Eibartik

Asteburuan amaitu da udako denboraldia Eibarko kanpoko igerilekuetan. Uda honetako datuak eman ditu Eibarko Kirol Patronatuak: 31.000 erabiltzaile izan ditu kanpoko igerilekuak, iaz baino gehiago (iaz 28.500 erabiltzaile, baina oso uda txarra egin zuen), baina 2006an baino gutxiago (37.500 erabiltzaile).

Kontuan hartu beharko zituzten Elgoibarko datuak (Eibar baino 2-3 aldiz txikiagoa den herria): aurten inoiz baino erabiltzaile gehiago, eta Eibarren baino 3.450 bisitari gehiago. Guztira 34.450 bisitari.

Baina jakina, horretarako Eibarren ere igerileku duinak beharko genituzke, eta ez da erraza. Txikiak, jendez leporaino, aldagela zaharrak, kerizperik ez... ez da erraza eibartarrak Ipuruako igerilekura joatea. Asko eta asko kanpora joaten dira, batez ere Elgoibarrera eta Apatamonasteriora.

Eibarko igerilekuan egin beharreko handitze-lanak ere atzeratu egin dira. Datorren urteko udazkenean hasiko dira. Udaletxetik diote igerilekuak handituko dituztela ("se triplicará" diote), baina benetan zelaigunea bakarrik handituko da. Gaitzerdi.

Bitartean, kerizpe apur bat bat jarriko ote digute?

Asturias ez genuen ezagutzen. Urtero joatekotan, baina beti zeozer. Aurten, azkenean, animatu egin gara eta abuztuko 2. eta 3. asteak Asturias aldean igaro ditugu. Gure hasierako asmoa zen alde batetik bestera ibiltzea, baina umeak kontuan izanda, Ribadesellako kanpinean jarri dugu kanpamentua eta ez dugu mugitu. Kanpin egokia, Sebreño auzoan dagoena. Neurri egokia, garbia, umeentzako jarduerak, taberna txukuna eta igerileku ona.

Sebreñotik abiatuta, 40-50 minutura izan dugu Asturias erdia, gutxi gora-behera (Llanesetik hasi eta Gijon ingururako guztia). Abiapuntu egokia pentsatu zaigu. Euri pixkat egin digu (6-7 egunetan, barrena), baina egunero egin ahal izan dugu planen bat. Mendia, kostaldea, hondartzak, hiriburuak, ermitak, erromanikoa, sagardoa, jatekoa... dena gustatu zaigu.

Hementxe laburpen txiki bat.

Egun bat hiriburuan igaro genuen, Oviedon. Hiri polita da, parte zaharra, behintzat. Txikitxoa, baina goxoa eta pasiada bat emateko ederra. Jan ere gustora egin genuen, taberna txiki batean.

Santa Maria del Naranco ere ikusi dugu, nola ez. Jende lartxo, baina ederra. Ingurua ere zaindua.

Mendian ez gara larregi ibili, baina ikusitakoa asko gustatu zaigu. Enol ingurua ezin ederragoa da (nahiz eta jendez gainezka egon). Autobusez igo ginen (abuztuan ezin da kotxez igo), eta izugarri disfrutatu genuen. Umeekin joateko toki aproposa da. Eta Bulnes ere ezagutu genuen. Dirutza ordaindu behar da bertara joateko (funikularrez igotzeko), baina merezi duela uste dut. Garai turistikoenetan goiz ibili behar da funikularrean tokia hartzeko; kontuan izan. Gu berandu samar ibili ginen, baina egunpasa polita igaro genuen, Bulnesen bertan eta inguruko mendietan. Gainera, Sotres-era ere joan ginen. Hori ere herritxo polita.

Kostaldeari dagokionez, batez ere Llanes-Ribadesella bitartekoa ezagutu dugu. Oso ederra, gomendagarria, guztiz. Ikusitako hondartzen artean:

• Caraviako Arenal de Moris eta Playa de Vega. Ederrak, baina itsaso gogorregia, gure gusturako.
• Cuevas del Mar (Cuevasen). Ikusgarria. Inguruko kostaldean ibililaldia ere egin genuen. Zoragarria. Txiringito polita alboan; merke eta ondo bazkaldu genuen.
  

• Naves auzo ondoan San Antolin dago. Hondartza ederra da, eta gainera, errepide ondo-ondoan dago eta zabala da. Eta alboan, Gulpiyuri hondartza ezaguna dago. 50 metro eskas dituen hondartza, baina ezagutu beharrekoa: ez dago kostaldean, itsasotik 100 metrora baizik, behiz eta traktorez betetako zelai baten erdian. Itsasoa lur azpitik sartzen da eta ipuinetako hondartza sortzen du belartza erdian (argazkian ikusten den "zulo" horretan dago). Joan aurretik, mareak begiratu behar dira, goi-goian dagoenean hondartza ia-ia desagertu egiten delako.
  

• Mendebalderago, Naves eta Niembro artean, beste 2 hondartza zoragarri daude: Toranda eta Torimbia (nudista) daude. Biak ere polit-politak. Eta hurrengo auzoan ere, Barron bertan, 2-3 hondartza txiki daude.
  

Berriro ere itzuliko gara. Seguru.

Oharra: mezu hau abenduan argitaratu dut, baina abuztuko fetxa jarrita. Idaztekotan, idaztekoan... eta 3 hilabete igaro zaizkit :-)

Neretako berba normal-normala izan da beti. Argiduna, elektrizistia. Etxian zeozer txarto badabil, argidunari deittu bihar jako. Arrainduna, egurduna, esneduna eta kamioiduna daren moduan, ba, argiduna (aspaldi idatzi neban -dun atzizkixaz eta lanbidietaz).

Azken egunotan, baina, konturatu naiz ez dala hain berba normala, Eibarren be ez dala hain berba ezaguna. Inguruko askok ez dabela ezagutzen, eta ezagutzen dabenak be, gehixenak ez dabela erabiltzen.

Hiztegi nagusixetan ez da agertzen. Eibarko eta Bergarako hiztegixetan bai (nahiz eta adiera aldetik pixkat desbardiña izan).

Elexpuruk, Bergaran:
Empleado -de Iberduero en nuestra infancia- que se dedicaba a cuidar el tendido y arreglar las averías.

Juanito San Martinek, Eibarren:
Encargado,-a del servicio de suministro de luz.

Euskera estandarrian argiketari eta elektrikari nagusittu ei dira. Aukeran, nik neuk behintzat, jarraittuko dot argiduna erabiltzen.

»» Afariketan egin / jardun (da/du) (Ad.)

jugar a ser mayores / a padres y madres

Horixe da afariketan eittia. Aittatxo ta amatxoko jardutzia. Umiak jolasian ibiltzia, nagusixen kontuak imitatzen. Edo etimologixara juanda, afarixa eitten jolastia.

Eingo dogu afariketan, ni aitta eta zu ama? / Afariketan zebizen umiak Txantxa Zelaixan.

Hauxe diño Eibarko Hiztegi Etnografikuak:

Janarixa prestau, horretarako bihar dan guztia egiñaz. Normalian bat ama da eta bestiak umiak. Nesken jolasa izaten zan.

Eta Toribio Etxebarriak:

Jugar (los niños) haciendo comedia de los asuntos de los mayores.

Jatorrizko berba horretatik, beste adiera eta kontu batzuk be agertu dira:

1.- Afariketan egin: brometan ibili; nagusixak umien antzera ibiltzia, buru barik.
Afariketan ibilli al haiz, horretara agertzeko? / Gauzia benetan hartu biharrian, afariketan jardun dabe.

2.- Afariketako: brometakoa.
Afariketako ipoiñak, hainbeste urtekin. / Uste hasarre zirala, eta afariketakuak alkarri esaten zittuen berba gogorrak (TE). / Nere lehengusuak pistolia daka etxian; afariketakua baiña, e?!

Hiztegi orokorretan ez dot topau holako berbarik. Bergarako hiztegixan, berriz, koziñeketan agertzen da.

Eibarko udalak umiendako antolatzen dittuan aisialdi programak be, Afariketan dira (Oporrak Afariketan, Kalean Afariketan, eta abar).

Giza katia osatzeko 500 lagun inguru biharko dirala uste dogu. Baten bat animatzen bada giza katerako, agertu deilla Urkuzuan datorren zapatu eguardixan (maiatzaren 24an).

Badihardugu elkartian zatixa Urkuzu aldekua izango da, gure egoitzia alde horretan dagualako. ...eta kitto! euskera elkartiak be inguru horretan egingo dau beran lana. Hortik aurrera, beste elkarte eta erakunde batzuk hartuko dabe lekukua.

Mikelen bittartez jakin dot, Joxe Farozainak aittatu zebala, Kirmen Uribek idatzi zebala:

Lekeitiarra: horrela deitzen omen zaio Ondarroan azken jakiari, platerean jan barik geratzen denari.

Kontxo, ba, Eibarren "Plaentziarra" deitzen jako horri. Hau da, tabernan azeittuna platerkadia atara eta mahai gaiñian gelditzen dan azken azeittuna horri: "Maite, plaentxiarra zuretako".

Ondarruan eta Eibarren, albo-herrikuak lotsabakuak.

Hauxe da Badihardugu.com webgunian kaleratu daben iragarkixa:

Badihardugu Euskera Elkarteak lan-poltsa osatu nahi du datozen urteotan izan ditzakeen beharrak betetzeko. Hiru arlo hauetarako osatu nahi da lan-poltsa:

1. Elkartearen administrazioa (kontabilitatea, txostengintza...)
2. Alderdi filologikoa (Ahotsak.com proiektuaren barruan transkribapenak edo kodifikazioak egin)
3. Kazetari lanak (Ahotsak.com proiektuaren barruan, jende nagusiari elkarrizketak egin, bideo eta audio pasarteak editatu...).

Hiru arloetako lanek badute harremana eta, beraz, hiruretarako gaitasuna baloratuko da. Beharrezkoa izango da gidabaimena izatea, batez ere, azken punturako, Euskal Herriko edozein herritan egokitu daitezkeelako elkarrizketak. Beste bi puntuetan lan-lekua finkoa izango da (Eibarren). Honekin batera, honakoak baloratuko dira:

• Euskara maila ona.
• Euskalkiren baten ezagutza.
• Informatika kontuetan eta, batez ere, interneten jantzia izatea.

Interesa dutenek badihardugu@badihardugu.com helbidera bidal dezakete euren kurrikuluma. Kurrikulumak bidaltzeko epea 2008ko uztailaren 15ean itxiko da.

Azken asteotan inkesta edo galdeketa bat egin du ...eta kitto aldizkariak: zer egin aldizkaria hobetzeko?

Nik ohar pare bat bidali dizkiet, denak ere hizkuntza irizpideekin zerikusia dutenak. Oro har, ez dut garbi ikusten noiz eta nola erabiltzen duten Eibarko euskara aldizkarian.

• Zorion-agurren tartea eibartarrez dago idatzita, baina nabarmena da ez duela zuzentzaileak gainbegiratzen. "Zorionak, 28 urte bete zenittualako" bezalako esaldi eta aditzik ez dago Eibarren. Izan ere, atal horren izena bera ere ez da oso eibartarra (... eta musu bat zuretako...). Eibarren "laztanak" ematen ditugu "musuak" baino gehiago (eta ematekotan, mosuak emango genituzke, ez musuak).

• Batua edo eibartarra erabiltzeko irizpidea ere (noiz zein erabili) ez zait oso zuzena iruditzen. Atalaren arabera erabiltzen dute bata edo beste. Atal batzuk beti dira batuan; beste batzuk beti eibatarrez. Nolabaiteko zentzua ikusten diot horri, jakina, baina gehienetan gauza "arraroak" gertatzen dira. Esate baterako, orain dela gutxi, Aintzane Agirrebeñari elkarrizketa egin zioten. Galderak eibartarrez izango ziren, ziurrenik, eta erantzunak seguru-seguru. Elkarrizketaren gaia bera ere Eibarko euskara zen. Ba, elkarrizketa hori euskara batuan irakurri behar izan genuen (atalak horrela aginduta). Beste zenbaitetan, ostera, aldizkariko beste atal batzuetan, idazle edo artista gipuzkoarrak (edo euskaldunberriak) Eibarko euskara jatorrean hitz egiten ikusi ditugu. Uste dut irizpide horrek sinesgarritasuna kentzen diotela elkarrizketa eta albisteei. 

Bide batez, webgunaren inguruko zenbait ohar txiki ere bidali dizkiet:

• Albistegiak ez dauka RSS jariorik.
• Albisteetan data falta da eta ez dago "Albisteak" atalik eta ezin dira aurkitu albiste zaharrak.
• Orrialde guztietan URL bakarra dago, frame bidez, edo bestela, loturak beste leiho batean irekitzen badira, dnsti izeneko webgune batera eruaten gaitu.
• Goiburuan etakitto.com agertzen da, handi-handi, eta webgunea ez da hori, etakitto.org baizik.
• Aldizkariko hainbat atal ez dira agertzen webgunean eta faltan bota ditut, gehienbat zorion agurren tartea.

 
Tira! Egurra bakarrik ez, e? Kritikak eskatu dituzte eta horixe bidali dut, baina esan behar dut aldizkaria gustura irakurtzen dudala, astero-astero, eta webgunea ere asko hobetu dela azken aldaketekin. Animo eta eskerrik asko zuen lanagatik.

Lokailu hau da, zalantzarik gabe, Eibarren erabiltzen ditugunen artean berezienetakoa. Izan ere, Eibar inguruko herrietan (Ermua, Soraluze, Elgoibar eta Mendaro) asko erabili arren, ingurune honetatik kanpo ez da ia ezagutzen (Bergara aldean, esate baterako).

Badirudi ba(da) arren esapidearen laburdura izan daitekeela, eta bigarren perpausaren azken muturrean
kokatzen da beti. Normalean, aldez aurretik adierazitako zerbaiti erantzunez-edo egiten diren perpausetan agertzen da. Gaztelaniazko “pero si..” esapidearen pareko da. Adibideetan ikus daitekeen moduan, zenbaitetan baina ager daiteke aurretik, perpausa indartzeko (harridurazko perpausetan, batez ere).

Pixkat jaikitze bat euki zeban Espaiñiak ekonomikamente. Eta bihargiñak be geldittu giñan, “ene, baiña lana dakagu barren, honegaz”, “ondo goiazak”.

Han juaten zanak ezer be: berrogei duro kobratzen zittuan barren!

Batzuk aberatsaguak eta bestiak pobriak izanda be, danok gizonak gara barren!

Zelan eurixa diharduala? Baiña ointxe euzkixa zeguan barren!

Aurkaritzako lokailua

Barren lokailua aurkaritzako lokailuen artean sartzen da. Izenak berak erakusten duen bezala, bi perpausen artean gerta daitekeen kontrakotasuna edo aurkaritza aditzera emateko erabiltzen dira sail honetako lokailuak. Beraz, alde horretatik baina-ren pareko dira nolabait.

Lokailuen arteko talderik handiena da berau, eta Eibarren bertan beste makinatxo bat daukagu: berriz, bixen bittartian, ostera, barren, halan be (hala ere), hala eta guzti be (hala eta guztiz ere), edozein modutan be, dana dala, horraitxio eta artian. Inguruko herri “gipuzkoarragoetan” aurki daitekeen nola(ta)nai ere ez da Eibarren erabiltzen.

Donostiako Koldo Mitxelenan elkartu ginen atzo goizena eta bertan bildutako hedabideei azaldu genien zer den Ahotsak egitasmoa. Beste toki batzuetan aipatu da hori guztiori, besteak beste, Sustatu, edo Goiena webguneetan, eta Arantzabalen, Luistxoren eta Azpiren blogetan. Gutxi gehituko dugu horren inguruan. Egunkari batzuetara lotura, asko jota:

• Berria
• Gara
• Noticias de Gipuzkoa
  

Proiektua hobeto ezagutu nahi duenak, Ahotsak.com webgunean dauka informazio guztia eta parte hartzeko aukera.

Aipatu nahiko nituzkeen lau gauza labur:

• Telebistaren eragina. EITBko albistegietan agertu ginen eta badirudi mundu guztiak ikusi gintuela. Izugarria.
• Jendearen harrera. Azken 24 orduetan dozenaka mezu jaso ditugu (telefonoz, e-mailez...) jendearen zorionak eta eskertza jasotzen, laguntza eskaintzen... Mila-mila esker guztiori.
• Eskerrik asko. Eskerrik beroena proiektu honetan lagundu duzuen eta laguntzen ari zareten guztioi. Udalak, elkarteak, laguntzaileak... eta Codesyntaxi, bereziki Nandori, Zaloari eta Josuri.
  
• Primerako taldekideak. Aintzane, Juan Martin, Serafin, Iban, Jaione, Leire, Egoitz... plazer bat da zuekin elkarlanean jardutea. Benetan.
  

Lanean jarraitzeko indarra ematen du horrek guztiorrek. Izan ere, lanean aspalditik dihardugun arren, hasi besterik ez gara egin. Zenbat dagoen egiteko! Ai ama!

Proiektu honen atzetik Badihardugu euskara elkartea dago, eta horrela sartu nintzen ni ere. Hainbat herritan ibili izan gara elkarrizketak egiten, materiala lantzen, eta abar. Baina proiektu honen ezaugarririk azpimarragarriena auzolana da, jendearen partaidetza. Proiektu irekia da, eta horretan datza bere aberastasuna eta berezitasuna. Irekia, gainera, bi zentzutan:

• Proiektu honetako informazioa guztion esku geratzen da, guztion ondare da-eta.
• Proiektu honetan edonork har dezake parte, materiala bidaltzen, elkarrizketak egiten, edonola laguntzen... Auzolanean egindako proiektua da, edo horrela izatea nahiko genuke.