Garagoittiko Orakulua

Liburuan, alemanen historixian bezainbeste pixu jaukak "historia hori argitzeko egindako ikerketen" historixia. Esango najeukek, Arrizabalagak kontatzen dabena, herri memorian gordetako edozein historia jaso nahi daben edozeiñek segidu biharko leukian prozeduria dala. Gustau jatak, markina-xemeindarren hizkera bizixan eragin haundixa dakan batueran kontauta dagolako, eta nik neuk bertan, iñoiz egindako etno-bilketak (Urberuaga, Jose Sagarna...) gogoratu destazelako.

Argi dagok, 60 eta 70 hamarkadetan hain ugarixa izan zuan nazi ezkutuen gaiñeko literaturiak (nobelak, pelikulak...) bazekala fundamenturen bat, bai. Eta zelako barre zantzuak egingo jittuezen eurak, despiste jokuan, koktelak eguzkittan hartzen! Jakiña: hórrek gauza guztiok urriñeko modura ikusten genduzen; zeiñek esango leuke nazixok gu ibiltzen giñan lekuan be ibiltzen zirala, Karraspixon baiñua hartzen-eta! Liburuan ez da horretan sartzen, baiña Lekitton be Otto Skorzeny eta bere konplizien arrastua jarraitzeko pista onak emoten jittuk.

Orokorrian, liburua espero nebana baiño gehixago gustau jatak! Pare bat egunian iruntsi juat, irakortziari laga ezinda. Azken kapitulua bakarrik egin jatak pixkat astuna (Wilhelm Malleten datu bilketia exhaustibua dok, imajinatzen juat etorkizuneko ikerketak errezte aldera). Bestalde, alemanen puzzlia osatzeko piezen faltia dala, ezinbestian hari soltiak eta konjeturak gelditzen dittuk han-hemenka; baiña egilliak argi jiñok zer dan sigurra (froga dokumentalekin), zer zalantzazkua eta zer ezezaguna. Hutsuniak inferentziez ez betetzia gustau jatak.

Grazixia egin jestak manta elektrikuan kontua. Markina-Xemeinen urte asko egin najuan biharra, eta konturatu nintzanez, paziente askok jetsen bildurra manta elektrikuakin lotan gelditziari. Oin bajakixat zergaittik.

Gauza kuriosua: pelikulia bi bidar ikusi juat, astebeteko tartiakin; eta bigarrenian, gehixago gustau jatak lehelenguan baiño.

Juan dan astekua be gustau jataan; baiña arrazoiren batengaittik, begi kritikua zorrotzago eruan najuan, eta falluak etaratzen ibilli nintzuan. Danak lorak euforikoki bota eta bota zebizen eta ez nintzan kortapedos izan nahi, baiña azkenian batzuk hasi giñuazen ahua zabaltzen. Haritxo honetatik etaratako tut pare baten laburtuta:

• Malvarak: Irati filma tira... Ondotxo. Agian hype-agatik edo izango da baina ez zait hainbeste gustatu. Gauza gehiegi sartzeko antsia nabaritu diot, CGIa makal, arku erromantikoak ez du hanka ez buru, gaiztoa oso gaiztoa da zergatik bai... / Baten bat ari omen da esaten geure Braveheart-a dela: Ez, ixo, bilatu laguntza. / Baten batek esan zidan "Conan el barbaro" zela baina euskaraz: Oxala / Vasco txarra naiz: BAI / Joan zinemara eta ikusi, way dagoela. Eta oso gustuko duzuenok ez zaitezte flipatu hainbeste.

• Nik: Ados, denean: pelikula guay dago, eta ikusi beharra dago horregatik eta horrelako ekoizpenak bultzatzeko. Baina hobetu zitekeen gidoiean, eta guda/efektu espezialak ere, ehem (baina hemen ulerkorra naiz, bai baitakit gauza garestienetakoa dela, eta, zer kristo, zine zoldatsuaren zalea ere ba naizelako. Bide batez, norbaitek esan bezala, epika serioegia. Detaile umoretsu/xamur/sinpatikoren bat ondo etorriko zen, tentsioa askatzeko.

Oinguan, ostera, beste arrazoiren batengaittik (espektatiba errealaguekin juan naizelako igual?) detalliekin eta "gimmick" ugarixak deskubritzen gozatu juat. Handiko eta hamendiko txoritxuak kontautako gauzak batetik (Errolan, "ajutu ez dugu", Virilaren txantxangorrixa...), ikuslien artian komentautakuak bestetik (zergaittik autozauritzen dok Irati? zer irudikatzen jok txantxangorrixak?), eta nik neuk ikusittakuak azkenik (heriotzera kondenautako franko bixetako bat , Errolanen laguna? Ximenotarren 3 belaunaldixak "konkista aurreko konkista" hasieran, kristautu nahi eta ezinda; "Zer lantzako sasia"aipua...), detalle ugari eta aberatsez betetako pelikulia dala konturatzera eruan najuek. Argitaratu orduko, klasiko bihurtuta. Gauza bera esango najeukek Maitek & Ciak egindako musikiangaittik. Kantu nagusi hori ("Izena duena bada") zuzenian herri musikan errepertorixora juateko modukua dok. Altabizkarko Kantua XIX gizaldixan sortu ez zuan ba?

Esan biharrik etxagok -gehixen aittatu dana horixe dalako- hizkuntzian trataeria oso interesgarrixa dala. Espektakulora begirako rekreaziño-ez-filologikoki-zorrotza izan arren -labar-arteko irudixak, edo gertakari historikuak legez-, ikusle arruntari eremu-sakontasuna emoteko balixo jok, argazkigintzan estiluan. Eta halako bertigo bat...

Aktorien artian, bistan dok, Edurne Azkarate nabarmentzen dok; ez najuan ezagutzen, eta gustau jatak. Dana, baiña bereziki, abotsan trataeria; ez jakixat estudixuan grabauta dagon, baiña lokuziño kanonikotik aldentzen dok, eta horretxegaittik gustau jatak. Batzutan orrua, batzutan marmarra (ulertzeko gatxa! azpitituluak eskertzeraiñok), baiña errejistro orijinala.

Horraiñok boteprontuan idatzittako oharrak; liburuen aldian, etxuat ohitturarik pelikulen gaiñian ezer idazteko, baiña honekin salbuespena egin bihar izan juat. Zorionak ekipuari!

Liburu erdittik aurrera, asko hobetu dok. Igual aurreko txataletan ipiñittako premisengaittik, atezaiñan eta japonesan arteko konplizidade estetikua hobeto ulertu ahal izan juat. Pentsau: printzipioz, asko inporta ez jatazen gaixei buruzko interesa be ixotu jestak! (bizitzian zentzua, etc).

Interesa, eta tentsiñua amaierara arte mantendu dok: oso ondo. Eta amaieran... umorezko (sushi jatetxekua) eta lirismo une bikainak (drogazalian bisittia), eta lekuz kanpo laga naben azken errebueltia (Le Mari de la Coiffeuse gogoratu jestak) eta gero, gusto mingotx baiña ona laga destan liburua. Gin tonic baten modura.

Seme zaharrenan bidez eskuratutako alia. Japongo kultura aberatsan briztada bat: prezio bardiñian ezagutu geinkek kondaira bat, historia pixkat, eta autoriak asmautako kontakizuna. Marrazkixak apartekuak dittuk -Edo garaiko erreprodukziñuak, eta komikikuak- eta paradoxikua dok eze, edertasun hori zatartasuna irudikatzeko be erabiltzen jok marrazkilarixak. Hori, eta detalle ugarixak, amaittu ahala barriro irakortzeko gogua emoten juek. Zelako bihar ona egitten jiharduk Harrietek, halako aliak argitaratzen.

Zelako sorpresia hartu doten liburu honekin. Gaixa ikusitta, ez neban espero iñundik iñora hain interesgarrixa egingo jatanik. Bai, oso ondo pasau dot. Nobela luzia. Argumento landua. Ondo diseñautako tramiak emoten dittuan sorpresak, eta bihurgune sinisgarrixak. Eżagun da atzetik aurrera idatzitta dagola, aldez aurretik prestautako egitturian gaiñian. Pare bat detalle kenduta (justu polizia herbeheretarrak, "kasualidadez" nobelista guztiak ezagutu bihar! Eta batbateko amaieria), asko gozatu doten fast food tipoko artefaktua. Iñok nahi badau, Lekittoko kontsultako kajan lagako dot.

Gustau jataz: Marionen ausentziaren pisua - sexualidade ez normatibuan tratamendua - pertsonaje nagusixen erretratu psikologikuak.

https://bookrastinating.com/book/415922/comment#reviews

Aldaketatxo bat; euskal fedibertsoko lagun batzuei kopixauaz, hamendik aurrera nere arrantza literarixuok bookrastinatuko dittudaz (oin arteko moduan, dokumentu baten apuntau biharrian), gero blogera ekarritta.

***

Idazketa kode arraro xamarra. Txarra ez, baina bestseller ohiko kanonetik aldentzen danez, pixkat gatxa egitten jata irakortzeko. Hori bai: metairakurketa asko dakan liburua, batez be arkitekturia, eliza mediebalak eta arte erromantikua gustuko dabenendako.

Esandakua: nibeleko liburua dok. Baiña esango neuke, berau ondo gozatzeko, nik dakittena baiño gehixago jakin bihar dala arkitekturia, artia eta relijiñuari buruz. Bestalde, ezohiko egitturia (egittura apurtua, lehelengo pertsonan ikuspuntu aldakorra, pertsonajian errejistro desbardiñak) ez da problema berezixa, kontrara: esango neuke ohiko bestsellerren kodiguetatik aldentzia eskertzen dala.

Kuba. Nere inguruko jente askok mirestuta, hain presente leku askotan (idazlagunak, kantuak, elkartasun ekimenak, historia liburuak... ) mitotik harutzago, ez nok sekula sartu bere historixia miatzera. Gogo haundirik be ez najeukan: Moncadako kuartela dala, Granma itsasontzixa dala... takian potian aittatutako izenak, Latam historia iraultzaillien zurrunbilluan, interesgarrixak seguraski, baiña propaganda politikuan eragiñez, entsalada gogaikarrixa egitten jataan, eta sekulan ez nok animau serixuan irakortzera.

Dana dala, liburu honen muiña ez dok aro hori: abiapuntua 50 hamarkadia dok bai, Batista-Castro aldaketia, baiña kontatzen dirazen historixa gehixenak Fernando VII - Alfontso XII sasoikuak dittuk. Oso interesgarrixa: merkatari familixa "trepa" baten jarraipenak Kubako XIX mendeko gorabehera nagusixak ezagutzeko aukeria emoten jok. Baiña interesgarrixena, duda barik, esklabuen gaixa izan dok: buruan dirua eta ospea baiño ez dauken señorituen aldian, Afrikan ehizatuak eta transplantauak dirazen pertsonak, ganauan modura tratauta ("sacos de carbon" eufemismuakin) - une batetik aurrera, kubatar ilustrauen artian honek sortzen dittuan kontraesanak - Afrikatik ekarrittako kulturian zatixak, inposautako kristautasunakin nahastian... Kubako historixa haundixian leku nahikorik izan ez daben (baiña hango aberastasun guztien oiñarrixan dagon) arbaso baltzen lekukotasuna.

Azken fiñian, sinistunak izan ez arren, antxiñako euskaldunen sinismenak interesatzen bajakuz... ze alde dago ba, etnografikoki, Niger edo Kongo aldetik Ameriketara salto egindako Chango, Yemaya etabarrekin? Bajaukat atxekixia nere musika zaharra atzera entzutzeko, honei gauzei erreparauta.

Mamin askoko liburua, edozelan be; oso gustora irakorri dotena, "gehixago jakitzeko" gogua emoten daben ariketa kitzikagarrixa.

Umiak izatia, eta aldia guztietatik on-biharrez emondako aholku zaparradia jasotzen hastia, dana bat izan zan. Interesgarrixa izan zan; eze, hórrek aholkuok, askotan, eredu kontraesankorrekin lagunduta etortzen ziran. Egonezin horri, beste konpadre batzuk modu artistikuaguan erantzun zetsen; nik, noski, ahal doguna egin izan dot eta, pedagogia zientzia jasoegixa izaki, umeologia egittiakin konformau naiz. Horren barruan, ume bat txarto hezteko tip batzuk idazten juan nintzan, aldrebesko estiluan (batzuetan, aholkuak aldrebes emonda hobeto ulertzen diralako). Azkenian, asko zirala ikusitta, eurekin serie bat egittia pentsau neban. Hamen dakazuez danak, bilduta. On egin!

MOMORRÓ TXIKI BAT SORTZEN

I - Errua, bestiena beti. http://eibar.org/blogak/orakulua/421

II - Jatia, mesede haundi hori. http://eibar.org/blogak/orakulua/422

III - Bakarrik, jolastu ez. http://eibar.org/blogak/orakulua/428

IV - Eguneko arropia aukeratzen http://eibar.org/blogak/orakulua/529

V - Nagusixak eguneko menua, umiak a la carta http://eibar.org/blogak/orakulua/530

VI - Dutxako toallak http://eibar.org/blogak/orakulua/531

VII - Berbetia sinplifikatzen; gurasuen lagun taldia desintegratzen. http://eibar.org/blogak/orakulua/841

VIII - Desafiñau arren, txalo http://eibar.org/blogak/orakulua/870

IX - Predator trebator http://eibar.org/blogak/orakulua/predator-trebator

http://eibar.org/blogak/orakulua/momorro-txiki-bat-sortzen-ix

X - Nerabe lodixen eta heldu diabetikuen billa. http://eibar.org/blogak/orakulua/momorro-txiki-bat-sortzen-x

XI - Ventriloquia eta antzezpena http://eibar.org/blogak/orakulua/momorro-txiki-bat-sortzen-xi-ventriloquia-eta-antzezpena

XII - Ahalguztiduntasuna jateko kontuetan https://eibar.org/blogak/orakulua/momorro-txiki-bat-sortzen-xii

XIII - Errealidade birtuala https://eibar.org/blogak/orakulua/errealidade-birtuala

XIV- Kontraesanak https://eibar.org/blogak/orakulua/kontraesanak

XV - Zerbitzarixen erabilpena https://eibar.org/blogak/orakulua/zerbitzarixen-erabilpena

XVI - Zeu bai abilla https://eibar.org/blogak/orakulua/zeu-bai-abilla

XVII - Titiriteruak https://eibar.org/blogak/orakulua/titiriteruak

XVIII - Defcon 3: pitxitxi galduta https://eibar.org/blogak/orakulua/defcon-3-pitxitxi-galduta

XIX: itsas txakur txikixak sustatzen https://eibar.org/blogak/orakulua/itxas-txakur-txikixak-sustatzen

XX - Sociolenguetazo https://eibar.org/blogak/orakulua/sociolenguetazo

XXI - Apartheidaz gozatzen https://eibar.org/blogak/orakulua/apartheidaz-gozatzen

XXII - Bestiekin jolasten ez dakixan neskatxua

https://eibar.org/blogak/orakulua/bestiekin-jolasten-ez-dakixan-neskatxua

XXIII - Botatakuak jaso?? Zetako? https://eibar.org/blogak/orakulua/botatakuak-jasotzen

Zuen momorruan hezkuntza egokirako azken aholkua, guraso amantisimuok. Umetan hazixa ereittia ez dalako nahikua, eta maittasunez jagon bihar da, harik eta txittiak habixatik alde egin arte! Aholku hau erreza da: zuen txikitxuari erakutsi, gauzak hor zihar bota lagata be, beeeeettttti etorriko dala bateronbat atzetik, jasotzera. Halan, gaztaruan -bere muskuluen pixuak garunana gainditzen dabenian-, gizarte osuak parte hartu ahal izango dau zuen umetxuak botatakua jasotzen. Egitteko gauza hoberik ez dakagu eta!

Lekittoko Kiroldegiko gimnasixuan, adibidez, pozez zoratzen gabiz horregaittik.

Jubilatzeko hurre dagon garbitzailliari, eguna alaitzen detsazue, zuek botatako 30 kgtako dozena bat pesa jaso bihar izaten dittuanian.

Gimnasiuan atseden bat hartu bihar daben pertsonia, pozik jezartzen da eskiña baten, gimnasioko jezarleku bakarra zuen jartsixa, ur botillia eta telefonua lagatzeko mahai partikular modura erabiltzen dozuenian.

Zer esanik ez, makiña bat erabiltzera juan eta pertxero modura erabilli dozuela ikusten dabenian.

Eta pertxeruei buruz gabizenez, gogoratzen dozue Covid19 pandemixia? Zelako ondo pasau genduan, baietz? Ba, kiroldegiko aldageletan 2 metroko distantziako mugak ipiñi ziranian, zoragarrixa zan leku libriak zuen erropekin-eta okupauta topatzia. Takillak? Zetako??

Eta aldagelan bertan, zuen ume kankailuak dutxatzian, jaboian potia amaitzen dabenian, zer egingo dabe? Ba pote hutsa bertan laga. Etxian erakutsi detsazuen modura!

Halaxen, guraso amantisimuak, zuen umetxua mundura libre bialdu ahal izango dozue. Dana libre. Porque yo lo valgo, bai horixe. Lasai ibilli; danok kargutuko gara-eta, euren erosotasunakin.

Honenbestian... fly, fly away mundura, little momorrow!

OHARRA: honenbestez, 2023-I-14ian, amaittutzat emoten dot nere "guraso estreinatu berri" fasia; atzetik etorriko dirazenendako, erabilgarrixa izan leikialakuan, momorró txiki bat sortzeko aholku guztiak hamentxe ipiñi dittudaz.

Poliziakuen nobela ona; oso ondo pasau juat, eta 3-4 egunian irunsten dan erritmo bikaiña jaukak, egittura zinematografiko eta ez oso korapillotsu batian. Noiz okertuko, noiz okertuko... egon nok, azkenengo momentura arte (halako liburuak amaieran galtzen juek hauspua...) baiña alde horretatik be oso ondo: banastian egitturia sendua da, eta larrapastara bakarra azkenaurreko kapituluan emoten jok, generoko konbentziñuetan bete-betian jausitta. Egixa esan, barre be egin juat horren kontura (tiro bakarrakin bizitza osoko helburua bete biharrian, #KillerSplaining saiua, eta "onei" hiltzailliari segadia egitten lagatzia...), eta etxok iñondik iñora illuntzen aurretik emondako gozamena. Gazte bati emoteko moduko liburua.