Garagoittiko Orakulua

Eskorbuto aditzen - 1980/83

Oier Gorosabel 2025/07/13 17:07

Gaztetxua nintzanetik ezagutzen najuan euren musikia -nere belaunaldiko guztiak legez, lau ittu "Cuidado", "Mucha policía, poca diversión"...- baiña sekulan ez najittuan zuzenian ikusi, ezta gitxiago euren musikian nundik norakuak sakonian ezagutzera sartu. Diskorik, osorik ez najuan sekulan entzun harik eta Egin egunkarixak bere bilduma ha etara zeban arte. Eta ondo; baiña talde honek izandako garrantzixaz jabetu barik. Entzutzia eta aditzia ez dok-eta gauza bera.

"Eskorbutologo" asko jardun juek euren ibilbidia aztertzen, talde gitxiren gaiñian egongo dok hainbeste literatura. Nik neuk beraz, etxuat ezer barririk idatziko. Bai ostera, egunotan egitten nabillen deskubrimentuan gaiñeko inpresiño batzuk.

Irakorri barri doten "Mierda de Bizkaia" liburua asko gustau jatak. Liburuan beran interesaz gain, elkarrizketatu askok eta askok aittatzen jittuez Eskorbuto, eta hori dala eta, behiñ libururako bildutako maketa guztiak entzun eta gero, euren txandia etorri dok.

Oingo entzunaldixa kronologikua izan dok. Youtuben egin juat, dana bertan jagok-eta: ironikua dok, internetik be ezagutu ez zeben Josu eta Jualma munduko korporaziño haundiñetako baten entzutzia, bere garaian diskografikak taldetxuekin egindako mamoneuak x 1000 biderkatuz, eta soy-antonio-lobato-compramostucoche-punto-es tipoko iragarkixak behiñ eta berriro etenda. Burura etortzen dan lehelengo gauzia zera dok: reprodukziño bakotxakin sortzen dirazen xemeikuok, zeiñen poltsikua betetzen jiharduek? Allegauko ete dok ezer familixakuengana?

Lehelengo entzun dotena, 1982ko entsaiuak. Oso deigarrixa egin jatak Jualman nerabe-abotsa, "galluak", eta falsete erreza. Hurrengo urterako amaittuko zuan hori, boza nabarmen aldatuta: "Jodiéndolo todo" maketia ya boz kraskatu ezaugarrixakin etorriko zuen-eta. Entsaiuon grabaketak, jakiña, "ComoElCulo" soiñu estandarrakin jatozak -MierdaDeBizkaiako grabaketen pare beraz, eta eurekin bat eginda-. Halan be, kantuotan "punk estandar" SotaCaballoReytik aldentzen dan estilo bat bai igartzen dok: batzuen egitturia konplejua dok ("Oh no"), ezohiko armoniak, eta instrumentuen zein abotsan kontrol haundixagua jagok. Josu eta Pakon kasuan ulertzekua dok, aurretiko esperientzixia zekela kontuan hartuta (Escombros, Zarama...) baiña Jualmana deigarrixa dok, ezelako formaziño musikalik hasi zalako Eskorbuton. Berezko sena kontizu.

Bistan da, artian hau guzti hau -punk panoramia, orokorrian- neure Mekolako mundutik oso urrin jeguan. 10 urte nittuala, nere testuinguru akustikua sukaldeko radixuak markatzen juan. Urte horretan halako gauzak botatzen jittuan: "Prepárate, va a estallar el obús...", "Latino, tengo el calor de una copa de vino...", "Souvenir" (OMD), "Como una ola, tu amor llegó a mi vidaaaa...", "Bésame, bésame tontaaaa.... tukutuku-tukutuku-tukutuk", "Buenas noches bienvenidos, hijos del rocanrol...", "Adio Kattalina" (Oskorri) ("Gu gaituzu Oskorri, zuri berde eta gorri....", "Haurrak, haurrak, haurrak ederrak, haurrak nongoak zerade, Espainiako Don Feliperen seme-alabak gerade...", "Euskal Herrian Euskaraz, nahi dugu hitz eta jolas...", "Ni bizi naiz baserrian, animalien erdian..."), "Una mujer en el armario, qué dolor, qué dolor...", "Que tire la toalla..." (hau Karraspioko txiringituetan gogoratzen juat), "Felicidad, es un viaje lejano, mano con mano la felicidad...", Mecanon lehelengo diskua ("Hoy no me puedo levantar", "Perdido en mi habitación", "Sombra aquí, y sombra allá, maquíllate, maquíllate...", "Allí me planté, y en tu fiesta me quedé, Coca Cola para todos y algo de comer....", "Boda en Londres") eta ordurako plastikozko punkixak nagusitzen ("Bailando, me paso el día bailando...")

Erantzunik ez

Punk etnografia

Oier Gorosabel 2025/07/02 22:56

Mierda de Bizkaia y sus grupos punks maqueteros, 1977-1989, Andoni Fernández Azkarai. 422 orrialde. Spanish hizkuntza. 2018(e)an Ediciones Sin Gluten, DDT Liburuak(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-947350-2-8 OCLC zenbakia: 1096271622

Antropologueri behiñ eta barriro aittu izan jetset, gizakixan portaeria jasotzia ez dala bakarrik antxiñako kontuetarako egin bihar. Aro Garaikidia be ikergai interesgarrixa izaten dok, liburu honetan ondo ikusten dan modura. Balixo gehigarrixa dok protagonistetako asko bizirik egotia: hain zuzen be, liburu hau hain irakorterrez eta fresko egitten dabena, baitta kontatzen dirazen gertakarixak zuzenian bizi izan ez dogun jentiandako be. Beste balixo erantsi bat: autoriak bere elkarrizketetan-eta bildutako audio artxibuak interneten entzungai egotia. JM Barandiaran eta halako autorien pare bildur barik ipintzeko moduko liburua.

Liburuan irakorketia gozamen hutsa izan dok, eta oso ebokadoria. Hona Paperjale.eus-en lagatako iruzkiñak (atzetik aurrera), bertan ikusi lajeikek hori:

Eta ezker abertzaliakingo mobidak, noski. Hara nun, kontakizunik argigarrixena Ermuko "Anarkitarrak" taldekuak egitten daben: "Gorka: Por ejemplo nosotros teníamos mogollón de fuerza en el movimiento de la insumisión y HB realmente no estaba a favor de la insumisión. Me acuerdo que ellos decían "servicio militar en ETA militar". O sea, sí a la mili pero vasca. (...) Miguel: Éramos Anarkitarrak en todos los sentidos. La de "Cabeza cuadrada" la hice de mosqueo cuando nos empezaron a llamar drogadictos y no sé qué, cuando ellos estaban todo borrachos bebiendo ginkas. Drogadictos sí, pero cuando hay que estar tirando piedras a la Guardia Civil estoy yo, y tú en el bar diciendo tonterías. (...) G: Era el día de boicot a los productos franceses y nosotros en la txosna pidiendo pacharán Zoco, Cronenburg.... M: Éramos muy tocahuevos y no nos partieron la cara porque nos conocían del pueblo (risas). (Galdera): Ya veo ya. "Tu estrellita roja a mí me la trae floja". ¿En Ermua no teníais movidas o qué? M: Lo de la estrellita roja era de Fontxo, porque dentro de la asamblea de jóvenes de Ermua también estaba el rollito más rojo que eran los de EMK y los de Jarrai, que entre ellos había movida, claro. Que si los chinos, que no sé qué... Nosotros nos reíamos de todo. Yo me puse la estrella negra para ir en contra y luego ninguna".
Liburu honetan, punk urtiak intentsidade haundiz bizi izandako jentia agertzen dok (eta batzuk ondiok hortan jabizak). Askok errepikatzen daben gauzia dok, egilliari esker oneko berbak: izan be, bilketa lan hau egin ezian, lekukotasun hori ez zuan iñun be jasoko, eta memorixan diskuak grabautako taldiak baiño ez zittuan geratuko (talde guztien %10, edo gitxiago).
"Llegó un momento en el punk en que la gente se cansó de escuchar siempre lo mismo. Todas las bandas reivindicaban lo mismo en diferentes barrios, ciudades y pueblos." (p. 243, Descendencia Dudosa). Hau halaxen dok, eta hain zuzen be horixe zuan motibua liburu hau irakortzeko gogorik ez izateko. "Zetako? Bajakixat zer esango daben barren!!". Baiña... baiña baiña baiña. Hori be oso deigarrixa egin jatak: talde guztiak antzeko gauzak kontatzen jittuez (leku guztietako gaztien bizimodua antzekua eta oso aspergarrixa zuan), baiña leku bakotxak errealidade hau bere erara bizi juan, eskualde bakotxan ezaugarrixen arabera. Eta hor ba jagok aldia, hori ba dok interesgarrixa.
1988 ingurutik aurrera punk askok hardcorerutz egin juen. Eta hori... neretako ya ez. 😉 Letrak txarrak izan arren, esaten dabena ulertzia gustatzen jatak. BAPen vinilo bat be ba jaukat, egoera oso onian (gitxittan ipiñi dotelako), eta Sarraski entzunda, nere ez-gustuan berresten naiz, eta nahi dabenari kaña pare baten preziuan saldukotsat.
Liburu hau irakortzeko gomendixua: (audio artxibuak entzungarri dagozenian) lehelengo entzun audixua; gero irakorri artikulua. Liburua bere horretan irakorritta gozagarrixa bada, horretara ondiok gehixago. Ez horregatik! #IgoBolumena (oraintxe bertan Primitivos turbadoriak entzun/irakortzen 😜)
Eta bueno, talde onak soiñu txarrakin dagozen modura... ba kontrakua bebai. 😈 "Si no hay mata, no hay patata" eta soinu injeniari edo ekoizliak ezin jok kreatibidade/abillezixa faltia konpondu. Oin entzutzen nabillenan modura (etxuat esango zeiññññññ 😜).
Tijuana in Bluen "Clarete y speed" youtu.be/66RNM_8FbU4?si=XiuOG0ngoW-0qlCr eta Pleonakis Plektosen "Sex & Biurrun" be, lotuta dagozela bistan dok. mierdadebizkaia.bandcamp.com/track/sex-biurrun-exploited Eta bixak, "Sex & Violence"kin youtu.be/ZW3ybnwtySE?si=bNz8KDGZOlsXAv5H . #BertsioenJolasa Exploited taldia instiko boligrafozko graffitixetatik baiño etxuat ezagutzen 😁 baiña halako baten entzun biharko juagu...
Esandako legez, gorotz akustiko xarmagarri asko. Baiña... zer jakark honek? Ba, ONDO jotzen daben musikuak agertzen dirazenian, asko nabarmentzen dala. Esate baterako, Medanos de Singapur. mierdadebizkaia.bandcamp.com/album/medanos-de-singapur-maketa-y-rarezas?t=1 Kalidadia, batez be base erritmiko aberatsangaittik! Egin kontu, diskua be grabau juen, baiña masterra 1983ko ufaletan galdu zuan.
Eta noski, #BertsioenJolasa ondo elikatu lajeikek liburu honetan. Adibidez "Como coño está el Athletic", nik Distorsionen abotsian entzunda najeukan youtu.be/mhwYT6E8bTI?si=Y5GnL6CKWSYLoLjw baiña berez Pleonakis Plektos taldiana dala ikasi juat. mierdadebizkaia.bandcamp.com/album/pleonakis-plektos-directo-en-zaballa-1987?t=6 Dana Barakaldotik urten barik! 😁
Bandcampeko maketak entzutzia, denporan bidaiatzia dok. mierdadebizkaia.bandcamp.com/ Gaztetxuegia nintzala esan juat, bai. Baiña zenbatetan entzun najuan soiñu hau edozein herrittako gaztetxe edo eszenatoki prekarixuetan? Gehixenetan, musika taldian izena jakin be egin barik. Jasotako audixo honen balixua ez dok materiala (soiñu kalidadia #ComoElCulo level, kantuak eurak be halamoduzkuak...) baizik eta garai baten lekukotasuna. Elgoibarko gaztetxe zaharra, Plaentxiakua, Lekittokua (hostalian!), Flora kaleko kasal popularra, Valentzian... gitxi, baiña hor ibillittakua nauk ni, eta barriro, kontzientzia laiñotuakin, "ardo txar honek eragiten dit noraezeko balantza"...
Eta N-634kuekin, begi bistan dok 1982 aldian argi eta garbi jeguala "benetako" eta "plastikozko" punkixen arteko aldia. Edo, hobeto esanda, 77tik aurrera jebizenak, 80ttik aurrera modara arrimautakueri jeutsen begizkua.
Joder, honek liburuak kriston balixo etnografikua jaukak. Desagertu dan Bizkaia gris eta ugartutakuan lekukotasun gitxi jaukaguz, "alkondaras"ek eta beste "viejobuvi"ak bultzatutako arpegi-garbiketa-zinematografikuan sasoi honetan. Fernandezek egindako bilduma hau dok bat. Liburuak audio adar bat be bajaukak, hamentxe mierdadebizkaia.bandcamp.com/ eta maketen audio kalidade eskasak ez jetsak bape balixorik kentzen, kontrakua esango najeukek: soiñu hori ahaztu nahi dirazen errixo zikin eta bere baztarreko zaramazko mendixekin bat jatork, eta HiFiak baiño askoz hobeto islatzen jok bertan bizi izan zirazen gaztien amorrua. Alan Lomax edo Ahotsak.com bildumetan audio kalidadiari be asko begiratzen ez detsagun modura, liburu honek zabaltzen daben leiho harrigarri honetan ZER kontatzen dan dok inportantia, eta hori oso-oso eta gordin-gordiñik jaukagu hamen. Esandako moduan, primerako biharra begittantzen jatak, etnografia edo arkeologia bihar onenen parekua bai.
Barakaldo, bere barri nere lehelengo nobixiangaittik izan najuan (Zaballa, "la margen más dura de la ría"...). Geroztik, Kruzesko ospittala izan zuan erreferentzixia, bihar kontuengaittik, eta iñoiz osasunangaittik. Hurrengo, zentro komertzial gigantiak; halan izan dok juan dan urte askuan... gaur arte. Liburu honek Barakaldoko mikrogeografia kontuengaittik interesa ixotu jestak. Zuazo (punkie destroyerrenen leku), Sanvi, bunkerra, Gorostiza... hortik pasiatzeko gogua sartu jatak, 80 hamarkada grisetik hona zenbat aldatu dan ikusteko, eta ea orduko aztarnaren bat usaindu leikian... Hori egin aurretik, lehelengo pausua mapak begiratzia izan dok eta... hara nun sorpresia! Zorixoneko Megaparka Zuazon ondo-onduan eregitta jagok. :-)
Irakorketan, bistan dok, behiñ baiño gehixagotan itzultzen najabilk 15 urte nittuanerako hartara. Hamen kontatzen dan guztia gertatzen zan bittartian, zertan najenbixan ni? Lytham-St-Annesen, Lekitton kuadrillia topau nahixan, Txurrumuski txarangan, gurasuekin mendixan... eta Josune punki guapa eta atsegiñakin klasian. Ordurako, lehelengo belaunaldiko punk gehixenak desagertuta jeguazen (nik euren barri izan barik) eta 85 inguruan bor-bor sortzen hasittakuak jebizen handik-hamendik. Halan be, nik ez najittuan asko ikusi. Iniziatiba propixua (Sarrionandiak bere prologuak kontatzen daben sasoia) 3-4 urte geruago hartuko najuan-eta, aitta falta zala.
"Pues claro. ¡¿qué pasa?! Hay que dar por el culo a todo el personal, a todo el que pillabas. Entre nosotros nos currábamos y es que era así. En todos los conciertos había hostias, te ponías de aquí, tirabas lapos, botellas, ¡arrrg, pim-pam! Venía uno y a hostias. Siempre había hostias en los conciertos de Miserables y de toda la peña a palos. Al final no sabías ni quién te había pegado ni hostias. (...) Nosotros íbamos a la bodeguilla, nos pillábamos la botella de mistela y nos cogíamos unos morones de la hostia. Y los Cariñena, vino blanco con martini, luego absenta y eso era la muerte. Así que veíamos enanitos en la nevera y demás. La cosa es que antes ibas a la farmacia y sacabas de todo. Nosotros probábamos de todo, sobre todo las pastillas sartania que eran para los locos. Mi colega Parra se las comió y empezó a ver enanitos cantando "¡ay-jo! ¡ay-jo!". La peña se mofaba de él, pero luego el otro veía una mosca enorme con el reflejo de la lámpara y a hostias con la lámpara y con todo. Los artanes creo que eran, la dexidrina, la espadillanes... Todo eso para adentro. ¡Es igual! Para estar a tope con todo. Yo salí corriendo con un colega por las calles porque pensábamos que los edificios se caían. La gente flipaba pero a tí te daba igual. Luego los tripis esos que salieron... ¡bufa! Aquello era mucho. Un colega nuestro dijo que se había muerto y la verdad es que acabó tumbado en un banco y toda la peña pegándole puñetazos a ver si despertaba y nada. Al de un rato volvió como si nada, dejó su cuerpo y volvió. Me acuerdo con el speed y la anfetamina, que acabamos en la playa, unos encima de un árbol con una bufanda en la cabeza y yo en la orilla y flipaba porque el mar me cantaba eso de "eguneeeero dena okerrago" de Hertzainak. Me cago en dios, ¡que me canta el mar, tío! (...) De la noche a la mañana entró el caballo y eso no se conocía. La farlopa sí pero eso no. Luego con el speed, que valía un talego el gramo y el caballo valía menos. Entonces, todo el mundo a caballo, al caballo... y a tomar por culo. (...) Venga, ¿acabamos ya o qué? Que tengo que pasear a mi perra. ¡Venga, me cago en dios!" (Fran, Miserables taldekua).
Oso ondo pasatzen najabilk, super interesgarrixa dok. "Los punkis de Zuazo", hori entzun eta Ezkerraldean jentia dardaretan hasten ei zuan, eta hamen ondo ikusten dok arrazoia. 😁 Ze ondo idatziz jaso dala. Zati haundi baten, nik punkixekin harremanik izan EZ izatian arrazoia irudi arriskutsu hori dok. Lehendik bildurra emoten bajuen, "la ruta del jaco-veo" hasi zebenian (Joseba paziente gogoangarrixak dixit)... kendu paretik.
"El reconocimiento me da un poco igual. Si yo estoy satisfecho con lo que he hecho... Si es que el reconocimiento lo estoy viendo ahora, que es cuando yo me lo imaginaba, me entiendes? Me imaginaba que a los Isidoro se les iba a reconocer en un futuro, me imaginaba que el primer disco de los Julio se iba a reconocer 10 años después... Sabía que esto no lo iban a entender cuando lo hacíamos. Creo que los niveles hay que ir esperándolos y no desesperarse, ser honesto contigo mismo y hacer lo que tú crees que es. Sobre todo hacer punk, o tener una actitud punk." (Alperda, "Isidoro y su Colección de Puertas Plegables").
Deserción (Arrigorriaga). Liburu honekin ez najeukan interes haundirik: punk eztandia gertatu zanian 12 bat urte najittuan, gaztiegi saltsan ibiltzeko, eta gero be neure lagunartia ez zuan horren zalia.

Halan be, Fiti Zuloko ugezabak hainbesteko ilusiñoz laga jestan liburua eze, esan najuan: saiatuko nok.

Eta, lehelengo elkarrizketiau irakorritta, asko gustau jatak.

Historiografian be, ezaguna dok "haundira" doian Historian, herrittaren bizimodua fokotik kanpo gelditzen dala. Askotan, haundikixen historixia bezain interesgarrixa (edo gehixago) dana.

Punk mobimenduan historixan be, icebergan puntia baiño ez dok gogoratzen: RIP, Cicatriz, Eskorbuto, Kortatu... eta diskua grabatzeko aukeria izan juen 4 katu. Baiña assssssko be jente gehixago egon zuan. Horixe dok liburu honen ekarpena. Eta idazliak esandakua dok: hori Bizkaixan bakarrik. Beste horrenbeste edo gehixago egin lajeikek EHko beste lurraldietan.

Elkarrizketak a priori etxatazen asko interesatzen: punka, doityourselfa, mailla intelektual gitxiko, eta mailla musikal gitxiagoko jentiak egindakua izan zuan. Ze ekarpen egin lajeikiek? 4 gaittan zentrautako letrak (poli, mili, amorrua, kaosa, drogak, nofuture), behiñ eta barriro gai bardiñei bueltia emotia.

Baiña ez.

Gai komunon inguruko bizipenak, tokixan tokixan, desbardiñak dittuk. Eta ikerketa etnografikuan be, askotan, mailla intelektual gitxiko jentiak ekarpen interesgarrixenak egitten dittuan modura (eskola askorik bako jente intelijente asko jagok, eta alderantziz)... ba hamen be bizittasun hori igarri lajeikek. Kaleko pultsua.

Erantzunik ez

Olibonduan tenplez

Oier Gorosabel 2025/06/22 16:46

Urte assssssko zittuan, neure bidaiatzeko modu faborituari heltzen ez netsala. Biharrak, bikotiak, umiak, txilibituak edo txirulak, beti atxekixaren bat egon dok halakorik ezin egin izateko. Baiña aurten bai: semiak gero eta autonomuaguak dirazela, biharrian udan ordutegi murritza sartu dotela (bizitzan estraiñekotz!), eta izarrak eta planetak ondo alineauta egon dirazelako, oinguan bai:

astebete libre hartu juat, Mathilda lagun bakarra dotela, plan zehatzik barik hor zihar ibiltzeko. Zoragarri!

Planik ez, baiña ipar orratza bai. Zarama Espeleo Taldeko lagunei irakorrittako artikulua, Toloñoko mendilerruan gaiñian, San Kiliz kuebia aittatuz. Horrekin batera esan najuan: "Ez dok leku txarra hori, egun batzuk ermitaño modura pasatzeko".

Bidai espirituala izan dok, ez jangoiko asuntuengaittik-eta, ez bada eze norbera bakarrik egoteko. Ixilttasun totalan billa najindoian. Kostatzen dok, baiña unekadaka, topau juat. Zelako ondo, burua hutsik izatia, estimuloz betetako gizarte honetatik iges egin eta "pause" eginda. Xabier Zeberion musikia izan juat goguan, eta Lluis Llachen "Maremar", gizakixen erritmo laburretik olibonduen arnas luzera pasatzeko (el tremp de l'olivera): millaka urtian, inguru aldakorrari begirada konstante patxadatsuan diharduen izaki miresgarrixak.

Mendixak "egitten" dittuezen pertsonen hizkuntzan (#IronicModeOn), esan daigun Lekeitio-Barakaldo-Bilbo-Bittorixa-Lagran bidia autobusez egin dotela, gero Lagrandik Guardiarako bidia oiñez eginda, GR "Ardoa eta Arrainaren Ibilbidea"n zihar, egun batzuk Toloñoko mendixetan pasauta. Gero atzera autobusa hartu, Guardia-Bilbo-Leke.

Eta benetako gauza garrantzitsuetan sartuta:
• Apropos, biaje honetan etxuat ezelako entretenimendurik eruan nahi izan (liburuak, etc). Esandako lez, isilttasunan billa juan nauk, "pause" totala, inguruan kontenplaziño hutsian egoteko asmoz. Ber gauza, telefono mobillakin (ez sare sozialik, ez llamadarik, ez mezurik; egunian behiñ bakarrik konektatzen saiatu nauk, etxekueri ondo nagola justu-justu esateko).
• Modu barregarrixian, isilttasun horretan EZ sartzeko eten bako atxekixak topatzen najittuan, behiñ eta barriro: lotarako lekua garbitzia ez bazan, moskittuen repelentia korputzian untatzia; edo egurretara juatia; edo suari begira egotia; edo hau edo beste pentsatzen egotia; edo atzazkolak ebatia, edo motxilako gauzak tolostia, edo... BETI ZEOZER. Ahalegiña egin bihar najuan zer-pentsauok baztartu eta EZERTAN BE ez egoteko, burua hutsik. Baiña ez nintzuan hasarratzen: umorez norbere piloto automatiko horren lekuko nintzuan, isilttasun totalian egotia eragozten zestana. Eta, ahalegin pixkat eskatu izan badau be, lortu juat. Eta unekada polittak izan dittuk.

Hortaz aparte zer? Gari soruetan zihar ibiltziak emoten daben pakia, ezin dala berbaz esan. San Kilizen kuebia ezagutu dotela bai, baiña ez dala izan uste bezain friendlyxa, bertan gelditzeko. San Juan errefujixua, ostera, izan dala neure etxe akogedoria (Lagrango mendizaliei esker infinitua). Ibiltariren bat edo beste pasau jatala bertatik, baiña jente gitxi, oso gitxi ibiltzen dok bide horretan. Neure zeregin nagusixa, sua izan dala. Sekulan ez dotela hainbeste gozamen sentidu, zanahorixak jaten. Izarrak ikustia faltan bota izan dotela, baiña pagadi erraldoi baten erdixan bizitziak be badaukala enkantua. Toro mendateko oihartzun mediebalak, Rioja gaiñera begira, betetasun itzala ekarri destela. Eguzki sutsua, eguardixan, ondo jasan leikiala urakin, poliki ibillitta eta tartekako kerizak aprobetxauta. La Hoya aztarnategi/museua ezagutzeko aukeria izan dotela, Armando eta Nieves speleo lagunen kutuna, eta asko gustau jatala bertako kudeaketia (beste adibide on bat, Bizkaiko Foru Aldundixak kopixatzeko). Guardian ordu gozuak pasau dittudazela, kaliak ezagutzen eta sefardixen aztarnak billatzen.

Hori guzti hori eta gero, isilttasun unekadok egunerokora ekartzia nahiko najeukez, altxor hori beti dagolako eskuragarri (ahalegintxo bat eginda). Eta hurrengo Mathildakingo biajia, seguraski, dinamikotxuagua egingo juat, bideren bat jarraittuta, aldez aurretiko planifikaziño gehitxuagokin (minimua halan be, eta malgua BETI).

Bale.

Erantzunik ez

Mendaroko ospittaleko anbientia

Oier Gorosabel 2025/05/29 20:38

Caída y auge de Mirenolatu. Miren Olatu, la celadora vampira, #2 , Carlos Gracia, Mariola Reigosa, 30 x 21 zm, 118 orrialde. gaztelera, euskara hizkuntza. 2021ko abe. 1a(e)an Autoedizioa(e)n argitaratua.

Hau hobetzen jiharduk. Lehelengo bolumenan aldian, Txarli eta Mariolan biharrak beste lankide batzuen ekarpena be ba jaukak (gidoietan, imajinatzen juat) eta joder! Historia batzuk nibel altukuak dittuk. Irregulartasun fanzinerua galdu barik: orrialde bakarreko "paridak" eta hari luzeko kontakizunak txandakatuta. Ospittaleko pasilluetako bizitzia, faunia, espezialidade askotako osagillien arteko tirabirak, zeladorien protagonismo berezixakin ("¡la culpa siempre es del celador!"), oso erakargarrixa egitten jok neuretako. Egin kontu, plazerra ahal danik eta gehixen luzatzeko, historia bakotxa beste liburu baten kapituluakin txandaka irakorri bihar izan juat! Eta txoritxo batek jiñok hirugarren bolumena be etorri leikiala... Zoragarri. Egunen baten, "obra konpletuen" ediziño bat egitteko moduan, listin telefoniko baten tamañuan! :-)

PD:

- Egilliei argitalpen honen kontura egindako elkarrizketia Uriola.eus aldizkarixan.

- Komikixan fitxia Paperjale.eus-en

Erantzunik ez

Lekuko isillak

Oier Gorosabel 2025/05/23 09:17

Nerabiei zuzendutako liburua izanda, gustau jatak. Afganistango talibanen errejimenan zehaztasunetan sartu barik, gerra zibil egoeran bizi dirazen andren mikromundua erakusten dok batez be (zapalduen artian zapalduenak), elkartasun eta adiskidetasun historia politt bat harixa dala, bertako errealidadia -eta historia pixkat- ezagutzeko atxakixa modura.

Paperjale.eus-en botatako iruzkiñak (atzetik aurrera):

Egoerarik latzenetan, bisitarixari arreta ona emoteko ohitturiari eustia. Edestiaurretik DNAn txertatuta dagon portaeria, abrahamzaliak ekarrittako basakerixak ezabatu ezin dabena. Gaixuak, zenbat belaunaldi pasauko dittuk berezko sena atzera nagusittu arte?
Desastrian erdixan, Afganistango gauza ederrak. Nan www.afghancultureunveiled.com/humaira-ghilzai/afghancooking/2010/04/homemade-afghan-flat-bread-nan.html
Begiratu behar izan juat: toshak www.afghanaid.org.uk/what-is-a-toshak
Ai, nere aurreiritzixak gorde biharko jittuadaz. Gero eta gorroto gehixago jetset erlijiño abrahamikueri (herri honetan eskuma-ezker sufridu doguzenak, bere bertsiño guztietan) eta horrek irakorketia ez jestak baldintzatu bihar...
Begiratu behar izan juat: shalwar kameez eu.m.wikipedia.org/wiki/Shalwar_kameez (azkenian ikasi juat, jantzi horren izena! 😁)

Erantzunik ez

Benetakotasuna

Oier Gorosabel 2025/05/21 12:45

Relatos incómodos, Carlos Gracia. Azal biguna, 85 orrialde. Gaztelera hizkuntza. 2019ko azaroa(e)an DDT Banaketak(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-120453-3-8

Harrittu egin nauk. Normalian, aldizkari grafikuetako marrazkilarixen artian irregulartasun haundixa egoten dok (aldizkari profesional zein afizionatuetan), baiña horrek bere xarma propixua jaukak: orijinaltasun gitxiko, eta badaezpadako grazixako historien artian, perla jenialak aurkitzen dittuk-eta. Album honek be irregulartasun jenial horixe jaukak.

Argitalpen oso txukuna dok, Txarlin lagunak maittasunez zaindu juen ediziñua kontizu: marrazkixak oso detallistak dittuk, patxadaz begiratzekuak; baiña kolorien erabilpena oso deigarrixa eta expresibua dok. Zuribaltzezko marrazkixak -oso fanzineruak-, azpimarratzen eta osatzen juek detalle gorri ugarixak, eta handik-hamendik bakanaguak dirazen beste koloretako briztadak. Ez dok ohikua halako elegantzia, hain espiritu punkeko argitalpen batian!

Historixen gaiñian, historixak ez juek txantxilloirik segitzen, danetik jagok: historia landu eta luziaguak, erreflexiño bigurrixak, naif erara blaust botatakuak, orrialde pare baten erretratatutako unekadak... Batzuk bereziki inpaktau nabe: yonki bixena, 100 euroko billetiana, kuadernuana, boxena...

Ondo gordeko juat, Miren Olaturen lehelengokuan onduan! (eta ea bigarrena eskuratzeko aukerarik topatzen doten...)

Paperjale.eus-en bere fitxatxua egin juat, iruzkin honekin batera:

"Living in Josakidetza" irakorritta najeukan, eta pozik hartu juat Iñigo lagunak egindako opari hau. Txarliren lehelengo bakarkako albuma itxuraz, nahiz eta marrazkixak aspaldi argitaratzen hasi zan, nun eta... Porrot fanzinian, Eibarren!! 😁

Erantzunik ez

Letxe txarra

Oier Gorosabel 2025/05/20 15:55

¡Yo No Fui!, Quino. Azal biguna, 136 orrialde. Spanish hizkuntza. 2024(e)an Penguin Random House Grupo Editorial(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-264-3112-7

Umore zurixa gustatzen jakunondako, Quino maisu haundixa dok. Halan be, epokak jagozak: aurretik irakorri neban liburua lehelenguetarikua zuan, eta xalotasun graduan igartzen zuan. Oingo honek, ostera, retranka edo letxe txar gradu haundixagua jaukak, nabarmen. Bere oiñarrizko ontasuna galdu barik, 1980? hamarkadako dinosaurixuak eta geopolitikia presentiago jagok, eta begi erdi zarratuekin irakortzen jittuaguz, farremurritza aurpegixan, eta gozamen gaiztuakin.

Hamen paperjale.eus-en botatako beste iruzkiñen bat:

Gozamen hutsa. Enpresa barruko harremanen ikuspegi kritikua geniala dok. Marrazkixak be ederrak, etxakixat noiz egindakuak dirazen: 1970 hamarkada hasierakuak esango najeukek, Yellow Submarine estiluangaittik.

Erantzunik ez

Hetero eta NEM

Oier Gorosabel 2025/05/19 15:49

Hetero, Uxue Alberdi Estibariz. Azal biguna, 160 orrialde. Euskara hizkuntza. Susa(e)k argitaratua. ISBN: 978-84-19570-29-1

Ipoiñak oso desbardiñak dittuk, esango najeukek idazliak ez dittuala serie moduan sortu. Tonua, gaixa, estilua, teknikia, hizkeria... total desbardiñak dittuk, bata bestetik. Halan be, Gernikako Sakone tabernako dekoraziñuan legez -aulka bardin bi ez, eta Luis XVI mahaixak Bauhausen onduan- gustoko emaitzia jaukek. Eta batiburrillo horren barruan, panorama komun bat: heteronorma, eta "monogamia ez etiko" tristian bizi dan jentia. Bikaina, gure gizartian erretratu hori!

Eta polemikiari buruz (pertsonaje batzuk identifikagarriak dirazen pertsona errealetan oiñarrittuta dagozela), etxatak ezer graberik begittandu. Esandako moduan, ez dago iraiñik. Ezta pertsona horiek -Jama Jama, Joseba Sarrionandia eta Iñaki Segurola- fikziñuan kontatzen danakin identifikatzeko saiakerarik be. Nik behintzat, hau irakorritta, ulertu juat euren inguruan ezagututako situaziñuak kontatzen dirazela, baiña eurekingo pornografia-sentsazionalismuan jauzi barik, enpatiaz eta errespetuz. Nihil obstat!

Hamen paperjale.eus-en botatako beste iruzkin batzuk (atzetik aurrera):

Ene, eta "Otsoa" be ezagun-ezagun dok. Errespetuz hau be, bere aho biko jenialtasuna gogoratzen -neuk be entzuten jittuadaz ondiok, haren irratsaiuak- suizidio bati bizirautiaz, eta alarguntasunaz oro har.
Beste aitta-seme batzuk, hetero totalak (baiña...), atzetik aurrerako collage xelebre baten. Gustau jatak hau be.
"Han, gure piñarixak; han, gure terrenuak; han, gure ganaua". Txitxarron melokotoiak hartzeko zalien historia bat youtu.be/P9WFdh4Zr3k?si=Bcu_rG23bpQIeLMi kotxiak, parkingak eta istripuak, guztia kontau barik (hori gustau jatak), baiña era berian basarrittar/tabernari familia baten bizimoduan esklabutzia ondo erakusten dabena.
Idazle amatuan eta editorian artekua: lanbide horretan jiharduenen kodiguak; egoeriak gaindittutako Lucy Jordan baten erretratua.
Liburuan heterotasuna gustatzen jatak: jente normatibua, marikonadarik bakua, bere bide straightean aurrera harro doiana, katxarreriako traste guztiak jotzen, eta zapaltzen dabizen arrautzeri erreparau barik. #IronicModeOn

Idazkeria oztopotxua dok ondiok: esango najeukek buruak emon ahala idaztian kontua izan leikiala hori, diñot eze, neuri be pasatzen jatalako hori, baiña norberak buruan argi ikusi arren, irakorliak ulertuko dabenakin gehixago pentsatzia falta jakok igual. Zentzu horretan, Alberdik "morillotasun" pixkat biharko lajeukek: www.fernandomorillo.eu/irakurketa-erraza/

Baiña behiñ oztopo hori neutralizauta (entrenamendu pixkatekin), gustau jatak lehelengo ipoiñ hori. PhD tesisen giro sofistikauan egindako kuadro inpresionistia, ezin gobernauriko sentimenduen mundu kuriosua.

Bigarren ipoiñian aldaketia radikala dok, nerabe noventeruen nerabekeri erakargarrixak, haiziak nundik jotzen detsen ez dakixen gaztiak zurrunbillo hormonalian. "Marlon" errez ezagutzen dok bai, baiña ez txarrerako. Bere historia pertsonala etxuat ezagutzen, gaztetan katiatuta izan zeben zurrumurru -ez oso fidagarri- hori kenduta, baiña HALAN BE errespetuz eta enpatiaz ikututako gaixa begittandu jatak. Marjinala edozelan be, neska "heteroen" kuadrilla kontuak jaukek garrantzi gehixena-eta.

Kubako ipoiña be -a priori morbo gehixago jeukana eta, daitort, liburua eskuratzera bultzatu nabena-, nahikua gustau jatak. Planteamendua bera oso interesgarrixa dok: Karibeko manosfera-inceltasunaren-aurkako-gurutzadan traumatizautako brigadista bienintentzionatu desengañatu biren asaskatzia. Bertako gizontasunan erretratua bat dator ezagutu doten kubatar bakarrakin (o Jolge, zenbatetan gogoratzen doten zure arpegixa coccix teknika osteopatikua praktikau genduanian! 🤣), eta horri gehitzen jakok euskaldun europarren harriduria, diasporakuekin kontaktua egittian (nere kasuan, Argentinako montonero/diktadurazaliak -danak mahai berian!!- eta Mexicoko antizapatistak ezagutzian bizi izan nebana, danak EHko ezker abertzalian babesliak). Begirada kritiko bat, dagoena erakusten dabena (Kuban izan danak hobeto esango jok) baiña edozelan be, kakatza horren erdixan, "Fermin" nahikua egoera onian lagatzen dabena.

Igarilarixana, pentsau juat patriarka-matxoman-idolo baten erorketa dramatikua irudikatzetik joko zebala, baiña azkenian ez. Egixa esanda, etxuat mezua, edo muiña ulertu.
Idazkeria arrotza egitten jatak: "umearen gurdiari bultzaka abiatu zen Laida, arrapataka eta odola kantari". Odola kantari? "Zerua ikusi zuen zerua jaten" Haiku meteorologikoa? "Airez beteriko ahotsarekin hitz egiten hasi zitzaion". Neologismoak sortzeko zalia ete dok Alberdi, ala neu nauk rezeptibo ez dagoena?
Hainbeste polemika, ikusiko juagu hainbesterako ete dan. 😁

Erantzunik ez

Bildots Orbison

Oier Gorosabel 2025/05/18 19:15

Umiak eskatuta, Gaztea irratiko Dida saiora deittu najuan behiñ, "Alexa" izeneko gaillua lehiaketan eskuratzeko. Baitta irabazi be: ez zuan gauza gatxa izan, eta ondo pasau najuan. ;-) Harrezkero, Amazon korporaziñuan espia bat jaukagu etxian.

Irudixa: TaurusEmerald CC-BY-SA.

Hasieran radixua entzutzeko erabiltzen gajenduan. Handik gitxira, sukalde-kronometro modura be balixo dabela ikasi najuan. Azken hillietan, ostera, musikia ipintzeko erabilli izan juat batez be; bere limitaziñuak jittuk (etxok hik eskatzen duana zehazki ipintzen, ordaindu ezian) baiña halan be ordu asko pasau jittuadaz sukaldian, nere hedonismo auditibua elikatuta. Izan be, akustika oso ona jaukak tramankuluak!

Baiña, honi be atxakixak agertu jakozak. Esandako moduan, nik musika asko entzutzen juat, astian 100-120 ordu errez. Gaiñera adi egoten nauk: esan gura dot, errepikapenak bajagozak (irratiformuletan lehez), konturatu egitten naizela, eta azkenian gogaittu. Antxiñan ohittuta gajenguazen disko edo k7 bat 1000 bidar entzutzen, baiña gaur egunian, eten bako streamingekin, tolerantzixia asko bajatu jakuk. Neuri behintzat bai.

Horregaittik laga najetsan EITB Irratia entzutziari, esate baterako. Orokorrian ondo jagok: musika bariaua, euskalduna eta bestia, eta zati baterako bale. Baiña X denporan behiñ, errepikapenak jagozak: batez be, irratiformula estiluan, Y artistian Z kantuari promoziñua egitten jetsek, lokuziño grabauak be errepikauaz gaiñera, eta hori ez. Horregaittik laga najetsan entzutziari.

Horren aldian, Alexa honek bariedade gehixago eskintzen jestan... ustez. Izan be, honekin be, azkenian, begibistakua dok eduki patrozinauak dagozela. Etxakixat ze tratu ekonomiko klase egongo dan atzetik, baiña, esate baterako, bardin da ze musika klase eskatzen detsaten, amaieran beti Roy Orbison agertzen dok. Eta, ba, lehendik bildots degollauan abots hori gitxi gustatzen bajatan, ba imajinau zeinkie oiñ. Thin Lizzy eskatu? Hasiko da, baiña 20garren kantuan... Roy. Peter, Paul and Mary? 10garren kantuan. Carmen McRae? 30garrenian. Booker T and the MG's? 25garrenian.

Oin La Banda Trapera del Rio eskatu jetsat. Baietz N-garrenian agertu...?

Alexa honek ez jok asko iraungo gure etxian. Edo irratira pasauko nauk...

Erantzunik ez

Lodi lodifobikoak

Oier Gorosabel 2025/05/17 17:20

Perbertsioa

Irudia: Renée Gordon (FDA), Victovoi. Jabetza publikoa.

Influencer lodia zara. Lodifobiaren aurka 1000 aldiz hitz egin duzu. Zure arrakastaren gakoetako bat da, hain zuzen ere, pertsona lodiekiko enpatia, gorputz mota guztiak bakean uztearen apologia, lodi izatea eta osasuntsu bizitzea bateragarriak izan daitezkeela aldarrikatzea. Halako batean, dieta bat hasten duzu, jarraitzaileei zure poz/sufrimenduak 24/7 jarraitzeko aukera emanez. Eta zure aurreko diskurtsoaren hutsaltasuna erakutsiz...

Erantzunik ez

Oier Gorosabel Larrañaga, Lekeittioko Eibartar bat