Markos Zapiain

Nik dakidala Joan Mari Irigoien izan da gurean eutanasiaz buruargitasun eta ausardia handienaz aritu dena. Letra txikiaz bada ere 2002ko poema liburuan, artean osasuntsu zebilen altzatarrak Amodiozko gutun hau idatzi zion eutanasiari:

AMODIOZKO GUTUNA 

Printzesa urrun baten izena duzu,

Eutanasia,

baina nik hurbilago nahi zintuzket,

maite-maite baitzaitut,

eta ez baitut burutik baztertzen zu neure egitea noizbait,

edo ni zeure, hobeki…

Zu, Eutanasia, ene azken orduko esperantza;

zu, ene azken hatsa;

zu, ene Buda errukibera;

zu, ene balizko sufrimenduen aringarri;

zu, ene maitaleen maitale.

Barkatu atrebentzia,

hurrengoan Eutanaxi deitzen badizut…

Behin alboko esklerosiak eta depresioak harrapatu ostean ere, Irigoienek eutsi egingo dio Amodiozko gutunaren zirtoari, Arantxa Iraolari Berrian eman zion elkarrizketa zoragarrian ikus dezakegunez.

Nolanahi ere, 2015eko Bi urtetako kronika fakultatiboa poemategian egingo die Irigoienek aurre sakontasunik hunkigarrienaz eritasunari, ezinari, pentsamendu txarrak trumilka bururatzeari, depresioari eta eutanasiaren aukerari. Esaldi guzti-guztiei darie egia gordina. Frantsesek badute non ikasia.

Tamalez, Ferryren lanetan ez dira urriak halako hats-beherapenak: arrazoibidea sendoa da, indartsu doa aitzina, baina halako batean kolapso gisako bat sufritu eta neska horren adibidearen antzekoak aurkezten ditu, harira ez datozenak, zeren eutanasiaren aldezle sutsuenek ere sekula ez dute neskaren kasuaren antzekorik kontuan hartu. Inori ez zaio burutik pasatu eztabaidatzea neska horri bere buruaz beste egiten laguntzea zilegi denetz, eutanasiaren legeak babestu beharko lukeenetz. Tokiz kanpo dago zeharo.

Houellebecq eta Ferryren jarreraren ahuldadea da, batetik, ematen duela arazo nagusia hitzen erabilera zuzenean dagoela ("duintasuna"...); bestetik, aipatzen dituzten kasu zehatz guztiak irudimenezkoak direla, ez errealak. 

Pentsatu balute bezala: txarrenean jarrita, zer genuke? Behin eutanasiaren legea onartuta, amodiozko etsipenak jotako gazteak ospitalean suizidatzen laguntzeko eskatuko balu, zer arrazoi sendo genuke gaztea ez eutanasiatzeko? 

Zer defentsa genuke, baldin eta senide maltzurrak eutanasiaren legea hil hurrenaren borondatea manipulatu eta herentzia lehenbailehen jasotzeko aprobetxatu nahi balu? 

Bestalde, epe luzera, lagun hurkoa hiltzea gozamen duen jende perbertsoak, eta ez dira gutxi, erizaintza eta medikuntza ikasi eta ospitaleak eta erresidentziak beteko ditu, zaharrak mordoka hiltzeko atsegina eskuratzeko, legeak babestuta gainera. 

Kontuz ibili beraz erizain eta medikuekin, eta zorrozki kontrolatu hil hurrenaren senideak. 

Ferryren irtenbidea da hil hurrenak ez hilketa baizik eta maitasuna jasotzea. Baina ez du maitasun hori lortzeko bidea argitzen, ezinezkoa baita. 

Horregatik iruditzen zait Houellebecq eta Ferryren jarrera baino zentzuzkoagoa André Comte-Sponvillerena, hurbilago dagoelako Joan Mari Irigoienek bezala eutanasiari Eutanaxi deitzetik.

Legeak agintzen duenez, eutanasia erabili baino lehen ardurazko neurriak bete behar dira. Dena den, neurriak neurri, arriskuek iraungo dutela uste du Ferryk. Eritasuna, ospitalean sartzea bera, depresio faktore garrantzitsua da, eta depresioaren lehenbiziko sintoma, hain zuzen, norberaren biziarekiko indiferentzia.

Ferryk jakinarazten digu mendebaldeko dozena bat herritako medikuei egindako inkestek erakusten dutela ehuneko 40k baino gehiagok eutanasia eskakizunei aurre egin behar izan dietela. Inork ez daki zehazki zenbatek erantzun duen baietz, baina kopuru horiek erakusten dute eutanasiaren praktika ohikoegia bilaka litekeela. Halatan, ez litzateke ez egokia ez zuzena eutanasiari eta suizidio lagunduari bidea zabaltzea.

Ferryk ez du uste suizidio lagundua gizabanakoaren eskubide funtsezkoa dela, baldin eta bere fakultate intelektualen jabetza osoan dagoen pertsonak era librean erabakitzen badu, zeren eta normalean ez baitu egoera ideal horretan dagoen pertsonak eskatzen.

Ez da egia suizidatzen laguntzeko eskaeraren eta erantzunaren arteko harremana librea denik: ez da egia alde batetik bere buruari gardena zaion subjektu baten askatasun perfektua dagoela, kontziente eta erantzulea, soberaniaz eskatzen duena duintasunez hiltzea; eta bestetik errukiak bultzaturiko erantzuna, alegia, onarpen humanitarioa, errepikatzen duena ez dela gizalegezkoa hil nahi duen pertsona bakardadean eta sufritzen uztea, laguntzarik gabe. 

Ferryk azpimarratzen du suizidatzen laguntzeko eskatzen duena ez dela osotoro autonomoa, hemen “laguntza” nozioa erabiltzeak berak erakusten duenez, laguntzak ezinbestez inplikatzen baitu beste batekiko harremana. Eta eutanasiaren aldekoak laguntzaren ESKAERAN zentratzen dira. Aski dute ondo oinarritua dagoela egiaztatzeko bermeekin. Hainbat prozedura asmatzen dituzte laguntza eskatzen duen pertsonaren jokabidea librea dela ziurtatzeko, bere borondate kontziente eta autonomoa adierazten duela, eskaera zenbait aldiz errepikatzen duela, lekukotza eman dezaketen hirugarrenen aurrean, eta abar.

Ferryren esanetan, beste bati eginiko dei desesperatuak erakusten du, suizidio lagunduaren aldezleek sagaratzen duten autonomia indibidual idealaren aldeko froga izatetik urruti, ezen eskatzailea, auzi honetan, funtsean dela psikologikoki, moralki eta izpiritualki mendeko; hala ez balitz, bestalde, beste barik suizidatuko litzateke, inongo laguntzarik gabe.

Edozelan ere, oroz gain eskaeraz arduraturik, ia ahaztu egiten da kontratuaren beste erdia: laguntza eskaerari emandako ERANTZUNA.

Ferryren iritziz, hain zuzen, EMANDAKO ERANTZUNAREN ARAZO ETIKOA DA ESENTZIALTZAT HARTU BEHARREKOA, eta ez horrenbeste eskaeraren nolakotasunaren egiaztatze obsesiozkoa. Zer jende motak erabaki dezake erabateko ziurtasunez laguntza eskaera bati erantzunik egokiena heriotza eragitea dela? Ideia honek dardaratzen du Ferry: maite ditugunak desesperaziozko egun batean minik gabeko “irteera” azkarraren aldeko doktore ikaragarri horien esku jausteak. Karitatea maizegi ez baita mozorroa eta aitzakia baizik. 

Ferryk ez du sinesten ez eskaera librean ez karitatezko erantzunean. Eta kasu hau irudikatzen du, eta gurasoen azalean jartzeko eskatzen: hamazortzi urteko neska dugu, mutil batez txoil amorostua. Mutilak neska bazterrera utzi eta neskak ezustean beste neska batekin musukatzen aurkituko du mutila. Gure protagonistarentzat, biziak galdu du zentzua, amaitu beharra dago. Zein gurasok nahi luke neska orduantxe suizidio lagunduaren aldezle baten eskuetan jaustea? 

Ferryk nabarmentzen du neska heldua dela, ez dagoela erotua, kontzientzia osoz mintzo dela, modu zeharo koherentean: bizitza hau utzi nahi du, kito. Nahikoa da haren eskaera onartzeko? Bistan da ezetz. Jende orok ulertzen baitu bere adierazpena ez dela benetan librea, baizik larridurak bultzatua, eta esperientziak erakusten digu pasako zaiola. Halako baldintzetan, heriotza emanik erantzuteak ez du deus humanitariotik ez errukizkotik, dio Ferryk: hurbilago dago hilketatik.

Eutanasiaren aurkako Houellebecq eta Ferry puntu batean bederen zuzen daude: aldekook arinegi darabilgu auzi honetan “duintasun” kontzeptua: Dignity in dying, Duintasunez hiltzeko eskubidea, Mourir avec dignité, Morir con dignidad… 

Duintasun kontzeptuaren erabilera horrek suposatzen du giza duintasuna autonomiari loturik legokeela. Eritasunak eta zahardadeak mendekotasunean katiga gaitzakete, mendekotasun fisiko zein psikikoan, baina, Houellebecq eta Ferryren iritziz, heteronomiak ez dakar duintasuna galtzea. Are gehiago, arras higuingarria zaie eri izateak, edo zahar, duintasuna kentzen dizulako ideia. Eta horixe da belgiar lege proposamen honek ere iradokitzen duena, baieztatzen duelarik “zainketa paliatiboak eta eutanasiak ez dute elkar baztertzen: aitzitik, bi aukera osagarri dira, aurre egiteko oinazearen eta larritasunaren errealitateari, duintasuna eta autonomia galtzeari”.

Ferryri dependentzia eta duintasun eza berdintzea 1930eko urteetako doktrina zitalenen mugakidea dirudio, eta maila moralean pairagaitza. Houellebecqek ere antzeko sentimenduz salatzen duenez, eutanasiaren aldezleek “erruki” eta “duintasun” hitzen esanahia "hainbeste distortsionatzen dute, ez bailitzaieke ahoskatzen ere utzi beharko.”

Ferryren ustez, eutanasia galdatzen duen dama zahar depresiboaren eskaera ez da inondik inora librea. Gure gizarte gaztezaleetan hain maiz eman zaio aditzera, are zuzenean bota, ez dela lehen bezain eder eta autonomoa, atso itsusia, inutila, alferrikakoa eta kaltegarria dela, eta zama, hondakina, duintasunik gabeko gauza… Azken batean, behartzen dugu uste izatera ez zaiola gelditzen “duintasun” ospetsu horretan bildurik hiltzea baino. Duintasun hori, Ferryren esanetan, ez baita indiferentziaren beste izen bat baino. Era berean, Ferryk ez du sinesten duintasuna galdu duela sinetsarazi zaion dama hori hiltzea errukizkoa denik. Aitzitik, behin errukiak bultzatzen ei duen eutanasiari azala kenduta, bistan gelditzen da sentimendu makur hauxe indartzen eta hedatzen duela: gero eta pertsona gehiagok, zahartu ahala, duintasuna galtzen doazeneko sentimendua. Alderantzizkoa da haatik Houellebeck eta Ferryk proposatzen dutena, alegia, bitarteko guztiak ipintzea zaharra sentimendu ilun horretatik ateratzen laguntzeko.

Bat dator Ferry tema eta gehiegikeria terapeutikoari uko egitearekin. Baita indarrean dagoen legedi frantsesa modu zabalean interpretatzearekin ere. Ez ordea suizidio lagundua legeztatzearekin. Egokiagoa iruditzen zaio zainketa paliatiboak erabili, hobetu eta zabaltzea. Kexu da, Frantzian gero eta zailagoa delako zainketa paliatiboak jasotzea.

Ferryk dioenez, gizakiak duintasuna bere erruz gal dezake, krimen ankerrak egin edo tesi arrazistak aldezteagatik, besteak beste, baina ez noski ahula, eria edo zaharra izateagatik. Halatan, gizakion eskubide absolutua aldarrikatzen du ahul eta mendeko izateko, laguntza behar izateko; gaixo eta zahar gaudenean ere maitasuna jasotzeko eskubide argia. Egia esan, aukeran nahiago aldarrikapen hori, eta ez eriari sinetsaraztea hobe lukeela ohea libre laga eta mundua gogaitzeari utzirik.

Bestela, Ferryren esan gogorretan, ematen du gure gizarteak zahartzaroa eritasuntzat hartzen duela, soilik eutanasiak senda lezakeena.

Izeba bat lurperatu dugu berriki Irungo hilerriko Santa Elena kalean, Meliton Manzanasen hilobitik hogei metrora. Biziki frantsestua (primeran hartu zuten Frantzian han pasa zituelarik haurtzaro eta nerabezaroa gerra zibileko errefuxiatu gisa, eta itzuli zenean ahaztua zuen gaztelania), ehortzi bitartean Edith Piafen La vie en rose jartzeko eskatu zuen. Gaur jakin dut beste izeba bat Melitonen kuadrillakoa zela, baina 104 urte ditu, ez dakit oroituko den.

Behin batean, gauez, ilbetea zen, Jabier Martinez Ibargoien “Triki”, hil berria halaber, Manzanasen hilarrira igo, galtzak jaitsi, kokoriko jarri eta sekulako zorongoa utzi zuen bertan, marrazki bizidunetako euliak jira-bira.

Izebak eutanasia eskatu zuen. Eutanasia aktiboa, maite dugunari heriotza probokatzea, ikaragarria da, eta gutako gehienok jota uzten gaitu. 

Alde batetik, normala da pentsatzea gizabanakoaren bizia berari dagokiola eskubide osoz, eta nork bere gisara antolatu eta xedatu behar duela, batik bat bizitzaren amaieran, sufrimenduak existentzia jasangaitz bihurtu eta egoera hobetzeko itxaropenik ez dagoelarik. Ikuspuntu hori da nagusi gurean, Espainiako legedia determinatu du, eta Ferry bezala eutanasiaren aurka dauden askok onartzen dute.

Ordea, eta hauxe da Frantzian eutanasiaren lege argi bat gauzatzeko eragozpenetako bat, Houellebecq zein Ferryk nabarmentzen dutena: normala da ere irudikatzea suizidio lagundua legeztatze esplizitutik hainbat gehiegikeria erator litezkeela. Inork ez du ospitale batean sartu nahi arriskatuz bere egunak, edo maite duen beste zahar batenak, berez eta modu onean luzatzeko eragozpenik ez luketenak, “karitatez” murriztuak eta ebakiak izango direla, “heriotzaren aingeru” deitzen diren horien ekimen alaiari esker, ohe faltagatik edo senide interesatu batek bultzaturik.

Horrela hasten zen 2001eko urtarrilaren 19an Asanblea Nazionalean aurkeztu zen eutanasiaren lege proposamena: “Jaun-andereak, gaur egun Frantzian gaizki hiltzen gara”.

Aspaldi joan zen Frantziak auziak gillotinaz di-da ebazten zituen sasoia. Egun, politikan, arazo konplexuen aurrean, aiduru egote kalkulatzailea gailentzen da maizenik. Ferryk hipokrisia deritzo: gauzak lausoan uzten dira, baimenetik eta debekutik antzeko distantziara, konfiantza emanez epaileen zentzun onberari eta medikuen buruargitasun eta trebeziari. Ez deliberamendua eta bustitzea eskatzen duen lege zehatz batek, baizik eta medikuek eta epaileek helduko diote zezenari adarretatik. Espero dezagun hil hurrena goxo eta lasai pasatzea beste aldera, hala gertatuko da ziurki.

“Denbora faltagatik” ez zuten diputatuek eutanasiaren lege proposamena onartu.

Humanismo modernoak, batez ere filosofia utilitaristaren tradizioak markatutako mundu anglosaxoian, errotik egingo dio aurka Eliza katolikoaren ikuskerari, arrazionalismo laikoa fundatu zuten printzipio filosofikoen izenean. Luc Ferryren “Legeztatu behar al da eutanasia?" liburuari lotuko natzaio hemen ostera ere.

Utilitarismoaren printzipioen eta eutanasiaren arteko lotura hobeto ulertzeko, kontuan hartu behar da utilitarismoa moral laiko bat dela, Jeremy Benthamek XVIII. mendean abiarazia, eta argiro gailendu dela anglosaxoien kontzepzio etikoetan eta sistema juridikoetan. Hitzak iradokitzen duenaren aurka, utilitarismoak ez ditu egoismoa eta interes pribatua sustatzen. Aitzitik, doktrina altruista da. Hauxe luke printzipio goren: ekintza bat ona da laguntzen duelarik zorion maila handiena lortzen izaki kopuru handienarentzat. Eta txarra alderantzizko kasuan. Edo, modu negatiboan esanda: ekintza ona da unibertsoko oinazea murrizten duenean. Bistan da oinarrizko postulatua ezin dela egozentrismo nartzisoarekin nahasi, kontrakoa ere izan liteke: zenbait kasutan sakrifizio indibiduala exijitu beharra baitago, zorion kolektiboaren izenean. 

Halako premisetatik abiatuta, ez da harritzekoa utilitarismoak eutanasia zilegitzea: etika horrek plazeren eta oinazeen kalkulua egiten duen heinean, esan gabe doa eutanasia erabili behar dela bizitza batek askoz ere oinaze gehiago dakarrenean atsegina baino, eta ezin bada hobekuntzarik apalena ere aurreikusi. 

Ez ziren hortaz ustekabean Ingalaterran agertu eutanasia legeztatzearen aldeko lehenbiziko iritzi-mugimenduak. Zehazkiago, 1931n proposatu zuen aurrenekoz mediku batek esplizituki eutanasia aplikatzea. C.K. Millard doktorea izan zen, Leicester hiriko osasun-ikuskaria. 1935an sortu zuen, lagun batzuekin batera, eutanasia legeztatzearen aldeko lehenbiziko organizazio militantea, Voluntary Euthanasia Legalization Society delakoa. Gaur egun Dignity in Dying du izena. 

Edozelan ere, elkarte hori Lorden Ganbaran eutanasiaren lege bat onarrarazten saiatu zen 1936an, baina kale. Ferryk nabarmentzen du fundatzaileak hiru mediku, jurista bat eta hiru apaiz zirela, eta horrek garbi erakusten duela tradizio kristauak berak zein desberdinak izan daitezkeen herri batetik batera, kultura filosofiko diferenteen eraginpean. 

Mugimendua berehala zabaldu zen Ingalaterratik AEBetara. Eta han ere artzain batek sortu zuen Euthanasia Society of America delakoa, Charles Francis Potter unitaristak, 1938an. Eutanasiaren aldeko nazien jarrerak hedatze hori mantsotu zuen. 1974ra arte ez zuen frantses batek, Jacques Monod Nobel sariak, "eutanasia humanitarioaren" aldeko deklaraziorik izenpetu (Ferryk "eutanasia humanitario" komatxo artean jartzen du, bere ustez -eta Houellebecqen ustez- eutanasia nekez izan baitaiteke humanitarioa. Ikusiko dugu abuztuan). Monodek bere bi kide anglosaxoiekin batera sinatu zuen gainera, Thompson ingelesarekin eta Pauling amerikarrarekin.

Mugimendua, azkenik, mundu demokratiko osora zabaldu da, Frantzia eta Euskal Herria barne, “Mourir dans la dignité” edo Duintasunez hiltzeko eskubidea bezalako elkarteen eta Felipe Izagirre bezalako ekintzaileen bitartez. Hiru ezaugarri azpimarratzen dizkio Ferryk: errebindikazio modernoa da, berria; mendebaldera mugatua, hirugarren munduko herrietan ez da agertu (Espainia izan da eutanasiaren lege bat onartzen duen munduko bosgarren herrialdea, Herbehereen, Belgikaren, Luxenburgoren eta Kanadaren atzetik); eta jatorri anglosaxoikoa.

Argiro dago sekularizazioari eta mundu laikoari lotua, eta, Ferryren ustez, hori izan da Eliza katolikoak eutanasia funtsezko auzi eta jokagaitzat hartzeko arrazoietako bat.

Erlijio katolikoa, kristau ortodoxoak, judaismoa edo islama bezala, zainketa paliatiboen alde dago eta eutanasiaren kontra. Katolikoak beti egon dira aurka, hastapen argi baten izenean: Jainkoak eman digun biziaren administrari hutsak gara, ez jabeak. Bizia sakratua da, gizakia ez da bere biziaren nagusi jauna; biziaren amaierarena ere ez. Eta, Katiximak 2277 puntuan dioen bezala, “zuzeneko eutanasia” da bukatzea ezindurik, eri edo hil hurren dauden pertsonen bizia, eta hori, motiboak eta bitartekoak direnak direla, moralki onartezina da.

Elizak hor “zuzeneko eutanasia” darabil bereizteko, batetik, eutanasia aktiboa, eta, bestetik, bertan behera uztea eriaren biziari edozelan eusteko grina, “acharnement thérapeutique” deitzen zaiona, tema, amorru edo gehiegikeria terapeutikoa. Katolikoek eutanasia aktiboa gaitzesten dute baina baita gehiegikeria terapeutikoa ere, nahiz eta arbuio horrek eriaren heriotza ekarri. Nolatan?

2278. puntuan argitzen du Katiximak zergatia: “zilegi liteke tratamendu mediko larri, arriskutsu, ezohiko edo neurrigabekoak etetea, lortutako emaitzekin proportziorik ez dutenak. Tratamendu horiek etetea 'gehiegikeria terapeutikoa' arbuiatzea da. Horrela, ez da heriotza eragin nahi; baina onartzen da ezin dela eragotzi. Erabakiak pazienteak hartu behar ditu, baldin gaitasuna eta ahalmena badu, eta bestela eskubide legalak dituenak, beti ere pazientearen borondate zentzuzkoa eta interes legitimoak errespetatuz”.

2279.ean dioenez, analgesikoen erabilera hil hurrenaren oinazea arintzeko, eta zainketa paliatiboak, erruki desinteresatuaren adierazpen pribilegiatuak dira, eta sustatu egin behar dira.

Eutanasiaren aldezleek ez dute eriaren sufrimendua alferrik luzatu nahi eta, hil hurrenak hala eskatuz gero, zilegitzat dute medikuak suizidatzen laguntzea.  Katolikoek uste dute paliatiboak aski direla. Baina gainera eutanasiaren aldekoena ez bezalako jarrera dute sufrimenduari dagokionez: zentzuz hornitzen dute, salbabidetzat hartu eta oinazearen dohain berrerosleen apologia eginik.

Luc Ferryk 2010eko "Legeztatu behar al da eutanasia?" liburuan jorratu zituen eztabaidagai horiek. Aldaketa gutxirekin eman digu testu hura berriro 2018ko “Filosofiaren amodiozko hiztegia”ko “Eutanasia” sarreran. Ferryk dio katolikoentzat eritasuna “konbertsio bide” bat izan litekeela, eta Katiximaren aipamen hau dakar: “oinazeak helduago egin dezake pertsona, eta zokoratzen lagundu bizitzan esentziala ez dena, esentziala den horretara bideratzeko. Eritasunak sarritan Jainkoaren bilatzea eragiten du, Jainkoarengana itzultzea”. Halatan, ulergarria da katolikoek heriotzaren bezperan prozesu hori etetea zoritxarreko akastzat jotzea: sufrimenduzko zenbait ordu edo egunek ez baitute tutik ere balio salbazio eternalaren aldean.

Bestalde, Kristoren oinazea bera eredugarri lekiguke, zeren eta, Katixima berriro, “Kristok, pasioari eta gurutzean hiltzeari esker, zentzu berri bat eman dio sufrimenduari: orduz geroztik, oinazeak Haren antzirudiko egin gaitzake, eta Haren pasio berreroslera bildu”.

Beraz, heriotzaren ideal modernoa, amaiera leun, goxo eta lasterra, ahal izanez gero inkontzientea, loaldian, ez da inondik inora Elizarena. Ferryren esanetan, katolikoek nostalgiaz oroitzen dituzte heriotzaren ostekoari heriotzari berari baino beldur handiagoa genion garai haiek. Agonia kostarik kosta laburtzeko setatik libre ginen, eta aukera edertzat hartzen genuen gure buruarekin, besteekin eta Jainkoarekin bakezkoak egiteko, arima Haren eskuetan utzirik.

“Deuseztatu”n, gisako zerbait nahiko luke Cécile katolikoak ere bere aita Édouard Raisonentzat, heriotzaren bezperan dirudiena. Eutanasia baino lagungarriagoa da otoitza.

Édouard Raisonen suhia garai batean eskuin-muturreko taldeetan ibili zen, eta orduko kontaktuen bidez lortuko du eutanasiaren aurkako aktibista batzuen laguntza. Komandoa AEBetako protestante baptista batek finantzatzen du. Urte batzuk lehenago, Ospitaleetako Hilketen Aurka Borrokatzeko Komitea fundatu zuten Oregonen, parlamentarioak presionatu eta hedabideetan eragiteko, baina arrakastarik ez. Orduan, ekintza zuzenagoaren alde jo zuten. Zuhurrak dira haatik, ez darabilte biolentziarik, egundo ez dituzte harrapatu, hurbildu ere ez zaizkie egin. Jo baino lehen, zaharraren ahaide guztiek erakutsi behar dute ekintzarekin adostasuna. 

Komandoaren buru-guru tximaluze Brianek, hard rock elastiko zaharkituak janzten dituenak, ekintza horiek oinarritzeko teoria interesgarria dauka, eta Houellebecqek, zorionez, ez du ezabatu.

Brianen ustez, arazo kolektiboa dugu zaharrekin. Eutanasiaren benetako arrazoia eta bultzatzailea da zaharrak jasangaitzak zaizkigula, ez dugu jakin nahi existitzen direla ere, horregatik uzten ditugu erresidentziak bezalako leku espezializatuetan, gainerako gizakien bistatik aparte. Tamal handitzat jotzen dugu gero eta zahar gehiago egotea, bai kopuru absolutuan eta bai gainerako adin-taldeen aldean, zeren eta, gaur egun, ia jende guztiak uste baitu pertsonak, adinak gora jo ahala, gutxiago balio duela; zaharrarenak baino gehiago balio duela gaztearen bizitzak, areago umearenak. 

Dena den, Brianek gure garaiaren beste ezaugarri bat nabarmentzen du, larriagoa ei dena, erabateko iraultza dakarrelako, errotiko mutazio antropologikoa.

Aurreko zibilizazio guztietan, gizakiarenganako estimua edo miresmena, hark bizialdi osoan erakutsitako jokamoldeak erabakitzen zuen. Brianek dioenez, ohore burgesari ere, behin-behinean baizik ez zitzaion konfiantza ematen; ondoren, irabazi eta merezi beharra zegoen, bizimodu zintzo bati esker.

Aldiz, ez dakigun arren umea zer bilakatuko den, argia edo ergela izango den, jenioa, kriminala edo saindua, hala ere umearen bizitzari zaharrarenari baino balio handiagoa emanik, gure ekintza errealak ditugu baliogabetzen. Gure lorpenek, gure ekintza eskuzabal zein heroikoek, ez dute inongo baliorik munduaren iritziz, eta horrenbestez guretzat ere ez. 

Halatan, gure jokabide eta bizitzari motibazio eta zentzu oro kentzen diogu: zehazki, horri deritzo Brianek nihilismo: iragana eta oraina debaluatzea geroaren alde, erreala baliogabetzea nahiago izateko etorkizun zalantzazkoan kokatutako birtualtasuna. Brianen esanetan, horiek dira mendebaldeko nihilismo modernoaren sintomak, Nietzschek detektatu zuen nihilismoarenak baino errotikoagoak. Nietzschek ezin izan zuen fenomenoaz ohartu, noski, hura hil baino askoz ere geroago agertu baita. Brianek uste du epe ertainean Asiako herriak ere ildo berean sartuko direla.

Brian, eutanasiaren aurkako aktibista, ez da kristaua; aitzitik, erantzukizun larri bat leporatzen die kristauei: kristautasunarekin hasi omen zen mundua etsipenez onartzeko joera, akats pairagaitzenak barne, salbatzaile eta etorkizun hipotetiko baten itxaropenaren izenean. Kristautasunaren jatorrizko bekatua, Brianek dioenez, esperantza baita.

2026an dago kokatua "Deuseztatu". Interneti lotutako terrorismo gogor baina lauso batek markatzen du mundua. Militar aurreratuenen puntako arma eta jokabideak erabiltzen dituzte, eta, propagandarako, sarearen erabilera teknikoki jakintsu bezain maltzur eta harrapagaitza.

Zerbitzu sekretuak galduta daude. Erasoek ezaugarri komunak dituzten arren, batzuetan integrista katolikoek eginak dirudite, beste batzuetan ezker muturreko komandoek, edo bestela John Zerzanek inspiraturiko anarkoprimitibistek, suntsitu nahi dutenak ez bakarrik industria, komertzioa eta teknologia modernoa; gainera, nekazaritza, erlijioa, artea eta are hizkuntza artikulatua bera ere desegin nahi dituzte; gizateria Erdi Paleolitora itzularaztea dute helburu. 

Paul Raison protagonistaren aita orain dela gutxi arte “egoera begetatibo” esan izan zaion horretan dago. Houellebecqek susmoa du, zaharra eta begetala nahasten dituen terminologia hori, ez ote den eutanasia hedatzeko eta ezartzeko prestaketa-lana izan. Nolanahi ere, berriki, politikoki zuzenaren izenean, baztertu egin da barazki kutsu hori, eta orain “erantzunik gabeko esna-aldia” deitzen zaio Édouard Raisonen egoerari: mundua hauteman bai, hauteman dezake, baina ezin dio munduari erantzun, munduari eragin.

Frantzian ere murrizketak aplikatzen ari dira zaharrak zaintzeko erresidentzia espezializatuetan, eta familiak argi dakusa horrek berehala hilko duela aitona. Zaharren hobe beharrez murrizketei iskin egiten dieten medikuak bataila galtzen ari dira, baliabide eskasak berdintasun zurrunez banatu nahi dituztenen aurka. Houellebecqek borondate ona eta berdintasuna zorrozki ezartzearen aldeko jarrera kontrajartzen ditu.

Erizainek ez dute aski denbora zaharrak behar bezala garbitzeko, altxatu ezin direnek zarakar ikaragarriak dauzkate. Asko ezin dira komunera beren kabuz joan, etengabe deitzen diete erizainei mugikorrera, baina ez dago erizain nahikorik. Garrasika ere deitzen diete. Sarritan, erizaina iristen denerako, agurea kaka gainean egina da, lurzorua ere kakazturik aurkitzen du, eta guztia garbitu behar izaten du.

Dena den, afrikar jatorria duen erizain baten esanetan, pixoihal zikinak eta kaka desatseginak badira ere, okerrena agurearen etsipen izutua izaten da, begirada erregutzaile hori, eta hitzak, eta hitzen doinua: “Biziki atsegina zara, andereño.” Gure erizainari burura datorkio Afrikan ez dela gisakorik gertatzen, eta lantoki duen erresidentzia baldin bada aurrerapenaren ikur, ez duela merezi.

Bikotekideak eta seme-alabek Édouard handik atera eta etxera eramatea deliberatu dute. Frantzian eriak edonoiz erabaki dezakeen arren ospitaletik irtetea, Estatuak ezin baitu gaixoa artatua izatera behartu, hala ere nahi hori adierazi egin behar du, garbi formulatu. Eta Édouardek ezin du.

Etxera eraman ahal izateko, horrenbestez, ez dute bahitzea beste erremediorik izango.

Lehengoan Booktegin Nerea Arrienek kontatu zuen "Jende likidoa" idatzi zuenean nahita kendu zituela kezka filosofiko esplizituak eta saiakera zantzuak. Literatoek disimuluan ibili behar izaten dute: Gallimard argitaletxeak Sartreren "Goragalea" arbuiatu zuen handiegia ei zuelako zama metafisikoa. Ayn Rand-ek ere, filosofia zabaldu nahi zuen, goi-mailakoena, baina best-seller eta film popularren bitartez, ikus-entzulea larregi nekatu barik. 

Edozelan ere, Arrienek zalantzan jarri zuen generoen kategorizazioa, batzuetan ematen baitu nobelak, autorea filosofiaz husten ahalegindu arren, saiakera barnera dezakeela, eta alderantziz.

Bat nator: nobelak oharkabean edo zeharka bere garaiko mundu-ikuskera nagusiaz adieraz dezakeenaz gain, eleberri batzuetan pintatzen diren ekintzak baino interesgarriagoak izaten baitira protagonistak ekintza horietara daramatzaten arrazoibideak. Horixe berorixe gertatzen da "Deuseztatu"n, Michel Houellebecqen azkeneko nobelan (protagonismo handia du bertan Bruno Le Mairek, Senperen badakite nor den. Houellebecqen lagun ona da, eta nobelan Bruno Juge du izena). Zenbait saiakera dauzka “Deuseztatu”k bere baitan; esaterako, eutanasiaren aurkako tratatu txiki bat, Philippe Ariès-en “Gizakia heriotzaren aurrean” eta Simone de Beauvoirren “Zahardadea”ren oihartzunak dakartzana, baina oroz gain Luc Ferryren pentsamenduarena. Hein batean, Ferryren "Maitasunaren iraultza" nobelara ekarria da "Deuseztatu".

Houellebecqen iritziz, eutanasia legeztatzen duen zibilizazioak ez du begirunerik merezi. Haatik, munduan, hau da, Frantzian, nabarmena da eutanasiaren aldeko giroa, halaxe sentitzen du Houellebecqek. Ekologismo sakonaren jarraitzaile batzuek aldarrikatzen dute gizakiak arriskuan jartzen duela planetaren biziraupena; hortaz, gizakia desagertuko balitz, hobeto. Hainbat taldek dauka helburu horixe: Humanoak Borondatez Desagertzearen Aldeko Mugimenduak, Eutanasiaren Elizak (honen zutabeak suizidioa, abortua, kanibalismoa eta sodomia dira), eta abar.