Rambal, transformista bat Xixongo imajinarioan

Rambal, un transformista en el imaginario gijonés, este apunte en castellano.

Goiko deskribapena gaztelaniazko Wikipediatik hartu eta egokitu dut.

2020ko irailean entzun nuen goiz batez Espainiako Radio 3 irratian Rambalen istorioa. Ez nuen ezagutzen.

Duela gutxi pasadizo harekin gogoratu naiz Rodrigo Cuevasen Rambalín kanta entzun dudanean.

Manual de Cortejo izeneko albumean plazaratu zuen 2019ko abenduan Cuevasek Raül Refree-k ekoitzitako diskoan. Abestian Coro Minero de Turón-ek hartzen du parte, baita La Tarabica izeneko pertsona batek ere. Azken honen kasuan kontakizun bat da, AFOHSA-tik hartua; hots, Asturiaseko Historia Sozialerako Ahots Iturrien Artxibotik.

Esan bezala, Alberto Alonso Blanco (Rambal) izeneko profila dago Wikipedian, gaztelaniaz zein asturieraz. Lehena bigarrena baino osatuago dago une honetan bertan.

1928ko maiatzaren 29an jaio zen Xixonen eta bere bizitza Cimavilla auzoari lotuta pasa zuen. Arrantzale giroko auzoa, baina baita prostituzio eremu ere, goizetan auzoko emakumeak laguntzen zituen eta gauez transformista gisa aritzen zen. Homosexuala izaki, aktibista gisa ere ezaguna zela diote.

1976ko apirilaren 19an hil zuten, 47 urte zituela, malamaneran, etxean bertan. Hura hil ondoren, su eman zioten etxebizitzari. Suhiltzaileek botatako urak zein poliziaren garai hartako metodo eta tresna eskasek krimena argitu gabe utzi zuten. Egun berdin jarraitzen du.

Xixongo imajinarioan oso presente dago oraindik ere. Wikipediako orriari errepaso bat ematea besterik ez dago:

• 1986an, Vicente García Oliva idazleak L'aire de les castañes liburuan jorratu zuen Rambalen bizitza eta erailketa.
• 1999an, Eva Lesmes gidoigileak gidoi onenaren Pilar Miró saria irabazi zuen García Olivaren liburuaren egokitzapena egiteagatik. A simple vista zen gidoiaren izena, baina ez dut topatu filma gauzatu zenik.
• 2016an, Miguel Barrero idazle eta kazetariak gauza bera egin zuen La tinta del calamar. Tragedia y mito de Rambal liburuan. Elkarrizketa hau irakurri, nahi baduzue.
• 2018an, Pilar Sánchez Vicente idazle eta historiagileak Rambal aipatu zuen Mujeres Errantes liburuan.
• 2019an, Diego Medrano idazleak El raro crimen de Rambal nobela argitaratu zuen.
• 2019an, Pablo und Destruktion-ek Rambal aipatu zuen Gijón kantan. Zalantza daukat orain ez ote zen musikari hauxe bera Radio 3-n entzun nuena pasa den irailean.

• 2019an bertan, José Fernández Riveiro zinemagileak Si yo hablara dokumentala egin zuen. 20 minutu irauten ditu eta Filminen dago ikusgai (Rambal izenarekin topatuko duzue).
• 2020an, hilketaren urteurrenean, Rodrigo Cuevasek Rambalín en cuarentena jarri zuen sarean. Mapi Quintana, Rubén Bada, Tino Cuesta eta Juanjo Díaz musikariekin batera grabatu zuen, bakoitza bere etxetik (itxialdi beteko garaia zen).
• Bertsio hau entzun aurretik, esan dezadan 2020an zehar Asturiasko kultur munduko hainbat izen esanguratsuk eskatu zutela Xixongo La Tabacalera guneari Rambal izena jartzea. 2023an da zabaltzekoa.

Eta honaino Rambal gogoratzeko idatzi nahi nuena. Gugan bego!