Harrikadak

Nuestras contradicciones al desnudo, este apunte en castellano.

2020aren amaieran Xabier Bastida «Abaunz» musikariari Argian eginiko elkarrizketa irakurri nuen Ibon RG-ren txio batengatik.

"Ezagutzen dudan euskarazko trapa Wazemanken mailakoa da. Euskal Herrian trapa ganoraz egiten dutenak etorkinen seme-alabak dira. 18-20 urteko gazteak gauza onak egiten ari dira Bilbo inguruan. Nickzzy edo The Point, adibidez. (1)

— ibonrg (@tiutaka) November 28, 2020

Abaunz-ek zioen ez zuela euskarazko musika urbano interesgarririk ezagutzen eta Kepa Matxainek galdetu zion: «Bakar bat bera ere ez?»

Xabier Bastidak erantzun: «Ezagutzen dudan euskarazko trapa Wazemanken mailakoa da. Euskal Herrian trapa ganoraz egiten dutenak etorkinen seme-alabak dira. 18-20 urteko gazteak gauza onak egiten ari dira Bilbo inguruan. Nickzzy edo The Poing, adibidez. Gaztean jartzen dituzten talde euskaldun ia guztiek baino zenbaki askoz hobeak eskuratzen dituzte Youtuben, gainera. Nahiko “komertzialak” dira, irratian erraz asko jartzeko modukoak, baina inork ez ditu inon aipatzen. Gaztelaniaz abesten dutelako? Horregatik ote da? Belakok ingelesez abesten du eta ate handirik sartzen dira. Zergatik gertatzen da kontrakoa hauekin? Non bizi garen erakusten digute halakoek. Iruditzen zaigu progreenak garela, baina asko daukagu oraindik egiteko».

Txio harian Nizuri Tazuneri aipatu zen. Gutxi entzun ditut, baina niri behintzat interesatzen zaizkit.

Gauzak horrela, duela astebete inork gutxik ezagutzen zuen Chill Mafia kolektiboak bota du behera atea: geroztik 90.000 ikustaldi Youtuben, Gabi de la Mazaren karaoke bideoak, kirol arropa marka baten proposamena, elkarrizketak hainbat komunikabidetan....

Nola lortzen dute trapa, reggaetoia (musika urbanoa) egiten duten gazte batzuk komunikabideen eta stablishment-aren arreta bereganatzea?

Kiliki (Chill Mafiako kidea): «Arrakastak lortzeko hater-ak behar ditugu, argi eta garbi».

Nire ustez genero ona zuten eta bidea berdin-berdin zabalduko zuten eman duten danbatekoa eman gabe, baina eman dute. Hanka sartu dutela? Jakina! Eta gehiago sartuko dute.

Zer kasu egin dio stablishment-ak gazte traperoei orain arte? Gutxi edo ezer ere ez. Gainetik begiratu: reggatoia, trapa eta antzekoak ez direla musika esan eta kitto; gure gurasoek guk RRVko musika entzuten genuenean begiratzen ziguten bezala begiratu.

25 urtez azpiko jendearentzako kultur agenda (instituzionalak zer esanik ez) begiratu eta ez dago apenas ezer.

Goian aipatutako The Poing eta Nickzzy bezalakoen bideoen kopuruak begiratu eta 200.000, 500.000, baita 800.000 ikustaldi ere badituzte. Denok bagenekin aldirietan egongo zela zerbait sortzen (bajera eta antzeko lokaletan).

Matxismoa; nor dago hortik salbu? Betaurreko moreak rockean jarriz gero ere, inor gutxi ateratzen baita onik. Duela urtebete Etxeko uzta programan jorratu zuten gaia Feminismoa eta reggaetoia izeneko irratsaioan. Amaieran, Ramon Zabalegik hartu zituen hainbat kanta eta bertan zeuden lau lagunek (Kattalin Miner, Iñigo Etxezarreta, Axi Bukowski eta gogoan ez dudan ezizen baten atzean ezkutatzen zen emakumezkoa -barkatu!-) asmatu behar zuten zeintzuk ziren rocka eta zeintzuk reggaetoia. Ba batzuetan ez zen hain erraza.

Beste datu bat: polemika honen ondorioz Twitter-eko profilari giltzarrapoa jarri behar izan dio Chill Mafia kolektiboko neskak. Beraien arabera, jasotako erasoak direla eta. Ez ahaztu 18-19 urte dituela Irenek.

Lehertu behar zen hau gurean eta ondo lehertuta dago. Ea denon artean gauzak bideratzen asmatzen dugun eta polemika aberasgarri bihurtzen, Chill Mafia bolada batez behintzat gure artean izango baitugu.

Otsailaren 14an mixtape-a (kanta sorta) kaleratuko dute plataforma guztietan. Xabier Leteren bertsioaz gain, Erramun Martikorenaren kolaborazioa iragarri dute.

Hainbat material entzun, ikusi eta irakurri dut astean zehar. Horietako batzuk hemen:

Gazte autotuneatuen egunerokotasuna kantu bihurtu du Chill Mafiak Berrian Edu Lartzangurenek.

Euskadi Irratian jorratu zuten gaia hainbat lagunek, Faktoria irratsaioan.

Angel Erro Berrian: 'Nihil novum'.

Samara Velte Berrian: Ikusle arruntaren koplak.

Luistxo Sustatun: Broma, jaja, serio: Chill Mafia ulertzeko moduak.

Pello Argiñarenak elkarrizketa Euskalerria Irratian. Chill Mafia: “Euskal kulturan jende toxiko asko dago”.

Behean irakasle baten txioa.

Nire 12-14 urteko ikasleei Xabier Lete jarriaz ez duzu ezer lortuko. EUSKAL MUSIKArekiko afizioa lortu badute Dupla, Kai Nakai, Xsakara eta Chill mafia bezelakoei esker izan da. Beraz, nire ustez, euskal kulturaren sustapenerako oso onak dira!

— Lide Fernandez (@lidefernandez) February 6, 2021

Sisifo euskaldunak berriro zerotik abiatu behar harria mendian gora jasotzen, haserre eta pozik. Bere barruko kontraesanen artean.

Pobre eta ahula beti Sisifo -eta ongi horrela, gutxienez amorratzeko gai den artean.

Joxe Azurmendi, Gezurra ari du.

Gorriz azpimarratuta nuen «Sisiforen paperak» antzezlana eta ostiralean, urtarrilaren 29an, joan nintzen hura ikustera Victoria Eugenia Antzokira.

2003ko otsailaren 20an itxi ziguten Euskaldunon Egunkaria. Aznar zegoen gobernu-buru, gehiengo osoz, eta estatu-operazioa hartako pagaburu izatea tokatu guri, Euskal Herriko euskarazko egunkari bakarra itxi baitziguten. Gero Justizia Administrazioak arrazoia eman zigun, baina kaltea jada egina zegoen.

EAEko hiriburuetako hiru antzoki nagusiek gehi CDN-k (Espainiako Centro Dramático Nacional) ekoiztu dute ikuskizuna. Bilbon eta Gasteizen egon dira jada eta apirila-maiatzean zehar Madrilen izango da «Los papeles de Sísifo», Maria Guerrero antzokian (euskaraz eta gaztelaniaz ikusteko aukera egongo omen da, mahai-ingururen bat ere bai: Marta Sanz, Isaac Rosa...).

Fernando Bernues da obraren zuzendaria eta Harkaitz Canok idatzi du. Babes publikoak ematen du aukera ikusteko tranpaldoan dozena bat aktore.

Canori entzun nion elkarrizketa batean Bernuesek arantza zuela sartuta 2003an Espainiako Musika Sarien galagatik. Bernuesek zuzendu baitzuen gala hura non Fermin Muguruzari txistu egin baitzioten saria jasotzeko garaian.

Amorruzko malkoak egin omen zioten eskapo Bernuesi errealizazio mahaian.

Antzezlanaren agertoki nagusia egunkari bateko erredakzioa da eta hainbat kazetariren arteko solasek osatzen dute ikuskizunaren bizkarrezurra.

Lehen planoan, berriz, bi maila nahasten dira: kazetariak ikusiko ditugu beraien artean hizketan, baina baita poliziaren galdeketak ere. Bi guardia zibilen rola jokatzen dute Asier Hormaza eta Iñaki Rikarte aktoreek eta bereziki azpimarragarria iruditu zitzaidan azken honen lana.

Eszenak desberdindu eta lotzeko gitarrista rockeroa dago oholtzan, aktoreen artean mugitzen dena, ikusezin, baina tokatzen zaionean ondo baino hobeto azaltzen dena.

Musika proposamen aparta. Gitarrista uneoro eszenatokian, aktoreen artean mugituz ikusezina balitz bezela, inongo trabarik egiten, eszenak bereiziz, zenbait une azpimarratuz, hizkuntza rockeroa erabiliz.... Chapeau.

— Joserra Senperena (@jrsenperena) January 29, 2021

Harrapatuta geratu nintzen ni neu ere haren gitarrarekin. Ez nekien nor zen. Auskalo zergatik, 2016ko apirilean PochXBerrio kontzertuarekin gogoratu nintzen. Amaieran galdetu eta... bingo! Ikerne Giménez. Baxua jo zuen orduan.

EITB Transit programan elkarrizketatu zuten Ikerne. Bertan, bere bi alde kreatiboak aipatzen ditu: musika (Safety Pins, baina baita Fangoria ere) eta eszenografo zein figuringile gisa.

Ignacio Gasca «Poch» zenaren omenezko hainbat ekitaldi antolatu ziren 2016ko udaberrian Ernest Lluch Kultur Etxean, horien artean kontzertua. Jabi Haspi bideo-egileak grabatu zituen kantak (zortzi Fermin Etxegoienek dioenaren arabera). Branquias bajo el agua duzue hemen.

Etxegoienek kronikan Rafa Berriorekin batera aritu ziren beste hiru musikarien izen-abizenak aipatu zituen: Iñaki Huarte Fisuras gitarra-jotzailea, Ikerne Giménez baxu-jotzailea eta Nagore Etxabe bateria.

¿Quién hay? kantaren bertsioa ere badugu sarean.

Bateria nor zen galdetu zuen ondoren txiolandian Carlos Gebarak.

Mila esker Mikel. Nik tabakaleran ikusi nituen garai hartan eta maiz gogoratzen naiz neska horrek ze poztasun eta pasioarekin jotzen zuen.

— carlos gebara urkiola (@manzage) January 30, 2021

Zumaiakoa da Etxabe eta berriki argitaratu den Frank Blackfield-en diskoan jo du bateria. Nagore ere ez da musikaria soilik: Arte Ederrak ikasitakoa, 2020ko urte hasieran Zumaiako Alondegian paratu zituen bere koadroak Retr@spektiba! izeneko erakusketan.

Gazte garaiko argazkiak ikusi ditut ETBren saioan eta hor antza handia dute, ilea eta orrazkera tarteko, Nagorek eta Ikernek.

Bost urte beteko dira omenaldi hartatik aurten. Orduan hasi omen ziren Bernues eta Cano «Sisiforen paperak» kozinatzen eta orain emaitza taula gainean. Tamalez, 2021eko udaberrian omendua Rafael Berrio izango da. Tamalez diot, ez omenaldirik merezi ez duelako: hilda dagoelako baizik. Euskaldunon Egunkaria bezala.

Sísifo releva hoy a Sísifo abestiaren bertsioak jaitsi dezala gaurkoz oihala.

Sísifos, este apunte en castellano

Entrevista a Santi Carrillo, director de Rockdelux, este contenido en castellano.

Esan bezala, gaur goizean Oier Aranzabal eta Cristina Tapiak Santi Carrillori eginiko elkarrizketa entzun dut. Rockdelux-eko zuzendaria Ispilu Beltza (DK Irratia) magazinean egon da.

Musika aldizkari beteranoak paperezko ibilbidea amaitu behar izan zuen itxialdiaren une gogorrenean, 2020ko udaberrian.

Bueltan da baina, 2020ko amaieran. Agurra iragarri ondoren irakurle fidelenek sortutako energiarekin bete dituzte bateriak eta orain edizio digitala sortu dute Primavera Sound jaialdiaren laguntzarekin.

Carrilloren arabera, 12.000 pertsonak erregistratu gara lehen hilabete honetan. Erregistratzeak ematen dizu aukera hilean 5 artikulu debalde irakurtzeko; harpidetza egin nahi izanez gero, bi aukera dituzu: a) hilekoa, 3,99 euro hilean; b) urtekoa, 40 euro urtean.

1990eko hamarkadan modu erregularrean erosten nuen aldizkaria zen. Gero nekatu egin nintzen eta urtean behin edo hurbiltzen nintzen kioskora (normalean, kolaboratzaileekin batera egindako urteko zerrendak argitaratzen zituztenean).

Urteko harpidetza egitea erabaki dut, besteak beste John Carlin-i eginiko elkarrizketa asko gustatu zaidalako. Eta nahiz eta bere garaian behin baino gehiagotan haserretu aldizkariaren harropuzkeriagatik, egia da ere makina bat ate eta leiho zabaldu dizkidala, musikan batez ere.

Hona hemen elkarrizketa. 13:25 minutuk aurrera entzungai.

Oier Aranzabal: Egun on, Santi.

Santi Carrillo: Zer moduz?

OA: Hementxe gabiltza. Guretzat gauzak ez dira hainbeste aldatu hitz egin genuen azken alditik, baina zuretzat esango nuke baietz.

SC: Ba bai. Ikusi ahal izan duzuen bezala, Rockdelux aktibo dago, kasu honetan ez paperean baina bai online, harpidetu nahi duen ororentzat eskuragarri. Ordaintzeko webgunea da, non lehenik eta behin izena eman behar baituzun eduki guztietara sarbidea izan ahal izateko, prezio oso egokian. Egunero ari gara edukiak eskaintzen: musika eta beti ukitu dugun pop kulturaren beste adar batzuena.

OA: Duela hilabete batzuk hitz egin genuenean, aurreratu zenigun eskaria egonez gero, edizio digitala egitearena aztertuko zenutela. Eta badirudi egon dela eskaria.

SC: Dakizuen bezala, agurra oso hunkigarria izan zen, sonatua, jendeak hunkitu baikintuen hainbeste esker mezuekin. Aukera izan dugu Primavera Sound jaialdiarekin elkartzeko, beraiek logistikarekin lagundu gaituzte (bulegoak, azpiegitura, zerbitzuak...) eta horrek gure buelta ahalbidetu du.

Bere garaian esan nuen bezala, bueltatuz gero digitalki izango zen, baina konpromiso batekin: jendeak pagatu behar zituen edukiak, guztiak ezin baitu debaldekoa izan betirako.

Cristina Tapia: Ikasi dugu edo ikasiko dugu dena ez dela debaldekoa?

SC: Ez dakit, gaizki ohitu baikara pentsatzera sarean guztiak debaldekoa izan behar duela. Gehiagotan esan dut eta hemen ere esan nuen aurrekoan: internet baliabide bat da, ez helburua. Hau da, internet-ek asko errazten dizkizu gauzak, baina sarean kontsultatu eta gozatu daitezkeen eduki guztiak norbaitek egin behar ditu. Eta horrek kobratu behar du. Horrela da.

OA: Zertan desberdintzen dira erredakzio digitala eta paperekoa?

SC: Egitura berdintsua dute gutxi gorabehera. Lehen esan bezala, gu Primavera Sound-en egituran sartu gara, komunikazio atalean lan egiten dutenekin. Izan ere, horietako batzuk Rockdelux-eko kolaboratzaileak ziren (Joan Pons, Marta Pallares, Aleix Ibars eta Víctor Trapero). Baita Radio Primavera Sound-en lan egiten dutenekin, han ere kolaboratzaileak ditugu (adibidez, Marta Salicrú...) Bertan egitura txiki bat dugu eta horiekin zein kanpoko kolaboratzaileekin batera saiatzen gara edukiak kudeatzen.

Saiatzen gara musikan zentratzen, gure espezialitatea baita, eta liburu, serie, komiki edota filmak ere aipatzen, lehen bezala. Baina lehen ukitzen ez genituen eremuetara ere hurbiltzen gara, ikuspuntu berriak eransteko une egokia dela uste baitugu: teknologia, kirolak, moda..., baina beti ere oso Rockdelux ikuspuntutik, gure ezaugarria izan den irizpidea galdu gabe.

CT: Paperezko erredakzioko kideekin segitzen duzue?

SC: Bai, noski. Abenduko erdialdean hasi ginen Rockdelux-en plater nagusiarekin, urteko zerrendak. Ehundik gora kolaboratzaile zahar zein berrik hartu dute parte. Jarraitzen dugu kolaboratzaile hauen guztien ezagupenak aintzat hartuz, horrek eman baitigu aukera 35 urtetik gora irauteko.

OA: Albiste ona da Rockdelux-eko edukiak formatu digitalean gozatu ahal izatea. Santi, atseden hartuko dugu eta horretarako kanta bat eskatuko dizugu.

SC: Oso ondo. Urteko zerrendak aipatu ditugunez, Bob Dylanen kanta hautatu genuen, hamazazpi minutuko manifestu ikusgarri hori. Bob Dylan leienda bat da bere horretan, hor dirau hainbat urteren ondoren, musikaren historiako izen garrantzitsuenetako bat. Bere ibilbidean zehar egin duen abesti aparta mordoarekin, 2020an monumentua den kanta hori egiteko ausardia izatea, bere karrerako bost abesti onenen artean dagoena. Egin duen guztia kontuan hartuta, itzela da eta ahots bakarra dela frogatu du Murder Most Foul-ekin.

OA: Boladan dago abestien eskubideak saltzea. Lerroburuetan ikusi ditugu Neil Young, Bob Dylan eta Hipgnosis inbertsio funtsaren izenak. Zein da honi buruzko zure iritzia?

SC: Garai baten amaiera dirudi eta esango nuke beraiek ere bizitzaren amaieran ikusten dutela beren burua, emari artistikoari ahalik eta etekinik handiena atera nahiko diote. Agur handia da, bizitzan jasotako testamentua, bizi diren bitartean dutena baino diru gehiago jasotzeko. Gizatiarra iruditzen zait, bizitzan zehar eginiko esfortzuaren ordaina.

OA: Aurreko elkarrizketan komentatu genuen Rockdelux-ek izan zituela argitaletxe handien eskaintzak. Medioren batekin ezkondu zarete?

SC: Ez. Primavera Sound jaialdiarekin ezkondu gara. Beraiek bitartekari izan dira guk jarraitu ahal izateko eta gure aliatuak izan dira gure ustez bi edo hiru urteko ibilbidea beharko duen proiektu bat nola gauzatzen den ikusteko. Latinoamerikako azokari begira ere ari gara, jende gazteagoarekin konektatu nahi dugu... Tira, hau guztiau datozen hilabetetan gauzatuko dugun prozesu luzea da.

CT: Esan duzu gizatiarra iruditzen zaizula inbertsio funtsek erostea abestien eskubideak eta zuek, Rockdelux-en, orain arte jorratu ez dituzuen eremuetan sartuko zaretela: kirola, moda... Garai baten amaiera da eremu askotan eta erabat berria den zerbaiten hasera?

SC: Musika beste modu batez bizi da egun, seguruenik. Bistakoa da hori nabaritu egiten duzula hainbat urtez aldizkari bat egiten ari zarenean. Lehen jendearentzat musika zerbait eraldatzailea zen, zure bizitza (jarrera, portaera) ideologikoki, zentzu batean, zuzentzen zuten artisteei heltzeko aukera baitzegoen.

Orain musika beste modu batez kontsumitzen da: jende gazteak modu azkarragoan, azalekoagoa den moduan kontsumitzen du, baina era berean intentsitate handiz. Orain seguruenik musika gehien entzuten den garaia baita. Eta jende horrengana beraiek ulertzen duten modu batean iritsi beharra dago eta, era berean, musikarekin harremana izan dezaketen elementu berriak bilatu, horrela bizi baitute beraiek (moda, teknologia...) eta zergatik ez nahasi hori guk dugun pop kulturaren ezagutza potoloarekin, jende horrengana iritsi ahal izateko eta ez soilik gurea erosten zuen publiko beteranoarengana.

CT: Eta zu Rockdelux aldizkariko arduradun gisa, sektorean Espainian dagoen aldizkari garrantzitsuenetako bat, nola bizi izan duzu aldaketa hori? zer izan da orain arte eta zer izango da hemendik aurrera Rockdelux Santi Carrillorentzat?

SC: Imaginatu. Rockdelux bihurtu zen Rock Espezial izeneko aldizkarian hasi nintzen kolaboratzen. Oso gazte nintzela izendatu ninduten zuzendari. Nire bizitza izan da, bizimoduaz gain, nire bizitza pertsonala askotan oso lotua izan baita Rockdelux-era. Nahi izan dugu -ez nik bakarrik, horretan lagundu bainaute Juan Cervera, Francesc Vaz eta urte hauetan guztietan izan ditugun makina bat erredaktore eta kolaboratzailek- jendea ondo senti zitekeen produktua egin, irrati komertzial eta telebista saio ohikoenetan seguruenik entzuten ez ziren musiketan norbere burua ikusi ahal izatea, pistak eman ditzakeen ezagutzak ekarri ahal izatea, horiek erabili ahal izateko gero bizitzan garapen artistikoa izateko, hau da, liburu, musika eta puntu kultural batez inguratuta bizitzeko.

Ikuspegi horretatik begiratuz, komunikabide bitxia izan gara, enpresa txiki eta independentea izanik, argitaletxe handi baten barruan egon gabe ere urte asko iraun dugu, agur esan genuenean oso eskertuta eta hunkituta zeuden fan mordoa zituena. Eta orain jarraitu nahi dugu, baina beste modu batera. Horregatik gure leloa da «Igual pero diferente» (Berdina baina desberdina). Hau da, betiko espiritua baina beste maila batera eramana.

OA: Zalantzarik gabe, paperezko Rockdelux-ek lortu zuen bikaintasunaren erreferente izatea musika independentearen eremuan. Talde guztientzat erreferentziazkoa zen eta denek nahi zuten Rockdelux-en agertu. Proiekzio bera mantendu nahi duzue?

SC: Ba bai, noski nahi dugula izandako erreferentzia hori izaten jarraitu, sortzen diren talde eta mantentzen diren taldeentzat musika erreferente izatea. Hori da gure helburua: olatuaren aparrean segitzea eta gauza interesgarrienak deskubritzeko abilezia izatea, diskoen kritikak egitea -hori baita Rockdelux-en funtzioetako bat-, iragazki bat sarean dauden gauza mordo horren artean jendea orientatzeko. Orain arte egin dugun bezala lan hori ahalik eta txukunen egiten saiatuko gara.

CT: Gazteekin konektatzeko estrategiak, mamia galtzeko arriskua duen beste norabide bat hartzea ekar dezake?

SC: Bistakoa da erronka zaila dela, oreka lortu behar baita ezagutzen gaituen jendea eta gu agian marka gisa ezagutu bai, baina orain arte Rockdelux-era hurbildu ez zen jende berriaren artean. Prozesu luzea da eta bi edo hiru urteko epea aurreikusi dugu garatzeko. Esan dudan bezala, publiko latinoa Rockdelux-eko balizko kontsumitzaile izan daitekeen kontingente handia da, paperezkoa bertan banatzen zenean bazirelako eta orain digitala irakurtzea nahi baitugu, errazagoa eta zuzenagoa delako.

OA: Zein da zure iritzia musika urbanoaz? Kontsumitzailea zara? Orain boladan dago eta jaialdi batzuek musika urbanoa besarkatu egin dute.

SC: Musika etengabeko mutazioa da jatorritik: jazza, bluesa, rythm & bluesa, soula, rock & rolla... Sortzen den estilo bakoitza hibridatu egiten da lehenago entzun eta irentsi egin ditugun beste gauza batzuekin, eta hortik elementu berriak sortzen dira. Musika urbanoa -rythm & blues klasikotik datorrena, elektronika, hip-hopa, musika latinoak, reggaetona, edozerekin... nahasiz- jende gazteak gehien kontsumitzen duen eta identifikatzen den ibilgailu berria da. Estilo guztietan bezalatsu, gauza onak eta txarrak daude. Hor egongo gara gure ekarpena egiten, gure irizpideen arabera onena dena aukeratzeko.

CT: Beste tarte bat hartuko dugu, Santi. Zer musika jar dezakezu orain?

SC: Musika urbanoaren boomaz ari zaretela, jar dezakegu Espainiako kanta onena gisa aukeratu duguna: ex-aequo C Tanganaren bi kanta dira. C Tangana aldaketa garaian dago oraintxe eta jende gehiagorengana iritsi nahi du. Bere bi azken kantak -2020ko azkenak, aurten beste bat argitaratu baitu jada-, Demasiadas mujeres eta Tú me dejaste de querer, oso modu duinean Espainiako folkloreari begiratzen dioten bi kanta dira. Eta hori koherentziaz egin du eta C Tangana jarraitu beharreko artista bihurtu duten ikuspuntu garaikidearekin eginak daude. Disko berria  plazaratzear du eta hainbat herrialdetako artista latinoak ditu kolaboratzaile. Esate baterako, Tú me dejaste de querer abestian Niño de Elcheren kolaborazioa dago eta kanta puska da; niretzat urteko onenetakoa.

CT: Entzun dezagun ba C Tangana.

CT: Santi, garaiak aldatu egin direla esan berri duzu, aspaldidanik jada internet errealitatea dela, badago autokritikarako tartea?

SC: Beti dago tartea autokritikarako. Autokritikak beti lagundu behar gaitu hobetzen. Eta guk kritikak onartzen ditugu besteen lana kritikatzea delako gure eginbeharra. Beraz, arraroa litzateke besteen kritikak ez onartzea.

Hobetzea da beti gakoa. Kritikek ekarpen positiboak egiten badituzte gauzak birbideratzeko edo pista berriak aurkitzeko gauzak hobetzeko...

CT: Zentzu honetan, zuek atzeman duzue hobeto egin zitekeen zerbait edo orain, denbora pasa dela, beste modu batez egingo zenuketen zerbait?

SC: Beno, agian prozesu digitala duela urte batzuk egin behar genuen, modu ausartean, oraingoa bezalakoa den webgune bat eginez, ordainpekoa, lurraldea markatzeko. Hori bai, igual lehenago ez zen une egokia horretarako. Orain uste dut paradigma aldatu egin dela: jendea orain lehen baino prest agertzen da eduki digitalak pagatzeko (Spotify musikan edota telebista-plataformak). Lehen jendea pirateatzen saiatzen zen, gauzak jaitsi ordaindu gabe.

Bestelako prozesu batean gaudelakoan nago. Egunkariak ere konturatu dira ezinezkoa dela informazioa ematen jarraitu debalde: denak ari dira birziklatzen, ordainpeko hormen bila. Horregatik uste dut hau zela egiteko une aproposa, adostasun hori egon denean, isila baina benetakoa, eta jendea esan du: «Egia da. Ezinezkoa da dena debaldekoa izatea. Nola aprobetxatuko ditugu eduki hauek, horiek egiteko lanean ari den jendea dagoenean». Artistak, ekoizleak... horiek guztiek kobratu behar dute, baita kazetariek ere, noski.

OA: Diozun bezala, prentsak dena debalde leloa besarkatu zuen eta hori izan du akiles taloia.

SC: Nire ustez, terriblea izan zen prentsak debaldeko edukiak eskaintzea. Akats itzela izan zen. Kokatzeko, publizitatea lortzeko... Jada konturatu dira. Ezinezkoa da.

OA: Zuek debaldeko izen-ematea planteatu duzue eta horrek hilean bost artikulu irakurtzeko aukera mugatua ematen du. Gainera, bi harpidetza mota: hilekoa eta urtekoa.

SC: Hilekoa 3,99 euroren truke da, nahiz lehen hilabetea euro 1ekoa den, pagotxa! 40 euro pagatuta urteko harpidetza egiteko aukera duzu eta kasu horretan bi hilabete dituzu dohain.

OA: Digitalaz gain, zerbait fisikoa egiteko asmorik?

SC: Proiektu asko ditugu, baina goazen lehenik eta behin digitalki tokia hartzera. Adibidez, komiki espainiar onenen zerrenda ari gara egiten, orain arte egin ez den zerrenda, eta 150 partaide ditugu: kazetariak, egileak, marrazkilariak... Garatzen ari garen proiektu handia da eta pentsatu genuen liburu gisa kaleratzea, baina aukera bat besterik ez da...

OA: Beno, aurrekoan aukera gisa iradoki zenuen Rockdelux digitala eta hementxe gaude. Apuntatuko dugu! Santi, zein izan da jendearen erantzuna?

SC: Gogotsu daude. Egon da jendea atera aurretik harpidetu zena. Une honetan 12.000 lagunek eman dute izena eta, aintzat hartuz hilabete inguru daramagula, uste dut oso ondo dagoela. Izena eman dutenen kopurua igo nahi dugu eta horiek gero harpidedun bihurtu.

Esan bezala, hasiera baino ez da eta jendea ohitu beharra dago: gauzak eskaini, beraiek jarraitu nahi izateko.

CT: Santi, beste garai baten nostalgiarik bai?

SC: Beno, ez dakit nostalgia ote den, sentsazio gazi-gozoa baita, bizitako garai batera eramaten zaituena, zoriontsu egin zizuten edo ondo sentiarazi zizuten gauzen garaira eramaten zaituena. Ez zait gehiegi gustatzen nostalgia, garrantzitsuena orainaldia baita. Agerikoa da musika-kazetaritzara hurbildu nintzela rock-a oinarri eta nire idoloak Lou Reed, David Bowie, Bruce Springsteen, Patti Smith, Clash... direla.

Eta hori faltan botatzen dudan osagaia da, gaur egun ez baitago artistarik jendea gu eta nire belaunaldia bezala eraldatu dezakeena. Guretzat bizitzeko ispilu baitziren, pelikulero samarra zuk nahi baduzu, topiko asko baitaude rockean, baina bai zela zerbait transzendentea orduan.

Eta, esan bezala, musika gaur egun beste modu batean bizi da. Pasioz ere bai, baina kakotx arteko garrantzi puntu hori gabe.

Ikuspegi horretatik bai dudala rocka musikaz gaindiko zerbait bezala bizi zen sentsazio horren nostalgia moduko bat.

OA: Oso ondo, Santi Carrillo. Eskerrik asko kasu egiteagatik eta beste nobedaderen bat, ahal dela ona, dagoenean deituko dizugu berriro.

SC: Mila esker zuei interesagatik. Nobedadeak daudenean zuren deiaren zain egongo gara.

¿Será la policía quien nos ponga las vacunas?, este apunte en castellano.

Niri gehien amorratu nauena izan da orain polizia jarri dutela ostiak banatzen.

[ENTREVISTA] Nahuel Gomez, herido por la Ertzaintza en Donostia: «Claro que estas pelotas hacen daño, ¡y nos las están lanzando a civiles desarmados!» @gara_rsola https://t.co/ndXydjhjEc Se recupera en casa de la fractura de mandíbula pic.twitter.com/9fqoDrCKbD

— naiz: (@naiz_info) January 23, 2021

Zer kristo gertatu da azken egunetan Donostiako Parte Zaharrean? Ze gauzak ez ziren hilaren 20an hasi. Lehendik ari da bertako tenperatura igotzen.

Eta polizia eskeman sartzen duzunean, tenperatura igotzeaz gain, irtenbide gutxi lortzen baituzu, are gutxiago gazteak tartean daudenean. Badakizue, mucha policía, poca diversión...

Garai bateko istiluak egon ziren Donostian San Sebastian egunean.

Biharamunean, ostegunean, Barne kontseilaria eta kontseilariordea, alkatea, ertzainen bi sindikatutako bozeramaileak... komunikabideen aurrean. Artilleria gehiegi gauza onerako.

Aldatu dezagun planoa. Begiratu dezagun beste irudi hau: familia honi emandako tratua merezi baitugu denok. Ze zure itxuraren arabera tratatzen bazaituzte, zure «piura» gora eta behera, pentsatuko dut klasista erraldoi batzuk ditugula agintean.

Hamar hilabete daramatzagu arau-entsalada irentsi ezinik. Euskara ikasten ari zen edadeko andrazko hura bezala ari zaizkigu gobernatzen: «todos me corrigen, pero todos diferente».

Ez da erraza horrela bizitzea, jendearen bizi baldintzak aski diferenteak baitira. Batzuek osasunari bakarrik erreparatu behar diogu, baina beste batzuk osasunaz gain, arazo ekonomiko potoloak dituzte. Eta horrela zaila da norberaren burua bere tokian mantentzea.

Egun hauetan Rafa Chirbes-engana jo dut. Harkaitz Canorekin Donostian 2013an izan zuen solasaldia entzun eta transkribatu dut. Bertatik lerro hauek azpimarratu nahi ditut gaurkoan:

«Bueno, también se escribe un poco porque si tú no te consideras muy listo, para que no te tomen por demasiado tonto. Ellos contaban una Historia de sí mismos estupenda (...) Yo veía aquello y pensaba si se creerían que me lo estaba creyendo. Pues lo único que he hecho con mis libros es que no me he creído nada de lo que han contado los últimos treinta años».

Makinaria ofizialak ez gaitzan tontotzat hartu.

«Desarmatuta gauden zibilen kontra».

Eguraldi lainotsua hiriburuan, zioen Fermin Muguruzak kantuan...

Los Rodríguez: Txani y Yeyo, este apunte en castellano.

Txani Rodríguez

2020ko abuztu amaieran itxi zituen ateak Irungo Brönte liburu-dendak. Loturan ikusiko duzue Ylenia Benitori eginiko azken bisitan idatzitako lerro batzuk.

Orduan ez nuen esan, baina azken bisita hartan Txani Rodríguez-en «Los últimos románticos» liburua erosi nuen.

Abuztuan bertan irakurri nuen. Di-da irakurtzen diren horietakoa baita, besteak beste ez delako luzea.

Di-da irakurri ahal izatea gauza bat da eta liburuaren oihartzunik norberaren buruan ez gelditzea bestea. Eta hau buruan geratzen den horietakoa da.

Eta hori diot irakurritakoa azkar samar ahazten dituen pertsona izanik, tamalez.

Garai pandemiko hauetan, urte hasierako helburuetako bat da astean behin kultur ekitaldi presentzial batera joatea. Ea zertan gauzatzen den.

Ostiralean bertan, urtarrilaren 15ean, Okendo Kultur Etxean egon ziren Txani Rodríguez eta Ylenia Benito, biak mano-mano, liburua aurkezten. Ekainean kaleratu bazen ere, apenas izan duen aukera egileak jendaurrean aurkezteko (oker ez banago, bakarra oso edukiera mugatuarekin Bilbon).

75 bat minutuko saioa egin zuten biek, arimarentzako elikagai goxoa.

Ekitaldi hasieran Yleniak liburuaren eskaintzak aipatu zituen. Bigarrena ekarriko dut hona:

Y a todas las personas que fueron amables conmigo alguna vez (Eta noizbait nirekin atseginak izan ziren lagunei).

Pertsona atseginak. Eta toki atseginak. Eskertzen dira pertsona atseginak, are gehiago toki desatseginetan.

Gu bezain galduta dagoen Irune protagonistaren mundutik zehar eraman gintuen bikoteak. Laudioren antza duen herri batean bizi den 40 bat urteko emakumea da, industria hilzorian duen herria, garai bateko lan baldintzak pikutara doazen papertegi bateko langilea. Bakarrik bizi bai, baina ez isolatua, bizilagunei gertatzen zaiena axola baitzaio (bereziki aldameneko andre edadetuarengatik kezkatzen da, seme alproja eta tratu txarren emaile denarekin bizi baita gaixoa). Inoiz egingo ez dituen bidaiak planifikatu eta erreserbatzen dituena tren konpainiako telefonoan, baina hariaren bestea aldean bere amodio platonikoa den ahotsa agertzen denean soilik.

Nahi baduzue, entzun Cristina Tapiak Txani Rodríguezi eginiko elkarrizketa (57. minututik aurrera).

Yeyo Rodríguez

Irratsaioan bigarren Rodríguez bat ezagutu nuen, Txanirekin soilik abizena partekatzen duena.

Sergio Rodríguez Vitta (aka Yeyodrummer) Bogotan jaiotakoa da. 40 urteko langaren bueltan dagoen bateriak, ama bogotarra eta aita donostiarra ditu. Berak ere jaiotzetik ditu gurasoen nazionalitate biak.

Bogotako La Severa Matecera taldearekin hasi zuen ibilbidea, eta haren curriculumari erreparatuz gero hainbat taldetan ibili da 1996tik hona. Rock, funk, reggae, soul... doinuetan murgildu bada ere, gaur egun inprobisazioa, jazza, du eremu gustukoena.

Kolonbia, Erresuma Batua, Herbehereetatik... pasa ondoren egun Donostian bizi da. Eta Musikagelan ari da erresidentzia bat egiten (Buenawista Prolleckzioms-ek Donostia Kulturarentzat kudeatzen duen zerbitzua).

Estudioko musikari eta ekoizle izateaz gain, Yeyoren egungo proiekturik kuttunena DOS Musika da (orain Ibon Irijoa saxo-jotzailearekin batera). Abuztuan Kutxa Kultur Gauetan egon zen Tabakaleran eta urtarrilaren 31n, agintariek kontrakoa esaten ez badute, ¡Be! Club-en egingo du bikoteak agerraldia.

Behean utziko dizuet Yeyok aitari eskainitako In kanta.

Oier Aranzabalek eginiko elkarrizketa hemen entzungai (7. minututik aurrera). Ibilbidearen errepaso polita egiten du eta nabari zaio honi ere pertsona jatorra dela, atsegina Txaniren hitzak erabiliz.

Ramona y Joakina, mis abuelas, este apunte en castellano

Amona Ramona (1899-1971) terriblea zen. Garai hartako argazkiak ezkontzetakoak izaten ziren normalean. Askotan ganberradak egiten ateratzen da. pic.twitter.com/SxkCAN4Scd

— Mikel Iturria (😷) (@iturri) January 2, 2021

Amona Ramona

1899an Irunen jaioa, 1920an izan zuen lehen alaba. Oiartzungo nobioa izan zen haurraren aita. Ez dakit zergatik, baina beste aldera pasa behar izan zuen gizonak. Umea hegoaldea eta iparraldea banatzen dituen puntu batera eramaten omen zuen Ramonak aitak alaba ikus zezan.

Ez zen harekin ezkondu: hiru seme-alaba zituen alargun batekin hasi zen amona. Gure birramonak esaten omen zion: «Errukituko haiz».

Harekin ezkondu eta lau seme-alaba izan zituen. Azkena nire aita, 1932ko apirilean jaio zena. Handik hamabost egunetara hil zen gure aitona.

Beraz, Ramona alargundu eta zortzi haurrekin geratu zen. Bost bereak, beste hiruak zendu berriarenak.

Hiru hauek senarraren familiak hartu zituen. Batzuek diote amonak bideratu zituela haiengana, beste batzuek senarraren sendiak eman zuela urratsa, ez zegoelako oso gustura Ramonak ume haiek nola tratatzen zituen ikusita (jatekoak eta abar).

Gure aitak eta amonaren gainerako seme-alabek ez zuten izan harremanik hiru haiekin, nahiz eta horietako batzuk Irunen bertan jarraitu bizitzen.

Gerra Zibila iritsi eta Irun 1936ko irailaren hasieran erori zen Francoren esku.

Ezer gutxi dakit nik garai hartako amonaren bizimoduaz, baina bai kontatu zidala amak kaskamotz utzi zutela amona. Zergatik? Ideiarik ez.

Berriro esposatu zen Ramona: kasu honetan inguruko baserri batean morroi lanetan zebilen batekin. Nire kalkuluak eta datuak okerrak ez badira, amona senarra baino hamar bat urte zaharragoa zen. Haurdun geratu bai, baina haurra galdu egin zuen.

Bigarren aldiz alargundu zen. 1951n hil baitzen gizon hura, 41 urte zituela. Amonak 51-52.

Badakit amona estraperloan (kontrabandoa) aritu zela, kafearekin, adibidez. Osaba zaharrena ibili zen mendiz mendi gaulanean, gure aitak ere egin zuen bidaiaren bat edo beste.

Datu bat gehiago: amonak Irungo plazan (azoka) postu bat zuen. Ezagun samarra omen zen plazan.

1971ko abuztuan zendu zen, nik hiru urte nituela. Bere errain batekin haserretu omen zen. Bakeak egitera etorri erraina, amona hunkitu... eta hil.

Polaroid bakarra daukat gordea nire kaskezurrean. Baserriko sukaldeko harraska batean nago zutik, berak eusten nau atzetik. Leihotik begiratzen dut gurasoak nola alde egiten duten auto batean. Agur esaten diet.

Gure amak behin eta berriro esan izan dit txikitan ez nuela lo egiten gauez eta gurasoek lo gutxi egiten zutela horren ondorioz. Ama jaiki eta eguneko martxari heltzeko, amonaren ohean sartzen omen ninduen. Amonaren agurra: «Akabo nire loak! Ume puta hau...!!!»

Kar kar kar. A ze pertsonaia!

Amona Joakina

Amarekin ikusitako argazkietan, amona Ramona askotan ganberroarena egiten agertzen da ezkontzetako irudietan: xanpain botila edo kopa kamerari erakutsiz, zigarroa edo tabako paketea eutsiz, aldamenekoa musukatuz edo lepotik estutuz.

Amaren aldeko amona, berriz, ez da apenas agertzen etxeko albumetan. Galdetu nion amari eta esan zidan ez zela joan seme-alaben ezkontzetara. Eta garai hartan hori izaten zen ohiko photocall-a.

Esan dut gauez firin-faran ibiltzen nintzela jaio berritan. Askotan amaren aldeko baserrira bidaltzen nindute. Denak gustura (amaren aldetik ni nintzen lehen biloba), ni ere bai.

Polaroid bat ene buruan dagoena. Baserri horren azpialdean bazen arropak garbitzeko gune bat. Amonak arropa garbitzen zuen bitartean, kaka egiteko gogoa sortu zitzaidan eta han bertan egin nik. Izeba bat iritsi eta hari amonarena zela esan omen nion, amona bertan ez zela aprobetxatuz.

Aitona 1973an hil zen eta haren oroimen bakarra dut: egun batean idi parearekin (edo behiak ziren?) lurra goldatzen ari da. Bost urte nituen nik hura zendu zenean.

Amonarekin batera Joxepa ahizpa bizi zen, baita seme zaharrenak ere, biak ezkongabeak. Ahizpa biak elkarrekin bizi izan ziren beti. Zaharrek denbora gehiegi pasatzen bakarrik herritik urrundutako baserrian eta gure auzora etorri ziren laurak 1970eko hamarkada amaieran edo.

OHOko 8. maila arte (DBHko 2. maila izango da, ezta?) nire eskola izandakoa haien etxetik hurbil zegoen eta denbora asko pasatzen nuen amonarenean. Lo berarekin egiten nuen askotan.

OHO ikasketak amaitu eta Irunera joan nintzen ikastera. Orduan urrundu egin nintzen amonarengandik.

1980ko hamarkadaren erdialdean, bere seme gazteena joan zen (urte hasieran 80 urte egin dituena) harekin bizitzera, emaztea eta hiru seme-alabak barne. Norbaitek zaintzea tokatzen zitzaion.

1991ko ekainean hil zen, San Juan bezperan, 85 urte zituela. Zuzenbide ikasketak bukatzen ari nintzela, azterketa garaia bete-betean.

Lanean ezagutu nuen beti, besteei erabat emana.

Orain pasa zait burutik zer nolakoa izango zen berarentzat baserria uztea eta lau altuerako etxebizitza blokean pasatzea bizitzako azken hamar-hamabost urteak.

Amona Ramona eta Joakina bezalako emakumeentzat Ruperrek idatzitako «Aspaldian» kantua.

Antoni Batista i nosaltres, este apunte en castellano.

Kazetari, idazle eta irakasle

Esan bezala, 50 urte daramatza Euskal Herriari buruz hausnartzen eta idazten Antoni Batistak.

Prentsa klandestinoan eman zituen lehen urratsak eta halaxe jarraitu zuen Burgosko prozesua eta Montserrat-eko intelektualen itxialdia.

Kazetari gisa Avui eta La Vanguardian kubritu zituen «berunezko urteak». 2003an utzi zuen La Vanguardia eta Maragallen hirukoan aritu zen komunikazio instituzionalean. Orduan ezagutu nuen pertsonalki, baina ez nuen asko hitz egiteko aukerarik izan: Josep Bargalló conseller primer gisa Euskadira egin zuen bidaia ofizialean pasatu baitziren Donostiako Ernest Lluch Kultur Etxetik. 2005eko otsailaren 5ean izan zela dio liburuko 174-175. orrialdeetan. Kataluniako hainbat libururen dohaintza egin zion gobernuak Udalari eta horiek kultur etxearen esku geratu ziren, Catalunya bilduma osatuz. «Un fons bibliogràfic català per a bascos catalanòfils» idatzi zuen dietarioan Batistak.

Komunikazio instituzionaleko urteak albo batera utzita, unibertsitatean aritu zen (eta ari da) Batista, Bartzelonako Unibertsitatean zein URVn. Gaur egun bi kolaborazio mantentzen ditu prentsan: Ara-n eta Diari de Tarragonan.

«ETA i nosaltres»

Udazkenean plazaratu zen liburua eta oraindik segitzen du promozioa eta elkarrizketak egiten. Azkenetako bat, aste honetan bertan irakurri diodan hau: Antoni Batista: “El procés de pau conclourà quan la societat basca passi pàgina amb una reconciliació sòlida de respecte per a tothom”.

Euskal Herriko ziklo itxiera moduko bat da «ETA i nosaltres» eta agerian uzten ditu gure historia gatazkatsuan garrantzitsu izan diren hainbat izen eta une, baina oraindik isilean mantendu ditu beste hainbat kontu. Ematen du ez dituela ezagutzera emango, ezin duelako, besteak beste.

Irakurketak balio izan dit ezagutzen ez nituen hainbat kontu jakiteko eta baita beste hainbat kontu gogoratzeko ere.

Oso ondo konektatuta dago gure errealitatearekin eta hainbat jatorritako iturriak mantendu ditu, bereziki onak mundu abertzalean: Julen Madariaga, Angel Rekalde, Miguel Castells, Eva Forest, Izaskun Rekalde, Gorka Knörr, Robert Manrique (Hipercorreko atentuan zauri larriak izan zituena; Rafael Caride komandoko kidearekin izandako topaketaren testigantza jasotzen da), Jon Idigoras (harreman estua izan zuten eta horregatik lortu zuen, besteak beste, Antonik scoop bat), Arnaldo Otegi (berari buruz liburua idatzi zuen), Carod-Rovira (Josu Urrutikoetxea eta Mikel Albisurekin bildu ondoren, 2004ko urtarrilean Maragallek gobernuan sostengatu bazuen ere, alderdikideek dimisioa ematera behartu zuten), Martxelo Otamendi, Juan Mari Ollora...

Hainbat pasarte esanguratsu

124. orrialdean dio GALeko Kataluniako adarraren berri ematen zuen hainbat paper lortu zuela Bartzelonako Gobernu Zibileko prentsa buru zen Josep Anton Rosell eta Alfredo izeneko inspektore bati esker. Poliziagatik zera dio:

«(...) li van embrutar l'expedient, el van desterrar a una comissaria de poble sense ni pressupost per pintar-la i, quan lá afer ja havia enmmudit als mitjans de comunicació, va morir sobtadament en un àpat amb uns companys. L'ultim cop que li va trucar, el telefonista em va dir lacònicament: "Ha fallecido". La seva família no agafava el telèfon».

216. eta 217. orrialdeetan Laurence Le Vert epailearengana iritsi zela dio, une hartan (2007a) zuen kargua probestuz. Madariaga atxilotu berri zuten Grande-Marlaska epailearen aginduz. Borondatezko diru bilketa egina zuen enpresariren artean bakearen azpiegitura ordaindu ahal izateko, baina Entzutegi Nazionalak «iraultza zerga» gisa ulertu zuen. Libre atera zen. Bukatu berria zuen orduan Batistak Madariagari buruzko liburua.

218-220 orrialdeetan Joseba Segura Etxezarreta apaizak Maragall president-arekin 2005eko amaieran izandako bilera du aipagai. Gaur egungo Bilboko gotzain izateko kinielan ondo kokatutako elizgizonak paper garrantzitsua jokatu baitzuen 2005-2006ko bake prozesuan Juan Maria Uriarteren enkarguz.

221-222 orrialdeetan kontatzen du Alfredo Pérez-Rubalcabarekin egon zela azken aldiz Catalunya Ràdioko saio batean. Politikari espainiarrak bake bidean rol bereziki positiboa izan zuela azpimarratzen du eta hori nabarmentzeko irratsaioan Batistak berak egindako galdera bati emandako erantzuna: «¿Hemos hecho mucho? Sí. ¿Lo hemos dicho mucho? No».

229-230 orrialdeetan José Aguilar ageri da. 1988ko abenduaren 23an Altsasuko Guardia Zibilaren kasernaren aurkako atentatuan hanka bat galdu ondoren, Zuzenbidea ikasi, TBEko abokatu gisa lanean hasi eta Iruñean bulego prestigiotsua zabaldu zuena. Bi paragrafotan elkarrizketa batean Aguilarren hitzak jasotzen dira eta nik hauek ekarriko ditut hona:

«Yo no odio, no (...) me plantée desde el principio que el odio era una carga muy pesada, y que necesitaba salir de aquello sin arrastrar ninguna mochila. Y fui tirando lastre sin pensar en la gente que había preparado el atentado, ni mucho menos. Yo dije en ese momento que los perdonaba, en el mismo momento del atentado, y concretamente a las personas que prepararon mi atentado. Yo no puedo perdonar genéricamente a ningún terrorista, pero a la gente que preparó aquel atentado sí».

233. orrialdetik aurrera, Bartzelonako Unibertsitatean Antoni Segura katedradunarekin batera koordinatutako Parlem d'Euskadi jardunaldiak aipagai. Ernest Lluch-en memoria beti presente, Rosa Lluch zer esanik ez.

Bertan, 2013ko azaroan, Pernando Barrenak esplizituki aitortu zuen Sortu eta ezker abertzalearen izenean ETAren indarkeriak eginiko mina. Gainera, pasadan bada ere, Arnaldok Rosarekin izandako topaketa baten berri ematen du.

Vázquez Montalbánekin batera Euskal Herrian

Urteko lehen paseoan, konturatu nintzen atzo etxetik oso gertu dudala Bartzelonako idazlearen kalea. Epilogoan Vázquez Montalbánekin batera eginiko bidaiaren berri ematen du, hura hil baino hilabete batzuk lehenago. Politika eta gastronomia nahasi zituztela kontatzen du 253. orrialdetik aurrera.

Ibilbide gastronomikoa primerakoa izan zen: Ondarroako Penalti (in memoriam), Bilboko Urrejola, Tolosako Julian, Hondarribiko Arrantzaleen Ermandadea, Oiartzungo Zuberoa, Igeldoko Akelarre, Donostiako Arzak....

Ramon Etxezarreta cicerone lanetan aritu zen goizeko ordu txikietara luzatu zen egun donostiar gogoangarrian: Dickens, Museo del Whisky, Nautikoa...

Musikazale porrokatua da Batista, musika irakasle ere bai, eta noizean behin bideo laburrak igotzen ditu Twitter-era, etxeko pianoan pieza ezagunak jotzen. Sarean dituen komentario eta bisiten arabera, badu horretarako publikoa ere. Behean itsatsi dut 2020ko azkena.

Baina horren aurretik, Antoni, kontu bat: 10. zenbakia polita dela diozu Euskal Herriko liburu sortari amaiera emateko eta hala da. Dena den, euskaldunok dozenaka kontatzen dugu. Beste bi falta zaizkizu.

Norbaitek euskaraz argitaratuko al du liburua? Espero baietz.

Mila esker egindako lanagatik, Batista jauna.

#4notesNadal
"Déu lloat per la natura". Beethoven, op.48 núm.4.
Últim dia de l'any del 250è aniversari.
Bon 2021. pic.twitter.com/a1lpFeJZgV

— antoni batista (@antonibatistav) December 31, 2020

«Naparra»: la bicicleta 1611, este apunte en castellano.

Traversoren bizikletak

«Argentinako Rosario hirian 350 bizikleta omen daude pintatuta, hiriko beste hainbeste tokitan. Denak berdinak dira, eta bakoitzak zenbaki bat omen dauka, gorriz, 1etik 350era artekoa, gurpilen artean. Aerosol beltzaz pintatuta omen daude, txantiloi izeneko teknikaz».

(...)

«Fernando Traverso da egilea. 2001ean pintatu zuen lehena, Argentinako diktaduraren hasieraren 25. urteurrenean».

Egilea: Pruxo (CC BY-SA 4.0 lizentziapean).

«Traversok kontatzen du behin, diktadura garaian, kalean zegoelarik, bizikleta eskuan zeraman adiskide bat pasatzen ikusi zuela. Adiskideak ez omen zuen agurtu, ordea. Begiratu ere ez. Adiskideak ez ikusiarena eginda igaro, bizikleta zuhaitz, farol edo holakoren batean lotu, eta alde egin zuen».

«Horrek harriturik utzi zuen Traverso».

«Hurrengo egunean bertara joan zen berriz, eta han zegoen bizikleta oraindik. Hirugarren egunean, berdin. Eta hurrengoan eta hurrengoan ere bai. Traversok ulertu zuen, orduan, diktadurak bere adiskidea desagerrarazi zuela».

«Hau gertatu bide zen: zita bat zeukaten Traversok eta bizikletadun adiskideak. Adiskideak, Traversoren ondoan pasatu zenean, bere bizikleta eskuan, bazekien jarraitzen ari zitzaizkiola. Ez ikusiarena egin zuen Traversoren ondotik pasatzean, poliziek edo milikoek edo jarraitzen ziotenek, zirenak zirela, ez zezaten jakin elkar ezagutzen zutela, eta Traversok bizia salba zezan».

«Bizikleta huts bakoitza falta den gorputz baten isla da. Zergatik 350? Hori delako Rosarion desagerrarazitakoen kopurua».

«2007an, hor nonbait, Traversok bisita bat egin zuen Nafarroako Sartagudara. Orduan eduki zuen aukera Eneko Etxeberria ezagutzeko, eta haren bidez, Jose Miguelen kasua ezagutzeko. Sartagudan egon omen ziren elkarrekin. Orduan hartu omen zuen, halaber, 1611. bizikleta pintatzeko aukera emateko erabakia, anaiaren omenez. Enekok margotu zuen eta gaur egun Igarolabekoa familiaren baserrian dago».

Naparra. Kasu irekia, Jon Alonsoren liburua. 217-218 orrialdeak.

Traversoren istorioa kontatzen duen "Trescientoscincuenta" dokumentala egin zuen Diego Fidalgok eta sarean dago ikusgai.

Naparra

Aste honen hasieran amaitu dut liburua. Irakurtzen nuen bitartean Eneko Barberenak Sagasti Etxea blogean idatzitako Kasu irekia apuntea ere irakurri nuen.

Lau urte eskaini dizkio Jon Alonsok duela 40 urte desagertu zen Naparrari. 40 urte pasa ditu familiak (hil egin ziren jada gurasoak) justizia eske eta oraindik ez du lortu Espainiako eta Frantziako estatuek jarritako oztopoak gainditzea. Agertuko al dira gorpuzkinak egunen batean?

Alonsoren arabera, Eneko Etxeberriak dio behar-beharrezkoa dela aurrera egiteko Espainiako Sekretu Ofizialen legea, 1968koa, aldatzea. Gobernuz Kanpoko Erakunde eta aditu mordoak eskatua du hori, baina trabak baino ez daude bidean. Baietz esan du aurten Margarita Robles Defentsa ministroak. Ikusiko dugu. Hori bai, Nazio Batuen Erakundearen (NBE) aitortza behintzat lortu du sendiak, bortxazko desagertzearen biktima gisa.

320. orrialdean kontatzen du egileak liburua idatzi bitarteko prozesuan Argentinara joan zela eta ESMA bisitatu zuela: hots, Escuela Mécanica de la Armada, Argentinako diktadura garaian (1976-1983) milaka herritar torturatu, hegazkinetara igoarazi eta itsasoan bota zituzten horrorearen gune nagusia. 30.000 hildako eta desagertu kalkulatzen dira.

Gunetik atera, taxi bat hartu eta txoferrak galdetu omen zion handik ote zetozen. Beste bidaietan ez bezala, baiezkoa erantzun ondoren, gidariak ez zuen ahoa zabaldu.

2013ko abuztu-irailean Buenos Airesen egon nintzen eta oso gogoan daukat hotelean galdetu nuenean non zegoen ESMA, harrerako langileak esan zigula berak ez zekiela eta, arraroa bazen ere, solasa moztu bezala egin zuela. Eroso ez zegoenaren seinaletzat hartu nuen nik. Gero planak aldatu eta ez ginen ESMAra joan.

Desagerrarazitako pertsonez beteriko herrialde batean, hauxe esaten du Alonsok erremate moduan: «Nola hitz egin bere ideiak zirela-eta desagerraraziriko jendeaz? Argentinako berritsuenek ere ez dakite. Hain da... hain da amildegi absolutuari begira jartzea lez....»

1960tik hona Donostian bakarrik 100 pertsona dira indarkeria politikoaren ondorioz hildakoak. Batzuk bertakoak, besteak bertan hildakoak. 100 bizitza bortxaz supituki moztuak. Nonbaiten irakurri edo entzun nuen, baina ez dut Udalaren webgunean horren berri topatu.

Amaitzeko, hona hemen Iñaki Alforja eta Iban Toledok Jose Miguel Etxeberriaren kasuaren berri emateko egiten ari diren dokumentalaren teaserra: Bolante baten historia.

La columna de @anderiza de ayer invita a reflexionar de qué va la vida. Hoy, mañana y siempre. Léanla. Está suprema. pic.twitter.com/gR6hot7bqa

— JuanPablo Mtz-Cajiga (@JuanChavito) December 25, 2020

«Abenduaren 20a, duela urte batzuk, nire furgoneta meloneroan sartu nintzen goizeko zazpietan, oraindik gau iluna zela. Kontaktuan sartu giltza, buelta eman eta ahots bat entzun nuen gertu: Hola, buenos días. Irratia izango zela pentsatu nuen, baina itzalita zegoen. Biratu eta atzealdean, iluntasunean, sumatu nuen gizon bat erdi makurtua, altxatzen, besoak mugituz. Beldurrezko oihu batek egin zidan ihes. Oso urduri hitz egin zidan gizonak: ¡Tranquilo, yo solo dormir, no pasa nada!».

«Berrogeitaka urteko aljeriarra zen, gaua bertan pasatzera sartu zena, giltzaz itxi ez nuen atzeko atetik. Desenkusatu egin zen, tarte batez hizketan aritu ginen, bere abenturak eta itxaropenak kontatu zizkidan, manta jaso eta kalean gora alde egin zuen».

«A zer gau gogorrak pasa beharko zituen, hainbeste hotz, bakardade eta beldurrez gainezka. Aljeriarraren istorioa (pertsona bat bakar-bakarrik lurralde arrotzean, gau izoztua pasatzeko hartuko duen inor gabe) duela bi mila urteko bikotearena da funtsean, arotza eta haurdun dagoen emakumearena, ustez gaur ospatzen duguna».

«Gabonak guri buruz eta gainerakoak nola tratatzen ditugun galdegiten digun istorioa dira, eta hain da galdera zuzena ezen agian horregatik isilarazten baitugu kaleko argiak, erosketen burrunba eta oparien zalaparta artean. Agian ez onartzeagatik bi mila urte ondoren gauza bera egiten dugula: ez ikusiarena egin, beldur izan edo kanporatu aterpe bila daudenak».

Esan bezala, 2020ko abenduaren 24an plazaratu du El Diario Vascok Ander Izagirreren Noche mala zutabea.

Merezi duelakoan euskaraz jarri dut. Beste batek hobeto euskaratuko luke, baina nik egin dut eta horixe atera zait.

Aljeriar bat aipatzen du Anderrek testuan eta boteprontoan niri 1958an Oranen (Aljeria) jaio eta 2018an Parisen (Frantzia) zendutako musikari bat etorri zait gogora: Rachid Taha. Carte de séjour taldeko sortzailea (Mano Negra eta hauen bidea zabaldu zuena).

Douce France kanta. Euskal Herri maitea edo Mi querida España izan daitekeena.

Etxeko uzta / Pandemoniyua saioa egiten ari da Ramon Zabalegi Naiz Irratian, hainbat artista eta kulturzaleri hitza emanez. Ez ditut nahi nituen guztiak entzun, bizitzak ematen duena ematen duelako.

Kontua da itxialdia eta pandemia nola bizitzen ari diren dela galdera ohiko bat. Ea zer sentimendu dituzten egoera honen aurrean.

Galdera entzuten dudanean adi egoten naiz, jakin nahi dudalako pertsona hauek nola bizi izan duten eta bizitzen ari diren pandemia.

Gaur goizean nire buruari egin diot galdera eta erantzuna garbia izan da: haserrea sumindura puntutik gertu.

Zabaldu parentesia.

Larunbat goizean etxe alboko botikara jaitsi nintzen. Zain nengoela albokoaren solasaldia entzun nuen. Gutxi gorabehera:

-Zer da botika hori?, galdetu zuen 60 urteak beteta zituen gizaseme batek.

-Lasaigarri bat, erantzun zion botikariak.

-Bai, osasun munduan zabiltzatenok horrelakoak behar dituzue. Alabak geriatriko batean egiten du lan. Gaizki dago, gaizki daudelako. Jende gutxi lanean eta ez dakit zergatik ez duten gehiago kontratatzen. Agian ez dago aukerarik. Ez dakit.

Itxi dezadan parentesia.

Nire egoera ez dela kexatzeko modukoa. Ados. Ni baino dezente okerrago dagoela jende mordoa. Bale.

Baina besteek baino hobeto egoteak ez du esan nahi isil-isilik irentsi behar izatea dena, meza entzuten egongo bagina bezala.

Larunbatean entzundako beste podcast bateko protagonista etorri zait burura. María del Carmen Lozano, Juan Carlos Ortegaren pertsonaietako bat, Indiara joan zena barruko bakearen bila eta bata bestearen atzetik akabatu zituenak ez dakit zenbat monje.

Fikzioaren indarra norberaren haserreak bideratzeko. Badakizue.

En busca de la paz interior, este apunte en castellano.