Eibartik

Asteburu honetan Azpeitiako Trenaren Museoan egon gara. Hamabi laguneko taldea joan gara Eibartik, ume eta nagusi, denok euskaldunak. Tren barruan gure inguruan zeuden gehienak ere euskaldunak ziren. Hala ere:

• tren barruko azalpenak lehenengo erdaraz, eta gero euskaraz. Haurrei ere, lehenengo erdaraz. Katalanei ere euskaraz; euskaldunoi ere erdaraz. Euskara mailaz ez dut ezer esango; ahalegintzen zen, behintzat, neska.
• Lasaora heldu, eta makinistak 10 minutuko azalpenak eman zituen. Erdara huts-hutsean. Honek bai, honek euskaraz ondo zekien, baina kanpotarrek guk baino eskubide gehiago, antza.
• Museora itzuli ondoren, tren artean zebilen gizon batek esan zigun museoa itxita zegoela. Tira, "está cerrado" esan zigun. Hortik aurrerako azalpenak ere erdaraz: "podéis volver a las tres, bla-bla-bla...".

Eta hori guztiori, non? Segovian? Ez, Azpeitian, eta Burdinbidearen "Euskal" Museoan.

Harrigarria, aizuek.

Sautrelak 200. programa bete du eta jaialdia izan zen atzo Tabacaleran. Elkarrarrizketa ere egin diote Hasier Etxeberriari Elgoibarren.net orainkarian, eta argazki batzuk ere jarri ditu Luistxok Flickrren. Ondo pasatu zutela dirudi. Jai chick eta literarioa, goitik behera. :-)

Askotan esaten da zelako txarra den ETB (eta gehienbat ETB1); ni ere talde horretan egon naiz sarri. Ba, gaur aurkakoa esateko idazten dut. Gaur egun telebistan gogokoen ditudan programak ETB1-ekoak dira gehienak, eta bereziki, Sautrela, Wazemank, Postdata, Mihiluze... Azken aurkikuntza, igande gauetan ematen duten Udazkeneko loreak. Ez da sekulako programa izango, baina gustura ibiltzen naiz perretxikolariei begira. Eta enbidiaz.

Gauzak erdizka eittiak, batzuetan, etekiñen bat dakar. Gehixenetan, baina... alperrik.

Orduan esaten da, ixa-ixa, madarixa.

• Amaittu dok egin biharrekua
• Bai. Ixa.
• Ixa-ixa, madarixa. Ez badok amaittu, esaidak.

Eibarko hiztegi etnografikoa liburuan agertzen da. Eibarko hiztegi elektronikua be bai, madari sarrera barruan.

Orain dela aste batzuk idatzi nituen Urkiko gurutzearen abenturak. XVI. gizaldi inguruko gurutzea, Urkin egon da 500 urtez, Elgeta eta Arabarako bide hasiera zaintzen. Etxeak egin behar zituztela-eta, Urki Kurutzekua baserria bota egin zuten, eta gurutzea bere lekutik kendu. Ustez, ondo zaindu, eraberritu, eta berriro bere tokian ipintzeko.

Hiru urte pasatu ditu hor zehar jira-bueltaka (2004ko ekainean kendu zuten), baina badirudi azkenean itzuliko dutela bere jatorrizko tokira, Urkira. Horrela agertzen da egunkarian eta egoibarra.com webgunean.

Gezurrak ere badaude, baina. Batean zein bestean aipatzen da: "Desde la fecha del desmontaje los elementos del Crucero se encuentran custodiados en un almacén situado en el túnel de Matsaria de Eibar" batean; eta bestean, "Tras el desmontaje los elementos del crucero quedaron custodiados en un almacén municipal."

Eta hori ez da egia. Beste hainbat kasutan moduan, gogoratu gargolak, kasu honetan ere bazter batean botata laga zuten XVI. gizaldiko gurutze hori hainbat astetan zehar. 2004ko ekainean kendu zuten Urkitik, eta 2005eko martxoan, behintzat, oraindik ere mendian botata zegoen, zatika eta apurtuta, inolako zaintzarik gabe, Iragorriko ur-deposito ondoan. Hemen argazki batzuk.

Eskandalosoa da.

Euskalbar 3.0 bertsiñua argitaratu dabe, Firefoxeko Euskalbarra ezagunaren azkenengo bertsiñua. Ezagutzen ez dozuenontzako: Firefox nabigatzailiakin erabiltzeko gehigarri bat da, hainbat euskal hiztegi arakatzen dittuana, eta MUNDIALA da.

Beste hainbat tokittan aittatu dabe kontua, eta ez naiz sartuko azalpen orokorretan. Gauza bi bakarrik:

• Azkenengo bertsiño honetan Bergarako hiztegixa be kontsultau leike zuzenian, eta Eibarko hiztegixa be badakar (oingoz ezin da zuzenian kontsultatu).
• Ez badozue oin arte erabili, ointxe daukazue aukeria. Oso errez eta azkar instalatzen da eta laguntza itzela da. Imajinatu leike Internet blog barik? edo Flickr barik? edo Youtube barik? Ba, Euskalbar instalatzen badozu, ezingo dozu imajinatu Internet Euskalbarra zoragarri hori barik.

Euskalbar InternetEuskadi webgunian dago, baina Addons.Mozilla.Org (AMO) webgune ofizialian be agertu da azken bertsiño hau. Laster bloga be eukiko ei dau euskalbar proiektuak.

Proiektuaren arduradunak: Julen Ruiz, Asier Sarasua Garmendia, Igor Leturia eta Juanan Pereira.

» ARRAUNKA, arronka · arrauka, zarakarra.
1.- batez ere, esneak ontzietan lagatzen duen hondakina eta orbana; 2.- janari erreen hondakina eta lagatzen duen gustua; 3.- hedaduraz, zarakarra, edozein costra (zauri batek sortutakoa, belarri osteko zikinkeriarena...).

• Esne onari igartzen jako ontzixan lagatzen daben arronkatik.
• Batzueri arronkiakin gustatzen jakue gatzatua.
• Bizikletan jausi zan itxuria; sekulako arraunkia daka, behintzat, beso aldian.

Aldaerak: (esne-) arroka, arronka, arrauka. (ik. au diptongoa Eibarren).

Eibarren eta inguruan hainbat adiera eta aldaera jaso dira, hortaz, eta jende nagusixan artian nahiko ezaguna dala esango neuke. Gaur egun, ostera, gaztien artian ixa ezezaguna.

Hiztegi batuan Bizk. markiaz agertzen da, arrauka.

Aurreko mezu batean ere aipatu nituen udako irakurketak, baina Unai Elorriaga bilbotarraren hau geratu zitzaidan pendiente, "Van't Hoffen ilea", oraindik ere amaitu barik baineukan.

Estilo berezikoa da Unai Elorriaga, idazkera aldetik zein ipuinak garatzeko moduan. Pertsonala, absurdua, askatzailea, abstraktua, berria... esperimentala? Eta gustatzen zait, bai, asko. Imaginazio handiko kontakizunak, hari nagusiaren inguruan harilkatutako dozenaka mikroipuin, ahozko hizkeratik oso hurbil dagoen idazkera, elipsiak eta elipsiak, adjetiboak eta adjetiboak...

Matias Malanda ministerioko langilea da eta Idusera heldu da bertako pertsonaien inguruko grabazioak egitera. Hori dio, benetako helburua beste bat izan arren. Malandaren eta Iduseko pertsonaien artean erakusten digu Elorriagak ipuinak sortzeko daukan gaitasuna amaigabea.

Liburu honi zerbait gehiago eskatzekotan, borobiltasuna eskatuko nioke. Elipsiak ondo daude, baina nobelaren hari nagusia kriptikoegia iruditu zait; nobelari berari indarra kentzen dio. Ipuin-bilduma izatetik nobela izatera eramango lukeen hori. Seguru asko nahita egindako hautua izango da, liburuan zehar dauden hamaika ipuinak indartzeko baliabidea, irakurleari "etxekolanak" jartzeko modua. Ez dakit.

Idazleak maileguen inguruan hartu duen jarrerak ere pixkat zaildu dit irakurketa. Ehunka mailegu darabiltza Elorriagak, lotsa barik eta natural, eta kasurik gehienetan bizitasuna ematen diote liburuari, adjetiboen kasuan bereziki. Hala ere, kasu batzuetan gehiegizkoa ere iruditu zait (barruntatu, despilfarratu, pululatu, solbentea, disolutoa, irrefrenablea, aparentea...), zenbait pasarte "narrasterainokoa".

Liburu ona eta gomendagarria.

PD: Uste dut Susaren Armiarmak baliabide berria daukala azken egunotan, Kritiken hemeroteka. Berria da, ezta? Une honetan ia-ia 4000 kritika literario agertzen dira, horien artean "Van't Hoffen ilea" liburu honen inguruko 7 kritika. Beste behin ere, zorionak Armiarmari.

Eibartarrak zerrendako galdera tonto bat hartu, eta hortxe nabil hiztegixetan jira eta bueltaka, gustora. Egixa esan, lehendik be begiz jota neukan berba(-talde) hau.

Zelan esaten da "arrastrarse" Eibarren?

Hiztegi nagusixetan begiratu ezkero hiru forma nagusi azaltzen dira: herrestan, arrastaka eta tatarrez (B).

Eibar inguruan be hiru forma daukaguz:

• Tatarraz: bizkaierako forma orokor samarra (sortaldekua, behintzat), Eibarren be asko erabiltzen dana.
  >Zaldixan buztanari lotuta, tatarraz eruan eben bide luzian.
• Narraska: Toribiok jasota dauka, baina esango neuke gaur egun ez dala Eibarren larregi erabiltzen. Azkuek "Bizkaia" markia emoten detsa.
  >Narraska atara eben etxetik.
• Tarrasian (tarrazian?): azken hori ez da agertzen Toribioren Eibarko hiztegixan, baina bai Bergarako hiztegixan, Oñatikuan eta Mallabikuan. Hiztegi orokor gehixenetan (Elhuyar, 3000, Hiztegi Batua...), ostera, ez. Azkuek Bizkaieraren hegoaldeko herrixetan jaso zeban: Arratia, Legutio eta Arrasate.
  >Tarrasian etara giñuan tabernatik.

Eibarren hiru forma daukaguz, hortaz; edo hobeto esanda, bederatzi, adberbixua sortzeko orduan hainbat aldaera sortzen diralako:

• tatarraz, tatarrazka, tatarrazian
• tarras, tarrastaka, tarrasian
• narras, narraska, narrasian

Batzuk beste batzuk baino arruntaguak dira eta gehixago erabiliko dira, baina nik neuk, behintzat, danak "onartuko" neukez eibartartzat.

Hiztegi Batuan hauxe dago oraingoz:

• tatarrez Bizk.
• narras, narraska

Gaur artikulu interesgarria dakar Erabili webguneak: EITBko Asier Larrinagaren Beranduago eta Geroago. Ez dakit zergaittik, baina nere aitxitxan beste bikote batekin gogoratu naiz: pixkat eta pixkatian.

Esate baterako, berak telefonoz deittu eta:

• Asier, ama hor dagok?
• Bai, itxoin pixkat.
• Pixkat ez, pixkatian - berak hasarre telefonoz.

Tira, larregi zehaztia da, txikikerixetan sartzia; ez naiz sartuko "zuzen/oker" eztabaidetan. Ez dot horren inguruko araurik edo gomendixorik topau iñun. Gaiñera, aitxitxa Koldo zazpiki samarra be bazan :-)

Baina arrazoi apur bat be bazekan aitxitxak. Izan be, ez da bardiña leihua pixkat zabaltzia, edo pixkatian zabaltzia. Edo hartu pixkat vs. hartu pixkatian. Eta esango neuke, gaur egun, gero eta gehixago erabiltzen dala pixkat danerako, kasu guztietan: "etorri pixkat", "jarri pixkat", eta abar. Eta esango neuke "zaila" dala "pixkat" etorri edo jartzia.

Horretara, nere aitxitxak esango leukian moduan:

• Denborazko kasuetan: pixkatian
  Itxoin pixkatian, etorri pixkatian, zaindu pixkatian...
• Kantitatea, espazioa: pixkat
  Jan ogi pixkat, bota ur pixkat, jaso sukaldia pixkat...

Oharra: Idazkera zuzena ez da pixkat, pixka bat baizik, jakiña. Kasu honetan, baina, sasi-insumiso naiz. Hurrengo mezu baten beste insumisiño batzuk :-)

Udalbus orduketa horario

Eibarko autobus urbanoa da Udalbusa. Bere ordutegia aurkitzea ez da erraza. Autobusaren beraren geltoki askotan ez dago orduketarik, eta Euskotrenen webgunean ere PDF bat jaitsi behar da. Hementxe jartzen dut:

Astelehenetik ostiralera

Amaña:
7.25, 7.55, 8.25, 8.55, 9.25, 9.55, 10.55, 11.25, 11.55, 12.25, 12.55, 13.25, 14.25, 16.55, 17.55, 18.55.

Azitain:
7.00, 7.30, 8.00, 8.30, 9.00, 9.30, 10.30, 11.00, 11.30, 12.00, 12.30, 13.00, 14.00, 14.30, 17.30, 18.30.

Zapatuetan

Amaña:
7.20, 8.00, 8.40, 9.20, 10.00, 11.20, 12.00, 12.40.

Azitain:
7.40, 8.20, 9.00, 9.40, 11.00, 11.40, 12.20, 13.00.

Ibilbidea: Amaña, Ipurua, Urki, Untzaga, Txonta, Urkizu, Saratsuegi, Azitain.

Informazio eguneratua: 902 543 210