Eibartik

Atzo bertan ataratako erretratua. Lanak amaittuta eta bedarra berde-berde.

Urtebeteko lanak izan dira, igerileku inguruko berdegunia haunditzeko. Justu-justuan ibili dira, baina badirudi garaiz zabalduko dabela. Denboraldixa joan zan astian hasi bihar zan, baina egualdi txarra aprobetxatuta (eta bedarra oindiok sendotu barik zeguanez), astebeteko atzerapenakin ekingo detse, zapatu honetan.

Aspaldiko eztabaidia da Eibarko igerilekuana. Izan be, nahiko txikixa da Eibar moduko herri baterako. Bai igarilekua bera, bai inguruko berdegunia. Jendia kexaka ibili da behin eta berriz, eta udalak ezetz, igarileku ederra genkagula (delicious). Azkenian haunditzia erabagi dabe. Igarilekua hirukoiztu egingo zebela be saldu zeskuen, baina azkenian berdegunia bakarrik haundittu dabe. Egixa esan, askoz aukera gehixagorik be ez dago.

Baina txiki geratzen da. Aurtengo anpliaziño honekin ikusi bihar...

Hamen igerilekua, lanak egin aurretik:

Azkoitti eta Azpeitti arteko bidegorrixan topau genduan gure laguna. Patiñen azpixan geldittu jakon Maddiri, "aitatxo, marraskillo bat!".

Euskal Herrixa oso toki ona da molusko lurtarrak topatzeko eta aztertzeko. Oso leku aberatsa marraskillo kontuetan. Marraskillo, barraskilo, barakuilu, barakurkuilu eta baitta karakol kontuetan be.

Badira hainbat espezie ezagun (hainbat arrazoigaittik). Esate baterako, Helix aspersa, betiko marraskillua, gaztaiñerretan afaltzen doguna; edo Rumina decollata, marraskillo buztanbakua (oskola "apurtuta" dakala dirudi); edo Pomatias elegans, molusko lurtarren artian operkulua daukan bakarretakua; edo Cepea nemoralis eta bere taldekuak, bide baztar eta hesoletan dozenaka topatzen dogun marraskillo marraduna...

Baina Azkoittiko laguna ez neban ezagutzen. Neurriz haundixa. Gorputz baltz distiratsua, luzia. Oskol gorri-pinttua, zapala. Izakeraz, ausarta, antenak beti tente.

Ederra marraskillua!

Pomatia elegans

Rumina decollata

Cepea nemoralis

Euskal Herrian birziklatzea ez da lan erraza. Lehenago ere aipatu izan dugu Eibarren ditugun arazoak, eta herririk gehienetan antzera gertatzen da: erakundeen inplikazio eza, arazo logistikoak, birziklapenaren etekin txikia...

Hala ere, gaur egun birziklatzen ez duena... lotsatuta egon beharko litzateke. Zakarrontzira botako nuke, zuzenean. Buru pixkat duen edonor birziklatzen hasita dagoela pentsatu nahi dut; eta erakundeak ere hasi dira, euren erritmo makalean bada ere, gauzak hobetzen.

Kontzientziazio-fasea igarota, beraz, ondo birziklatzeko garaira ere heldu gara. Birziklatzea ez da nahikoa: ondo birziklatu behar dugu. Zer eta nola birziklatu behar dugu? Izan ere, askotan edozein paper, plastiko eta kristal botatzen dugu zakarrontzietara, baina horietako asko ezin dira birziklatu eta birziklatze-prozesua zaildu eta garestitu besterik ez dute egiten.

Hona hemen aholku txiki batzuk:

Paperak

• Ez birziklatu: paper zikinak, klinexak, erabilitako sukaldeko papera, paper parafinatu eta plastifikatuak, haur-oihalak, kartoizko plater eta ontziak, faxetako paper termikoak, pegatinak...
• Nola: paperak ez zimurtu eta kartoiak tolestu.

Ontziak

• Ez birziklatu: jostailuak, biberoiak, sukaldeko tresnak eta ontziak, CDak, gomazko guanteak...
• Nola: birziklatzera bota aurretik, tapak kendu, ontziak garbitu eta zapaldu (toki gutxiago har dezaten).

Kristalak

• Ez birziklatu: zeramikazko ontziak, portzelanak, bonbillak, fluoreszenteak, ispiluak, eta auto eta leihoetako kristalak (hori guztiori garbiguneetara eraman behar da).
• Nola: ontziei tapak kendu.

Informazio gehiago:

• Debabarreneko mankomunitatea
• Wikipedia (en)
• Reciclapapel
• Infoecología

Liburu epistolarra, idazle baten korrespondentziarekin osatutakoa. Helene Hanff idazleak eta Londresko liburu-denda bateko langileek 20 urtean zehar izandako eskutitz-trukea da 84 Charing Cross Road.

1949. urtea. Mundu-gerra amaitu berri. Helene Hanff idazlea New Yorken bizi da. Bakartia, kultura handikoa, diruz urri baina liburuak erosteko gosez. Ameriketan dirua dago, baina liburu merke eta ganorabakoak besterik ez. Ozeanoaren beste aldean, Frank Doel, Londresko Charing Cross kaleko Marks & Co liburu-denda zaharreko langilea. Ingalaterran oraindik ere gerraren aztarnak gain-gainean dituzte eta ez dago ez janaririk, ez dirudik ezertarako. Bai, baina, liburu ederrak eta literatura maite duten lagunak.

Bien artean izandako eskutitzak biltzen ditu eleberri honek. Liburuak, literatura eta liburu-denda bat. Dena goxotasun, umore eta benetakotasun printza batzuekin hornituta. Horixe da liburu hau. Kultu-liburu ere bilakatu da askorentzat. Antzezlanak eta filmak ere ekarri zituen bere sasoian.

Ondo dago. 100 orrialde eskas, siesta sasoian irakurtzeko modukoa, gustura, liburu artean.

Urte guztian lanean jardun ostean, badirudi ekainerako amaituta izango dituztela Ipuruako igerilekuko lanak.

Hauxe da joan zen astean ateratako argazkia. Eraikuntza eta handitze lanak amaituta daudela ematen du. Orain, azkenengo fasea: belarra erein... eta hazi dadila.

Ekainerako dena prest? Hortxe-hortxe ibiliko gara. 

Argazkiak.org | Eibarko igerilekua berrizten © cc-by-sa: asarasua

Udalak eta hedabideek saldu digutenez, Ipuruako kanpoko igerilekuaren neurria hirukoiztu egingo omen da. Tira, ez da horrela. Izan ere, berdegunea da handituko den bakarra. Beste guztia berdin-berdin geratuko da. Hala ere, berdegunea handitzea (eta kerizpe txiki batzuk gehitzea) ez da albiste txarra. Eibarko igerilekua txiki-txiki geratu da eta.

Atzo gauean Soraluzen izan ginen. "Ventos de saudade" taldearen kontzertua zegoen eta haraxe joan ginen, fadoen Saudadeaz eta Arianneren ahots ederraz gozatzera.

Soraluzeko lau lagunek osatzen dute taldea: Jon Basaurik (gitarra), Domentx Uzinek (gitarra portugaldarra), Ane Ugaldek (flauta) eta Arianne Unamunok (ahotsa). Nolatan hasi ote ziren lau plaentxiar fadotan? Auskalo, kasualitatez-edo, baina pozten naiz.

Ez dute kontzertu larregirik ematen, tantaka banatzen dute euren goxotasuna. Eta inguruko guztiak zain geunden. Noizko hurrengo kontzertua? Soraluzeko zinema gainezka zegoen atzokoan; adin guztietako jendea, nagusi eta gazte.

Fadoak izugarri gustatzen zaizkit. Gaztetatik. Beharbada, 16 urterekin Lisboara egindako bidaiarengatik; edo portugaldarrak gustuko ditudalako; edo Portugalen 4-5 aldiz izan naizelako eta herri atsegin bezain abegitsua delako... Fadoak hain dira tristeak, hain alaiak, hain barnera sartzen zaizkizunak...

Eta Arianneren ahotsa baldin badago tartean, zer esanik ez. Ai ama! Zer ondo abesten duen plaentxiarrak. Goxo, sakon, sarkor eta erregistro izugarri zabalean. Oraindik ere oilasko ipurdia gainetik kendu ezinda gaudela!

Arantzabali galdetu beharko diogu ea noiz antolatzen duen hurrengoa Espaloian. Zain nago.

Argazkiak.org | Ventos de saudade © cc-by-sa: asarasua

Gipuzkoako Aldundixak bultzatutako proiektua da: Guregipuzkoa.net. Gipuzkoako argazkixak batzen dittu, bai bilduma publikuak eta bai pribatuak. Publikuen artian, Eibarko bilduma haundi bi: Indalecio Ojanguren eta Juan San Martin. Eta dana CC-BY-SA lizentziapian banatzen dabe.

Eibarko bildumak aprobetxatuta, "jolasian" jardun dabe azken egunotan. Lehenengo, argazki zaharrak hartu eta gaur egungo panoramikak ataratzen (leku eta perspektiba bardiñakin). Hamentxe Plaza Barrixa, esate baterako.

Eta gero, bixak nahastau dittue, esate baterako, 1933ko hauteskundietako argazki historikua gaur egungo eskola berian ipini dabe:

GureGipuzkoa.net | Alderaketa eibartarrak. Hauteskundeak. © CC BY-SA

Lan ederra GureGipuzkoako Xabier Eskisabelek egin dabena. Eta dana lizentzia libre eta Creative Commons kontzeptuen abantailengaittik.

Zer esango dabe Eibarko ordezkari batzuek? Ai ama! Enteratzen badira! Vade retro Satanas!

"Gauaren sakonean", horixe da azken egunotan mesanotxean izan dudan liburua. Orain dela aste batzuk aholkua eskatu nuen nire inguruan. Literatura japoniarra irakurtzeko gogoa neukan eta nondik hasi nintekeen? Eta Jatsu lankideak Haruki Murakami idazlearen liburua utzi zidan. Erein argitaletxeak euskaratuta irakurri dut (hementxe fitxa).

Eleberriak gau bakar batean gertatutakoa kontatzen du, 6 ordu pasatxotakoa. Mari izeneko gaztea noraezean dabil, etxetik ihesi, eta haren ingurukoak kontatuko dizkigu Murakamik: taberna batean ezagutuko duen mutil baten ibilerak, Love Hotel batean gertatutako erasoa,... eta bitartean Mariren ahizparen istorioa ere ezagutuko dugu: orain dela 2 hiletik lo dago Eri, bere etxeko ohean lo, bizitzeko nahikoa indarrik gabe.

Kontakizunak eta deskripzioak asko gustatu zaizkit; berezia da horretan Murakami. Elkarrizketak ez horrenbeste (eta elkarrizketa asko dago liburu honetan); artifizial samarrak iruditu zaizkit sarri, edo azalekoegiak. Hala ere, gustatu zait. Ez nau asebete, baina Murakamiren beste liburu bat irakurtzeko gogoa piztu dit. Ea hurrengoa.

Apirilaren 25ekoa da albiste pozgarria: sai beltza (Aegypius monachus) Pirinioetara itzuli da. Boumort-eko Naturgunean jaio zen saikumea.

Kataluniako Generalitateak saia berreskuratzeko plangintza abiarazi zuen 2007. urtean, beste leku batzuetan jaiotako saiak Kataluniara eramanez. 16 bikote askatu zituzten hiru eskualdetan (Pallars Jussà, Pallars Sobirà eta Alt Urgell) eta 6 bikote osatu dira dagoeneko. Horien arteko bat izan da kumea izan duena: Perla (7 urte) eta Portell (4 urte) izan dira gurasoak. Kasualitatea: 2010. urtea sai beltzaren urtea izendatu zuen Espainiako Ornitologia Elkarteak (SEO).

Une honetan, beraz, Katalunia da 4 sai espezieak dituen Europako herrialde bakarra: sai arrea, sai beltza, sai zuria eta ugatza. Euskal Herrian, aldiz, beste 3 espezieak ditugu baina ez sai beltzik (tarteka aleren bat hegan ikus daitekeen arren, ez da bertan bizi eta ez du Euskal Herrian kumatzen).

Sai beltzak oso garai ilunak bizi izan zituen orain dela 30-40 urte inguru eta desagertzeko zorian izan zen (200 bikote baino gutxiago). Harrezkero espeziea berreskuratzeko egindako lanen ondorioz askoz egoera hobea dauka gaur egun, 2000 bikotetik gora bizi baitira Iberiar penintsulan. Kataluniako populazioa egonkortzen bada, urrats handia izango da espeziea berreskuratzeko asmoetan; gainera, Europako beste populazioekin zubi-lana egiteko aukera emango dio espezieari.

Kume berriaren irudiak ere jarri dituzte sarean. Ez zoragarriak, baina bai pozgarriak. Gurasoetako bat kumea zaintzen, habian (sai beltzak zuhaitzetan egiten ditu habiak eta ez harkaitzetan, sai arreak bezala).

Lehenago ere hitz egin izan dugu sai, arrano eta putreen izenen inguruan blog honetan.

Ekitaldian 25 elkarte bildu ginen eta 30 hitzarmen izenpetu ziren guztira (batzuek 2-3 hitzarmen). Diario Vascok jaso zuen moduan, hantxe zeuden las fuerzas vivas de Eibar. Esango nuke batzuk falta zirela, batez ere gazteenak (Matrallako, Ustekabe, Gaztetxea, jaietan dabiltzanak...), baina gehientsuenak-edo hantxe geunden.

Hauxe da aurtengo diru-laguntzen zerrenda eta bakoitzak jasoko duen kopurua:

Aurten 338.000 euro banatuko ditu udalak guztira, iaz baino %26 gutxiago. Krisia.

Miguel de los Toyos alkateak aipatutako 3 ohar ere azpimarratu nahiko nituzke, erabat ados nagoelako:

1. udalak ematen dituen 340.000 euro horiek inbertsioa dira, azken batean elkarteok gure herriko ekonomiara itzultzen ditugun sosak direlako (gehienbat herriko denda eta lanetan gastatzen ditugulako diruok). 
2. elkarteen lanari esker, gainera, aberastasuna sortzen da herrian bertan. Diru-iturri ere bagara, beraz.
3. eta elkarte kulturalen laguntzarik gabe, ezinezkoa litzateke Eibarko egitarau kulturala antolatu eta garatzea.

Eta beste hiru kontu, amaitzeko:

1. argazkian 25 lagun; 5 andrazko eta 20 gizonezko. Oraingoan ere gizonezkoen kulpa ote?
2. gazterik bat ere ez. Tira, Mikel Larreategi, Deporreko presidentea (29 urte; gazte?). Eibarren asoziazionismoak eta mugimendu kulturalak beti izan du indar handia. 10 urte barru?
3. Eibarko Udalak urtero banatzen ditu diru-laguntzak Eibarko elkarteen artean. Orain arte, ez zen ekitaldirik egiten. Bakoitzak bere proposamena udaletxera eraman, udalak bere erantzuna eman, eta kitto. Aurten, baina, desberdina izan da. Hasteko, legea aldatu da eta diru-laguntzak eskatzeko (eta esleitzeko) modua aldatu egin da. Egokitu, bateratu, zuzendu... Uste dut onerako izan dela. Eta aldaketa hori aprobetxatuta, ekitaldia ere antolatu zuen udalak. Ekitaldi xume eta azkarra izan zen; elkar ezagutzeko ere balio izan zigun eta gure lana erakusteko ere balioko du, nolabait. Horretara, esango nuke Udalak asmatu duela eredu berriarekin.