Eibartik

Apirilaren 25ekoa da albiste pozgarria: sai beltza (Aegypius monachus) Pirinioetara itzuli da. Boumort-eko Naturgunean jaio zen saikumea.

Kataluniako Generalitateak saia berreskuratzeko plangintza abiarazi zuen 2007. urtean, beste leku batzuetan jaiotako saiak Kataluniara eramanez. 16 bikote askatu zituzten hiru eskualdetan (Pallars Jussà, Pallars Sobirà eta Alt Urgell) eta 6 bikote osatu dira dagoeneko. Horien arteko bat izan da kumea izan duena: Perla (7 urte) eta Portell (4 urte) izan dira gurasoak. Kasualitatea: 2010. urtea sai beltzaren urtea izendatu zuen Espainiako Ornitologia Elkarteak (SEO).

Une honetan, beraz, Katalunia da 4 sai espezieak dituen Europako herrialde bakarra: sai arrea, sai beltza, sai zuria eta ugatza. Euskal Herrian, aldiz, beste 3 espezieak ditugu baina ez sai beltzik (tarteka aleren bat hegan ikus daitekeen arren, ez da bertan bizi eta ez du Euskal Herrian kumatzen).

Sai beltzak oso garai ilunak bizi izan zituen orain dela 30-40 urte inguru eta desagertzeko zorian izan zen (200 bikote baino gutxiago). Harrezkero espeziea berreskuratzeko egindako lanen ondorioz askoz egoera hobea dauka gaur egun, 2000 bikotetik gora bizi baitira Iberiar penintsulan. Kataluniako populazioa egonkortzen bada, urrats handia izango da espeziea berreskuratzeko asmoetan; gainera, Europako beste populazioekin zubi-lana egiteko aukera emango dio espezieari.

Kume berriaren irudiak ere jarri dituzte sarean. Ez zoragarriak, baina bai pozgarriak. Gurasoetako bat kumea zaintzen, habian (sai beltzak zuhaitzetan egiten ditu habiak eta ez harkaitzetan, sai arreak bezala).

Lehenago ere hitz egin izan dugu sai, arrano eta putreen izenen inguruan blog honetan.

Ekitaldian 25 elkarte bildu ginen eta 30 hitzarmen izenpetu ziren guztira (batzuek 2-3 hitzarmen). Diario Vascok jaso zuen moduan, hantxe zeuden las fuerzas vivas de Eibar. Esango nuke batzuk falta zirela, batez ere gazteenak (Matrallako, Ustekabe, Gaztetxea, jaietan dabiltzanak...), baina gehientsuenak-edo hantxe geunden.

Hauxe da aurtengo diru-laguntzen zerrenda eta bakoitzak jasoko duen kopurua:

Aurten 338.000 euro banatuko ditu udalak guztira, iaz baino %26 gutxiago. Krisia.

Miguel de los Toyos alkateak aipatutako 3 ohar ere azpimarratu nahiko nituzke, erabat ados nagoelako:

1. udalak ematen dituen 340.000 euro horiek inbertsioa dira, azken batean elkarteok gure herriko ekonomiara itzultzen ditugun sosak direlako (gehienbat herriko denda eta lanetan gastatzen ditugulako diruok). 
2. elkarteen lanari esker, gainera, aberastasuna sortzen da herrian bertan. Diru-iturri ere bagara, beraz.
3. eta elkarte kulturalen laguntzarik gabe, ezinezkoa litzateke Eibarko egitarau kulturala antolatu eta garatzea.

Eta beste hiru kontu, amaitzeko:

1. argazkian 25 lagun; 5 andrazko eta 20 gizonezko. Oraingoan ere gizonezkoen kulpa ote?
2. gazterik bat ere ez. Tira, Mikel Larreategi, Deporreko presidentea (29 urte; gazte?). Eibarren asoziazionismoak eta mugimendu kulturalak beti izan du indar handia. 10 urte barru?
3. Eibarko Udalak urtero banatzen ditu diru-laguntzak Eibarko elkarteen artean. Orain arte, ez zen ekitaldirik egiten. Bakoitzak bere proposamena udaletxera eraman, udalak bere erantzuna eman, eta kitto. Aurten, baina, desberdina izan da. Hasteko, legea aldatu da eta diru-laguntzak eskatzeko (eta esleitzeko) modua aldatu egin da. Egokitu, bateratu, zuzendu... Uste dut onerako izan dela. Eta aldaketa hori aprobetxatuta, ekitaldia ere antolatu zuen udalak. Ekitaldi xume eta azkarra izan zen; elkar ezagutzeko ere balio izan zigun eta gure lana erakusteko ere balioko du, nolabait. Horretara, esango nuke Udalak asmatu duela eredu berriarekin.

Ainhoa Agirreazaldegik 2008xan idatzittako bertsuak; Pirritxek eta Porrotxek euren azkenengo ikuskizunian ("Irrien lagunak" 2009) sartu dabe. Euskerian erabileria bultzatzeko manual devotionezcoa.

Sasoi luze batian Artzeren esaldi hau erabili dogu ahoz aho: "Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek hitz egiten ez dutelako baizik".

Hamendik aurrera beste hau be abestu biharko genduke:

NORI EGIN EUSKARAZ

Ezezagun bat baldin baduzu
mintzakide buruz buru
egin zaiozu euskaraz eta...
beharbada jakingo du!

Atzerritar bat tokatuz gero
hurbildu euskaraz behintzat
zeren bestela ulertuko du
euskara ez dela beretzat!

Euskaraz mantso ari den norbait
aurrez aurre badaukazu
hitz egiozu euskaraz mantso,
opari bat egiozu!

Norbaitek esan badizu “euskaraz
ez dakit hitz egiten nik”
ohartu zaitez, ez dizu esan
entenditzen ez duenik!

Nahiz asko maite, nahiz oso geure
sentitzen dugun euskara
inork agindu gabe erdaraz
sarritan geu hasten gara!

Ez zazu egin hainbeste duda
zeurea euskaraz esan
edukazio gehiegizkoak
euskara galdu ez dezan!

Arratsaldeko 3etan heldu nintzan Sansaburura eta hantxe nittuan danak zain. 80 ume. Lau urte ingurukoak. Hori urduritasuna! Eurena eta, gehixenbat, neria! Nahiko ohittuta nago hitzaldi eta aurkezpenetara, baina zer kontatzen jakue 4 urteko umemokueri? Ume bakar bati, tira, horretan badakat esperientzia, baina 80 umeri? Eta zelan dominau salbaje-aldra hori? :-)

Oso esperientzia politta izan zan eta ederto pasau genduan. Nik bai, behintzat. Eta uste dot eurak be gustora egon zirala. Argazki batzuk ikusi genduzen, txori-kantu batzuk entzun, bideoren bat ikusi (pinguinuak eta kolibrixak), lumak eta arrautzak be aztertu genduzen... Eta euren anekdotak eta ipuinak entzun, zelan ez: "nik etxian txori bat dakat", "ba nik bi perikito, baina hil egin dira", "eta nik behin ikusi neban arrano bat", "eta nik bi arrano eta superhaundixak"...

Amaieran, erregalua be jaso neban: marrazki haundi bat, Manexen ikaskide guztiak egindakua, txoriz beteta eta esaldi honekin: "Eskerrik asko Asier, txoriak maite dituzulako". Ai, zelako emoziñua! :-)

El conquistador del fin del mundo, ETB2 kateko programarik ezagunenetakoa. Euskal Herritik joandako 15-20 lagun inguru Patagoniara bidaltzen dituzte eta euren artean lehiatu behar dute, superbibienterik onena zein den erabakitzeko.

Ez dut ez urtero eta ez astero ikusten, baina bai tarteka, eta beti izan du zalantza berbera: programa horretan ez dago euskaldunik?

Saioan dozenaka lagun izan dira, asko eta asko euskaldunak. Hori nabarmena da. Urola-Kostako, Lea-Artibaiko, Debagoieneko... parte-hartzaileak izan dira Patagonian. Lehenengo begiratuan euskaldunak direla igartzen den jendea.

Hala ere, sekula ez dute euren artean euskaraz egin. Sekula-sekula. Ezta behin ere ez. Eta hori ez da batere arrunta Euskal Herrian. Patagonia alde horretan, kortesiazko hitzetaz aparte (Zorionak!, Agur!, Aurrera!), ez da euskarazko hitz erditxo bat ere entzuten. Baina sekula-sekula, aizuek!

Benetan ez da euskaraz hitz egin Patagoniako programan? Euskarazko zatiak moztu egiten dituzte? Parte-hartzaileei euskaraz ez egiteko eskatzen zaie?

Izan ere, Euskal Herri erdaldundu honetan ere, monolinguismo hori erabat harrigarria egiten zait! Ala argigarria esan beharko genuke?

>> Txakarrak · dirua, los cuartos.

Lehenago ere zenbait hiztegitan bilatu izan dut "txakarrak" hori eta ez dut inon aurkitu. Jatorria ere ez neukan garbi. Gaur goizean Bilbon izan naiz, Leioan antolatutako jardunaldi batzuetan. Eta hantxe entzun dut berriro hitza, Guregipuzkoa.net webguneko Xabier Eskisabelen ahotan. "Zakarrak" bota du berak, eskuin eskuko bi atzamar elkarren kontra igurtziz.

Eibarren, ostera, "txakarrak" esaten da, taldeko beste zenbait hitz moduan (zintzilik > txintxilik; zintzarri > txintxarri; zaldun > txaldun; zakil > txakilletan; eta abar).

Iñaki Segurola azpeitiarrari beste aipamen hau ere aurkitu diot Interneten, erabat argigarria:

"Zikina ez ezik, zakarra ere bada dirua; hala esaten diogu gure bailaran diruari ezizenez: zakarra; diruak, kakak, heriotzak, eromenak edo larru-gauzek hizkuntza guztietan izan ohi dituzten eufemismoen sailekoa da - zakarrik ba al daukak? -, maiz aski zuzenean aipatzen ez diren gauzen klasekoa baita dirua, nahiz-eta eufemismo jantziagoak ere badakien bereganatzen: "inbertsioa", "hazkundea" eta horiek diru zikina edertzen dute".

Hauxe da Espainiako INE (Instituto Nacional de Estadística) erakundearen webguneak ematen duen zerbitzua: Distribución territorial de apellidos. Abizen bakoitzak dituen herritarren kopurua ematen du, lurraldez lurralde banatuta.

Esate baterako, 770 Sarasua bizi gara Espainian. Bigarren abizena Sarasua dutenak beste 631 dira. Gehien-gehienak Gipuzkoan eta Bizkaian bizi gara, baina Espainia aldean ere badira ehundaka batzuk. Munduan zehar besteren batzuk ere izango dira, noski. 2008ko datuak dira eta bakarrik Espainiakoak, baina bada zeozer.

Nire beste abizen batzuk zenbatzen ere ibili naiz. Arruntenak (Toledo 16.991, Arana 7.103, Mendizabal 3.759, Aranberri 1.450, Aginaga 1.250, Gisasola, 1.048), zein urrienak (Iribekanpos 53, Mallabiabarrena 47, Iñarrairaegi 34, Elkoroberezibar 20).

Tira, ez da beste munduko erreminta, baina kuriosoa da, denborapasarako egokia. Zeintzuk diren euskal abizenik arruntenak, zeintzuk arraroenak, zeintzuk Nafarroako tipikoenak, zeintzuk giputzak...

Jolasa: ea nork aurkitzen duen abizen euskaldun arruntena (eta ez du balio Garciak: 1.477.204). Eta urriena?

Lehenago ere aipatu izan dut Soba blog honetan eta Flickr-era ere hainbat irudi igo ditugu. Soba Cantabrian dago, Laredotik hegoaldera jota, Asón eta Gandara erreketan gora. Burgos eta Bizkaiako mugan dago eta inguru ikusgarria da. Eder-ederra. Lagun batzuen etxea aprobetxatuta, sarri joan izan gara asteburua pasatzera eta Aste Santuan ere pare bat egun egin genituen bertan. Beti bezala, primeran.

Oraingoan, Soba ez ezik, Vega de Pas ingurua eta Burgos iparraldea ezagutzeko aukera izan dugu. Sobatik irten, Portillo de la Sía mendatea igo eta Burgosera heldu ginen, Las Merindades ingurura. Handik, berriro iparralderantz egin eta Cantabriara itzuli ginen, Vega de Pas herrira (ibilbidea Tagzanian).

Harrituta eta liluratuta geratu naiz Burgos iparralde horrekin. Las Merindades, Espinosa de los Monteros, Las Machorras, Puerto de Estacas de Trueba... Zelako inguru ederra! Oraindik ere natura nagusi; gizakia eta natura elkarren lagun.

Toki paregabea.

Portillo de la Sía (Soba, Cantabria)

 Fuenterrabiosa (Las Machorras, Burgos) 

Umetan eta gaztetan orain baino askoz-askoz gehiago irakurtzen nuen. Esku artean harrapatzen nuen guztia irensten nuen. Eta irakurritakoak eragin handia zeukan nigan; esango nuke nire izaeran eta nortasunean ere eragin izan dutela. Liburu horien artean badira barren-barrenean sartuta ditudan hainbat. Orain, 40 urterekin, liburuok berriro irakurtzeko gogoa izaten dut, baina beldur ere banaiz, ea gaztaroko xarma galduko ote duten (batzuekin gertatu zaidalako).

Delibes hil berri, "El camino" berriro irakurtzea erabaki nuen. Hasierako beldurrak berehala uxatu zizkidan Daniel "El mochuelok". Zelako gustura irakurri dudan. Egia esateko, Delibesek erraza dauka liburu honekin nire arreta bereganatzea: herri txiki bateko bizimodua, 1940. hamarkadan girotua, naturaren eta hegaztien inguruko aipamen ugari,... ahotsak.com proiekturako moduko lekukotasuna. :-) Wikipediak nahiko ondo biltzen ditu liburuaren ingurukoak.

Liburu ederra da "El camino", erabat gomendagarria. Delibesen lanik gehienak bezalaxe. Maite dut bere idazkera, landu bezain argia, zuzen bezain dotorea; maite ditut bere pertsonaiak; maite dut bere prosa poetikoa eta gaztelania sendoa. Lasai eta ozen irakurtzeko liburua da "El camino", parrafoz parrafo dastatu eta gozatzekoa, lehenengo esaldi ederretik hasita: "Las cosas podían haber sucedido de cualquier otra manera y, sin embargo, sucedieron así". Neurri batean Atxagarekin gertatzen zaidan berbera gertatzen zait Delibesekin, eta "El camino" ere "Soinujolearen semea" eleberriarekin parekatuko nuke. Biak ere biak ezinbesteko erreferentzia niretzat.

Delibesen liburuak ez ezik, Delibes bera ere asko apreziatu izan dut beti. Gizon apala eta zentzuzkoa, konfidantza ematen duten horietakoa. Bere heriotza dela eta hainbat artikulu kaleratu dira bere literaturaz eta bizitzaz; Antonio Muñoz Molinaren hau irakurri nuen, esate baterako, Delibes a lo lejos; uste dut ondo islatzen duela zer den Delibes eta bere lana.

Joxe Arantzabali irakurri nion Delibes dela gaztelaniaz gehien irakurri duen idazlea; eta konturatu nintzen nire kasuan ere horrela dela. Eta irakurtzen jarraituko dut. Aste honetan bere beste liburu bi erosi ditut. Presaz nago etxean jaso eta irakurtzen hasteko.