Ebroko frentian: 1000 bidar entzunda, fondoko paisaje bat izan dok oiñ arte. Kanpotar baten ikuspegixak berau (gure burua) interpretatzen asko laguntzen jok.
Mendaroko ospittaleko anbientia
Oier Gorosabel
2025/05/29 20:38
Caída y auge de Mirenolatu. Miren Olatu, la celadora vampira, #2
, Carlos Gracia, Mariola Reigosa, 30 x 21 zm, 118 orrialde. gaztelera, euskara hizkuntza. 2021ko abe. 1a(e)an Autoedizioa(e)n argitaratua.
Hau hobetzen jiharduk. Lehelengo bolumenan aldian, Txarli eta Mariolan biharrak beste lankide batzuen ekarpena be ba jaukak (gidoietan, imajinatzen juat) eta joder! Historia batzuk nibel altukuak dittuk. Irregulartasun fanzinerua galdu barik: orrialde bakarreko "paridak" eta hari luzeko kontakizunak txandakatuta. Ospittaleko pasilluetako bizitzia, faunia, espezialidade askotako osagillien arteko tirabirak, zeladorien protagonismo berezixakin ("¡la culpa siempre es del celador!"), oso erakargarrixa egitten jok neuretako. Egin kontu, plazerra ahal danik eta gehixen luzatzeko, historia bakotxa beste liburu baten kapituluakin txandaka irakorri bihar izan juat! Eta txoritxo batek jiñok hirugarren bolumena be etorri leikiala... Zoragarri. Egunen baten, "obra konpletuen" ediziño bat egitteko moduan, listin telefoniko baten tamañuan! :-)
PD:
- Egilliei argitalpen honen kontura egindako elkarrizketia Uriola.eus aldizkarixan.
- Komikixan fitxia Paperjale.eus-en
Erantzunik ez
Lekuko isillak
Oier Gorosabel
2025/05/23 09:17
Nerabiei zuzendutako liburua izanda, gustau jatak. Afganistango talibanen errejimenan zehaztasunetan sartu barik, gerra zibil egoeran bizi dirazen andren mikromundua erakusten dok batez be (zapalduen artian zapalduenak), elkartasun eta adiskidetasun historia politt bat harixa dala, bertako errealidadia -eta historia pixkat- ezagutzeko atxakixa modura.
Paperjale.eus-en botatako iruzkiñak (atzetik aurrera):
- Egoerarik latzenetan, bisitarixari arreta ona emoteko ohitturiari eustia. Edestiaurretik DNAn txertatuta dagon portaeria, abrahamzaliak ekarrittako basakerixak ezabatu ezin dabena. Gaixuak, zenbat belaunaldi pasauko dittuk berezko sena atzera nagusittu arte?
- Desastrian erdixan, Afganistango gauza ederrak. Nan www.afghancultureunveiled.com/humaira-ghilzai/afghancooking/2010/04/homemade-afghan-flat-bread-nan.html
- Begiratu behar izan juat: toshak www.afghanaid.org.uk/what-is-a-toshak
- Ai, nere aurreiritzixak gorde biharko jittuadaz. Gero eta gorroto gehixago jetset erlijiño abrahamikueri (herri honetan eskuma-ezker sufridu doguzenak, bere bertsiño guztietan) eta horrek irakorketia ez jestak baldintzatu bihar...
- Begiratu behar izan juat: shalwar kameez eu.m.wikipedia.org/wiki/Shalwar_kameez (azkenian ikasi juat, jantzi horren izena! 😁)
Benetakotasuna
Oier Gorosabel
2025/05/21 12:45
Relatos incómodos, Carlos Gracia. Azal biguna, 85 orrialde. Gaztelera hizkuntza. 2019ko azaroa(e)an DDT Banaketak(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-120453-3-8
Harrittu egin nauk. Normalian, aldizkari grafikuetako marrazkilarixen artian irregulartasun haundixa egoten dok (aldizkari profesional zein afizionatuetan), baiña horrek bere xarma propixua jaukak: orijinaltasun gitxiko, eta badaezpadako grazixako historien artian, perla jenialak aurkitzen dittuk-eta. Album honek be irregulartasun jenial horixe jaukak.
Argitalpen oso txukuna dok, Txarlin lagunak maittasunez zaindu juen ediziñua kontizu: marrazkixak oso detallistak dittuk, patxadaz begiratzekuak; baiña kolorien erabilpena oso deigarrixa eta expresibua dok. Zuribaltzezko marrazkixak -oso fanzineruak-, azpimarratzen eta osatzen juek detalle gorri ugarixak, eta handik-hamendik bakanaguak dirazen beste koloretako briztadak. Ez dok ohikua halako elegantzia, hain espiritu punkeko argitalpen batian!
Historixen gaiñian, historixak ez juek txantxilloirik segitzen, danetik jagok: historia landu eta luziaguak, erreflexiño bigurrixak, naif erara blaust botatakuak, orrialde pare baten erretratatutako unekadak... Batzuk bereziki inpaktau nabe: yonki bixena, 100 euroko billetiana, kuadernuana, boxena...
Ondo gordeko juat, Miren Olaturen lehelengokuan onduan! (eta ea bigarrena eskuratzeko aukerarik topatzen doten...)
Paperjale.eus-en bere fitxatxua egin juat, iruzkin honekin batera:
- "Living in Josakidetza" irakorritta najeukan, eta pozik hartu juat Iñigo lagunak egindako opari hau. Txarliren lehelengo bakarkako albuma itxuraz, nahiz eta marrazkixak aspaldi argitaratzen hasi zan, nun eta... Porrot fanzinian, Eibarren!! 😁
Letxe txarra
Oier Gorosabel
2025/05/20 15:55
¡Yo No Fui!, Quino. Azal biguna, 136 orrialde. Spanish hizkuntza. 2024(e)an Penguin Random House Grupo Editorial(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-264-3112-7
Umore zurixa gustatzen jakunondako, Quino maisu haundixa dok. Halan be, epokak jagozak: aurretik irakorri neban liburua lehelenguetarikua zuan, eta xalotasun graduan igartzen zuan. Oingo honek, ostera, retranka edo letxe txar gradu haundixagua jaukak, nabarmen. Bere oiñarrizko ontasuna galdu barik, 1980? hamarkadako dinosaurixuak eta geopolitikia presentiago jagok, eta begi erdi zarratuekin irakortzen jittuaguz, farremurritza aurpegixan, eta gozamen gaiztuakin.
Hamen paperjale.eus-en botatako beste iruzkiñen bat:
- Gozamen hutsa. Enpresa barruko harremanen ikuspegi kritikua geniala dok. Marrazkixak be ederrak, etxakixat noiz egindakuak dirazen: 1970 hamarkada hasierakuak esango najeukek, Yellow Submarine estiluangaittik.
Hetero eta NEM
Oier Gorosabel
2025/05/19 15:49
Hetero, Uxue Alberdi Estibariz. Azal biguna, 160 orrialde. Euskara hizkuntza. Susa(e)k argitaratua. ISBN: 978-84-19570-29-1
Ipoiñak oso desbardiñak dittuk, esango najeukek idazliak ez dittuala serie moduan sortu. Tonua, gaixa, estilua, teknikia, hizkeria... total desbardiñak dittuk, bata bestetik. Halan be, Gernikako Sakone tabernako dekoraziñuan legez -aulka bardin bi ez, eta Luis XVI mahaixak Bauhausen onduan- gustoko emaitzia jaukek. Eta batiburrillo horren barruan, panorama komun bat: heteronorma, eta "monogamia ez etiko" tristian bizi dan jentia. Bikaina, gure gizartian erretratu hori!
Eta polemikiari buruz (pertsonaje batzuk identifikagarriak dirazen pertsona errealetan oiñarrittuta dagozela), etxatak ezer graberik begittandu. Esandako moduan, ez dago iraiñik. Ezta pertsona horiek -Jama Jama, Joseba Sarrionandia eta Iñaki Segurola- fikziñuan kontatzen danakin identifikatzeko saiakerarik be. Nik behintzat, hau irakorritta, ulertu juat euren inguruan ezagututako situaziñuak kontatzen dirazela, baiña eurekingo pornografia-sentsazionalismuan jauzi barik, enpatiaz eta errespetuz. Nihil obstat!
Hamen paperjale.eus-en botatako beste iruzkin batzuk (atzetik aurrera):
- Ene, eta "Otsoa" be ezagun-ezagun dok. Errespetuz hau be, bere aho biko jenialtasuna gogoratzen -neuk be entzuten jittuadaz ondiok, haren irratsaiuak- suizidio bati bizirautiaz, eta alarguntasunaz oro har.
- Beste aitta-seme batzuk, hetero totalak (baiña...), atzetik aurrerako collage xelebre baten. Gustau jatak hau be.
- "Han, gure piñarixak; han, gure terrenuak; han, gure ganaua". Txitxarron melokotoiak hartzeko zalien historia bat youtu.be/P9WFdh4Zr3k?si=Bcu_rG23bpQIeLMi kotxiak, parkingak eta istripuak, guztia kontau barik (hori gustau jatak), baiña era berian basarrittar/tabernari familia baten bizimoduan esklabutzia ondo erakusten dabena.
- Idazle amatuan eta editorian artekua: lanbide horretan jiharduenen kodiguak; egoeriak gaindittutako Lucy Jordan baten erretratua.
-
Liburuan heterotasuna gustatzen jatak: jente normatibua, marikonadarik bakua, bere bide straightean aurrera harro doiana, katxarreriako traste guztiak jotzen, eta zapaltzen dabizen arrautzeri erreparau barik. #IronicModeOn
Idazkeria oztopotxua dok ondiok: esango najeukek buruak emon ahala idaztian kontua izan leikiala hori, diñot eze, neuri be pasatzen jatalako hori, baiña norberak buruan argi ikusi arren, irakorliak ulertuko dabenakin gehixago pentsatzia falta jakok igual. Zentzu horretan, Alberdik "morillotasun" pixkat biharko lajeukek: www.fernandomorillo.eu/irakurketa-erraza/
Baiña behiñ oztopo hori neutralizauta (entrenamendu pixkatekin), gustau jatak lehelengo ipoiñ hori. PhD tesisen giro sofistikauan egindako kuadro inpresionistia, ezin gobernauriko sentimenduen mundu kuriosua.
Bigarren ipoiñian aldaketia radikala dok, nerabe noventeruen nerabekeri erakargarrixak, haiziak nundik jotzen detsen ez dakixen gaztiak zurrunbillo hormonalian. "Marlon" errez ezagutzen dok bai, baiña ez txarrerako. Bere historia pertsonala etxuat ezagutzen, gaztetan katiatuta izan zeben zurrumurru -ez oso fidagarri- hori kenduta, baiña HALAN BE errespetuz eta enpatiaz ikututako gaixa begittandu jatak. Marjinala edozelan be, neska "heteroen" kuadrilla kontuak jaukek garrantzi gehixena-eta.
Kubako ipoiña be -a priori morbo gehixago jeukana eta, daitort, liburua eskuratzera bultzatu nabena-, nahikua gustau jatak. Planteamendua bera oso interesgarrixa dok: Karibeko manosfera-inceltasunaren-aurkako-gurutzadan traumatizautako brigadista bienintentzionatu desengañatu biren asaskatzia. Bertako gizontasunan erretratua bat dator ezagutu doten kubatar bakarrakin (o Jolge, zenbatetan gogoratzen doten zure arpegixa coccix teknika osteopatikua praktikau genduanian! 🤣), eta horri gehitzen jakok euskaldun europarren harriduria, diasporakuekin kontaktua egittian (nere kasuan, Argentinako montonero/diktadurazaliak -danak mahai berian!!- eta Mexicoko antizapatistak ezagutzian bizi izan nebana, danak EHko ezker abertzalian babesliak). Begirada kritiko bat, dagoena erakusten dabena (Kuban izan danak hobeto esango jok) baiña edozelan be, kakatza horren erdixan, "Fermin" nahikua egoera onian lagatzen dabena.
Igarilarixana, pentsau juat patriarka-matxoman-idolo baten erorketa dramatikua irudikatzetik joko zebala, baiña azkenian ez. Egixa esanda, etxuat mezua, edo muiña ulertu.
- Idazkeria arrotza egitten jatak: "umearen gurdiari bultzaka abiatu zen Laida, arrapataka eta odola kantari". Odola kantari? "Zerua ikusi zuen zerua jaten" Haiku meteorologikoa? "Airez beteriko ahotsarekin hitz egiten hasi zitzaion". Neologismoak sortzeko zalia ete dok Alberdi, ala neu nauk rezeptibo ez dagoena?
- Hainbeste polemika, ikusiko juagu hainbesterako ete dan. 😁
Bildots Orbison
Oier Gorosabel
2025/05/18 19:15
Umiak eskatuta, Gaztea irratiko Dida saiora deittu najuan behiñ, "Alexa" izeneko gaillua lehiaketan eskuratzeko. Baitta irabazi be: ez zuan gauza gatxa izan, eta ondo pasau najuan. ;-) Harrezkero, Amazon korporaziñuan espia bat jaukagu etxian.
Irudixa: TaurusEmerald CC-BY-SA.
Hasieran radixua entzutzeko erabiltzen gajenduan. Handik gitxira, sukalde-kronometro modura be balixo dabela ikasi najuan. Azken hillietan, ostera, musikia ipintzeko erabilli izan juat batez be; bere limitaziñuak jittuk (etxok hik eskatzen duana zehazki ipintzen, ordaindu ezian) baiña halan be ordu asko pasau jittuadaz sukaldian, nere hedonismo auditibua elikatuta. Izan be, akustika oso ona jaukak tramankuluak!
Baiña, honi be atxakixak agertu jakozak. Esandako moduan, nik musika asko entzutzen juat, astian 100-120 ordu errez. Gaiñera adi egoten nauk: esan gura dot, errepikapenak bajagozak (irratiformuletan lehez), konturatu egitten naizela, eta azkenian gogaittu. Antxiñan ohittuta gajenguazen disko edo k7 bat 1000 bidar entzutzen, baiña gaur egunian, eten bako streamingekin, tolerantzixia asko bajatu jakuk. Neuri behintzat bai.
Horregaittik laga najetsan EITB Irratia entzutziari, esate baterako. Orokorrian ondo jagok: musika bariaua, euskalduna eta bestia, eta zati baterako bale. Baiña X denporan behiñ, errepikapenak jagozak: batez be, irratiformula estiluan, Y artistian Z kantuari promoziñua egitten jetsek, lokuziño grabauak be errepikauaz gaiñera, eta hori ez. Horregaittik laga najetsan entzutziari.
Horren aldian, Alexa honek bariedade gehixago eskintzen jestan... ustez. Izan be, honekin be, azkenian, begibistakua dok eduki patrozinauak dagozela. Etxakixat ze tratu ekonomiko klase egongo dan atzetik, baiña, esate baterako, bardin da ze musika klase eskatzen detsaten, amaieran beti Roy Orbison agertzen dok. Eta, ba, lehendik bildots degollauan abots hori gitxi gustatzen bajatan, ba imajinau zeinkie oiñ. Thin Lizzy eskatu? Hasiko da, baiña 20garren kantuan... Roy. Peter, Paul and Mary? 10garren kantuan. Carmen McRae? 30garrenian. Booker T and the MG's? 25garrenian.
Oin La Banda Trapera del Rio eskatu jetsat. Baietz N-garrenian agertu...?
Alexa honek ez jok asko iraungo gure etxian. Edo irratira pasauko nauk...
Lodi lodifobikoak
Oier Gorosabel
2025/05/17 17:20
Perbertsioa
Irudia: Renée Gordon (FDA), Victovoi. Jabetza publikoa.
Influencer lodia zara. Lodifobiaren aurka 1000 aldiz hitz egin duzu. Zure arrakastaren gakoetako bat da, hain zuzen ere, pertsona lodiekiko enpatia, gorputz mota guztiak bakean uztearen apologia, lodi izatea eta osasuntsu bizitzea bateragarriak izan daitezkeela aldarrikatzea. Halako batean, dieta bat hasten duzu, jarraitzaileei zure poz/sufrimenduak 24/7 jarraitzeko aukera emanez. Eta zure aurreko diskurtsoaren hutsaltasuna erakutsiz...
Hurreko historixia
Oier Gorosabel
2025/05/17 17:06
El Umbral De La Eternidad, Ken Follett. Azal biguna. DEBOLS!LLO(e)k argitaratua. ISBN: 978-987-725-160-9
Trilogia osua interesgarrixa izanda, norbere urtietara heldu ahala, kontakizunak plus bat jaukak: historia garaikideko gertakarixak, askotan ulertu barik pasau ziranak, modu erreflexibuan begiratutakuak. Folletten historialaritzako kritikak -eta bere alboraketa partikularrak- kontuan hartuta, asko gustau jatan serie bat izan dok hau. Lehelengo ale bixak liburutegiko purga batetik eskuratu genduazen eta hirugarrena, barriz, bigarren eskuz erosi juagu, etxeko apaletan osorik gordetzeko morokua begittandu jakulako.
Paperjale.eus-en botatako iruzkin gehixago (atzetik aurrera):
- Noski. Berlingo harresixa Altzairuzko Teloian zati bat baiño ez zuan. Eta teloiori Hungrian jausten hasitta jeguan. Zelako interesgarrixa, umetan izperringian ulertu ez najittuan gauza pillo baten azalpena!
- Eta oin Polonia. 80 hamarkadan izperringian takian potian ikusi nebana, ezer ulertu barik. Katolikuen eta sindikalisten arteko nahaste xelebre hori ulertuko ete juat azkenian?
- "El corazón es un mapa del mundo. (...) Una vez vi un mapa medieval. Representaba la Tierra como un disco plano, con Jerusalén en el centro. Roma era más grande que África, y América ni siquiera aparecía, claro. El corazón es una especie de mapa. Uno está en el centro y todo lo demás es desproporcionado. Dibujas grandes a los amigos de la juventud, y después es imposible reajustar su tamaño cuando quieres añadir a personas más importantes. Aquellos que te han hecho daño ocupan demasiado espacio, como aquellos a quienes has amado". (p.929)
- Milla bidar entzunda, oiñ arte iñok ez jestan azaldu zer gertatu zan (grosso modo) "Pragako udabarrixan". Liburu honetan ikasi juat.
- Folletten beste maisu-kolpe bat: haundikixen damua eta ondoeza erakustia (populatxuari assssko gustatzen jakon gauzia dok hori)
- Begiratu bihar izan juat: eu.m.wikipedia.org/wiki/Merthyr_Tydfil_(udalerria)
- Trilogia osuan linean, dibulgaziño kontuak kontakizun interesgarrixen barruan sartzen jeskuk, ixa konturatu barik. Kasu honetan, Alemaniako zatiketian urtiak eta AEBetako (baltzen) eskubide zibillen burrukian nundik norakuak izaten jiharduek interesgarrixenak. Baitta azken honen "lurpeko" mobimendu politiko paraleluen kontakizuna, Kubako misillen krisisian legez.
- Begiratu bihar izan juat: Plum Nellie youtu.be/BxXspaXVfz8?si=V9z5lm12KuzpzaQ0
- Gauza mamintsuetan najabilk (Berlingo harresixa, misillen krisixa...) baiña nik begiratu bihar izan dotena: - Quingombó eu.m.wikipedia.org/wiki/Okra - Hush puppies eu.m.wikipedia.org/wiki/Hushpuppy
- Joño, eta oin Nobodys Fault But Mine. Nik Led Zeppeliñena baiño ez najuan ezagutzen eta... #BertsioenJolasa youtu.be/waxI8k0Hgk0?si=E92ULzBuIZ0pMXc7
- Arraixua, Walli kantantiakin. Oin Noch Einen Tanz. youtu.be/JlYa8--MmOM?si=HbTrfMbRd25gLx96
- Begiratu bihar izan juat: All My Trials. youtu.be/38bHXC8drHc?si=hKodxPSIsmmt1Qlk
- Begiratu behar izan juat: A Mess of Blues youtu.be/lRIi6F7o-ek?si=s4St2fAcNcLGmIf2
Azalpenak
Oier Gorosabel
2025/05/17 16:57
El invierno del mundo, Ken Follett. Azal gogorra, 64 orrialde. 2012ko aza. 8a(e)an PLAZA & JANES(e)n argitaratua. ISBN: 978-84-01-35445-8
Historixia urriñeko ikuspegittik hartuta, emoten jok ezin zeikiala bestela gertatu: nazixen exterminiuak, Normandiako desembarkua, Alemanian zatitzia... Ondorixo automatikuak barik, aukerak izan zittuan eta liburu honetan hórren azalpena topau juat, oiñ arte sekulan hausnartu ez nebana. Hori, interesgarrixena.
Hortik aurrera, kontatzeko formia oso entretenigarrixa dok, eta liburuonek be total absorbiduta euki nok, egun askotako gozamenian.
Paperjale.eus-en botatako beste iruzkin batzuk (atzetik aurrera):
- Japonen azken dramian zain, bajirudik idazlia komunista ustelekin sartuko dala (aurreko liburutik igartzen jakon alboraketia).
- Begiratu bihar izan juat: kadril dantzia. youtu.be/o84EPH75MmI?si=If1DkTqYbpV1lFKW
- Gerrako paradoxak: 1) Kontzentraziño esparruko buruzagixakin enrollatzen dan presuak beste preso guztiendako abantailak lortzen jittuk, nahiz eta eurendako (eta bere buruandako, adb. sonderkommandoak) gorrotagarrixa izan. 2) Askatzailliak etortzeko irrikittan egon, baiña tropak sartzian hi bortxatzia. Donostia goguan.
- Begiratu bihar izan juat: Tiergartengo dorre antiaereua. Zelako #brutalismo adibide ederra! amodelcastillo.blogspot.com/2019/06/flakturme-berlin-tiergarten.html?m=1
- Beste larrapastada bat, edo kontu faltia, edo nik dakitt zer: Erik soldau nazixak schutzstaffelekuen gaiztotasunan aurrian izaten daben "konbertsiñua". Ez juat esaten gertatuko ez zanik, e? Baiña 0°tik 180°tarako itzuli hori, egunetik gabera, ba... hobeto landu heinkian Follett. 😏
- Behin pasautakuan, emoten jok historixia norabide bakarreko bidia dala. Halan be, errealidadian, bidegurutzez josittako errepidia dok, eta oin dakigun ildua hartu biharrian, beste edozein hartu zeikian. Follettek errekurtsuori maisuki erabiltzen jok, eta halan Gerla Handiko jakiñeza eta intseguridadia ondo islatu juan legez, oin Alemania nazixan gorakadia eta rusuen erretiradia egoera oso emozionantia dok, nahiz eta jakiñekua izan geroko billakaeria zeiñ izango zan. Kontalari ona.
- Dana perfektua ez dalako izango, hutsak be ba jagozak: neskak "AktionT4" aplikatzen daneko klinikan sartzen dirazenekua, ez dok bape sinesgarrixa. Hori idatzi detsan "negro"ari gitxi pagauko ete jetsan, Follettek? Ala egun horretan inspiraziño barik jeguan, pasarte-gako hori bizkor garbitzeko gogoz?
- Begiratu bihar izan juat: en.wikipedia.org/wiki/Ma!_He%27s_Making_Eyes_at_Me
Errepublikian aldeko indarrak asko be ugarixaguak ziran, kolpistenak baiño. Zer gertatu zuan, orduan? Entzunda dakatenez, ezkerreko indarren batasunik eza gakua izan zuan. Liburuan horren ardura nagusixa komunistei egozten jakok. Hori ete da, eurekingo ezkerretik ikusi izan doten ezinikusixan arrazoia?
Gaztetan komisario politiko izandako komunista eibartar bat elkarrizketatu najuan behiñ. Maittagarrixa begittandu jataan ba! [EGUNERAKETA: datua oso zabalduta jagok baiña ez dok zuzena, Oka Txiki ez zan komisario politikua izan, hamentxe argitzen jok gaizkiulertua https://ahotsak.eus/eibar/pasarteak/ab-089-006/ ]
Gustora irakortzen najabilk. Oiñ arte interesgarrixena AEBetako klase sozialen kontua izan dok, nerabien ikuspegittik ikusitta. Europakuen aldian hain desbardiña.
Baiña interesgarrixena ointxe (p.197), 1936ko Espainiako kolpe saiakeria agertzian izan dok, eta Europako pro/antifaszismotik zelan hartu zan. Bizitza osuan inguratu nauk gai horrek, baiña "barruko" ikuspegixakin. Deigarrixa egitten jataan, esate baterako, Nazioarteko Brigaden kontua. Zer dala eta etorri ziran hainbeste gazte, gure alde burrukatzera? Hamen ondo azaltzen dok: faszismuan gorakadan testuinguruan (Hitler, Mussolini boterian, Erresuma Batuan eta Frantzian be faszistak be goraka...) Espainian jentiak kolpistei aurre egittiak itxaropen haundixa ixotu juan. Hortik lagundu nahixa...
Ikusezinttasuna reloaded
Oier Gorosabel
2025/04/19 19:38
Guraso izatia ez dok, iñondik iñora, bizitzan izan doten esperientziarik gorena edo gogoangarrixena. Umien jaixotzak, batez be, larrialdi modura gogoratzen jittuadaz. Anekdota bat, batez be: Kruzesera harrapaladan juanda, udako erropekin, eta gaupasa hotza aguantatzeko kanpoko kontenedorian hornittu nintzanekua. Eta hortik aurrera gogoratzen dotena: konpondu biharreko gauza asko, astirik ez filosofia eta metafisikarako, eta biharbada harridura pixkat kakanarru zimur bati ongietorrixa emoteko. Euren bizitzetako lehelengo hillietan, bardintsu.
Gurasotasunetik gehixen-gehixen gogoratzen dotena, asko gozatu nebalako, umien lehelengo 3 urtiak dittuk. Aukeria genkalako, emaztiak eta bixok umiak txandaka jagotia adostu gajenduan, batak goizez eta bestiak arratsaldez eginda, eta gure lan-jarduna egokittu gajenduan umiak denpora guztian gurekin egon zeixezen. Halan, lehelengo urte bixetan, kalian euren edadeko umiekin topatzen bagiñan be, hirugarrenian ixa danak eskolara sartuta jeguazen, eta horrenbestez errekauetan gurekin ibiltzen zittuan, gizontxo batzuen modura; dendari eta nagusi askok kaso egitten jetsen, holan jebizen ume bakarrak zirazenez. Urte oso polittak izan zittuan, eta seguru nago garai hori euren heldutasunerako ona izan duala.
Denpora horretan burutaziñorako denpora eta aukera asko izan najuan, eta ordukuak dittuk "Momorro txiki bat sortzen" sailleko artikuluak. Betidanik izan doten parakaidista pasmatu begiradia umezaintzara ekarritta, #etxekoandros garai horretan ondo pasau najuan eta bajirudik orduko kontuak jente askorendako interesgarrixak izan zirala. Horren puntu gorena "Nire aita ikusezina da" liburua dok, Julen Gabiriak gai horri monografikoki eskindutakua, neuk botatako parida bat baiño gehixago barne, neure poztasun eta harrotasunerako; guraso barri askori gomendatu izan detsaten argitalpen dibertigarrixa, Patxi Gallego haundixan marrazkixekin. Neure artikuluok hamen jagozak; nahikua intenporalak dirazenez, gehixenak gaurko ere bardin-bardin balixo juek.
Gabirian liburuan gag nagusixa, beraz, aitton ikusezinttasuna dok: umiekin gagozenian iñok ez gaittuk ikusten, jentia amen billa hasten dok, eta berba egitterakuan be, kaleko Jose Luis Morenuak euren abotsa sartzen jetsek kumako haragizko guignol txikixari, gu existiduko ez bagiña legez. Egoera xelebriak asko dittuk, eta edozein guraso gaztek barre egingo jok liburuorretan bere burua ezagutzian.
Aro hori aspaldi pasauta, hara nun beste ikusezinttasun-aldi baten sartuta nabillen. Etxekoandren ikusezinttasun tradizionalian, hain zuzen be.
Gaur egun Euskal Herrixan ixa ahaztuta jaukagu, baiña garai baten, familia askotan, ama gehixenen biharra etxia jagotia zuan. Transportistia, pakete bat ekartzian, edozein ordutan pasau jeikian etxetik eze, beti, etxekoandria hantxe topauko juan. Eta momentu batez etxetik urtenda bajeguan be (errekauetara, normalian), arazorik ez: beste tinbre edo aldabaren bat jota, beste etxekoandra bat agertuko zuan, paketia hartu eta gerotxuago emoteko. Beste garai batzuk zittuan, beinke! (transportista askoren ustez ondiok epoka horretan bizi gaittuk; baiña hori beste gai bat dok, ez nadiñ desbideratu).
Kontua dok: etxekoandra hori, etxian jagole eternala, soldatarik bako "interna/neskame/esklabua", askotan ixa-ixa mueble bat gehixago bihurtzen zala. Honen zentzu nagusixa txarra dok, jakiña: beti hor egotiangaittik ikusten ez dan elementua, askotan balixorik be emoten ez jakona, eta ez gitxittan modu txarrian despreziatzen. Leihora urten eta: "Fulanooooooooo!!!" orru eginda meriandia hartzera deitten ginttuaneko sasoiez gabiz (telefono mobillik ez, eta portero automatikuak be justo-justo), baiña neurri baten, etxekoandra tradizionalan ezaugarriren bat edo beste gaur arte mantentzen dala esango najeukek. Tartian gaurko hau, nere ustez, ona be izan leikiana.
[DISCLAIMER] Batek baiño gehixagok esango jok: hona mansplaining adibide ezin hobia. Etxekoandrak betidanik bete izan daben papel hori goresten, aldarrikatzen, balioesten zer eta... gizon bat. Arrazoia! Baiña ez nok horregaittik ixilduko, orraittiokan! Hau hala ez izateko, berba egin deixela berba egittera ohittuta ez dagozen etxekoandrak. [DISCLAIMER]
Disrupzio txiki honen ostian, esan nahi dotena argittu deixadan: oin dala 15 urteko kakanarru zimurrak, gizontxo buruhaundi fasetik pasau zittuan, eta oin abots destenplauez berba egitten juek bere protomostatxuekin. Nerabezaro honetan, guraso izatia ez dok papel aktibua any more, eta horren ordez egote / ez egote bat bihurtzen dok gure funtziñuan ezaugarri nagusixa. Ignoratua izatia, me la pela esamoldia bizitzako lelotzat hartutako izaki muskulotsu horien partetik. Etxeko esentzien, meriandako ogibittarttekuan, eta oversize erropa kuidadamente-deskuidatuen garbittasuna diskretuki eta ez-intrusiboki jagoten daben lar familiaris isillak, gargola gotiko edo harrizko gizon baten modura datorrenari estoikoki begira. Gaztiori segurtasuna emoten detsana, kaletik darabixen abenturetan, etxian bateronbat dagola jakitziakin batera. Ezer be egin barik, baiña hantxe: egonian.
Ba bueno: gure aurrekuak egin badabe (Paleolitotik bai, barrena) guk be egin biharko juagu ba. Eta neurri baten, gustoko juat.
