Arantxa Gurmendiren agur ekitaldira hurbildu ginen etxekook igande eguerdian. Zorroaga tanatorioan izan zen. Antton Elosegi senarra agurtu eta zain geratu ginen kanpoaldean egitekoa zen ekitaldia hasi arte.
Barruan egin zuten zerbait, baina ez zegoen nahikoa tokirik bildutako jendea eroso kabitzeko.
Arantxa y Alberto, este texto en castellano.
Arantxa Gurmendiren agur ekitaldian jakin dut beste lagun batek sedazioa eskatu duela.
— Mikel Iturria (@iturri@mastodon.eus) (@iturri) December 24, 2023
Duela bi urte iritsi zen Hamasa afganiarra (8? urte) eta bihar nire anaiak 50 urte egingo ditu.
Kontrasteak. pic.twitter.com/V2mo4PhgpT
Juan Mari Beltranen txistuak elkartu zuen jendea mikro baten inguruan. Euskalgintzakoa, antzerki eta telebista munduko jendea, mugimendu feminista zein garai bateko borroka politikoetan ibilitako lagunak, baita bestelako adiskide eta senideak ere.
Olatz Beobide aktoreak esan zuen aire librean eman behar zitzaiola azken agurra Arantxari. Euskaraz eta gaztelaniaz aritu zen. Gaineratu zuen mikroa libre zegoela, edonork erabiltzeko moduan.
Ezagutu ez nuen pertsona batek eskerrak eman zizkion Alzheimerrari aurre nola egin zion aitortuz. Afagiko Koldo Aulestiak gogoratu zuen Arantxa izan zela Espainiako estatuan lehen gaixoa bere gaitzari buruz hitz egiten, Pasqual Maragallen aurretik izan zela azpimarratu nahi izan zuen. Eta gogoratu zituen Valladolideko kongresu batean esandakoak. 2010ean antzeman zioten galtzeimerra.
Ezagutzen ez nuen beste kide batek, musikari gisa aurkeztu zuena bere burua, taula gainean elkarrekin egindako proiekturen bati buruz aritu zen solasean, modu ganberroan aritu ere.
Ainhoa Aierbe aktoreak Karmele Jaioren Orain hilak ditugu poema irakurri zuen euskaraz, musikaren laguntzaz. Hona hemen hasiera:
Orain hilak ditugu.
Hildako lagunak,
hildako ama edo aita.
Orain badakigu
zer egin behar den,
nora deitu,
zenbat balio duen
lore-koroa batek.
Guardetxeko kudeaketaz okupatu ziren bi kidek ere hartu zuten hitza, Arantxak emandako laguntza goraipatzeko. Rafak gogoratu zuen jendaurrean hitz egiteko klaseak eman zizkiola, baina bera ikasle txarra zela eta ez zuela gehiegi aurreratu.
Ekitaldia amaitzeko Agur, Jesusen ama kantuaren bertsio egokitua kantatu zuten papera eskuratu eta kantatzeko grazia zutenek.
Ez nuen harreman handirik izan Arantxarekin, baina bai egon nintzela berarekin 2010eko udaberrian Koldo Mitxelenan Javier Ortizen omenez eginiko ekitaldian. Izan ere, biek kointziditu baitzuten, besteak beste, Bordelen Francoren atzamarretatik ihesi, 1970eko hamarkada hasieran.
Arantxaren agurra amaitzen ari zela, mezua jaso nuen patrikakoan: Albertok sedatzeko erabakia hartu zuela. Hori bai, hil aurretik zerbeza bat edan eta zigarro bat erre nahi zituela.
Arantxaren agurrera igo aurretik, Igeldora igo nintzen mendi buelta laburra egiteko. Ekainaren 18an hildako Pedro lagunaren txokotik pasatu nintzen. Argazkian agertzen diren lauak Pedrori buruzko testu horretan aipatutako Artikutza tabernako kuadrillakoak dira: Edurne, Maider, Iñaki eta Alberto. Orduan esandakoari ezer gutxi daukat gehitzeko.
Eragin soinu eta argiztapen enpresako sortzaile eta buru gisa ezagutu nuen, baina jende gehienak Donostiako Zinemaldian aritu izanagatik ezagutuko du. 20 eta piko urtez aritu baitzen bertan lanean. Hilaren 28an betetzekoak zituen 64 urte.
Kristoren pena ematen du horrelako jendeari agur esan behar izatea. Baina egia da ere asko gozatu dugula berarekin eta bidean pasatako tarte on horiek gogoratuko ditugula bizi garen bitartean.
Agur ekitaldia abenduaren 26an izango da Donostiako Benta Berri auzoko tanatorian, iluntzeko 19:00etan.
24an afaltzera joan aurretik abestu "genuen" Nino Bravoren Libre kantua. Eta iaz egun horretan bertan berari egindako bideoa ikusi nuen gaueko ordu txikitan.
Gaur Txioherrian egindako hari labur batean dago originala. Nik nahiago hemen Sendero a la cascada jartzea.
Albertorentzat. Libre. 😘https://t.co/Z28CNBhb3E
— Mikel Iturria (@iturri@mastodon.eus) (@iturri) December 25, 2023
Aste Santua amaitu bezain pronto, lagun batek bidali zidan patrikako telefonora abisua. Hitzaldi bat egongo zela Donostian maiatzaren 2an. Ezaguna egiten zitzaidan Antonio Turielen izena, baina ez nekien berari buruz gauza handirik.
Maiatzaren 2an ezin izan nintzen hitzaldira hurbildu. Ulian 300 lagun bildu zituela ikusi dut. Ez da kopuru makala. Gustatuko litzaieke hauteskunde kanpainan ari diren gure politikariei horrelako audientziak lortzea. Bideoa Youtuben dago ikusgai.
Zumaian eta Azpeitian egon zela irakurri diot Turieli berari blogean.
Bisita aprobetxatuz Urko Apaolaza Avila kazetariak eginiko elkarrizketa kaleratu du aste honetan Argiak: «Energia kontsumoa %80 jaitsi beharko dugu hurrengo hamarkadetan».
Gaztelaniaz ere argitaratu dut nik elkarrizketaren bertsio bat Pedradas-en: «Debemos reducir un 80% el consumo energético las próximas décadas».
Eta hona hemen gaurko nire gomendioa: irakurri edo entzun fisikari eta Espainiako CSICko ikertzaile den Antonio Turielen hitzak.
Aste Santua amaitu bezain pronto, lagun batek bidali zidan patrikako telefonora abisua. Hitzaldi bat egongo zela Donostian maiatzaren 2an. Ezaguna egiten zitzaidan Antonio Turielen izena, baina ez nekien berari buruz gauza handirik.
Maiatzaren 2an ezin izan nintzen hitzaldira hurbildu. Ulian 300 lagun bildu zituela ikusi dut. Ez da kopuru makala. Gustatuko litzaieke hauteskunde kanpainan ari diren gure politikariei horrelako audientziak lortzea. Bideoa Youtuben dago ikusgai.
Zumaian eta Azpeitian egon zela irakurri diot Turieli berari blogean.
Bisita aprobetxatuz Urko Apaolaza Avila kazetariak eginiko elkarrizketa kaleratu du aste honetan Argiak: «Energia kontsumoa %80 jaitsi beharko dugu hurrengo hamarkadetan».
Gaztelaniaz ere argitaratu dut nik elkarrizketaren bertsio bat Pedradas-en: «Debemos reducir un 80% el consumo energético las próximas décadas».
Eta hona hemen gaurko nire gomendioa: irakurri edo entzun fisikari eta Espainiako CSICko ikertzaile den Antonio Turielen hitzak.
"Bilbon beti galdetzen didate ea nongoa naizen: Bilbokoa. Bai, Bilbokoa, baina nongoa. Zein da zure jatorria, nondik etorri zara. Aizu, ze ondo hitz egiten duzun euskaraz. Beti horrela. Bilbokoa naiz baina azalpenak eman behar, zientifikoa naiz baina azalpenak eman behar..."
"Gutxi txiokatzen dut. Kosta egiten zait. Twitter-en asko begiratu eta gutxi argitaratzen dut (...) Batzuetan etorkinei buruzko diskurtsoak ikusten ditut, euskara immigranteak etorri eta ikasten ez dutelako galtzen dela, eta amorru bat ematen dit.... Hortik ez naiz pasako. Gurasoak Euskal Herrira toki askotatik etorritako nire adineko lagun mordoa daukat, hemen jaio gara, hemen ikasi dugu, bertako hizkuntza hitz egiten dugu. Honek guztiak niri buruko min handiak eman dizkit, baina oso harro nago natorren tokitik etorrita, nor naizen eta zer egiten dudan. Badakit eragin gutxi dudala, baina frogatu nahi dut ahal dela... beno, ahal dela, ez! Normala dela! Ni bezalako asko garela. Ni beste asko bezain euskalduna, zientifikoa eta irakaslea naiz, ez dut azalpen gehiago eman beharrik".
"Nola aurkeztu naute orain komunikabideek? Euskal zientifiko bat Artikoan, ba! ze abenturazalea, a ze ekintzailea. Nik aitak baino erraztasun gehiago izan ditut, aitaren abentura askoz ere konplikatuagoa izan zen, baina inork ez du esaten bera bidaiaria zenik; bera etorkina da, bigarren mailako pertsona bat".
Ander Izagirreren Vuelta al país de Elkano liburuan izan nuen Naima el Bani Altunaren berri (Bilbo, 1993). Gaur eta hemen hau nabarmendu nahi nuen, baina Anderrek eginiko elkarrizketan badaude azpimarratzeko moduko beste hainbat kontu.
Gehituko dut aita marokoarra dela, kamioizalea, eta ama bilbotarra, irakaslea.
Sarean sartu eta konturatu naiz euskal prentsa behin baino gehiagotan agertu izan dela Naima el Bani Altuna. Eta nik ez diot erreparatu, auskalo nora begira egon naizen.
2018ko uztailean Lander Muñagorri Garmendiak elkarrizketatu zuen Berrian: «Klima aldaketa ez da konponduko birziklatuz bakarrik».
2018ko bukaeran Sustatuk jaso zuen Unibertsitatea.net-ek kaleratutako elkarrizketa. Txiotesia lehiaketaren 4. edizioan txiolari originalenaren saria jaso baitzuen: "Twitter kontuari esker Artikoaren zatitxo bat Euskal Herrira eramatea lortu dudala uste dut".
2019ko martxoan Elhuyar aldizkarian elkarrizketatu zuen Ana Galarraga Aiestaranek: Artikoan, klimaren bilakaeraren uberan.
2021eko otsailean Argian egin zion elkarrizketa Miren Artetxe Sarasolak: "Ez banintz Altuna nire errealitatea guztiz desberdina izango zen".
2022ko uztailean Sergio Henrique Fariarekin batera egindako solasa jaso zuen Berrian Gorka Berasategi Otaegik: Klima krisia, poloetako izotz artetik.
@artikoan, investigando foramíniferos en el Ártico, estas líneas en castellano
"Bilbon beti galdetzen didate ea nongoa naizen: Bilbokoa. Bai, Bilbokoa, baina nongoa. Zein da zure jatorria, nondik etorri zara. Aizu, ze ondo hitz egiten duzun euskaraz. Beti horrela. Bilbokoa naiz baina azalpenak eman behar, zientifikoa naiz baina azalpenak eman behar..."
"Gutxi txiokatzen dut. Kosta egiten zait. Twitter-en asko begiratu eta gutxi argitaratzen dut (...) Batzuetan etorkinei buruzko diskurtsoak ikusten ditut, euskara immigranteak etorri eta ikasten ez dutelako galtzen dela, eta amorru bat ematen dit.... Hortik ez naiz pasako. Gurasoak Euskal Herrira toki askotatik etorritako nire adineko lagun mordoa daukat, hemen jaio gara, hemen ikasi dugu, bertako hizkuntza hitz egiten dugu. Honek guztiak niri buruko min handiak eman dizkit, baina oso harro nago natorren tokitik etorrita, nor naizen eta zer egiten dudan. Badakit eragin gutxi dudala, baina frogatu nahi dut ahal dela... beno, ahal dela, ez! Normala dela! Ni bezalako asko garela. Ni beste asko bezain euskalduna, zientifikoa eta irakaslea naiz, ez dut azalpen gehiago eman beharrik".
"Nola aurkeztu naute orain komunikabideek? Euskal zientifiko bat Artikoan, ba! ze abenturazalea, a ze ekintzailea. Nik aitak baino erraztasun gehiago izan ditut, aitaren abentura askoz ere konplikatuagoa izan zen, baina inork ez du esaten bera bidaiaria zenik; bera etorkina da, bigarren mailako pertsona bat".
Ander Izagirreren Vuelta al país de Elkano liburuan izan nuen Naima el Bani Altunaren berri (Bilbo, 1993). Gaur eta hemen hau nabarmendu nahi nuen, baina Anderrek eginiko elkarrizketan badaude azpimarratzeko moduko beste hainbat kontu.
Gehituko dut aita marokoarra dela, kamioizalea, eta ama bilbotarra, irakaslea.
Sarean sartu eta konturatu naiz euskal prentsa behin baino gehiagotan agertu izan dela Naima el Bani Altuna. Eta nik ez diot erreparatu, auskalo nora begira egon naizen.
2018ko uztailean Lander Muñagorri Garmendiak elkarrizketatu zuen Berrian: «Klima aldaketa ez da konponduko birziklatuz bakarrik».
2018ko bukaeran Sustatuk jaso zuen Unibertsitatea.net-ek kaleratutako elkarrizketa. Txiotesia lehiaketaren 4. edizioan txiolari originalenaren saria jaso baitzuen: "Twitter kontuari esker Artikoaren zatitxo bat Euskal Herrira eramatea lortu dudala uste dut".
2019ko martxoan Elhuyar aldizkarian elkarrizketatu zuen Ana Galarraga Aiestaranek: Artikoan, klimaren bilakaeraren uberan.
2021eko otsailean Argian egin zion elkarrizketa Miren Artetxe Sarasolak: "Ez banintz Altuna nire errealitatea guztiz desberdina izango zen".
2022ko uztailean Sergio Henrique Fariarekin batera egindako solasa jaso zuen Berrian Gorka Berasategi Otaegik: Klima krisia, poloetako izotz artetik.
@artikoan, investigando foramíniferos en el Ártico, estas líneas en castellano
Egun hauetan COVID-19aren bueltan ari gara denok. Nahita nahiez. Baserri eta baratzeko kontuak aipatu zituen aurrekoan Jakoba Errekondok: Jende zakurra, baratzera joatea galarazi diguna.
Bigarren paragrafoa eta hirugarrenaren zati bat ekarriko ditut hona:
«“Gure amaren etxea” esaera baliatzen dut nik, eta noski, etxea ez da ateak biltzen duena. Etxea gure eta guretarren bizitzari eusteko denboran zehar osatu den kontzeptua da. Gure etxea gara, gu geroni, erleak, abereak, mendietako eskubideak, larreak, soroak, baratzea, fruitu arboladiak, lanerako tresnak eta abar. Hori dena, behintzat, bada etxea.»
«Etxea eraikuntza soil bat dela pentsatzen duenari motxetik ibiltzea gustatuko zaio... Nik ezagutu dudan emakumerik jakintsuenetako batek, bere etxera noiznahi joateko esan eta aurrez jakinarazi beharrik ez zela adierazteko hala esaten zidan: “Katuaren mugarrien barruan hemen izango gara”.»
Jakoba bere ere bada gizon jakintsua. Horren zati bat partekatzen du larunbatero entzuleekin Euskadi Irratian. Tarte bera okupatzen du beste batek igandetan, Felix Zubia medikuak. Ze patxada biek ala biek eta zein beharrezkoak bokazio publikoa duten pertsona eta programa hauek. Haiekin aritzen den Arantxa Arzak izango du merituren bat horretan.
Urriki. Errukia. Batzuetan idazten hasi aurretik garbi dut izenburua. Beste batzuetan ez. Gaur oso garbi nuen. Errukia, otoi!
Euskaltzaindiaren hiztegitik lehen adiera: «Norbait besteren gaitzak, nahigabeak edo zoritxarrak deitoratzera eta haietan parte hartzera bultzatzen duen sentimena».
Haurrak aipatu dira, baratzera doazenak ere bai... Nik buruko gaitza duen jendeaz akordatu naiz aste honetan.
Pare bat bideo dabiltza inguruko WhatsApp taldeetan. Bata emakume ezaguna da hirian eta neurri gabe omen dabil azken boladan. Bestea gure hiriko kaleetan barrena biluzik ageri den gizonezko bat da.
Hiru aste pasa ditugu jada etxean sartuta, batzuk besteok baino erosoago. Ez nuke nahiko buruko gaitza duen edonoren lepoan egon horrelako egoera batean.
Erruki zaitezte, arren, eta ez partekatu bideo malapartatu horiek zuen telefonotan, are gutxiago sare publikoetan.
Aste honetan hil den Rafa Berriori egin kasu: kendu eskua gainetik!
Compasión, este apunte en castellano.
Egun hauetan COVID-19aren bueltan ari gara denok. Nahita nahiez. Baserri eta baratzeko kontuak aipatu zituen aurrekoan Jakoba Errekondok: Jende zakurra, baratzera joatea galarazi diguna.
Bigarren paragrafoa eta hirugarrenaren zati bat ekarriko ditut hona:
«“Gure amaren etxea” esaera baliatzen dut nik, eta noski, etxea ez da ateak biltzen duena. Etxea gure eta guretarren bizitzari eusteko denboran zehar osatu den kontzeptua da. Gure etxea gara, gu geroni, erleak, abereak, mendietako eskubideak, larreak, soroak, baratzea, fruitu arboladiak, lanerako tresnak eta abar. Hori dena, behintzat, bada etxea.»
«Etxea eraikuntza soil bat dela pentsatzen duenari motxetik ibiltzea gustatuko zaio... Nik ezagutu dudan emakumerik jakintsuenetako batek, bere etxera noiznahi joateko esan eta aurrez jakinarazi beharrik ez zela adierazteko hala esaten zidan: “Katuaren mugarrien barruan hemen izango gara”.»
Jakoba bere ere bada gizon jakintsua. Horren zati bat partekatzen du larunbatero entzuleekin Euskadi Irratian. Tarte bera okupatzen du beste batek igandetan, Felix Zubia medikuak. Ze patxada biek ala biek eta zein beharrezkoak bokazio publikoa duten pertsona eta programa hauek. Haiekin aritzen den Arantxa Arzak izango du merituren bat horretan.
Urriki. Errukia. Batzuetan idazten hasi aurretik garbi dut izenburua. Beste batzuetan ez. Gaur oso garbi nuen. Errukia, otoi!
Euskaltzaindiaren hiztegitik lehen adiera: «Norbait besteren gaitzak, nahigabeak edo zoritxarrak deitoratzera eta haietan parte hartzera bultzatzen duen sentimena».
Haurrak aipatu dira, baratzera doazenak ere bai... Nik buruko gaitza duen jendeaz akordatu naiz aste honetan.
Pare bat bideo dabiltza inguruko WhatsApp taldeetan. Bata emakume ezaguna da hirian eta neurri gabe omen dabil azken boladan. Bestea gure hiriko kaleetan barrena biluzik ageri den gizonezko bat da.
Hiru aste pasa ditugu jada etxean sartuta, batzuk besteok baino erosoago. Ez nuke nahiko buruko gaitza duen edonoren lepoan egon horrelako egoera batean.
Erruki zaitezte, arren, eta ez partekatu bideo malapartatu horiek zuen telefonotan, are gutxiago sare publikoetan.
Aste honetan hil den Rafa Berriori egin kasu: kendu eskua gainetik!
Compasión, este apunte en castellano.
Bueltak ematen egon naiz gaur arratsaldean. Zer nuen buruan hamar urte bete nituenean? 1978ko uztaila. Frantziako Tourra hasita zegoen jada eta Bernard Hinault izan zen irabazle betiko bigarrenaren aurretik, Joop Zoetemelk. Argentinako futbol mundiala bukatuta, Kempes eta enparauek osaturiko futbolari koadrilak irabazi zuen txapelketa Videla diktadorearen aurrean. Lekunberri baserrian egongo nintzen, udako bakazioak pasatzeko asmoz.
Eta hogei urte egin nituen egunean? 1988ko uztailaren 2an Juan Pablo II.ak eskumikatu zuen Lefebvre artzapezpikua. Zuzenbidea estudiatzen ari nintzen jada, bigarren urtea amaitu nuen eta Irungo Montero hiltegian hirugarren udaldia lanean betetzeko prest nengokeen, jakin gabe hura izango zela azkena eta, gainera, bruzelosia harrapatuko nuela finikito gisa.
Eta hogeita hamar urte bete nituenean? Euskara Patronatuan ari nintzen lanean eta Sorkunekin bizi nintzen jada, Donostian. Uda hartan egun politikaz bezain gogaituta nengoela dut gogoan. Oporretan egon ginen Katalunia aldean. Oraindik Internet zer zen ez nekien, baina eibartarrak posta zerrenda martxan zen jada.
Internet izan da azken hamarkadako deskubrimendua: Irungo zerrenda, eibartarrak zerrenda, patera zerrenda eta Javier Ortiz handiaren inguruan eginiko lagun guztiak, Javier Vizcaíno eta MQP inguruko blogosfera, Love of 74 eta beste hainbat lagun…
Non egongo naiz/gara eta nola 2018ko uztailaren 2an? Ideiarik ere ez, baina ahal badut blogeatzen egongo naiz, azken lau urte hauetan bezalaxe.
Egun hauetan COVID-19aren bueltan ari gara denok. Nahita nahiez. Baserri eta baratzeko kontuak aipatu zituen aurrekoan Jakoba Errekondok: Jende zakurra, baratzera joatea galarazi diguna.
Bigarren paragrafoa eta hirugarrenaren zati bat ekarriko ditut hona:
«“Gure amaren etxea” esaera baliatzen dut nik, eta noski, etxea ez da ateak biltzen duena. Etxea gure eta guretarren bizitzari eusteko denboran zehar osatu den kontzeptua da. Gure etxea gara, gu geroni, erleak, abereak, mendietako eskubideak, larreak, soroak, baratzea, fruitu arboladiak, lanerako tresnak eta abar. Hori dena, behintzat, bada etxea.»
«Etxea eraikuntza soil bat dela pentsatzen duenari motxetik ibiltzea gustatuko zaio... Nik ezagutu dudan emakumerik jakintsuenetako batek, bere etxera noiznahi joateko esan eta aurrez jakinarazi beharrik ez zela adierazteko hala esaten zidan: “Katuaren mugarrien barruan hemen izango gara”.»
Jakoba bere ere bada gizon jakintsua. Horren zati bat partekatzen du larunbatero entzuleekin Euskadi Irratian. Tarte bera okupatzen du beste batek igandetan, Felix Zubia medikuak. Ze patxada biek ala biek eta zein beharrezkoak bokazio publikoa duten pertsona eta programa hauek. Haiekin aritzen den Arantxa Arzak izango du merituren bat horretan.
Urriki. Errukia. Batzuetan idazten hasi aurretik garbi dut izenburua. Beste batzuetan ez. Gaur oso garbi nuen. Errukia, otoi!
Euskaltzaindiaren hiztegitik lehen adiera: «Norbait besteren gaitzak, nahigabeak edo zoritxarrak deitoratzera eta haietan parte hartzera bultzatzen duen sentimena».
Haurrak aipatu dira, baratzera doazenak ere bai... Nik buruko gaitza duen jendeaz akordatu naiz aste honetan.
Pare bat bideo dabiltza inguruko WhatsApp taldeetan. Bata emakume ezaguna da hirian eta neurri gabe omen dabil azken boladan. Bestea gure hiriko kaleetan barrena biluzik ageri den gizonezko bat da.
Hiru aste pasa ditugu jada etxean sartuta, batzuk besteok baino erosoago. Ez nuke nahiko buruko gaitza duen edonoren lepoan egon horrelako egoera batean.
Erruki zaitezte, arren, eta ez partekatu bideo malapartatu horiek zuen telefonotan, are gutxiago sare publikoetan.
Aste honetan hil den Rafa Berriori egin kasu: kendu eskua gainetik!
Compasión, este apunte en castellano.
10:00ak
Lehen aldia da ama ile-apaindegian utzi dudala. Trantsizioan dago, trantsizioan gaude. Ez baitu kanpoan bere kabuz ibiltzeko orain arte izan duen segurantzia. Zahartzearen ajeak.
Ile-apaintzailea krak bat iruditu zait. Amaren edadeko beste bi andrazko daude barruan eta denentzat du konbertsazioa, irribarrea galdu gabe.
10:15
Lalirenean erosi ditut pare bat egunkari, baina gero apenas irakurri ditut biak. Oso gainetik. Instituzio bat da emakume hori hasiera batean Urdanibia plazan zuen kioskoan, azken urteetan San Juan plazan duenarekin (lehen Genaro Echeandia zen gune hori, Kolon ibilbidean).
10:30ak
Urdanibia plazan azoka eguna da (bide batez, Ferminek Lali aipatzen du kantan).
Buelta bat eman dut plazako postuei begira.
Parentesia zabaldu. Juan Antonio Lecuonaren esaldiarekin gogoratu naiz: «Paseando entre el ganado, saludamos al señor alcalde». Itxi parentesia.
Eta halako batean nire lehengusu batekin egin dut topo. Aspaldian elkar ikusi gabe. Hamar bat minutu pasa ditugu hainbat gairi errepaso eginez. Erosketak hartu eta oinez abiatu da etxera. Hiru bat kilometro luze izango ditu etxeraino. Ez du autorik eta autobusik ez du hartu azken 30 urtean. Bizikleta ez du gustuko.
Hura agurtu eta beste lehengusu batekin egin dut topo, alaba txikia eta emaztearekin paseoan.
11:00ak
Aspaldiko partez San Juan plazako Gaztelun sartu eta ebakia eskatu dut.
Pagatu eta plazari begira jarri naiz barruko leiho handi batetik.
Toki askotan bezala, musika txarra eta makina txanponjaleak soberan. Bi gizonezko egon dira, bata bestearen alboan, makina malapartatu horien aurrean dirua xahutzen bertan nik pasatako ordu laurdenean.
Hiru zerbitzari lanean, bistan behintzat. Horietako bat betikoa da, bigarrena ere ezaguna egin zait. Hirugarrena ez, ordea.
Gainerakoan, giro lasaia dago. Bi jubilatu ari dira elkarri kontuak esaten, tabernari bat tartean sartzen delarik.
Beste bi senar-emazte daude hamaiketakoa egiten. Pintxoa eta dena delako edaria.
Plazara ematen duen terrazan zazpiko mahai bat dago. Gaztetxo batek Bidasoa eskubaloi taldeko elastikoa du soinean. Gizaseme bat bakar-bakarrik ari da tortilla pintxoa eta zerbeza edaten beste mahai batean. Iskin batean emakumezko batek kafe kikara eta egunkaria ditu lagun.
Goizeko 10:15 aldera Mosku aldera pasa naizenean Irungo Harrera Sareko pare bat kide, oker ez banago, ari ziren sei migratzaile afrikarri informazioa ematen San Juan plazan egunero zabaltzen duten postuan.
Oraindik bertan daude sei afrikarrak, baita sareko bost bat lagun ere, denak mahaiaren bueltan. Bezperan polizia frantsesa Urruñako elizan sartu zen migratzaile talde bat atxilotzeko. Giza eskubideak hankapean beste behin.
11:30ak
Ama jasotzeko ordua da. Minutu bat berandu iritsi naiz.
Ez dakit nork ontziratutako atuna eskaini dio ile-apaintzaileak amari. Azken urteetan ohitura bihurtu da.
Poteak alde batetik pagatu ondoren, 19 euro eskatu dizkio amari ilea moztu, garbitu eta txukun jartzeagatik. Oso merkea iruditu zait. Gainera ordu eta erdi eman du beste hainbat andrazkoekin kontu kontari.
Hori bai dela komunitatea egitea, Estela.
12:00ak
Etxetik gertu pare bat dendatan geratu gara arrautzak, ogia eta beste pare bat gauza erosteko. Han ere kontu kontari ibili da, ibili dira.
13:00ak
Ama etxean utzi eta bueltako bidea egin dut hausnarrean.
Una vuelta por Irun, este apunte en castellano.
10:00ak
Lehen aldia da ama ile-apaindegian utzi dudala. Trantsizioan dago, trantsizioan gaude. Ez baitu kanpoan bere kabuz ibiltzeko orain arte izan duen segurantzia. Zahartzearen ajeak.
Ile-apaintzailea krak bat iruditu zait. Amaren edadeko beste bi andrazko daude barruan eta denentzat du konbertsazioa, irribarrea galdu gabe.
10:15
Lalirenean erosi ditut pare bat egunkari, baina gero apenas irakurri ditut biak. Oso gainetik. Instituzio bat da emakume hori hasiera batean Urdanibia plazan zuen kioskoan, azken urteetan San Juan plazan duenarekin (lehen Genaro Echeandia zen gune hori, Kolon ibilbidean).
10:30ak
Urdanibia plazan azoka eguna da (bide batez, Ferminek Lali aipatzen du kantan).
Buelta bat eman dut plazako postuei begira.
Parentesia zabaldu. Juan Antonio Lecuonaren esaldiarekin gogoratu naiz: «Paseando entre el ganado, saludamos al señor alcalde». Itxi parentesia.
Eta halako batean nire lehengusu batekin egin dut topo. Aspaldian elkar ikusi gabe. Hamar bat minutu pasa ditugu hainbat gairi errepaso eginez. Erosketak hartu eta oinez abiatu da etxera. Hiru bat kilometro luze izango ditu etxeraino. Ez du autorik eta autobusik ez du hartu azken 30 urtean. Bizikleta ez du gustuko.
Hura agurtu eta beste lehengusu batekin egin dut topo, alaba txikia eta emaztearekin paseoan.
11:00ak
Aspaldiko partez San Juan plazako Gaztelun sartu eta ebakia eskatu dut.
Pagatu eta plazari begira jarri naiz barruko leiho handi batetik.
Toki askotan bezala, musika txarra eta makina txanponjaleak soberan. Bi gizonezko egon dira, bata bestearen alboan, makina malapartatu horien aurrean dirua xahutzen bertan nik pasatako ordu laurdenean.
Hiru zerbitzari lanean, bistan behintzat. Horietako bat betikoa da, bigarrena ere ezaguna egin zait. Hirugarrena ez, ordea.
Gainerakoan, giro lasaia dago. Bi jubilatu ari dira elkarri kontuak esaten, tabernari bat tartean sartzen delarik.
Beste bi senar-emazte daude hamaiketakoa egiten. Pintxoa eta dena delako edaria.
Plazara ematen duen terrazan zazpiko mahai bat dago. Gaztetxo batek Bidasoa eskubaloi taldeko elastikoa du soinean. Gizaseme bat bakar-bakarrik ari da tortilla pintxoa eta zerbeza edaten beste mahai batean. Iskin batean emakumezko batek kafe kikara eta egunkaria ditu lagun.
Goizeko 10:15 aldera Mosku aldera pasa naizenean Irungo Harrera Sareko pare bat kide, oker ez banago, ari ziren sei migratzaile afrikarri informazioa ematen San Juan plazan egunero zabaltzen duten postuan.
Oraindik bertan daude sei afrikarrak, baita sareko bost bat lagun ere, denak mahaiaren bueltan. Bezperan polizia frantsesa Urruñako elizan sartu zen migratzaile talde bat atxilotzeko. Giza eskubideak hankapean beste behin.
11:30ak
Ama jasotzeko ordua da. Minutu bat berandu iritsi naiz.
Ez dakit nork ontziratutako atuna eskaini dio ile-apaintzaileak amari. Azken urteetan ohitura bihurtu da.
Poteak alde batetik pagatu ondoren, 19 euro eskatu dizkio amari ilea moztu, garbitu eta txukun jartzeagatik. Oso merkea iruditu zait. Gainera ordu eta erdi eman du beste hainbat andrazkoekin kontu kontari.
Hori bai dela komunitatea egitea, Estela.
12:00ak
Etxetik gertu pare bat dendatan geratu gara arrautzak, ogia eta beste pare bat gauza erosteko. Han ere kontu kontari ibili da, ibili dira.
13:00ak
Ama etxean utzi eta bueltako bidea egin dut hausnarrean.
Una vuelta por Irun, este apunte en castellano.
10:00ak
Lehen aldia da ama ile-apaindegian utzi dudala. Trantsizioan dago, trantsizioan gaude. Ez baitu kanpoan bere kabuz ibiltzeko orain arte izan duen segurantzia. Zahartzearen ajeak.
Ile-apaintzailea krak bat iruditu zait. Amaren edadeko beste bi andrazko daude barruan eta denentzat du konbertsazioa, irribarrea galdu gabe.
10:15
Lalirenean erosi ditut pare bat egunkari, baina gero apenas irakurri ditut biak. Oso gainetik. Instituzio bat da emakume hori hasiera batean Urdanibia plazan zuen kioskoan, azken urteetan San Juan plazan duenarekin (lehen Genaro Echeandia zen gune hori, Kolon ibilbidean).
10:30ak
Urdanibia plazan azoka eguna da (bide batez, Ferminek Lali aipatzen du kantan).
Buelta bat eman dut plazako postuei begira.
Parentesia zabaldu. Juan Antonio Lecuonaren esaldiarekin gogoratu naiz: «Paseando entre el ganado, saludamos al señor alcalde». Itxi parentesia.
Eta halako batean nire lehengusu batekin egin dut topo. Aspaldian elkar ikusi gabe. Hamar bat minutu pasa ditugu hainbat gairi errepaso eginez. Erosketak hartu eta oinez abiatu da etxera. Hiru bat kilometro luze izango ditu etxeraino. Ez du autorik eta autobusik ez du hartu azken 30 urtean. Bizikleta ez du gustuko.
Hura agurtu eta beste lehengusu batekin egin dut topo, alaba txikia eta emaztearekin paseoan.
11:00ak
Aspaldiko partez San Juan plazako Gaztelun sartu eta ebakia eskatu dut.
Pagatu eta plazari begira jarri naiz barruko leiho handi batetik.
Toki askotan bezala, musika txarra eta makina txanponjaleak soberan. Bi gizonezko egon dira, bata bestearen alboan, makina malapartatu horien aurrean dirua xahutzen bertan nik pasatako ordu laurdenean.
Hiru zerbitzari lanean, bistan behintzat. Horietako bat betikoa da, bigarrena ere ezaguna egin zait. Hirugarrena ez, ordea.
Gainerakoan, giro lasaia dago. Bi jubilatu ari dira elkarri kontuak esaten, tabernari bat tartean sartzen delarik.
Beste bi senar-emazte daude hamaiketakoa egiten. Pintxoa eta dena delako edaria.
Plazara ematen duen terrazan zazpiko mahai bat dago. Gaztetxo batek Bidasoa eskubaloi taldeko elastikoa du soinean. Gizaseme bat bakar-bakarrik ari da tortilla pintxoa eta zerbeza edaten beste mahai batean. Iskin batean emakumezko batek kafe kikara eta egunkaria ditu lagun.
Goizeko 10:15 aldera Mosku aldera pasa naizenean Irungo Harrera Sareko pare bat kide, oker ez banago, ari ziren sei migratzaile afrikarri informazioa ematen San Juan plazan egunero zabaltzen duten postuan.
Oraindik bertan daude sei afrikarrak, baita sareko bost bat lagun ere, denak mahaiaren bueltan. Bezperan polizia frantsesa Urruñako elizan sartu zen migratzaile talde bat atxilotzeko. Giza eskubideak hankapean beste behin.
11:30ak
Ama jasotzeko ordua da. Minutu bat berandu iritsi naiz.
Ez dakit nork ontziratutako atuna eskaini dio ile-apaintzaileak amari. Azken urteetan ohitura bihurtu da.
Poteak alde batetik pagatu ondoren, 19 euro eskatu dizkio amari ilea moztu, garbitu eta txukun jartzeagatik. Oso merkea iruditu zait. Gainera ordu eta erdi eman du beste hainbat andrazkoekin kontu kontari.
Hori bai dela komunitatea egitea, Estela.
12:00ak
Etxetik gertu pare bat dendatan geratu gara arrautzak, ogia eta beste pare bat gauza erosteko. Han ere kontu kontari ibili da, ibili dira.
13:00ak
Ama etxean utzi eta bueltako bidea egin dut hausnarrean.
Una vuelta por Irun, este apunte en castellano.
10:00ak
Lehen aldia da ama ile-apaindegian utzi dudala. Trantsizioan dago, trantsizioan gaude. Ez baitu kanpoan bere kabuz ibiltzeko orain arte izan duen segurantzia. Zahartzearen ajeak.
Ile-apaintzailea krak bat iruditu zait. Amaren edadeko beste bi andrazko daude barruan eta denentzat du konbertsazioa, irribarrea galdu gabe.
10:15
Lalirenean erosi ditut pare bat egunkari, baina gero apenas irakurri ditut biak. Oso gainetik. Instituzio bat da emakume hori hasiera batean Urdanibia plazan zuen kioskoan, azken urteetan San Juan plazan duenarekin (lehen Genaro Echeandia zen gune hori, Kolon ibilbidean).
10:30ak
Urdanibia plazan azoka eguna da (bide batez, Ferminek Lali aipatzen du kantan).
Buelta bat eman dut plazako postuei begira.
Parentesia zabaldu. Juan Antonio Lecuonaren esaldiarekin gogoratu naiz: «Paseando entre el ganado, saludamos al señor alcalde». Itxi parentesia.
Eta halako batean nire lehengusu batekin egin dut topo. Aspaldian elkar ikusi gabe. Hamar bat minutu pasa ditugu hainbat gairi errepaso eginez. Erosketak hartu eta oinez abiatu da etxera. Hiru bat kilometro luze izango ditu etxeraino. Ez du autorik eta autobusik ez du hartu azken 30 urtean. Bizikleta ez du gustuko.
Hura agurtu eta beste lehengusu batekin egin dut topo, alaba txikia eta emaztearekin paseoan.
11:00ak
Aspaldiko partez San Juan plazako Gaztelun sartu eta ebakia eskatu dut.
Pagatu eta plazari begira jarri naiz barruko leiho handi batetik.
Toki askotan bezala, musika txarra eta makina txanponjaleak soberan. Bi gizonezko egon dira, bata bestearen alboan, makina malapartatu horien aurrean dirua xahutzen bertan nik pasatako ordu laurdenean.
Hiru zerbitzari lanean, bistan behintzat. Horietako bat betikoa da, bigarrena ere ezaguna egin zait. Hirugarrena ez, ordea.
Gainerakoan, giro lasaia dago. Bi jubilatu ari dira elkarri kontuak esaten, tabernari bat tartean sartzen delarik.
Beste bi senar-emazte daude hamaiketakoa egiten. Pintxoa eta dena delako edaria.
Plazara ematen duen terrazan zazpiko mahai bat dago. Gaztetxo batek Bidasoa eskubaloi taldeko elastikoa du soinean. Gizaseme bat bakar-bakarrik ari da tortilla pintxoa eta zerbeza edaten beste mahai batean. Iskin batean emakumezko batek kafe kikara eta egunkaria ditu lagun.
Goizeko 10:15 aldera Mosku aldera pasa naizenean Irungo Harrera Sareko pare bat kide, oker ez banago, ari ziren sei migratzaile afrikarri informazioa ematen San Juan plazan egunero zabaltzen duten postuan.
Oraindik bertan daude sei afrikarrak, baita sareko bost bat lagun ere, denak mahaiaren bueltan. Bezperan polizia frantsesa Urruñako elizan sartu zen migratzaile talde bat atxilotzeko. Giza eskubideak hankapean beste behin.
11:30ak
Ama jasotzeko ordua da. Minutu bat berandu iritsi naiz.
Ez dakit nork ontziratutako atuna eskaini dio ile-apaintzaileak amari. Azken urteetan ohitura bihurtu da.
Poteak alde batetik pagatu ondoren, 19 euro eskatu dizkio amari ilea moztu, garbitu eta txukun jartzeagatik. Oso merkea iruditu zait. Gainera ordu eta erdi eman du beste hainbat andrazkoekin kontu kontari.
Hori bai dela komunitatea egitea, Estela.
12:00ak
Etxetik gertu pare bat dendatan geratu gara arrautzak, ogia eta beste pare bat gauza erosteko. Han ere kontu kontari ibili da, ibili dira.
13:00ak
Ama etxean utzi eta bueltako bidea egin dut hausnarrean.
Una vuelta por Irun, este apunte en castellano.
Larunbat arratsaldeko lehen orduetan hil egin zen Maria Pilar Ondarroan, herria jai giroan murgilduta zegoen bitartean. 91 urte zituen.
27 urte atzera egin behar bera ezagutu nuen uda gogoratzeko. Ez dakit Ondarroan bertan edo Donostian izan ote zen.
Lehen topaketa haren oroitzapenik ez dut, baina beti ondo baino hobeto hartu nauela bai gogoratzen dudala. Sukaldean askotan, familia bere etxean elkartzen ginen garaian. Edota familia ospakizunen bat egiten genuenean etxetik kanpo, inguruko jatetxeren batean. Adibidez Berriatuko Mari Karmenen Arriolan edo, gutxiago, Aulestiko Zarrabentan.
Uda garaian zendu da hondartza zale amorratua izandako emakumea. Hezurretako gaitzen bat tarteko, medikuak behin esan omen zion, udaberri garaian: «Udazkenean beltzaran ikusi nahi zaitut». Eta txintxo-txintxo betetzen zuen medikuaren agindua, aski gustura gainera.
Beti izan da oso dotorea. Ez zuen ile-apaindegia barkatzen, eta jada ezinezkoa zitzaionean bere kabuz hurbiltzea, baldartutako hanken erruz, hariak mugitzen zituen norbaitek eraman eta jaso zezan.
Emakume hauen gainbeheraren seinaleetako bat da noiz uzten dioten ile-apaindegira joateari. Kalera irteteari uko noiz egiten dioten izan daiteke bigarrena. Badira jada urte batzuk bi baldintza hauek betetzen zituela.
Besteak beste, bera bezalako andrazkoaren eskemetan ezinezkoa zelako gurpildun aulkian herriko tontokalen paseatzea. Ez dut inoiz ahaztuko seme-alabak Maria Pilar konbentzitu nahian hobe zuela kalera ateratzea etxean egotea baino, horretarako gurpildun aulkia erabili behar bazuen ere. Espainiako telebistetako arratsaldetako pelikularen batean entzundako esaldia ozen bota zuen arte: «¡No me atosiguéis!». Bitxia, berak euskaraz egiten baitzuen berba. Geroztik askotan errepikatzen nizkion hiru hitz horiek eta berak barre egiten zuen.
91 urterekin hil bada ere, bere bizitza osoan apenas pasa duen astebete ospitaleratuta. Galdakaon, hain justu, duela urte batzuk.
Beste behin Bilboko larrialdietara eraman behar izan genuen. Gernu-infekzioa zuen eta burua kili-kolo horren eraginez. Medikuek artatu ondoren, ordu txikietan jada, garai bateko abestiak kantatzen etorri zen Bilbotik Ondarroara autoz. Eta garai batekoak esaten dudanean txikitako kantuak esan nahi dut. Irribarrea pizten zait une zoro hura gogoratzen dudanean.
Senarra duela berrogei bat urte hil zitzaion, duela hiru urte eskas semea. Azken urte hauetan gertuko batzuk, ahizpak tarteko: Josune, ahizpatzat zuen Miren lehengusina...
Kafea, Poleneko (Ruiz) helatua, bisitak... beti esker onez.
Orain beste arrazoi bat gutxiago dut Ondarroara joateko.
Eta beste heriotza bat markatuta agendan. Duela 15 urte, 2007an, Tio Migel zendu zen (bide batez, gaurko egunez duela zazpi Rafa Chirbes).
Hemendik aurrera urtero, abuztuaren 13an, bi alarma horiek egingo dute salto patrikakoan bata bestearen atzetik.
Maria Pilar, este apunte en castellano.
Larunbat arratsaldeko lehen orduetan hil egin zen Maria Pilar Ondarroan, herria jai giroan murgilduta zegoen bitartean. 91 urte zituen.
27 urte atzera egin behar bera ezagutu nuen uda gogoratzeko. Ez dakit Ondarroan bertan edo Donostian izan ote zen.
Lehen topaketa haren oroitzapenik ez dut, baina beti ondo baino hobeto hartu nauela bai gogoratzen dudala. Sukaldean askotan, familia bere etxean elkartzen ginen garaian. Edota familia ospakizunen bat egiten genuenean etxetik kanpo, inguruko jatetxeren batean. Adibidez Berriatuko Mari Karmenen Arriolan edo, gutxiago, Aulestiko Zarrabentan.
Uda garaian zendu da hondartza zale amorratua izandako emakumea. Hezurretako gaitzen bat tarteko, medikuak behin esan omen zion, udaberri garaian: «Udazkenean beltzaran ikusi nahi zaitut». Eta txintxo-txintxo betetzen zuen medikuaren agindua, aski gustura gainera.
Beti izan da oso dotorea. Ez zuen ile-apaindegia barkatzen, eta jada ezinezkoa zitzaionean bere kabuz hurbiltzea, baldartutako hanken erruz, hariak mugitzen zituen norbaitek eraman eta jaso zezan.
Emakume hauen gainbeheraren seinaleetako bat da noiz uzten dioten ile-apaindegira joateari. Kalera irteteari uko noiz egiten dioten izan daiteke bigarrena. Badira jada urte batzuk bi baldintza hauek betetzen zituela.
Besteak beste, bera bezalako andrazkoaren eskemetan ezinezkoa zelako gurpildun aulkian herriko tontokalen paseatzea. Ez dut inoiz ahaztuko seme-alabak Maria Pilar konbentzitu nahian hobe zuela kalera ateratzea etxean egotea baino, horretarako gurpildun aulkia erabili behar bazuen ere. Espainiako telebistetako arratsaldetako pelikularen batean entzundako esaldia ozen bota zuen arte: «¡No me atosiguéis!». Bitxia, berak euskaraz egiten baitzuen berba. Geroztik askotan errepikatzen nizkion hiru hitz horiek eta berak barre egiten zuen.
91 urterekin hil bada ere, bere bizitza osoan apenas pasa duen astebete ospitaleratuta. Galdakaon, hain justu, duela urte batzuk.
Beste behin Bilboko larrialdietara eraman behar izan genuen. Gernu-infekzioa zuen eta burua kili-kolo horren eraginez. Medikuek artatu ondoren, ordu txikietan jada, garai bateko abestiak kantatzen etorri zen Bilbotik Ondarroara autoz. Eta garai batekoak esaten dudanean txikitako kantuak esan nahi dut. Irribarrea pizten zait une zoro hura gogoratzen dudanean.
Senarra duela berrogei bat urte hil zitzaion, duela hiru urte eskas semea. Azken urte hauetan gertuko batzuk, ahizpak tarteko: Josune, ahizpatzat zuen Miren lehengusina...
Kafea, Poleneko (Ruiz) helatua, bisitak... beti esker onez.
Orain beste arrazoi bat gutxiago dut Ondarroara joateko.
Eta beste heriotza bat markatuta agendan. Duela 15 urte, 2007an, Tio Migel zendu zen (bide batez, gaurko egunez duela zazpi Rafa Chirbes).
Hemendik aurrera urtero, abuztuaren 13an, bi alarma horiek egingo dute salto patrikakoan bata bestearen atzetik.
Maria Pilar, este apunte en castellano.