e-gorblog

Euskarazko komikientzako bi lehiaketak dituzte epeak zabalik egunotan. Batetik, lehenbizikoz egingo den Kromiki lehiaketa, Hernaniko Dobera Euskara Elkarteak antolatuta. Lanek euskaraz egon eta Hernanirekin zerikusia izan beharko dute. Adinaren araberako hiru kategoria egongo dira. Epaimahaikideak hiru kromikilari izango dira (Hernaniko Kronikako komikigileak, alegia): Ana Almandoz, Alai Zubimendi eta Ainara Azpiazi Axpi. Sariak komiki sorta bat, komikia Kronikan argitaratzea eta epaimahaikideen ilustrazio pertsonalizatu bana izango dira. Lanak aurkezteko epea urriaren 16a da. Oinarri zehatzak Doberaren webgunean daude eskuragarri.

Bestetik, Ibarra-Galtzakomik lehiaketaren XIII. edizioa martxan da, Galtzaundi Euskara Taldeak Ibarrako Udalarekin elkarlanean antolatuta. Hemen ere lanek euskaraz egon beharko dute, gaia librea da eta adinaren arabera banatutako lau kategoria daude, bakoitza babesle inoiz baino ugariagoek (Ibarrako udala, Xabiroi komiki-aldizkaria, Mahala, Tamayo, Ibarrako merkatarien elkartea, Danon Txokoa eta Eguzkilore tabernak, Babel liburu denda eta Elkar megadenda) emandako sari ezberdinekin. Lanak azaroaren 30a bitartean aurkez daitezke, eta oinarriak Galtzaundiren webgunean ikus daitezke.

Animatu, bada!

Iaz LainoMehe webgunearen berri eman genizuen, hainbat komiki euskaratzen zituen webgunea. Gaur beste bat dakarkizuegu, Kinton. Ez da kasualitatea izango biek Son Gokuren Kinton lainoa izatea izenburuan, Dragoi Bolak euskaldunen belaunaldi oso baten utzitako arrastoaren seinale argia baizik... Ai, ETBk kalitatezko eta modako fikzioa, animaziozkoa zein irudi errealekoa, euskaratzen zuen garaiak... Haren eragina orain ikusten da, oraingo politikaren eragina geroago ikusiko den bezalaxe...
Kinton Manga-Komikiak webguneak, bere izenagatik asma daitekeenez, manga eta zehazkiago Dragoi Bolaren zale batek egina da. Euskarara ekartzen ari da Dragoi Bola Super manga-komikien saila, eta momentuz lehenengo zortzi atalak daude eskuragarri, baina gehiago jartzeko asmoa du. Ongi etorriak!

(Elkar argitaletxearen aldizkariko 2017ko udazkeneko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Egungo gazteen irakurzaletasun faltaren inguruko kezka orokortua dago azken aldian hezitzaileen artean zein literatura munduan. Agian komikia, literatura eta pinturaren batuketa den aldetik, irakurzaletasuna pizteko bidea izan daiteke? Edonola ere, azken urteetan komikiak gero eta gehiago pasatu dira haur eta gazteentzako produktu izatetik helduentzako produktu izatera... Gai honen inguruan hausnartzeko Iratxe Retolaza eta Iban Zalduaren iritziak jaso ditugu.

Zalantzarik ez dago azken urteetan haur eta gazteei aisialdirako aukerak asko ugaritu zaizkiela, bereziki (baina ez soilik) gailu digitalei eta hauetatik eskuratzen diren eduki eta jarduerei esker: ikus-entzunezko eduki-kopuru itzela (telebista-kate mordoa, Youtube...), bideo-jokoak, komunikatzeko aplikazioak eta sare sozialak... Panorama horren aurrean, gustukoa ez badugu ere, ia logikoa eta guzti dirudi gazteen liburuak irakurtzeko joeran beherakada egotea, gero eta gehiago salatzen den bezala.

Iban Zaldua: "Gazteen irakurzaletasuna, aukera bat gehiago den neurrian, ziurrenik, literaturzaleok uste edo nahi genukeenaren azpitik dago"

Benetan hala gertatzen ote den galdetuta, Iratxe Retolazak (Donostian 1977an jaioa, literatura irakaslea EHUko Euskal Hizkuntza eta Komunikazioa sailean, kritika literarioaren alorrean lan egindakoa eta EHUren eskutik Egungo euskal komikiaren historia liburua argitaratu berri duena) uste du zehaztu beharra dagoela. “Haur eta gazteengan irakurketarekiko jarrera askotarikoa da. Gehienek irakurri egiten dute, hainbat gailutan, baina irakurketa-moldea aldatu da gailu berri horietan (azkarra, azalekoa, jauzikakoa…). Irakurketa-molde horrek ez dio literatur testuen irakurketari laguntzen, oro har literatur testuek irakurketa patxadatsuagoa eskatzen dutelako (interpretazio sinbolikoak egiteko, anbiguotasunekin jolasteko, musikalitateari bide emateko…).” Iban Zalduak (Donostian 1966an jaioa, historia irakaslea EHUn, idazlea, Euskadi Literatura Saria hiru bider irabazitakoa modalitate eta hizkuntza ezberdinetan, tartean Haur eta Gazte Literaturakoa “Azken garaipena” komikiaren gidoiarengatik) ere gazteen irakurzaletasuna “aukera bat gehiago den neurrian, ziurrenik, literaturzaleok uste edo nahi genukeenaren azpitik” dagoela uste du, nahiz eta onartzen duen berea ez dela “ikuspegi objektibo bat, oso interesduna baizik”.

Egoera honen aurrean, komikia izan daiteke literaturzaletasuna bultzatzeko bideetako bat. Izan ere, adin batetik aurrera dugunotako asko horien bidez zaletu ginen liburuak irakurtzera. Iratxeren kasuan ere hala izan zen: “haurtzaroan zein gaztaroan komikiak irakurtzeko ohitura handia nuen, eta nire kasuan, batik bat haurtzaroan, liburu-formatuko lanak osorik irakurtzeko denbora pertsonal hori hartzen ikasteko funtsezkoak izan ziren; nolabait, bakarkako irakurketa horretan urratsak egiteko garrantzitsua izan zen, kontzentrazio-ariketa horiek egiten trebatzeko; gainerakoetan ere lagunduko zuen (narrazio-tekniketan eta testuartekotasunean), baina, batik bat gogoan dut bakarkako espazio hori eraikitzeko funtsezko izan zirela: egunero-egunero, irakurketari tarte hori eskaintzeko, haurra nintzela”.

Iratxe Retolaza: "Haurtzaroan zein gaztaroan komikiak irakurtzeko ohitura handia nuen, eta nire kasuan, batik bat haurtzaroan, liburu-formatuko lanak osorik irakurtzeko denbora pertsonal hori hartzen ikasteko funtsezkoak izan ziren"

Ibanek diosku bere kasuan ere eragin zutela komikiek: “nire kasuan oso lotuta daukat, eta gainera ez diot komikia kontsumitzeari utzi, nahiz eta liburuzale bihurtu; baina, esan bezala, ez zegoen hainbeste alternatibarik, kirola gustatzen ez bazitzaizun behintzat; gaur egun askoz ere alternatiba gehiago dago, ez dakit irakurzale egingo nintzen testuinguru garaikidean”. Baina ez dago hain ziur bere kasua estrapolagarria denik. “Ezagutzen dut jendea txikitan komikizalea zena oso, eta ez zuena inolako interesik garatu liburuekiko, eta are komikiak irakurtzeari utzi ziona gero. Gure alabek komikiekiko esposizio bera izan dute (nahiko handia), eta bat oso komikizalea bihurtu da eta bestea ez. Baina komikizalea ez denak liburu gehiago irakurtzen du komikizale denak baino.”

Alabaina, Iratxe Retolazak uste du kasu batzuetan gaur egungo testuinguruan komikiak lagun lezakeela literatura-irakurle berriak sortzen, hainbat arrazoirengatik: “Lehenik, komiki-liburuak edo albumak irakurtzeak balio du liburu-formatuan irakurtzen ohitzeko, gaur egun bestelako euskarriak eskura izanda, garrantzitsua da liburu-formatuarekin lotura afektibo eta efektibo hori sortzea. Bigarrenik, komikien narrazio-tekniketan trebatzea narrazio literarioetan trebatzeko urrats ona da (narratzaile-motak, ahots narratiboak…). Sarritan oso egitura narratibo garatuak eta konplexuak irudikatzen dira komikietan (denbora-jauziak, ikuspuntu-aldaketak, narrazio-maila ugari...), eta beraz, arkitektura narratiboetan trebatzeko bide ona dira. Hirugarrenik, komiki askotan testuartekotasunarekin egiten da jolas (beste komiki batzuei egiten zaie erreferentzia –testuala edo irudizkoa–, eta irakurketa-kate hori segitzea garrantzitsua da komikiaren mamira heltzeko); bestalde, beste diziplina batzuekin harremanetan garatu ohi dira komiki asko (izan zinemara eraman direlako, izan bideo-joko bihurtu direlako…), eta beraz, diziplinartekotasunean eta transmedialtasunean lehen urratsak emateko bide egokia dira. Azkenik, komikiaren tematikak eta motiboak askotan literatur erreferentziei, literatur tradizioei edo mito literarioei egiten diete erreferentzia, eta hortaz, izan bada lotura tematiko eta erreferentziazkoa literatur testu edo joera batzuekin.”

Iratxe Retolaza: "Lehen komikiak kioskoetan eskura zeuden, eta gurasoak prentsa erostera joaten zirenean (gaur egun ere galtzear den ohitura), haur edo gaztetxoei komiki-albuma edo aldizkaria erosten zitzaien"

Hori horrela izanik ere, haur eta gazteei zuzendutako komikiaren egoerak okerrera egin du hamarkada batzuetatik hona. 50etik 80rako hamarkadetan komikien helburu-publikoa haur eta gazteak ziren, komikiak nonahikoak eta erraz eskuratzekoak ziren, edozein kioskotan aurkitzen ziren, komiki-aldizkaria formatu ohikoa zen... 90eko hamarkadako komikien krisiaren ondotik, AEBtako superheroien komikiak publiko helduari zuzentzen joan dira gero eta gehiago, Espainiako komikiak ere nobela grafikoa deituriko formaturantz eboluzionatu du, komiki-aldizkariak desagertzen joan dira... Salmenta puntuei dagokionez, normalean hiri handietan soilik egoten diren komiki-dendetan eta liburu-denda handietan eros daitezke, haur eta gazteak joateko ohitura edo aukera handirik ez duten tokiak. Salbuespenak Frantzia (non haur, gazte zein helduentzako komiki asko egiten jarraitzen den eta oso eskuragarri dauden) eta manga japoniarra (haurrei zuzendutako komiki asko kaleratzen jarraitzen duena) lirateke.

Dena kontuan hartuta, komikien eragina adin txikikoetan askoz txikiagoa da egun “aldizkari merkeenak, astekariak edo hilabetekariak desagertu edo asko murriztu diren neurrian, hori baitzen gure sarbidea komikiaren mundura”, Ibanek konfirmatzen duenez. “Beste alternatiba batzuk daude, albumetan. Posible da, baina ez dago horren eskuragarri, gurasoen aldetiko lan gehiago eskatzen du”. Hala uste du Iratxek ere: “Egia da haur eta gazteen artean ez dela sumatzen komiki-zaletasun askorik; lehen komikiak kioskoetan eskura zeuden, eta gurasoak prentsa erostera joaten zirenean (gaur egun ere galtzear den ohitura), haur edo gaztetxoei komiki-albuma edo aldizkaria erosten zitzaien. Garai batean kultura horri lotuta ere bazegoen haur eta gazteen zaletasuna”.

Iratxe Retolaza: "Kontuan harturik eskaintza askotarikoa dela (tematikatan zein estetikatan), komikiak eskolan presentzia izateko baldintza hobeak daude gaur egun"

Argitaletxeek eta hezkuntza-erakundeek haur eta gazteen esparruan ipuin eta liburu ilustratuen aldeko apustua egiten dute gaur egun. Baina agian komikia ere gehiago bultzatu beharko litzateke, literaturzaletasuna bultzatzeko bide gisa? Iratxek uste du “kontuan harturik eskaintza askotarikoa dela (tematikatan zein estetikatan), komikiak eskolan presentzia izateko baldintza hobeak” daudela gaur egun. “Are gehiago komikia ere ikus-entzunezko kulturan trebatzeko formatua dela jakinda. Baina komikiek eskolara jauzi egiteko modu egituratuan, lehenik irakaskuntza-materialak edo irakaskuntza-gidak sortu behar dira, irakasleei ere komikiez jarduteko tresnak emateko”.

Euskarazko haur eta gazteentzako komikigintzari dagokionean, ezin da esan proportzionalki eta konparatiboki egoera hain txarrean gaudenik. Frantsesarekin konparatuta ia edonor ateratzen da galtzen, baina gaztelaniari begiratzen badiogu, hobeto gaudela esan daiteke, azken hamabost urteetan ezagutzen joan garen egitasmo berriei esker. Iratxe Retolazak azpimarratzen duenez, “haurrei zuzenduriko egitasmo gehienetan komikiak badu lekurik (esaterako, Irria aldizkaria)”. Sauré argitaletxeak euskaraz haurrentzako komiki ugari atera zituen iraun zuen urteetan. Ikastolen Elkarteak duela hamar urtetik hona ateratzen duen gaztetxoentzako Xabiroi aldizkariak (urtean lau zenbaki eta album bat ateratzen dituena) lan aipagarria egiten du. Eta duela bi urte Harriet argitaletxea sortu zen, haur eta gazteentzako esparruan asko argitaratzen ari dena.

Iban Zaldua: "Mainstream gehiago, pop kultura gehiago beharko genuke. Itzulpen gehiago beharko genituzke euskaraz, superheroien komikienak adibidez."

Iban Zalduak ohartarazi nahi du, hala ere, “gurean proportzioak kontsolamendua ekar” dezakeela. Eta bere ustez, “arazoa ez da proportzioa, zenbaki absolutuak baizik, eta hor gu ere oso gaizki gaude”. Kantitateaz harago, genero batzuen falta ere sumatzen du Ibanek: “nire irudikoz, [euskarazko komikiak] arty-egiak dira batzuetan, multzo bezala kontsideratuta. Mainstream gehiago, pop kultura gehiago beharko genuke. Itzulpen gehiago beharko genituzke euskaraz, superheroien komikienak adibidez. Baina Stephen King ez badago itzulita, nola egongo dira itzulita X-Taldearen ibilaldiak?”.

Kioskoenak eta beste kontu batzuk ez dute bueltarik izango, baina argitaletxeek adin-esparru horretarako komikien (berrien zein itzulpenen) aldeko apustua eginez gero, hezkuntza-erakundeek komikiak landu eta baliatuz gero eta erakunde publikoek horrelako ekimenak bultzatuz gero, agian lor liteke komikien bidez gure haur eta gazteak irakurzaleago egitea. Ea bada.

Iazko urteko nobedade interesgarrienetako bat Buyan – Heriotzaren uhartea komikia izan zen, Martin eta Xabier Etxeberria anaiek eta Aritz Truebak egindakoa. AEBtan eta Frantzian atera zen, eta baita euskaraz ere, autoedizioan. Bada, orain telefono mugikorrentzako aplikazio edo app formatuan atera dute, Android zein iOS sistementzat, Josu Igoa taldeko laugarren kidearen eskutik. Paperezkoak uzten ez duen hainbat gauza ditu: mapa interaktiboa (behean), aurkibidea, hizkuntza-aldaketa, efektuak (arretaz begiratu artikulua ilustratzen duen irudiaren 3D efektuan), gailuaren sentsoreen bidezko animazioak, glosarioa... Komikiak gozatzeko beste modu bat, etorkizuneko modua, beharbada.

Urtearen erdia baino dezente gehiago pasatuta, eta blogean 2020ko euskarazko komikien berri ematen oraindik hasi gabe... Izan ere, urte zoroa daramat: guztion pandemia kontuez gain, lanean lepo nabil Aditu.eus transkribatzailearekin (garatzen lehenengo, aurkezten gero, hobetzen ondoren...), proiektu pertsonalen bat, beste kontu batzuk... Tira, bada, ekin diezaiogun! Eta hasteko, urtearen lehen erdian atera diren 5 komiki didaktiko-dibulgaziozko aldarrikatzaileren berri emango dizuegu.

Irabazi asmorik gabeko elkarteek euren mezua zabaltzeko komikia gero eta gehiago darabilten erakusgarri, horrelako hiru lan berri atera dira aurten. Susanna Martinek Oxfam Intermon elkartearen enkarguz egin du Samaldan, eta Bizkaian etxeko eta zainketa lanetan aritzen diren Nikaraguako emakumeen errealitate gogorra kontatzen du. Kanpoaldean REAS Euskadi elkarteak atera du, Al Borde Films-en gidoiarekin eta Amaia Ballesterosen irudiekin, eta sistema kapitalistari aurre eginez beste ekoizpen- eta kontsumo-modu batzuk praktikatzen dituzten auzo autogestionatuei buruzkoa da. Eta Manu Robles-Arangiz Fundazioak Hari batetik zintzilik: enplegu publikoaren kronika komikia argitaratu du, enplegu publikoaren behin-behinekotasunari buruzkoa, Ivan Batty-ren gidoiarekin eta Irati Merino Iratink-en marrazkiekin. Hiruak euskaraz eta gaztelaniaz atera dira, eta beraien webguneetatik doan deskargatu daitezke (hemen Samaldan, hemen Kanpoaldean eta hemen Hari batetik zintzilik).

Sauré argitaletxeak ere dibulgaziozko komiki bat dakarkigu. Sauré zen duela urte batzuk euskarazko komiki gehien egiten zituen argitaletxea, bereziki helburu eta gai hezitzaileekin, 2014 inguruan bat-batean desagertu zen arte. Orain ere bat-batean berragertu da, linea bereko komiki batekin: 2018an Frantzian atera zen Nesim Fintz eta Han-Mi Kim egileen Matematikako eta informatikako aparteko istorioak komikian. Izenburuak dioen bezala, komikia baliatuz ezagutarazi nahi dizkie gazteei matematika eta informatikaren historian izan diren aurkikuntza nagusiak eta pertsona garrantzitsuenen bizitzak.

Azkenik, Astiberrik eta Mundubat elkarteak ateratako Emakume guztiok komikian abortatzeagatik kartzelatutako El Salvadorreko emakumeen istorioak kontatzen dira. Herrialde hartan abortuak bi eta zortzi urteko kartzela dakar, haurdunaldia eteteko arrazoiak edozein izanik ere: abortu terapeutikoa, nahigabeko abortua... Baina areago, abortua leporatutako emakumeei hilketa larriagatiko epaia eta 30 eta 40 urte bitarteko kartzela ezartzen diete... Elizabeth Casillas eta Higinia Garay hortik pasatutako lau emakumeren istorioen bidez azaltzen saiatuko dira legedia horren izugarrikeria.

2019ko komikien berri ematen bukatzeko, ezin ahaztuta utzi euskal komiki munduko azken urteotako argitalpenik garrantzitsuena, egungo loraldiaren errudun nagusietakoa: Xabiroi, alegia. Ikastolen Elkartearen komiki-aldizkariaren 2019ko lau zenbakietatik hiruren berri eman gabe nuen! Barkaezina... Baina berandu bada ere, horien konstantzia geratzea nahi dut blogean, euskarazko komiki (ia) guztiek ohi duten legez.

Guztietan aurkituko ditugu ohiko atalak: nik egiten ditudan albisteak, Aritz Irigoienen Xabiroienea, Manu Ortegaren Haizea, Exprairen Pertza ustelaren gogoeta antzuak eta Asiskoren Horkonpost! zintak eta Sanviren Auzomorro eta Zaldieroaren Arranotxu 2 orriko istorioak. Asiskoren gidoia eta Joseba Larratxeren irudiak dituen Basolatik berri onik ez seriearen beste 6na orri datoz 52 eta 54 zenbakietan. Koldo Izagirreren gidoia, Dani Fanoren irudiak eta Garluken koloreak dituen Sasi artean Elgeta sail berria dator 52 eta 53 zenbakietan, Jazinto Rivas Elgeta trikitilariaren bizitzari buruzkoa. Eta Unai Iturriagaren gidoia eta Sanviren irudiak dituen Haur besoetakoaren beste 6na orri 53 eta 54 zenbakietan.

Horiez gain, ekaineko zenbakiak, 52ak hain zuzen, ohiko sailetatik aparteko beste eduki hauek zekartzan:

• Guillermo Gonzalezen azala
• Gregorio Muro Harrieten gidoiarekin eta Ainara Azpiazu Axpiren irudiekin osatutako Denboraren kutxa istorioa, 5 orrikoa
• Axpiren Sendabidea 2 orriko istorioa
• Komikitaun elkarrizketen atalean, Iñigo Astizek Tupust! kolektiboko Axpiri eta Maitane Gartziandiari egindako elkarrizketa

Urrikoak, 53ak, beste hauek:

• Eider Eibarren azala
• Uxue Alberdiren gidoia eta Susanna Martinen irudiak dituen Su txikian 6 orriko istorioa
• Zer urrun dagoen Baikonur (3 orri), David Zapirainen gidoia, Julen Ribasen irudiak eta Garluken koloreekin
• Komikitaun elkarrizketen atalean, Lander Muñagorrik Harkaitz Canori eta Iñaki Holgadori Amets alokatuak komikiaren harira egindako elkarrizketa

Eta, bukatzeko, 54 zenbakiak, abenduan ateratakoak, eduki hauek zituen:

• Patxi Pelaezen azala
• Danele Sarriugarte (gidoia) eta Maite Gurrutxagak (irudiak) egindako Atsotzen naizenean 6 orriko istorioa
• Josunestilist - Laka arteko egunak, 3 orri, Idoia Torregarairen gidoia eta Alex Orberen marrazkiekin
• Komikitaun elkarrizketen atalean, Lander Muñagorrik Yurre Ugarte eta Joseba Larratxeri Joana Maiz komikiaren harira egindako elkarrizketa

Beti bezala, ikaragarri eder eta interesgarriak guztiak, euskal komikigileen lanaren erakusgarri bikaina. Horrela jarrai dezala urte askoan!

Eta 2019ko komikiekin bukatzeko, Ibaizabal argitaletxeak ateratako Egin zeure komikiak! aipatu behar dugu. Jess Smart Smileyren liburu hau komikiak nola egin irakasten duen liburua da, baina komiki bidez, hau da, pertsonaia batzuk, marrazkiak eta bunbuiloak dituen istorio baten bidez. Komikiak egiten ikasi nahi baduzu, edo gustatzen ote zaizun probatu, edo besterik gabe komikigintzako teknikei buruz gehiago jakin, hona bide aproposa!

Urte hasiera honetan lanez lepo egon naiz (laneko kontuak) eta bloga ia-ia abandonatuta izan dut hilabetetan. Berriz helduko diot euskarazko komikigintzaren zabalkundearen gaiari, eta lehenbizi 2019 urte emankorreko iragarri gabeko komikien berri ematen hasiko naiz, gero 2020koei heltzeko.

Ekainean genionez, Artur Laperlaren Superpatata komikiaren zortzi zenbaki euskaraz ateratzekoa zen Bang Ediciones urte amaiera baino lehenago. Bada, denak erosi bazenituen (urrian atera zen zortzigarrena), konturatuko zinen azken honek istorioa amaitu gabe uzten zuela (izan ere, Augusta Handimandiren gutizia arriskutsuak – 1. zatia zuen izenburua). Nola egin daiteke hori, irakurlea suspensean uztea hurrengo urtera bitartean? Bada, konturatu ziren egindako akatsaz, antza, eta bederatzigarrena ere atera zuten abenduan, Augusta Handimandiren abentura hura amaitzen duena. Eskerrak! Orain irakurri eta lasai lo egin ahal izango duzu, azkenean!

Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentziaren euskal adarrak, UNRWA Euskadik, Palestinako errealitatea ezagutarazten laguntzeko komiki tailerra antolatu du Intxaurrondo Kultur Etxean. Ainara Azpiazu Axpi komikigileak emango duen tailer hau 11 urtetik gorako haur eta gaztetxoei zuzenduta dago. Otsailaren 6, 13 eta 20an izango da, 17:00etatik aurrera. Euskaraz izango da eta dohainik, baina aurrez izena eman behar da. Ekimen bikaina, Palestinarren egoera larria, komikiak eta haurrak uztartzea. Animatu eta eman izena!

Aurreko batean Jean-Yves Ferri gidoilariak eta Didier Conrad marrazkilariak egindako Vertzingetorixen alaba izenburudun Asterixen istorio berriaren kontu eman bagenizuen, oraingoan René Goscinny eta Albert Uderzoren jatorrizko istorioen beste berrargitaratze baten berri dakarkizuegu. Duela hamar bat urtetik hona istorio klasikoen pare bat album berrargitaratzen ditu urtean Salvat/Bruñok, eta 2018aren amaieran Asterix Helvetian eta Jainkoen egoitza atera ziren. Maddalen Arzallusek jarri ditu euskaraz bi komiki bikain hauek, beraz gozatu!