izena gizon horrek.

Kontatu zidan Mauritaniakoa zela. Euskal Herrian ez duela arrazismo handirik topatu, baina bai klasismo handia. Arrazismo handiagoa Espainian, eta Mauritanian ere, hango hegemonia hasania arabiarrak afrikar herri beltzak oso gaizki tratatzen dituela. Herri horietako bat da Fula herria, Salemen etnia, zenbait izenekin Sahel eta Afrika mendebalde osoko herrialdeetan zabaldutako herri bat.

Ibrahima Balderen herria eta hizkuntza da Fula, baita ere. Miñan, anaia txikia, Europarako bidean galdu zuenaren istorioa ezagutzen dugu, Amets Arzallusekin idatzitako liburua tarteko. Salemek ez zuen liburua ezagutzen, baina argazki batean Ibrahima eta Ametsen aurpegiak ezagunak egin zitzaizkion.

Ez da kointzidentzia bakarra, tamalez, hizkuntza eta herria partekatzearena.

Terminoari dagokionez, miñam ahoskatu zidan Salemek, bere aldaera (Ibrahima Gineakoa da, pentsatzen dut egoera dialektal zabal bat duela fula hizkuntzak). Eta... Afrikatik etorri zela berak ere anaia galdu zuela esan zidan, Libian, anaia nagusia kasu honetan, maunam.

Bostekoa emanez elkarri agur esan genuen. Garbitegitik Bagera-ren euskarazko eskola edo mintzatalderen batera zihoala esan zidan. Baina pistatxo bat ezagutu nahi duenarentzat: Donostian kalistenia/fitness eskolak edo training nahi baduzu, Salem prest dago emateko. Bera super-fit dago, gihartsu atletiko, erreferentziak balio badizu... Interesa duenari pribatuan emango diot kontaktua.

Minaren Unitatea

Luistxo Fernandez 2024/01/27 11:43
Testu hau audio pieza bat egiteko sortu nuen, Ttap aldizkarirako; baina oraindik ez da han argitaratu hurrengo alean izango da, hurrengo asteburuan. Baina tira, nola tartean ebakuntza bat dudan, gaixotasuna aurkitu didatelako, ba aurreratzen naiz testuarekin ze Twitterren ere jakinarazi nuen eta... tira, hor konpon.
Minaren Unitatea

Bitter Sweet Symphony that's life.

Koloneko minbizia aurkitzen badizute Donostian, Minaren Unitatea deritzon toki batean esaten dizute osasungintza publikoan. Hipokresiarik gabeko izena eskertzen da, okerragoa litzateke Animo Gazteak Unitatea edo Gure Esku Dago eta Ahal Dugu Unitatea izatea. Aurre-abisuarekin zoaz, unitate izenak ematen dizulako pista bat, baina hala ere sustoa hartzen duzu, nik hartu nuen bezala.

Lagunen batzuek ere hau entzun edo irakurritakoan hartuko duzue sustoa ere. Tira, aldez aurretik grabatutako pieza bat da, eta irteten denerako Ttap-en, uste dut kirofanoan edo handik irten berri izango naizela. Eta osatzeko bidean.

Nik uste dut dena ez dabilela hain gaizki, ze minik gabe, sintomarik gabe, osasun publikoko anbulategiko txirrina neuk jo gabe aurkitu didate koloneko tumorea. Osakidetzak jo zuen neure etxeko txirrina, ez aldrebes. Arazketa edo proba periodikoak egiten dituzte adin batetik aurrera, etxera gutuna bidalita, eta lehen analisi susmagarri batetik, beste proba gehigarri bat eta horrela. Gehiegi hazi ez den eta minik ematen ez duen polipo oker bat omen, kirurgiak kendu dezakeena. Kendutako odoloste-pintxoa analisatu behar da, dena dela, eta horren arabera kimio tratamendua egitea ere posible da. Edo ez.

Minbiziak gazteegi hil dituenak ezagutu ditut (ama, anaia), eta gainditu dutenak ere bai (arreba, lagunak). Azkar aurkitu izanak bigarren multzotik gertuago jartzen nau, espero dut, baina hori ere luzapen bat izango da azken batean. Hori jakinik, inoiz adierazi dudan bezala, mesedez “bakar mutu leizera jaitsiko garenean” nire hondarrak jar ditzatela Il Gesù elizan, Erroman, San Inazio gure patroi handia hilobiratuta dagoen tokian. Ahal izanez gero hori. Eta bestela, B planen bat bururatuko zaigu.

Gaurko amaitzeko, aipu azkar bat: esaten dute badagoela Kolon pasealeku bat Donostian. Mesedez, extirpa dezatela izena, mutur batetik bestera oso-osorik, eta Txillardegirena jarri. Udal liburutegiari bai, baina pasealekuari ere bai.

PD1. Testua idatzi eta grabatu nuen, gainera, jakin gabe emazteak zer pasatu behar zuen... zer gainditu duen azken egunotan. Eskerrak osasun publikoa baden oraindik inguruotan, eta horko profesionalen lana...

PD2. Blog post honen irudiaren azalpena: Gaixotasunaren kontrako borroka topiko heroiko gerlariz marraztea nahiko ohikoa da, borondatea eta barne-indarra eta bla bla. Ez dut horretan asko sinesten (nahiz eta errespetatu gaixo batzuek aldarte hori berena egitea); egingo dut medikuek esaten didatena, eta ea zer irteten den, 1. postdatan esan bezala, Osakidetza esistitzeari eta bertako profesionalei eskerrak ematen. Baina gainerakoan, nire rollora jarraituz ekingo diogu datorrenari, borde/ironiko samarra izaten, The Verveko kantaria Bitter Sweet Symphony bideoan bezala, ez baitzait iruditzen protagonista gudari bat denik, iruditzen zait txantxa akojonante baten protagonista bat dela... espiritu horrekin bat eginez, ieup!

Eibar, zulo beautiful bat

Luistxo Fernandez 2023/12/01 10:30
Duela aste batzuk, urrian, lan egiten dudan enpresako lanen artean izan genuen nazioarteko konferentzia bat Eibarren antolatzea, enpresaren egoitza dagoen herrian. Argituko dut, lankideen artean funtzio banaketa bat egon zela eta antolakuntza beste batzuen esku egon zela neure kargu baino gehiago. Hala ere, nire partehartzearekin ere harro nago, zeren dexenteko arrakasta izan da.
Eibar, zulo beautiful bat

Kim Nguyen plonezaleak Mastodonen zabaldutako bat.

Detaile gehiegitan nahastu gabe, esan dezagun Plone esaten zaion teknologia batekin lan egiten dugula, software libreko azpiegitura dela, eta antolatu genuen urteko Plone Konferentzia izan zela. 150 informatikari inguru, Eibarrera etorriak, biltzar industrial teknologiko batera, beraz. Aurretik Tokyo edo Viena bezalako tokietan izan da Plone Konferentzia. Datorren urtean Brasilian izango da, Brasilgo hiriburuan. Eta tartean, ba, hortxe, Eibarren, nire jaioterrian.

Ez dakit pronostikoen kontra izan den, baina Konferentziaren bi lorpenek harrotzen naute bereziki. Batetik, Euskal Herriarekin, Basque Country esaten dioten honekin, lotu dugu konferentzia. Indiako Bihar estauko parte-hartzaile indiar baten aurkezpenaren lehen orrian ikusi nuen, bere gaiaren izenburua eta, Ohi den bezala, kokapena, Plone Conference, Eibar, Basque Country. Gainerako parte-hartze eta sare sozialetako iruzkinetan horixe bera ikusi dugu, branding ariketa “nazionala” oso ondo irten zaigula, komatxo arteko “nazional” bat esaten uzten badidazue... 

Aipatzekoa den beste lorpena, jendea Eibarren edertasun distiratsuarekin harrituta uztea izan da. Beautiful Eibar esan digute bisitariek behin eta berriz, eta horretan “Beatiful People, nice people” faktorea azpimarratu dute, baina ez bakarrik alde humanotik. Hau da, egonaldia atsegina gertatzeko bisitariei lana egin genuen, eta kolaboratu zuten baita Udalak antzoki bat utziz eta UEUk Markeskuako bere egoitza lagata, azpiegitura eta tratu aldetik jokaldi ondo irten zitzaigun. Baina objektiboki ere, faktore estetiko hutsetan, Eibar zatarra ez delako kontzeptu ustez oximoroniko hori ikusi dugu atzerritarren begietan, banatu dituzten argazki eta iruzkinetan.

Zulo batean sartutako nahaspila arkitektoniko-urbanistiko bat da Eibar, baina zuloa bada, inguruan malda berdeak dituelako da, eta zulo izatearen baldintza geografikoek ondorio historiko eta ekonomikoak izan dituztela ere azaltzen saiatu ginen; industria sormena sustatzeko faktore bat izan dela, azken batean. Zulo beautiful bat, harro esan dezakegu eibartarrok.

(Ttap agerkari digitalerako grabatu nuen testu bat da hau, eta bere audioa hemen entzun daiteke).

Visite Azcoitia de la mano de Urola Turismoa

Luistxo Fernandez 2022/06/26 12:37
Urola Turismoa erakundeak 2022rako Loiola inguruko hainbat bazter ezagutzeko bisita turistikoen egitaraua aurkeztu zuen duela egun batzuk. Gaur izan da lehen ebentoa, eta salatu behar dut, gaurkoa bezala izango diren beste guztiak ere: ESPAINOLEZ antolatu dituztela. Zuzentzen ez badute egoera behintzat...

Interes berezia neukan gaur Urola aldeko eraikuntza mudejarrak ezagutzeko. Jakinarazi zidaten duela egun batzuk aukera egongo zela, Urola Turismoa erakundeak antolatutako 2022ko udako jarduera egitasmoan azaltzen zelako aukera gaurko. Hona informazioa bertako hedabide batean, eta eskuorria PDF eran, zeren eta Urola Turismoaren webgunean ez dator udako jardueren berri (dakikezunez, errazagoa zaio euskal erakunde estandar bati eskuorri bat inprimatu eta Annapurnara helaraztea, web bidez informatzea baino).

Ba tira, eskuorriko jarduera horiek guztiak ERDARAZ (eta zehazki ESPAINOLEZ) antolatu direla zehaztea inportantea iruditzen zait. Lehenbizikoan izena emateko, deitu nuen atzo Azpeiitiko Turismo Bulegora, eta galdetu nuen ea ze hizkuntzatan izango ote ziren. Iruditu zitzaidan sorpresa hartu zutela galderarekin, baina esan zidaten "joandakoen arabera, inork gaztelaniaz eskatzen bazuen, gaztelaniaz izango zela". Bikaina politika, pentsatu nuen. Izatez, gaizki informatu zidaten, hori baino itsusiagoa izan da egoera: bertaratutako guztiak euskaldunak izanda, euskaraz eskatuta, eta gidariak euskara jakinda, bisita azalpena gazteleraz izan da.

Gidariak bazekien euskaraz, ez da ezagutza kontua, prestaketa baizik, landu gabe zeukan edukia euskaraz. Eta bere errua ere ez da izango, esan badiote ez prestatzeko eta dena erdaraz egiteko. Inpresioa hartu dut gaurkoaz gain 2022ko egitarau osoa horrela dela, ez bakarrik gaurkoa. Ez "elebitasun" indefinitu batean, edo "segun nor azaltzen" den, baizik eta ESPAINOLEZ ETA KITO.

Eskuorriak edo Uztarriako albiste honek ez dute zehazten hizkuntza politika. Urola Turismoak ze kudeaketa eredu duen ez dakit, ze izatez, gorago aipatu dudan bezala egitaraua ere ez da ageri beren webgunean. Azkoitiko Udala ez dago UEMAn. baina Azpeitiko Udala bai, eta atzo izena eman, Azpeitiko Turismo Bulegotik egin nuen: pentsa beza baten batek (hau irakurtzen badu) ea UEMAkidetzak erantzukizunik ezartzen duen herrian egiten diren turismo ibilbideak antolatzeko orduan. 

Hizkuntza politikarik gabeko ebento antolakuntza badakigu nolakoa den, edo erdaraz zuzenean, edo bertaratu eta bueno, "euskaraz egingo dugu?" batek eskua altxatu arte eta "es que yo prefiero en castellano". Delako zirkunstantziengatik, antolatzen dena gazteleraz bada, gutxienekoa da abisatzea, estres linguistikoa herritarron bizkar utzi barik: pasa ezazue lotsa zuek antolatzaileok, ez guk. Eta bestela, konpondu, bisitak hizkuntzaren arabera antolatu: ordu honetan hau euskaraz, hura gazteleraz, bestea ingelesez. Ba omen da beste metodo bat inon aplikatzen dena, izena ematen duen lehenak aukeratzen duela hizkuntza: bueno, sistema bat da, web bidezko informazio egoki eta eguneratuarekin funtziona dezakeena.

Nire aldetik oharra bidaliko dut Elebidera eta Hizkuntza Eskubideen Behatokira.

Ernesto Fernandez gure anaia (1955-2022)

Luistxo Fernandez 2022/03/18 15:20
Gure anaia, Ernesto Fernandez Ostolaza, 66 urterekin hil da gaur Ermuan, bere etxean, minbiziak jota, gehien maite zuenak lagunduta.
Ernesto Fernandez gure anaia (1955-2022)

Ernesto Fernandez Ostolaza

1955eko ekainaren 5ean jaio zen Ernesto Eibarren. Langile familia batean, hirugarrena izan zen geroago lau senide izan ginen familian; Josefi Ostolaza eta Jose Luis Fernandezen umeak.

Eibarren Alfako eskoletan ikasi zuen, gero Institutuan, eta enpresariales ikasketak egin zituen geroago. Txiki zuen goitizena Eibarren, eta ez zen oso handia, baina geuk (Fernandeztar eibartar hauek) aleman jendearekin dugun traza berezian, Rudi Voeller futbolista alemanaren kalkoa zen Ernesto, bibotearekln edo bibote barik, aurpegi eta ile nahasi urdindu berdina zeukaten.

Enpresa eta diru kontuak ikasita, bankuan lan egin zuen Ernestok. Banco de la Vasconia zeritzon hartan. Eibarko Dos de Mayo kaleko sukurtsalean urte askoan, gero Zornotza eta Hernanin ere ibili zen. Vasconia desagertua da; laneko azken urteetan Ernestok ez zuen gogoko nola aldatu den bankagintza. Bere lana hainbat urtean izan zen sukurtsalean jendeari bere aurrezki eta kredituak jestionatzen laguntzea. Azken urteetan, bankuek produktuak saltzen dituzte, eta bulegoko jendea gehiago dira, dirudienez, produktu horien komertzialak edo kolokatzaileak. Hori ez zen bere gogoko lana izan.

Jubilatu zen eta… urte batzuk geratu behar zitzaizkion baina 2020ko pandemia zoroan, diagnostiko batek akaso gehiegi tardatu zuen, eta berandu aurkitu zioten sabeleko minbizia. Tratamentua berandu hasi zen, 2021ean eta jarraitu zuen urte amaierara arte, baina frenatze partzial bat izan zen bakarrik.

Kimioaren minekin ez jarraitzea erabaki zuen abenduan. Serenitate ikaragarriarekin, borondate propioz, bere azken asteetan erakutsi duen gogo sendoak inpaktatu gaitu. Inorentzako erreprotxe barik joan da mundutik, bizi izan den bezala, sekula inori kalterik egin ez dion gizon apal eta zintzoa.

Ernesto zoriontsu izan da Arantxi Barrondo bere emaztearekin. Ermua eta Eitzaga arteko Sallabenteko Barrondotarren arteko Arantxi, izan da andre on bat gizon on baten ondoan. Azken hilabeteetan lanean eta zaintzan aritu da Arantxi, Ernestoren ondoan bezainbeste, zaharretxeko bere lanpostuan, pertsona nagusiak zaintzen Covidaren pandemian. Oraintxe laster jubilatuko da Arantxi, eta zelako momentu injustuan tokatu den hau pentsatzeak bihotza txikitzen digu. Hala ere, eskerrik asko Arantxi, zelan eman animoak orain, zelan eskertu hau dena… esan egin behar da behintzat.

Eta eskerrik asko Ernesto, gure anaia izateagatik, gure langile familian langile bat, laguntzeko prest beti.

Ernestori egingo zaion agurra apala izango da, berak eskatu eta prestatu duen bezala. Hiletarik gabe, martxoaren 19an, larunbatez, Eibarko Otaola kaleko tanatorioan elkartuko gara 11:30etatik 13.00etara, eta arratsaldeko 18:00etatik 19:30etara. Gero erraustuko dute eta Arantxi alargunak hartuko ditu errautsak, intimitaterako.

Hiriari "kaixo" esaten dioten aita-alaba horiek

Luistxo Fernandez 2022/01/08 13:32
Atzo Donostian lekuko izan nintzen gauzatxo batena.

2022ko eskola egunak atzo hasi ziren, urtarrilak 7, ostiralarekin. Egun bitxi bat; nik zubia nuen lantokian, baina eskolaumeak ikastetxeetara joan ziren. Kasualitatez, egiteko bat neukan ikastola batetik gertu 9ak baino lehentxoago, eta hantxe nengoela aita-alaba batzuk hurbildu ziren.

Ni senide baten zain nengoen, errekadu baterako, kaleko zenbaki jakin baten aurrean. Eta kalean behera etorri ziren aita eta alaba, ikastolako sarrerarantz. Aita gizon gazte bat zen, itsua; esku batean makila zuria ezker-eskuin taka-taka zerabilen bidea egiteko. Beste eskuarekin neskato txiki bati eusten zion, haur hezkuntzakoa izango zen. Eta neskatoak tarteka esaten zuen, "kaixo, kaixo".

Hurbildu zirenean esan zuen neskatoak beste "kaixo" bat, eta espaloian toki eginez erantzun nien, "kaixo, bai, egun on". Aitak erantzun zuen, "egun on", eta bidean behera jarraitu zuten ikastolara.

Ez dakit aitak zeraman haurra, edo haurrak aita. Ez dakit "kaixo" espontaneoak ziren, edo "mugikortasun estrategia", termino moderno batekin esateko. Elkar zeramaten kaletik aita-alabek, "kaixo" esaten Donostiari.

21. mendeko euskal artxibo digitalaren zain

Luistxo Fernandez 2021/12/06 10:09
Gaur bete dira 20 urte Wikipedian euskarazko artikulua sortu zela. Duela pare bat aste ospatu genuen halaber Sustatuk 20 urte egin dituela sarean. Bi kasuetan, orduan idatzitakoaren aztarna gorde da sarean. Baina mende hasieran digitalki egindako gehienaren arrastoa galduta dago tamalez.

Sustaturen kasuan izan dira 14.000 artikulu. 20 urtean. Bada zerbait. Ondo antolatutako artxibo batean... eta aldiz, klikatzen duzu eduki zahar hartan eta... albiste bakoitzean anotatu genituen estekek ez daramate inora.

Beste artxibo berezi bat ere bada Sustatun. 2012ko udatik, 9 urtez, ia gure bizitzaren erdian Twitterretik euskarazko txioetan aipaturiko beste 39.000 artikulu bildu ditugu. Horietarik 30.000 euskarazko edukia detektatu zaielarik, argitaratuta daude gure artxiboan, bakoitza media batean euskarazko 10 bat txiok bultzatuta. Eta horiek ere gordeta daude.

Aurten, udaberrian, Frantziako zerbitzari batzuetako sutearen ondorioz, Blogariak.net plataforman zeuden hainbat blog euskaldunen edukiak galdu ziren. Ez zen arduradunen erruz: haien merituz zeuden hordeta sarean, istripu zikin bat gertatu arte!

Baina kasu horretan edo Sustaturenean edo Armiarma proiektuarenean... Enpresa edo elkarteon erantzukizun osoa da artxiboak betikotzea? Ez dago euskal artxibo digital bat gordetzeko erantzukizun publikorik?

Ba egon beharko luke.

Hiru elizate Muxikakoak

Luistxo Fernandez / Onintza Enbeita 2021/11/06 11:30
Onintza Enbeitarekin geratu gara Wikikunde proiektuan Muxika eta bere auzoak dokumentatzeko. Ahal izan direnak, lehenago hiru elizateren baitakoak (Muxika-Ugarte, Gorozika eta Ibarruri) ziren dozenaka auzo baitira Urdaibai hegoaldeko udalerri honetako osagarriak.
Hiru elizate Muxikakoak

Aintzane Muguruza eta Onintza Enbeita Unda auzoko baserri baten aurrean.

Muxika, bere elizate eta auzoak, bisitatu ditugu Wikikunde bisitan. Eskualdeko aditua Onintza Enbeita bertsolaria izan da, bertako alaba. Lerro hauek Luistxo Fernandezek idatzi ditu, baina Enbeita lagunak berrikusiak dira, eta bertan kontatzen diren datu eta abarrak bere jakintzari zor zaizkio.

Muxika geografia zabal eta izen zalantzatsuko herria da.. Herri multzoa gehiago. Egungo udalerria, Busturialdeko (eta Urdaibaiko Biosferako) hegoaldea hartzen duena, 1966an osatu zen, hiru eizate eta aurreko udalerri elkartu zirenean Muxika izenekoa bera (Múgica orduan), Ibarruri eta Gorozika. Baina Muxika haren izenari begiratuta ere, inguruko Muxika dorretik dator gehiago inongo gunetik baino: Ugarte zen elizatea, eta Ugarte haren herrigunea (egungo udaletxea dagoen lekua).

Elizate/udalerri bakoitzak bere baserri-auzo multzoa zuen, eta batzuetan udalerri zaharraren izena ikus daiteke oraindik azulejozko seinaleren batean. Gorozikak eta Ibarrurik, gainera, auzo nagusia izen berekoa zuten, Bizkaiko hainbat herritan bezala: Elexalde. Gaur Gorozika-Elexalde eta Ibarruri-Elexalde izenekin topa daitezke auzo zerrendetan.

Izenak

Izenena bada kontua toki honetan… Wikikunderen asmo teorikoa bada izen eta izaera duen Euskal Herriko gune populatuak Wikipediara eroatea, izen faltagatik ez da izango Muxikan. Euskal Onomastikaren Datubaseak (EODA), Euskaltzaindiaren forma arautuen erreferentziak, forma batzuk ematen ditu, ofizialki beste batzuk daude, mapetan beste batzuk agertzen dira, eta bertakoek beren erara ahoskatzen dituzte.

EODAk dio Maguma dela euskaraz, baina izen ofiziala Maume omen, eta mapetan Mauma ikusi dugu, eta are gaztelaniaz Maguna eta Magunas ere bai seinaleetan oraindik.

Zabala auzoa -a artikuluaz ei da, dio Euskaltzaindiak, baina bertakoek Zabale esaten diote, tematsu; eta Kurtzero esan badu Euskaltzaindiak, horri bai, horri -a artikulua gehitzen diote: Kurtzeroa (Asua ere artikuludun tokia, lau baserri Gorozikako Elexalde ondoan. EODAk ez daki honen berri). Burdaria auzoa Burdixe edo Burdijje ahoskatzen da. Aiuria ahoskatze bereziko tokia da, entzun egin behar da Onintza Enbeitaren ahotsean: Auixe transkribatzen du nekez batek, Bizkaiko eskualde honetako ZH-X-J delakoa ezin zuzen emanda. EODAko transkribatze historikoetan Ajjujje irakurri daiteke. Herrian bertan, AJURIAS-IBÁRRURI, dio azulejuzko errotuloak. Gaur da eguna non Zabalek, Asuak, Undak, Magumak edo Aiuriak oraindik tokirik ez dutena Wikipedian: ez argazki bat, ez kokapen bat, ez orri bat. (testu hau argitaratu ondoren etorriko direla uste dut; horretarako lagundu dugu Wikikunden).

Oinarrizko geografia

Hiru elizateen geografia hura 20. mendean transformatu egin zen, eta ipar-hego garraiobideek zatitzen duten eskualde bat da gaur egunean Muxika. Trenbideak (Euskotren-en E4 bidea) eta Bi-635 errepideak ipar-hego ardatzean erdibitzen dute Muxika 21. mendean, gutxi gora-behera Oka ibaiak bezala, baina beste era bateko ondorioekin. Zornotza eta Gernika lotzen duten bideak dira, eta tartekoan bidaiari asko ez dira fijatuko, baina hortxe dago Muxika, eta errepide bistakoaz aparte, ezker-eskuin ekialde eta mendebalderantz dauden baserri auzo, muino eta basoetan, batzuk ezkutuan.

Errepidea batzuentzat konexio den bezala, Muxikako auzoak guztiz zatitzen ditu, tragikoki ere bai: 1970 eta 1980ko hamarkadak arte, trafikoa ez zen oso ugaria, baina frekuentzia eta abiadura handitu zirenean, harrapaketa eta istripuak ugaritu ziren. Kontuz ibiltzeko tokia da Muxikan errepidea 21. mendean ere; baina aldi berean, enpresa eta zerbitzu esparruak haren inguruan daude, eta gune urbanizatuena ere bai, Kurtzeroa, liburutegia, osasun arreta eta eskola (Urretxindorre Herri Eskola) dituen tokia.

Trenak bi geltoki ditu, hegoaldetik etorrita, Zugastietan bata eta Muxika izenekoa bestea, Kurtzeroaren parean. Kurtzeroa bi errepide nagusien gurutzebidea da, Ardoaren bidea dator mendebaldetik, bestea (errepide nagusiaren eta trenbidearen ardatza, Oka ibaiaren bidetik) hegoaldetik.

Auzo eta herriek fisonomia desberdina dute. Agirre, Asua edo Undabeitia hiruzpalau baserri elkartuta dira; beste batzuk baserri sorta luze bat muino batean baseliza batekin (San Roman / Besagiz; edo Unda); batzuek herri itxura dute, eliza, eskola zahar eta frontoiarekin, baserri elkartuak gune batu horren inguruan: Aiuria, Elexalde biak, Maguma, Areatza, Ugarte…

Bestalde, Muxikako lurrak Urdaibaiko Biosferaren Erreserbaren barruan geratzen dira.

Ekonomia pixkat

Baserri esplotazio dexente dago oraindik Muxikan. Gernikako piperra etxe atarietan zintzilik udazken partean, herriko erretrato enblematikoena da.

Abeltzaintza ere bai; ardiak dituzten artzainen bat geratzen da (Maguman, bereziki), gazta egiten; eta basoa beste kultibo bat dela esan liteke. Pinu sail bat hazten zuenak 20. mendean, hark emango zionarekin etxe bat eros zezakeen Gernikan. Pinuak eta, ondoren, eukaliptoak, logika ekonomikoa izaten segitzen dute, lurrak dituen baserritarrak etekin bat ateratzeko modu bat gehiago du horrela, eta eukaliptoaren landaketa bakarrarekin, hiru bider jaso daiteke egurra. Etekinek ez dute jada etxeak erosteko adina emango, baina basogintza eredu honek logika ekonomiko lokala dauka, ez dago konspirazio eukaliptiko batean sinistu beharrik. Konspirazio hori izan duten enpresa handiak izan dira, baina baserritarren intentzioa beste bat izan da.

Hala ere, basogintza iraunkorrago baterako tokia ere badago. Lurgaia izeneko elkarte batek lan egiten du eskualdean. Terrenoak erosi, edo lagapenean hartzen ditu baserritarrengandik, eta kontserbatzen ditu modu natural edo originalean (edo landaketa autoktonoak bultzatu ere bai, jabeak lagata zerbait landatzeko gogoa badu, haritza edo dena delakoa). Unda eta Ibarruri artean Undabaso izeneko sail handi bat, 200 hektareakoa, zaintzen du Lurgaiak adibidez. Faunaren zaintzan ere egiten dute hauek; zapo txiki autoktono baten berreskurapenean lagundu ei dute.

Artadi guneren bat edo beste ere geratuko da, sasoi batean ugariagoak izango ziren. Haien arrastoa, Besangizen, non arte bikain solte batzuk dauden, eta tartean bat monumentala, Urkietako Artea.

Mahasti sail zabalak ere badaude tarteka, batez ere Berroian eta Mauman. Mahasti handienen kasuan, biltzeko garaian nork nola egingo duen galde diezaioke batek bere buruari… 

XX. mendearen bigarren erdi aldean egurra egiteko zerrategiak ireki ziren. Zugastietan bi egon ziren, Gorozikan, eta Muxikan hiru: Astelarran bat eta Kurtzeroan bi. Ideia horrekin etorri omen zen FINSA izeneko enpresa Muxikara 1962an. Egun itxita dago lantegia eta herrian eztabaida handia sortu zuen haren hazkundeak eta gauzak egiteko moduak. Urte gogorrak izan ziren: lanpostuak eta ongizatea jarri ziren aurrez aurre. Orain egurra lantzen duen lantegi handi bat gelditzen da Ugarten: Ebaki. Beste industria, dagoen apurra, Ugarte inguruan dago: Arruti S.A., Chatarras Cifuentes eta Burnigai. 


Zerrenda parea

Herri eskolak zituzten tokien artean, Ugarte, Kurtzeroa eta Ariatza Muxikan; Mauma, Aiuria, eta Eleixalde Ibarrurin; Zugastieta eta Eleixalde Gorozikan. Areatzakoa izan zen funtzionatzen azkenetakoa, Onintza Enbeitaren lehen eskola, eta hura hitxi eta irte betera-edo itxi zituzten azkenengo biak: Ugartekoa eta Ibarruriko Elexaldekoa. 

Jaiak:

  • Ugarten Maietz Pazkoak, jai mugikorra Mendekosteri lotua (hala izango da, ezta?) eta San Bizente urtarrilean.
  • Gorozikan, Andre Mari irailekoa (irailak 8).
  • Ibarrurin, San Pedro eta Andre Mari abuztukoa (abuztuaren 15ekoa)
  • Aiurian, San Joan jaiak.
  • Maguman, San Lorentzo.
  • Areatzan, Santakurtze, irailaren 14an.
  • Besangiz-San Romanen, San Roman abuztuaren 1ean.

Kurtzero(a)

Kurtzero auzoa, ofizialki horrela, artikuluarekin esaten dute bertakoek: Kurtzeroa. Gurutzebidearen puntu zehatza zen Kurtzeroa originalki, eta duela gutxi arte Vista Alegre deitu izan diote inguruko auzoari muxikarrek, baina izen hor galtzen doa 21. mendean.

Kurtzeroko bideak dira, ipar-hego ardatza, Muxikako garraiobide nagusia, eta berrtatik Murgiara eta Morgara mendebalderantz doan bidea. Bide hori inportantea zen, Oion eta Bermeo lotzen zituen ardo eta arrainaren bidea zen. Arabatik ardoa ekartzen zen Bizkaiko kostara eta bueltan arraina eramaten zuten haruntza. Bide horrek leku estrategikoa zuen garai hartan Muxikan; izan ere, ardoaren eta arrainaren bidea Errege Bidearekin gurutzatzen zen hemen. Berez, Errege Bidea izena hartu zuen bide horrek, Espainiako Erregea Foruak zin egitera etortzen zenean bide hori egiten omen zuelako, baina praktikan, bide horrek Txorierrirekin eta geroago Bilborekin lotzen zuen Muxika. 

Ugarte

Ugarte errepide/tren ardatz nagusitik aparte dago, baina gertu, kilometro batera Kurtzerotik. Bien artean etxe berriz (20. mendeko Frankismoo eraikinak) osatutako Balentin Berriotxoa auzunea dago, Etxe Barrijjek bertakoentzat.

Ugartek plaza zabal bat du, udaletxearekin, eta baserri edo etxe bikainez inguratua. Lastima abadetxea galtzen ari direla abandonuan. San Bizente Martiriaren eliza, Muxikako eliza handiena da. 

San Roman / Besangiz

Ugartetik eta Kurtzerotik mendebalderantz, gorantz hartzen da, San Roman esaten zaion auzora: Besangiz, Besagiz edo Besaiz ere bai bertakoen hizkeran, baina bertako baseliza eta erromeria eguna, San Roman, nagusitu da toponimian.

muino luze batean kilometro eta erdian luzatzen dira San Romango baserriak, goialdean, Urkieta izeneko baserri pare baten ondoan, Urkietako Artea, aparteko zuhaitza. Behealdean, San Roman baseliza parke baten ondoan, eta beherago Muxika dorretxea, ahaide nagusien garaiko familia nagusi baten etxea. Baseliza eta dorretxea dira Muxikako ondare babestuetako bi, baina dorretxeak zaintza gehiago beharko du: harresi eta patioa duen jauregi bat izan zitekeen, baina etxe abandonatu baten itxura du. 20. mendean gizonezko soltero bat izan zen bertan bizitako azkena.

Muxika eta Butroe familien arteko borrokak eta lehia izan ziren Erdi Aroko eta Pizkunde garaiko Bizkaiko parte hauetako historiaren auspo, Busturian zein Uriben zituzten familiek dorretxeak armarriekin. Muxikan Okako dorretxean bada armarri bikain bat, eta pentsatzekoa da Muxika dorretxean ere egongo zela, baina han agertu barik, ondoan den Torrebarri baserrian dago armarri hori, idazkunarekin:

no pvedo : como : merzco : y merco mas : qve pvuedo

(ezin dut merezi dudana eduki, baina daukadana merezia dut) 

Armarriko irudiak dira, lau kantoitan, hiru giltza, bihotza aiztoak sastakatua, otsoa ilargipean eta gurutze tenplarioa. Armarri horren iruditeria da egungo Muxika udalerriaren irudia ere bai, eta izena ere herriak inguru honetako dorretxe eta familian duela esan dezakegu.

Usparitxa


Ugarteko elizatearen parte zen auzoa da Usparitxa; lauzpabost baserri eta baseliza bat dituena. Muxikako errepide-ardatzaren mendebaldera geratzen da. Uspitxa (ahoskatzekotan bertakoek horrela nagusiki), Usparitza eta Uspitza forma alternatiboak ere ikusi ditugu tokiarentzako.

Baseliza nabarmentzen da bertan, eta Jauregi baserria (Jeuri edo Usparitxa-Jauregi) Kepa Enbeita Urretxindorra patriarkaren jaiotetxea, eta haren umeena ere bai, Balendin Enbeitarena tartean.

21. mendeko Enbeitatarren nukleoa, ordea, Zabalen dago nagusiki; hantxe bizi dira “klaneko” gehienak, Onintzak esaten duen bezala.

Baseliza San Migel Goiangeruarena da, eta garai batean San Migel eta San Isidroren erromeria egiten zen bertan.

Areatza

Errepidean bertan kokatutako auzo bat, eliza berritu bat dauka, urretxindorra plaza Kepa Enbeitaren omenez bertan.

Santa Kurtze eliza ere nabarmentzen da auzoan.

Berroia

Berroia, etxe bakan batzuez osatutako auzoa da, mahastiz inguratua, Bodega Berroja (gaztelerazko forma toponimikoa da Berroka) upategi eta txakolindegiak ustiatua. Berrojje ahoskatzen dute.

Urrutxua eta Aiuria

Oiz mendiaren magal aldera ematen duten auzoak dira Urrutxua (errepideak Mendatarekin zatitzen dute hemengo lurra; -a artikuluarekin ahoskatzen den lekua dela dirudi), Aiuria eta Maguma. Aiuriak muino batean dago, konpaktu samar daude bertako etxe eta baserriak, frontoi, eliza, eskola zahar eta etxeez osatutako nukleo bat da, ahoskeran bitxiena gorago esan dugun bezala.

San Joan bataiatzailearen eliza da bertakoa, eta san joanak auzoko jaiak.

Urrutxuarui dagokionez, garai batean Oiz mendiko erromeria handia izaten zen San Kristobal egunean eta Mendatako Albiz auzoko Madalen jaiak ere ederrak ziren. Urrutxua bide bien erdian egonda, gure zaharrek kantatzen zuten:

Altuen dau San Kristobal

bajuen Madalenie,

hareen bien bitartien

Urrutxuko tabernie


 

Maguma

Maguma hego-ekialderago dagoen auzoa da. Oiz azpian kokaturiko auzotxo bat da, eliza eta eskola zaharra duena. 

Maguna eta Magunas dira erdarazko formak eta seinaleetan ikus daitezke oraindik (eta deituretan, hala nola Magunazelaia); Maguma dela dio EODAk, bertakoek Maume esaten dute, eta mapa batzuetan Mauma agertzen da. Arren, antolakuntza!!! Edozein modutan, nor doa bada Magumara, apropos hartu beharra dago errepidea bertaraino iristeko, ez dago inorako bide asfaltatu edo porlanduan; bide zaharrak, Magumako Ataria izeneko begiratoki batera daramana, ixten da autoentzako ola zahar baten eta Maumebekoa baserriaren ondoan.

Baserrietako bat eskola berri bilakatua dago 21. mendean, Kortiñe izeneko eskola libre edo pedagogia alternatibokoa. Pedagogia horrek erakarrita, etxea ere inguruan omen daukate gurasoek, . “Umeentzako giroa, naturarekin harreman zuzenean”, irakurri dugu propaganda orri batean, baina badirudi gaztelerazko heziketa dela.

Eliza bat ere badu Magumak, San Lorentzo.

Unda

Unda bi partetan banatzen den auzoa da, Unda berezko izena har dezakeena muino baten gainaldean dagoena, bospasei baserri, uraska-latsagia eta baseliza duena (San Markos). Beste nukleo bat bidean beherantz dago, Undabaso izeneko parajerentzat eta Ibarruri-Elexalderako bidean, eta Undabeitia deritzo, lau baserriz osatua dago, haien artean Aurtenetxe eta Erregene, benetan ederrak.

Goiko partean ere badaude baserri ederrak, bereziki Jauregi edo Undajauregi deritzona. Seinale bitxi bat da Undako baserri ertz batean: Barrio de Undas dio. 

Ibarruri-Elexalde

Ibarruri-Elexalde, haran sakonagoan dago Ibarruriko elizateko goiko auzoetatik ikusita (Aiuria, Maguma, Unda). Perrategi zahar bat eta eliza berria (20. mendekoa), aurrekoa erre egin baitzen (frontoia dagoen herri nukleo nagusiaren ondoan zegoen) dira herriko bista nagusiak, eta baita, bidean behera, Ormaetxe auzorantz, Ibarzelai baserria baino lehen, dagoen baseliza gotikoa, San Pedro eta San Paulorena (izen bikoitz hori dauka).

Andre Mariaren Jasokundearen eliza da berria, 1939ean eraiki zen bi urte lehenago erre baitzen kaskoan zegoena. Argazki zaharrik bada harena.

Iburri esaten diote auzoari bertakoek, eta haran batean kokatzen da, zeinaren gainean Burdaria auzoa dagoen (ez dugu bisitatu). Haranean behera Izabale ere bazegoen (hau ere izen multipleak dituen tokia), baina han beharrean gelditu gara San Pedro eta San Pauloren baseliza gotikoan, berriztua eta atari ederra duena (hantxe bataiatua da Onintza!)

Bidean behera, aurkitu dugu Laubide gurutzebidea, gaur egunean laukoa ez baina hiru bidekoa: Durango, Zugastieta eta Ibarrurira joaten diren bideak, baina Esturokoa ere bertatik irteten zen, iparralderantz, baso eta mendirantz: gaur auzo abandonatua da Esturo, 20. mendean hustua.

Zugastieta

Zugastietan, Baldena etxea ikusgarriena, Santo Domingo baseliza. Eta errepide eta trenbide nagusiak bat egiten duten tokia ere bada, Muxikako hegoaldeko tren geltokia hemen dago.

Gorozika-Elexalde eta ondokoak

Gorozika-Elexalde, bizpahiru azpi-auzo edo baserri multzoz inguratua dago Elexalde. Frontoi, udaletxe zahar, eskola zaharra, eliza atariarekin (Andra Mari eliza) eta kontsultategi bat du, zenbait baserriz gain.

Ondoan dituen auzo horiek batzuk auzo zerrendetan agertzen dira (Agirre, kasu), eta beste batzuk ez: Asua, ikusten dena Elexaldetik bertatik, ez da EODAn agertzen eta bertakoek -a artikuluaz ahoskatzen dute (Asukoa da Asuan sortu dena). Urrialdea ere etxe multzo bat da Elexalde gainean dagoena, eta ondare sailkapena duen baserri bat dago, Urrieldu Erdikoa. 


Kaperotxipi margolariarekin hasi gerra, eta matoi falangistarekin amaitu

Luistxo Fernandez 2021/10/19 17:00
Duela egun batzuk, Maurizio Flores Kaperotxipi margolariaren aipu bat irakurri nuen Twitterren. Aste berean, Alberto Barandiaranek kazetaritza liburua kaleratu zuen, "Gurea falangista zen". Bi datu inkonexio horietatik, gure aitak bizitako pasarte batzuk kontatu behar zirela pentsatu nuen.
Kaperotxipi margolariarekin hasi gerra, eta matoi falangistarekin amaitu

Kaperotxipiren margo honetan Jose Anjel Urkiaren amama Bittori Irazabal ageri da.

Hona Flores Kaperotxipiri aipua, Jose Angel Urkia Araozko txiolariaren eskutik (ilustrazioa ere txio horretatik hartzen dut, Urkiaren amama Bittori Irazabal baita irudian agertzen dena).

Zioen Urkiak: "Gerra aurreko Elgetan gauzak lasai zeuden, Maurizio Flores Kaperotxipik Bittori Irazabal neskatoa txistulari baten ondoan margotu zuen. Baina orain 85 urte frankistak Debagoienean sartu ziren, eta haiek gorriak ikusi zituzten. Kaperotxipi Elgetan harrapatu zuen gerrak." Eta jarraitu nuen nik: Auto bakanetakoa zuen Flores Kaperotxipik Elgetan, eta gure aita eta aitita-amonen gerrako ihesaldiaren lehen etapa auto hartan izan zen, 1936an, Elgetatik Elorriora.

Gizon on horren laguntzarekin hasi zuten urtebeteko ihesaldia eta errefuxiatu bizitza, eta amaitu zen berriro Elgetan, etxeko bostak onik, gizon gaizto batekin topo eginda. Kontatzea merezi ote du? (erantzun positibo batzuen ondoren)... bueno ba, horra laburpentxo bat, errefuxiatu haien ibilerak.

Jaitsi zirela Flores Kaperotxipiren autoan Elorriora esan dizuet... Bueno, uste dut aitita-amamak jaitsi zirela autoan; haien hiru semeak, Jose, Luis [Jose Luis, gure aira] eta Miguel oinez joan zirelakoan nago.

1936ko uda hartan kokatu ziren Durangon, antolakuntza bat egon zen errefuxiatuak banatzeko han eta hemen... hilabete batzuk kezkaz beteak baina erosoak izango ziren. Pentsatzen dut aititak lan egingo zuela armagintzan (armak ezagutzen zituen, grabadorea zen, damaskinatzailea)

1937ko martxoaren 31n, Bizkaiko batailaren hasiera, Molak gidatutako eraso fronteetan eta bonbardaketen hasiera. Ezkurdi plazan, Durango erdian, hondar eta zuhaitz jausien azpian pasatu zuen ataka gure aitak, zauririk gabe, hementxe.

Aita bezala, gainerako familia ere onik irten zen. Baina Durango utzi zuten, eta Bizkaiko frontean zehar ahal bezala hasi ziren atzeraka. Baserri batean edo bestean babes hartuz (ez beti baserritarren gogo onenarekin, milizianoen eskaera edo lapurretekin ere bizi ziren haiek).

Egun batzuen buruan, Bilbon ziren, 1937ko ekain hasieran bertan zeharz kokatzen ditut ze nire aitak gogo-gogoan zituen Bilboko kaleetan egunkari saltzaileak "Euzkadi Roja con la muerte de Mola! Euzkadi Roja con la muerte de Mola!" oihukatzen, hala saltzen baitziren egunkariak orduan, pelikuletan bezala, mutilkoxkorren eskutik. Euzkadi Roja egunkariaren ale hura ekainaren 4koa izango zen, bezperan hil baitzen Mola. Luis Fernandez Zubimendi nire aitak, eta denek, pentsatu zuten gerra irabazia zegoela kriminal hura istripuz hil ondoren!

1937ko ekainaren 3 hartan hil zen Lemoaitzen beste Luis Fernandez bat, Luis Fernandez Agirre falangista boluntarioa; horixe kontatzen du Alberto Barandiaranen erreportaia liburu gomendagarri berriak: "Gurea falangista zen". 

Bilbon zirela, aita eta anaiak apuntatu zituzten ebakuazio untzietarako... Ez zitzaien tokatu eta ni hemen nago hau idazten.

Eta Bilbotik bada, erakunderen batek zuzendu zituen Zaramillora, Gueñesko auzo batera. Etxe bat asignatu zieten eta aititak etxeko jauna saludatu eta eskertu nahi izan zuen. "Ha ido a la Quadra", esan zioten. "Kortara joan bada, laster da bueltan, hemen egongo gara atarian zain". Gauera arte egon ziren zain han, jakin barik La Quadra Gueñesko beste auzo edo herri bat dela...

Zaramillo zirela, herri hura ere bonbardatu zutela gogoan du aitak (baina jada ez zuten bonbek inoiz herri batean harrapatzen, basoan igarotzen zituzten egun argiak). Zaramilloko bonbardaketarik ez da agertzen Gogora Institutuaren mapa honetan, baina bai Gueñesko lau kasu, lau egun. Horietako batean Zaramillotik pasatu ziren, seguru.

Eta gero, bada, akabo gerra. Nazionalek hartu zuten Kadagua harana eta horixe izan zen. Nazionalen soldaduen kamioi batean ere egin zuten bueltako bidearen partea Bizkaian zehar familiak. Txakur bat itsatsi zitzaien kamioira igotzeko unean, hura ere familiakoa bihurtu zen.

lgetara iritsi 1937ko udan, eta alkate berria zegoen. Eskuindar katolikoren bat izango zen, baina gizon ona, nik uste, herritarrentzako oker gehiagorik nahi ez zuena, nahikoa sufrimendu izan zen Elgetan (Anttoni Telleriaren kontakizuna, kasu).

Etxea bonbek suntsitua aurkitu zuen familiak, baina alkateak beste bat eskaini zien. Ez zen jakina jabetza-opari bat, izango ziren gela probisional batzuk, edo alokairu aukera bat... Baina etxe hartan kokatzera joan zirenean, Bergarako falangista talde bat agertu zen. Falangista haien burua, matoi bat. Gure aitita errepublikonoarekin topo egin zuen.

—Nora hoia hi?
—Alkatiak eskaini jeskuk etxe bat eta...
—Alkatiak etxok hemen agintzen, hemen geuk agintzen juau oin, hoia hemendik!

Eta beste "exilio" moduko bat, akabo Elgeta familia harentzat. Senide batzuekin bizitzen jarri ziren lehenengo Antzuolan, eta gero Eibarrera aldatu ziren.

Aurkezpena

Luistxo Fernandez

Lan egiten dut CodeSyntaxen, Sustatun ere dexente editatzen dut. Eibarren jaioa naiz (1966) eta Donostian bizi naiz. Twitterren @Luistxo naiz. Azpìtituluak.com proiektuan ere banabil, eta niren kontsumo kulturala zertifikatzeko. Gainera, blog honek erdarazko bi bertsio ditu:

The English Cemetery

El cementerio de los ingleses

Nire kontsumo kulturala: 2012/13 | Zinea | Telebista | Artea | Liburuak | Antzerkia | Musika

Hemengo edukien lizentzia: Creative Commons by-sa.

E-postaz harpidetu: hemendik.

artxiboa
2024 2023 2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004