Eibartik

Atzo gauean banatu ziren Espainiako Zinema Akademiaren 2004ko sariak. Sarituen artean eibartar bat: Javier Agirresarobe argazkilaria.

Harritu ere ez gara egiten honezkero, Javier Agirresarobek lehenago ere irabazita dituelako beste pare bat Goya sari. Bera da onena, ez dago dudarik.

Alejandro Amenabarren Mar Adentro filmean egindako lanarengatik jaso du aurtengoan Argazkilaritza onenaren saria.

Goya sariek badute bere webgunea, baina ez ahalegindu bertan sarituen informaziorik aurkitzen, oraindik nominatuen zerrenda besterik ez dutelako argitaratu.

Eitb24.com webgunean aurkitu dut zerrenda euskaraz.

Edadia zer dan, ezta? Oin dala sei edo zortzi urte, gaurkua modoko egualdixakin, txakurra eta erretatatzeko makiñia hartu, eta mendira juango nitzake antxitxiketan.

Gaur egun, berriz:

• ez dakat txakurrik
• orkatillia leher eginda dakat eta aldasgora ibiltzeko indarrik ez
• etxe barriko kalefaziñua eta katxemir mantia epel-epelak dira.

Ezkirol bihurtzen egongo ete naiz?

Edurra egin dabela gabian... bai horixe. Biharrera be justu-justuan heldu gara. Eibarren, behintzat, ederto bota dau.

Biharlekutik postal politta ikusten dogu, Gorosta-ballia zuriz jantzitta. Erralek bota desta amua, eta hainka egin bihar. Hamentxe erretratua.

Erretrato hobiak be etara izan doguz, baina Maitek txukunduko desku gaurkua be.

Beasaingo udalak herriko berbetia eta ahozko ondaria batzeko bekia atara dau. Aurkeztutako proiektuak adar bi euki bihar dittue. Batetik Beasaingo euskeria jasotzia eta aztertzia (lexikua, sintaxixa, ezaugarri fonetiko eta morfosintaktikuak...), eta bestetik, alderdi etnografikua batzea.

Proposamenak aurkezteko epia 2005eko otsailaren 28ko eguardixan itxiko da, eta lana amaitzeko urtebete eukiko dau irabazliak.

Informaziño gehixago Badihardugu, euskara eta euskalkia webgunian, eta diptikua Beasaingo udalaren webgunian, pdf honetan:

Beasaingo euskara. Beka-deialdia

Gure Maddik 18 hilabete eskas dakaz, baina txaplata hutsa da. Ez jako larregi aitzen, baina ixildu be ez da eitten. Berba gitxi batzuk bakarrik dakiz, baina dana aitzen dau.

Orain arte, berba bi euki dittu maittien: amama eta ez. Edozein galdera egin, eta erantzuna beti da bardiña, ez. Edo berak esaten daben moduan, exx.

Hori juan zan astera arte. Juan zan astian NO ikasi dau, eta orain hori da beran berba faboritua. Edozein galdera egin, eta ez behin edo birrittan, saillian esaten dau, jo-ta-sua: "aita! No-no-no-no-no!!

Ainhoak barre eitten dau. Ni modoko euskotalibana, eta alabiak erderaz erantzun!

Neri be grazia eitten desta. Serixo-serixo ipintzen da Maddi; musturra simurtu, eta sekulako indarrakin erantzutzen dau: "NO".

Harritzen, edo bildurtzen, edo kezkatzen nauana da, euskera hutsian bizi dan 18 hilabeteko ume-mokuak, nunonun ikasi dabela erderazko zeozer, eta gainera euskeria baino komunikatibuagua pentsatzen jakola.

Asteburuan ondarrutar batekin berbetan, eta galdetu zestan ia Eibarren zelan esaten dan "pellizcar". Eta gero: "eta arañar"?

Nik bixentzat bakarra darabilt: atximurka. Toribiok "Atzaparka" be badakar.

Kontu horri tiraka, pare bat galdera bota dittut Eibartarrak posta-zerrendara. Hamentxe:

• atzaparka erabiltzen dozue? "Katuak atzaparka ein desta"
• atximurka ala atxumurka?
• atzapar ala atzamar
• eta atxapar?
• eta biatz?
• eta azazkal, atzazkal, atzoskol, atzamoskol...

Eta beste herri batzuetako aldaerarik?

Eibarko udalak hilero antolatzen daben "Martitzenetan Berbetan": izeneko hitzaldi-sortaren barruan, urtarrileko hitzaldian Ingurumena eta Natura izango dira hizketagai. Udako Euskal Unibertsitateko (UEU) Arturo Elosegi eta Joserra Diez izango dira Eibarren, azken bi urteotan egindako lana aurkezten: "Urko eta inguruetako ibilbide, fauna eta landaretza".

Lekua: Portalea Kultura-etxea (Eibar)
Eguna: urtarrilaren 18an, martitzena
Ordua: 19,30

Denboraldi luze honetan Urko-Elorreta-Abontza-Lizundia ingurua aztertu dabe, gaur egun oso lagata dagon eta egoera kaskarra daukan ingurune hori berreskuratzeko, aisialdixa eta nekazaritza ekologikua buztartzen.

Hamentxe hitzaldixan aurkezpena: Udako Euskal Unibertsitateak, Debabarreneko Mankomunitatearen enkarguz, Urko mendiaren nekazal garapenerako proiektu pilotua amaitu zuen iaz.

Lan horretan Abontza (Abauntzaga) arana aztertu da, bertan dauden ingurumen-arazoak identifikatu, lekuak dituen balio naturalistikoak aztertu, aisialdiarako eskaintzen dituen aukerak eta eragozpenak baloratu, eta horiek guztietatik, abelzaintza, natuaren kontserbazioa eta aisialdia uztartuko dituen kudeaketa plana egin du.

Abontza haranaren egoera nahiko kaskarra da, joan den mendearen amaieran bitan gutxienez erre egin baitzen, eta lur gehienak geroztik erabat utzirik baitaude, hauetako asko eta asko ote eta sasiz beteta. Halaber, higadura maila oso altua da, eta leku ugaritan topatzen dira zaborrak. Badira, dena den, balio interesgarriak, hala nola Urkoko gailurraren inguruak, errekaren ertzak edo Lizundiako pagadia.

UEUk aurkeztutako kudeaketa-planak lekurik aproposenetan larreak hobetzea proposatzen du, gaur egungo baso naturalak kontserbatzea eta hobetzea, higadura-arrisku handieneko guneetan kontserbaziorako basoak hedatzea, eta zenbait lekutan ustiaketarako basoak mantentzea. Era horretan, Abontza haranaren balio naturalistikoa handitzeaz gain, inguruko baserritarrei larreak eskainiko litzaizkieke eta Eibartar guztiei aisialdirako gune aproposak.

Zaldizkuak columna de lluvia, lluvia modulada por el viento. • Erab.: Pluralian erabiltzen da beti. Ik. bota-ahalian jardun, euritte, eurizar, garratz jardun, goixan-behian jardun, mangia jardun, truxalak jardun, truxo, ufal, zaparrada.

• "Eurixa holan eitten ebanian "zaldizkuak" esaten eben zaharrak."

(Eibarko Hiztegi Etnografikoa)

Gaur bertan irakorri dot Iñaki Zabaletaren liburu batian, "110. Street-eko geltokia". Berak halaxe diño:

Euritakoaren azpian itxaron zuen Angieren jaitsiera. Euria bizkor ari zuen eta haizeak zaldizkoak zekartzan zeharka.

Orain dala hile batzuk urten zeban barrixak Eibartarrak posta-zerrendan. Eibar.org webgune honetan be aittatu zan, eta argazki batzuk etara genduzen Materixalak atalian.

Muzategi kaleko lanak zirala eta, orduan halaxen esan genduan: "Muzategi inguruko etxe zaharretako elementu historiko batzuk berreskuratzeko asmua dago. Aipagarrixena Muzategi gueneko taillartxo zahar baten teillatuan dagozen 4 gargolak. Ederrak. Itxuria danez, XV. gizaldi ingurukuak."

Eta El Correo egunkarixan udaletxeko ordezarixak hauxe: "Todo los inmuebles serán derribados y sólo se ha puesto como condición el mantenimiento de varios elementos arquitéctonicos antiguos que serán guardados. En concreto, se conservarán unas gárgolas del número 17 de Muzategi, que son unas de las piezas arquitectónicas más antiguas que quedan en Eibar. En principio se trasladarán al Ayuntamiento para su conservación."

Ba hara nun eta zelan dagozen gordeta. Gaur arratsaldian Eibar inguruko bide baztar baten topau dittut, traste zaharren antzera botata. Se trasladarán al ayuntamiento para su conservación. Zoragarri.

Lasai, Iñaki Larrañaga izan da horren barri emon destana; bera tartian egonda, zeozer salbatzeko aukeria badago oindiokan.

Ikusiko dogu zer gertatzen dan datozen egunotan...

"Eibarren korrikalari gutxi zegok". Holaxe esan digu gaur gure lankide Josu Azpillagak. Bera azpeitiarra da, eta artikulu bat atera du Uztarria.com webgunean

Horrela hasten da: "Koadrilakoekin hizketan, lehengo batean: "bai, bai, Azpeitiyen inun baino korrika gehiyo eiten eiten dek, seguru natxiok". Datu batzuk begiratuko nituela esan nion, eta konparaketa egingo nuela".

Donostiako maratoiko eta Behobia-Donostia lasterketako datuak aztertu ditu, eta ondorio nagusia: Azpeitian, Zarautzen eta Oñatin antxitxiketalari asko dago; Eibarren, Errenterian eta Pasaian oso gutxi. Hementxe datu guztiak (10.000 biztanletik gorako Gipuzkoako herriak):

Herria eta antxitxiketalariak (º/10000)
Azpeitia: 82,43
Oñati: 60,41
Zarautz: 57,25
Bergara: 55,69
Beasain: 47,9
Tolosa: 47,8
Hernani: 47,39
Hondarribia: 45,64
Donostia: 43,32
Andoain: 41,75
Lasarte-Oria: 41,48
Arrasate: 36,19
Azkoitia: 36,02
Irun: 33,74
Elgoibar: 33,21
Zumarraga: 32,76
Errenteria: 27,91
Eibar: 24,22
Pasaia: 12,11

Zergaitik ote? Arrazoi posible batzuk botatzen ditu Josuk berak:

• Antxitxiketan egiteko toki aproposa izatea: laua, leku egokiak...
• Izaeraz, "konpetitzeko" zaletasun gehiago edo gutxiago izatea herriak
• Herrian beste gauza batzuk egiteko aukera izatea edo ez
• Pertsonairen baten eragina (Azpeitian Diego Garcia)

Arrazoi asko egon daiteke, jakina, eta uste dut herri bakoitzean arrazoi berezi jakin batzuk ere egongo direla. Baina oinarrizkoa hau dela iruditzen zait: herri bakoitzaren egitura sozio-ekonomikoa.

Lankideek ezetz esan didate, baina nire ustez datuak alde ditut:

Herria Batazbestekoa 0-19 biztanleak 65-100 biztanleak
1 Azpeitia 82,43 20,1 15,6
2 Oñati 60,41 18 18,7
3 Zarautz 57,25 20,4 14,3
4 Bergara 55,69 17,5 19,2
5 Beasain 47,9 18,6 16,3
6 Tolosa 47,8 17,4 19,5
7 Hernani 47,39 18,2 16,3
8 Hondarribia 45,64 18,9 14,6
9 Donostia 43,32 16,9 19,4
10 Andoain 41,75 16,9 15,9
11 Lasarte-Oria 41,48 16,2 13
12 Arrasate 36,19 16,7 17,8
13 Azkoitia 36,02 18,5 19
14 Irun 33,74 18,1 16,8
15 Elgoibar 33,21 15,6 20,6
16 Zumarraga 32,76 16,9 18,6
17 Errenteria 27,91 15,5 16,8
18 Eibar 24,22 14,9 22,4
19 Pasaia 12,11 15,6 20,8

Datu estatistikoak Eustatetik hartu ditut. Ez dira oso-oso erabilgarriak, populazioa hiru talde handitan banatzen duelako, eta tarteko multzoa (20-64 urte bittartekoa) oso zabala delako, baina halandabe, nahikoa nire ustez. Garbi agertzen da 20 urtetik beherakoen eta 65 urtetik gorakoen artean, demaseko aldea dagoela herrien artean.

Herri beharginak eta señoritoen herriak

Zerrendako lehelengo 9 herriak herri ruralak eta turistikoak dira; asko, jauntxo-herriak, señorito askodunak. Gainera, herri gazteak, zahar gutxi eta gazte askodunak. Hiru dira "hain gazte" ez direnak: Oñati, Bergara eta Tolosa. Hain zuzen ere, Gipuzkoako herririk aristokratikoenak, jauntxo-herri historikoak.

Zerrendako azkenengo hamarrak, herri industrialak dira, 1950-1960 inguruan inmigrazio handia eukitakoak, eta normalean zaharragoak. Azkenengo hiruen datuak (Eibar, Errenteria eta Pasaia) oso argigarriak dira.

Azkoitia da salbuespen bakarra, nire teoriaren arabera goi-goian beharko lukeena. Baina Azkoitiarrek, kontra egitearren, edozer gauza. Baita lasterka egiteari uko egin ere.

Beasain ere lekuz kanpo dago, beharbada. Industrial samarra, eta señorito gutxikoa (Xabier Mendigurenek egindako deskribapena), goregi dago nire teoriaren arabera. Baina herri gaztea da (Gipuzkoako 4. gazteena), eta oso inguru rurala daukana.

Beste hainbat faktore ere badaude tartean, jakina, baina pentsatzen dut izaera sozio-ekonomiko horretan dagoela funtsa; arrazoi "extradeportiboak", esaten den moduan.

Hau da, eibartarrak eta errenteriarrak bihargin finak garela, eta zarauztarrak eta azpeitiarrak jiji-jaja-zaleak: jai asko eta lan gutxi.

Herri bakoitzeko biztanleen batazbesteko soldata ere argigarria litzatekeela uste dut, baina ez dut daturik aurkitu.

Eta Eibarren zer?

Ez nau harritu. Eibar hor behe-behean agertzea espero nuen. Eibartarrok oso onak gara kirol-antolatzaile lanetan: Futbol talde indartsua (ez bakarrik orain, baita lehenago ere), eskubaloi taldea, sekulako izena txirrindularitza lasterketak antolatzen (Arrateko igoera, Euskal bizikleta, Valenciaga...), Astelena frontoia (katedrala)... Horretan oso nota ona.

Baina kirolariak gara? Ez. Azken 40 urteotan Eibartik irten den ganorazko futbolari bakarra Pizo Gomez izan da; azkenengo pilotaria Migel Gallastegi izan zen (eta aspaldi jubilatu zen), eta munduko bizikleta guztiak egin dituen herrian ez dugu sekula txirrindulari bakar bat izan.

Eibar Euskal Herriko herririk zaharrena

Behin Eustateko datuak begiratzen hasita, beste herri batzuetako datuak ere begiratu ditut. Ondorioa ez da oso pozgarria izan: Euskal Herriko herririk zaharrena gara. Askogatik, gainera.

Hauek dira 65 urtetik gorako biztanle gehien dituzten herriak (handien artean):

Eibar: 22,4
Bilbo: 21
Pasaia:20,8
Barakaldo: 20,6
Sestao: 19,5

Eta gure mugakideak ere ez dabiltza oso urrun (Ermua izan ezik):
Markina: 21,1
Soraluze: 20,9
Elgoibar: 20,6
Elgeta: 19,7

Lagun batek esan dit: orduan, ondorio nagusia zera da, kirola egitea txarra dela, eta horregatik bizi garela hain luze Eibarren. Ba hori.