Eibartik

Udabarrixa heldu da; ezagun da. Igartzen da, bai. Igartzen da zuhaitzetan eta mendixan, eta igartzen da txori kontuetan. Neguko anatida gehixenak juan dira, baina udabarriko txori txikixak hasi dira agertzen eta honezkero hasi dira ugaltzeko lehenengo zirrixak eitten.

Atzo ikusittakuak:

• Paittak
• Kopetazurixak
• Antzarrak
• Miru baltza
• Miru gorri taldia goi-goixan, hegan, hegoalderutz
  
• Arranuak (saiak, Gypz fulvus), ugari, Orkatzategi inguruan
• Abendua (zapelaitza, Buteo buteo)
• Gabillara txikixa (belatz gorria, Falco tinnunculus)
• Okila, kantuan eta zuhaitz-zulatzen
• Ernarak be hamentxe dagoz honezkero
• Buztanikarak
• Arabazozua
• Bela-taldia be bai, Larrinon
• Belatxingak Orkatzategi azpixan
• Txoribaltza (tuntuna, Prunella modularis)
• Txepetxak
• Txirixuak (txioak, Phylloscopus sp.)
• Txinbo karkarrak (pitxartxarrak, Saxicola torquata)
• Txantxagorrixak, zozuak eta birigarruak (danak be, kantuan jo-ta-sua)
• Txinbo burubaltzak (kaskabeltza, Parus major)
• Parandak (txonta, Fringilla coelebs)
• Txirriskillia
  
• Kardantxillo kuadrillia (karnaba, Carduelis carduelis)

Datorren astian gehixago.

Lehengo egunian lagun bati entzun netsan: aterik aiña maratilla dakazuz!

Ba, horixe:

 >> aterik aiña maratilla euki ·
tener respuesta para todo, saberse todos los trucos

(Eibarko esakeren liburutik hartuta):

Ezin laike jardun zuregaz, aterik aiña maratilla dittuzu eta.

Bergarako hiztegixan be badago, eta baitta Intza bilduman (Euskal lokuzioak sarean).

Pare bat aldaera txiki be badagoz:

• aterik adina maratila eduki
  
• ate(ak) adina maratila eduki
• aterik adina maratila eduki eta bat gehiago (eta bat sobran)
  

Barixako arratsaldian Elgetako Espaloian egon giñan. Elgetako Ahotsak proiektuan aurkezpena egin genduan. Azkenengo 3-4 urtietan makiñatxo bat elgetarren ahotsa jaso dogu, bertako euskeria eta ahozko ondaria jasotzeko. Sasoi bateko bizimodua, ohitturak, siniskerak... Guztira 40 ordu inguru grabau doguz eta materixal mordua jaso. Oso hiztun onak topau doguz Elgetan, gaiñera. Hamentxe dagoz ixa danak:

Barixakuan aurkezpena egin genduan eta, gehixenbat, eskerrak emon nahi izan gentsezen proiektuan lagun izan doguzen elgetar guztieri. Ixa 30 elgetar elkarrizketatu doguz, auzo guztietakuak. Ahotsak-en zerrendia eta datu gehixago. Eta informaziño gehixago:

• Laburpen txiki bat Iban Arantzabalek bere blogian
• Goiena.net-en be aittatu dabe kontua
• Argazkixak Badiharduguk Flickr-en

Adibide moduan, hementxe dakazue Miren Arantzeta beran gaztetako ibilerak kontatzen:

Oso giro politta euki genduan Espaloian. Gustora guztiok: antolatzaile, hizlari, senide eta danok. Eskerrak emon nahiko netsekez udaletxeko ordezkarixeri, proiektuari babesa emotiarren eta ekitaldixa antolatziarren. Politto egon zan. Eta baitta proiektuan lagundu dabe guztieri, gehixenbat Itziar, Josu, Aintzane eta Aitziberri. Eskerrik asko.

Hileak izango dira Facebooken berri izan nuenetik. Lankideek aipatu zidaten eta laneko proba moduan egin nuen bisitatxo bat; lanak behartuta, hortaz.

Ez nion interes berezirik ikusi; sare sozial bat, lagunak egiteko tresna bat. Ez zidan ezer esaten. Bestela ere nire ingurukoak ondo fitxatuta ditutu; badakit zeintzuk diren euren blogak eta euren Flickr kontuak, e-postaz eta posta-zerrenda bitartez komunikatzen naiz eurekin, eta abar. Ez dut Facebookik behar horretarako. Gainera, badakit nola engantxatzen naizen horrelako asmakizunetara eta nahikoa daukat nire beste seme-alabekin: benetakoekin eta teknologikoekin (bloga, flickr kontua, bideokamera, eta abar). Lehendik ere astirik ez ezertarako, eta bakarrik falta zait Facebook-en ere egunero beste ordubete igarotzea.

Azken asteotan, baina, izena eman dut eta hantxe nabil, saltseatzen. Oraindik ere ikasten. Lehengo akats berbera ikusten diot: ez dit larregirako balio eta denbora kenduko dit. Beste akats larriago bat ere ikusten diot: zelako nabigazio nahasgarria daukan! Ez dauka URL garbirik (ez dago www.facebook.com/asarasua/photos bezalakorik) eta hainbat orrialde oso-oso antzekoak dira. Zer alde dago orrialde hauen artean? 1, 2, 3 eta 4? Hutsa! Ondo pentsatuta izango dute, jakina, baina nahasgarria da, oso.

Hori guztiori holan izanik ere, aditzen dut bere arrakasta eta horrenbeste jende engantxatzea. Hango eta hemengo jendea aurkitzea, bere berri jakitea, senide urrunak aurkitzea, besteen argazkiak ikustea... kuxkuxeatzea, azken batean. Horretarako primerako tresna da. Ondo-ondo pentsatutakoa.

Eta engantxatu egingo nau. Zer egingo diogu. Bizio teknologiko guztiek harrapatzen naute. Kauen! 

Euskaraz adizki pluralak sortzeko hainbat partikula ditugu. Horien arteko bat da -te, adizki mordo batean aurkituko duguna, gutxienez euskara batuan: zarete, zineten, zaudete, zaitezte, zatozte, dute, dakite, diote, dituzte, didate, zituzten, daukate...

Euskalkiei dagokienez, Koldo Zuazoren arabera Euskal Herri erdiguneko ezaugarri zabalenetako bat da. Euskalki eta hizkera gehienetan erabili izan da (nahiz eta ez guztietan modu eta egoera berdinetan), eta bazterreko euskalkietan bakarrik falta dela esan daiteke: mendebalean (bizkaieran eta Sakanan) eta ekialdean (desagertutako erronkarieran eta zaraitzueran). Zubereraz ere ez da beti ageri.

Zuazok berak hiru gertakari bereizi azpimarratzen ditu -te pluralgilearen erabilerari dagokionez:

• Iragangaitzeko 2. pertsona pluraleko -te (zarete, zineten, zaudete, zaitezte, zatozte...). Hauxe da zabalena. Euskal Herriko erdigune guztian erabiltzen dira forma horiek, goian aipatutako salbuespenak izan ezik (mendebala eta ekialdea).
• 3. pertsona pluraleko -te (dute, dakite, diote, dituzte, zituzten, daukate...). Honen hedadura askoz txikiagoa da: Nafarroako, Lapurdiko eta Behenafarroako hizkera batzuetan aurkituko dugu, eta Donostia-Hernani-Irun bitartean.
• Azkenik, iragankorren orainaldiko 2. pertsona pluraleko -te (duzute, dakizute, daukazute...). Adizki horiek Donostia-Hernani-Irun inguruan eta Nafarroa iparraldeko hizkera gutxi batzuetan bakar-bakarrik erabiltzen dira. Ez beste inon. Ezta euskara batuan ere.
  

Mendebaleko euskalkietan (eta Eibarren) ez da erabiltzen, hortaz, -te atzizkirik adizki pluraletan. Ez kasu batzuetan eta ez besteetan.

Edo ez da erabili izan orain arte, azkenaldian adizki zoragarriak entzuten ditudalako gure herrian. Klase guztietakoak. Errezeta erraza da: etxeko transmisioa eten ezazu; kenduiozu euskalkia eta gerorako gorde; gehitu ezazu euskara batu pixkat, baina ez gehiegi, zure gustura; kale hizkeraren beharra sumatzen baduzu, hartu pittin bat telebistatik; amaitzeko, gehitu lehen gorde duzun euskalki hondar hori. Eta prest duzu zure gustuko adizki ederra.

Horrela agertu dira Eibarren:

• orain arte gure herrian erabiltzen ez ziren hainbat adizki: zittuzten (zittuen), ziñaten (ziñazien), dittuzte (dittue)...
• Oso eremu murritzekoak diren formak, euskara batuan ere erabiltzen ez direnak: dakizute (dakizue), daukazute (dakazue).
• Eta sekula santan inoiz inon inork erabili ez dituenak, esate baterako, destate (deste + didate) eta zestaten (zesten + zidaten).

Oraindik izango dugu beste sorpresaren bat. Agertuko dira, honezkero ez badira agertu, diñote (diñue + diote), dozute (dozue + duzute)... eta, zergatik ez, destete (destez + dizkidate).

Dana da posible euskararen mundu harrigarrian.

Hauxe da abenduaren 20ko omenaldian ateratako bideoa. 24 minutu dira, GoogleVideo zerbitzura igotakoa.

Aurreko asteotan ere aipatu dugu kontu hau:

• Serafinen omenaldiaren iragarpena
• Omenaldi eguneko kronika Leire Narbaizak
• Serafinen biografia Wikipedian
• Omenaldi eguneko argazkiak

Martitzenian Aizarnan egon giñan. Izarok eta Josuk etxe politta dauke bertan, "Etxe-zahar", Izaron aittak eta osabak orain dala urte batzuk barriztutakua. Hantxe egon giñan Codesyntaxeko lankide batzuk. Goizian Santa Engraziara igo genduan. 10 minutu inguruko igoeria; umiekin 20. Pasiada politta eta bista ederra. Handik jaitsi eta bazkaltzera. Ederto pasau genduan.

Aizarnan ez naiz larregittan egon (5-6 aldiz, asko jota), baina asko maitte doten herrixa da. Ez galdetu zergaittik. Gustau eitten jata.Santa Engrazia, berriz, ez neban ezagutzen (behetik ikusitta bakarrik). Banekan gogua bertara juateko. Erdoiztakin batera, erreferentzia-puntu garrantzitsua izan da gizaldi askotan inguruko auzotarrentzako. Zestoa, Aizarna, Aia, Getaria eta inguruko hainbat basarritarrentzako bilgune garrantzitsua.

Argazki batzuk igo dittut Flickerrera.

Aurreko astietan iragarri genduan moduan, abenduaren 20an omenaldixa egin gentsan Serafin Basauriri. Eibarko Arrate Hotelian alkartu giñan 110 lagundik gora, Serafini eskerrak emoteko eta besarkada bana emoteko.

Leirek aittatu dittu ekitaldixan inguruko kontuak, eta Ibanek aittatu zeban lehenago Serafin zenbat maitte dogun guztiok. Wikipedian be gehittu dogu Serafinen biografixa laburra (ia guztion artian borobiltzen dogun). Euskal Herriko Ahotsak proiekturako be egin gentsazen elkarrizketa batzuk (hor be, ia laster ipintzen doguzen entzutzeko moduan).

Nere aldetik, berba gitxi, ekitaldixan moduan. Erretrato batzuk, hori bai. Hamentxe bat, eta beste guztiak Flickerren (zeinek lagunduko desta izen-abizenak ipintzen? :-) ).

Maddik bost urte bete zituen udan. Ordura arte zeozertxo aitzen zuen erdaraz, eta hitzen batzuk ere esaten zituen, baina ezer gutxi. Lotsatia izanik, gainera, ixil-ixilik geratzen zen erdaldunen aurrean. Baina irailetik hona hasi da lehenengo hitzak eta esaldiak esaten. Egia esan, hain denbora gutxian izateko, polito ikasi du gaztelania. Azentu barregarriarekin, baina ondo moldatzen da.

Hizkuntza berria da beretzat, egoera berriak sortu zaizkio eta poz-pozik dago bere aukera berri horiekin. Grazia ere egiten dio, gainera. Askotan, gaztelaniaz hitz egitera ere jolasten dute lagunen artean.

Lagunen artean ez ezik, etxean ere erdaraz hitz egiten hasi da. Eta ez dakit zer egin. Oraindik ere euskaraz egiten du gehienbat (askogatik), baina gaztelaniak erabat txundituta dauka.

Badakit pasako zaiola, baina bitartean, zer egin behar dut?

• Ezer ez esan eta haria jarraitu? (gehienetan egiten dudana)
  
• Euskaraz egiteko esan? (batzuetan, aguantatu ezin, eta botatzen diot, bai, purrustadaren bat)
• Kontzientziazio kanpaina. Kantuak dioen moduan, "gu euskaldunak gara, Euskal Herrikoak". Lan hori egin beharra dago? Nik ez dut gogoratzen horrelakorik etxean. Beharbada aitxitxa bien aldetik, baina ez gurasoen aldetik. Beharrezkoa da? Zer eta nola?
  

Badakit horren inguruko hainbat ikerketa eta hitzaldi antolatuko zirela. Eta txostenak ere ehundaka, seguru. Ni neu jakin ezta zer egin nago; edo, hobeto esanda, zain. Zain nago, ea datozen asteotan zer gertatzen den. Egoera interesgarria da. Soziolinguistika domestikoa.

Cantabriako hirugarren herririk handiena da Soba. 214,7 km² ditu (Eibarrek adina 10) eta 1.450 biztanle, 27 auzo txikitan banatuta. Auzoak eta etxetxoak han-hemen, eta gainontzeko guztia mendi, baso eta erreka. Ezaguna da bertan dauden pagadi eta harizti zabalengatik eta, batez ere, Asón eta Gándara erreken sorleku delako. Lehenengoa kareaitzetik salto eginez bistaratzen da; bigarrenak ere urjauzi ederra sortzen du Quintana auzo ondoan. 

Jon Anderrek eta Blancak orain dela 3 urte ezagutu zuten ingurua. Gustatu, eta etxetxo bat erosi zuten Bustancillés auzoan, 20 biztanle dituen auzoan. Etxe ederra dute eta gustura joaten gara asteburupasa. Zoragarri zaintzen gaituzte beti. Eta umeak ere pozik.

Domekan Quintana eta Asón inguruan ibili ginen eta Gandarako urjauziak ikustera ere joan ginen. Azken asteetako eurien ondorioz, ikusgarri zeuden. 

Astelehenean La Sía mendatera igo genuen, elur bila, eta baita aurkitu ere. Hantxe ibili ginen, Ikeako plastiko baten gainean txirrist egiten, maldan behera. Inuit bat ere aurkitu genuen.

Geloren baserrira ere joan ginen, behiak ikustera. Gelok eta emazteak kontatu ziguten nola aldatu den bailarako bizimodua azken 50 urteetan, nola bizi ziren umetan mendian behi eta ardiak zaintzen, nola ezagutu dituzten otsoak euren lurretan, nola ikusi duten herria husten eta bizimodua aldatzen, nola saltzen duten esnea orain dela 20 urteko prezio berean, nola ez ziren sekula santan beste inora joango bizi izatera... Pentsatu nuen leku aproposa dela Ahotsak proiekturako grabazioak egiteko. Leku birjina, oraindik; ez luzerako.

Laredotik 40 minutu eskasera dago, Cantabriak, Bizkaiak eta Burgosek bat egiten duten hirutxurrean. Mendizale bazara, merezi du osteratxo bat ematea.