Zer dudan Steve Jobsen, edo Appleren, aurka

Joan den ostegunean, Steve Jobsen heriotzaren berria zabaldu zenean, komunikabideak, sare sozialak eta Internet osoa dolu mezuz bete ziren, gizon handi bat hil zela esanez eta bere figura goraipatuz. Hori ikusita, bera eta berak egindakoak batere mirestekoak ez direla pentsatzen dugun batzuk ere saiatu ginen gure mezua zabaltzen sare sozialen bidez, baina oihartzun gutxi eta kritika askorekin. Joxe Arantzabalek, adibidez, esan zuen "arinkeria galantak" entzuten ari zela Jobsen aurka. Ez dakit zehazki nik esandakoei buruz ari zen, baina izan zitekeen lasai asko, ez bainintzen moztu Jobsez pentsatzen nuena esatean...

Suposatzen dut jende askori arinkeria iruditzen zaiola norbait hil berri denean hartaz gaizki esaka aritzea, baina nire iduriko zurikeria da bestela egitea horrela ez bada pentsatzen. Fraga edo Aitasantua ez ditu heriotzak hobeak egingo, eta ez dut uste horiek gizatxarrak direla pentsatzen duen inor, hiltzen direnean, berauek goresten hasiko denik... Beraz, zergatik jokatu beharko genuke ezberdin kasu honetan, Jobsek mirestekorik ezer ez duela pentsatzen badugu?

Bestela, arinkeria kontsideratzeko beste arrazoi bat izan liteke ez genuela arrazoitzen zergatik iruditzen zaigun hain gaiztoa Steve Jobs. Eta horretan arrazoia izan lezake, izan ere twitter-eko 140 karaktereek ez baitute argudio askorako tokirik ematen (baina orduan, arinkeria bera da "gizon handi bat hil da", besterik gabe, esatea, gehienek egin zuten bezala). Alabaina, Jobsen detraktoreoi, miresleei ez bezala, ez ziguten telebista, irrati eta prentsan minutu eta lerroak eskaini gure jarrera azaltzeko... Eta ez digute eskainiko, komunikabide tradizionalak sinistuta baitaude iPad-a eta applezaleen ordaintzeko ohitura direla beraien negozioaren azken salbabidea (eta gainera kazetarien mundua beti izan da maceroa). Beraz, gure blog xumeak dira geratzen zaigun adierazpide bakarra. Artikulu honetan azalduko dut zergatik ez ditudan Jobs eta Apple batere maite.

Hori bai, azalpenok zuzenduta doaz euskal munduko jendeari (badakizue zer esan nahi dudan, jende ezkerrekoa, alternatiboa, askatasunen aldekoa, kausa txikien defendatzailea, antisistema, euskaltzalea... orokorrean horietako ezaugarri bat edo batzuk betetzen duen jendea). Izan ere, nire argudioek bestelako jendea (eskuinekoa, kapitalista...) ziurrenik ez dute konbentzituko. Horiek Jobs mirestea normala iruditzen zait, baina beti harrigarria iruditu zait euskal munduko hainbeste jendek Steve Jobs eta sagartxoaren konpainiarengatik sentitzen zuen admirazioa. Beste alor batzuetan inola ere bultzatuko ez lituzketen balore eta printzipioak, informatikaren kasuan, liluratuta dituzte. Bihoazkie horiei azalpenok, ea bat edo bat iritziz aldatzea lortzen dudan.

Diseinua eta marketina, baina teknologikoki meriturik ez

Jobsen asmakizun miragarriek mundua aldatu omen dute, komunikabideei kasu egiten badiegu: leihodun interfazeak, sagua, iPod-a, iPhone-a, iPad-a... Baina nik ez nieke asmakizun deituko horiei: baziren leihodun interfazeak Macintosh-aren aurretik, baziren saguak Macintosha-arenaren aurretik, baziren mp3 erreproduzigailuak iPod-aren aurretik, baziren internetdun smartphoneak eta ukipenezko pantailak iPhone-aren aurretik eta baziren tabletak iPad-aren aurretik. Teknologikoki, beraz, Jobs eta Applek ez dute egozten zaien meriturik. Aitortu behar zaiena da oso onak direla ideiak kopiatzen, diseinu erakargarri bat ematen, marketina egiten eta arrakasta izaten. Arrakasta horrek eraman du konpetentzia gauza bera egitera, gailu mota horiek gehiago popularizatzera eta, egia da, jendearen ohiturak eta mundua (lehen mundua behintzat) aldatzera. Ez da meritu makala, horrelako gauzak meritutzat badituzu. Baina horiek al dira miresten ditugun baloreak? Ona izatea kopiatzen, diseinu politetan, marketinean eta arrakasta izaten? Hurrenez hurren, klaseko kopiatzailea, haute couture, anuntzioak eta Belen Esteban miretsiko bagenitu bezala da...

Kontrol erabatekoa

Appleren produktuak urrezko kaiola bat dira. Politak, erabilterrazak, baina beraiek uzten dizutena soilik egin dezakezu. Beraien AppStore-ko aplikazioak soilik instalatu ditzakezu, beraiek erabakitzen dute zein aplikazio egon daitekeen AppStore-an (erotikoak ezabatzen dituzte, Wikileaks-en aplikazioa debekatu zuten, GKEei donazioak egiteko aplikazio bat ezabatu zuten, beraien aplikazioei konpetentzia egiten diten aplikazioak ezabatzen dituzte...), ia derrigortuta zaude musika, bideoak, egunkari eta aldizkarietarako harpidetzak beraien iTunes-en erostera (portzentaje ederrak kobratzen baitituzte, %30 arterainokoak), baldintza drakonianoak jartzen dituzte iTunes-en bidez zerbait saldu nahi dutenei, zentsura aplikatzen diete AppStore-ko produktuei, ezin duzu telefonoa liberatu garantia galdu gabe...

Neurri hauetako asko irabazi asmo hutsengatik dira, beste batzuk "gure onerako eta segurtasunerako" omen, beste batzuk ez datozelako bat beraien mundu ikuspegiarekin. Baina onartuko al genituzke gure bizitzako beste arloetan askatasun murrizketarik segurtasunaren izenean, (besteren) diruaren izenean edo zentsuraren izenean?

Elitista

Zaldieroak ostegunean bertan Euskalerria Irratian esan zuen "Jobsek... kendu zien informatika informatikariei eta jarri zuen jendearen eskuetan" (5:20 minutua). Ze gaiztoak gu informatikariak, eta ze ona Jobs! Ba barkatu, baina ez: Jobs Santuak informatika jarri du soilik bere produktu hipergarestiak erosteko gai diren lehen munduko aberatsenen eskuetan, gizateria osoaren %10 edo. Eta informatikari zitalok (edo gutako portzentaje handi bat bai behintzat), Software Librearen mugimenduaren alde ari gara, benetan informatika jende guztiaren eskuetara eraman dezakeen mugimendua.

Izan ere, Appleren edozein produktuk (ordenagailuak, iPhoneak, iPadak...) gauza bera egin dezaketen eta Applerenak ez diren pareko produktuen bikoitzetik gora balio dute (kasu askotan, esango nuke 4 eta 5 aldiz gehiago ere balio dezaketela). Nik aluzinatu egiten dut ikusten dudanean euskaldun jendea, ezkertiarra eta antisistema, Audi kotxe bat ez lukeena inoiz erosiko ez diruagatik baizik eta printzipioengatik, 600 euro gastatzen telefono baten!

Itxitasunaren eta diru nahi aseezinaren eredu

Toki askotan esan dute Jobs izan dela informatikaren historian eragin handiena izan duen pertsonaia. Putza! Informatikaren mundua ezagutzen ez dutenek soilik esan dezakete hori, informatika tontoentzako jostailutxoak besterik ez direla uste dutenek. Erran nahi baita, informatika etxeko erabiltzaileentzako ordenagailuak eta telefonoak baino askoz gehiago dela: zientzia eta teknologiako ikerketan erabiltzen diren superkonputaziorako ordenagailuak daude, Interneteko web zerbitzariak, makina eta gailuak kontrolatzen dituzten sistema eragile eta programak... Horiek gabe mundua ez litzateke inondik inora gaur ezagutzen duguna. Eta badakizue zein den Appleren presentzia edo influentzia horietan? Zero. Nada. Niente. Nothing. Rien. Informatikaren historia izen handiz beteta dago, zeintzuk gabe Steve Jobsek ezin izango zukeen egin egin duena: Alan Turing, Brian Kerninghan, Alan Kay, Edsger W. Dijkstra, Claude Shannon, atzo hil zen Dennis Ritchie... Eta azken urteetara mugatzen bagara, Tim Berners-Lee (webaren asmatzailea), Linus Torvalds (Linuxen sortzailea) edo Richard Stallman (Software Librearen mugimenduaren sortzailea eta GNU C konpilatzailea eta Emacs bezalako programen sortzailea) askoz eragin handiagokoak izan dira nire ustez. Eta hori guztia printzipioetan ere Jobsen antipodetan daudelako. Hauek beraien asmakizunak patentatu eta aberasteko garesti saltzeari ekin izan baliote, weba ez litzateke existituko, edo ez gaur egun ezagutzen dugun bezala, webgune bat egitea eta ostatatze bat ordaintzea ez baitzen edozeinen eskuetan egongo. Eta ea nork erosiko zukeen iPhone bat, webik gabe!

Harroa

Steve Jobsen adierazpenei harrokeria darie sarri, konpetentziarekiko mespretxuz eta nagusitasunez hitz egiten du askotan: "pornoa nahi baduzu, erosi Android bat", "ez dugu Kindle-killer bat egingo jendeak jada ez baitu irakurtzen", "Microsoften arazoa da ez dutela gusturik", "Microsoftekin dudan arazoa da 3. mailako produktuak egiten dituztela"... Eta bere keynoteen telepredikatzaile kutsuaz zer esan... Bizitzako beste arloetako adibideekin konparatzen jarraitzeko, ez dut uste Berlusconi eta Aznarren harrokeria direnik guretzat eredu, ez?

Irudi publikoa soilik?

Hemen kritikatu ditudan jarrera eta ekintzak, ez dakit zenbateraino diren Jobsenak eta zenbateraino Applerenak. Izan ere, zaila egiten zait pentsatzea asmatutako produktu guztiak, hartutako erabaki guztiak, zuzen nahiz oker, pertsona bakar baten gauza direnik; enpresa handi bat dago hor atzean, besteek ere izango zuten parterik... Badaude ahotsak diotenak Jobs irudi publikoa besterik ez zela, beste batzuek diseinatu zituztela produktu guztiak eta bera saltzailea zela soilik. Ez litzateke harritzekoa ere, marketinean oso trebeak direla ezin baita ukatu. Hala balitz, nahi gabe izanik ere, Jobsen heriotza marketin operazio bikain horren azken kolpe aparta izan da, dohaineko publizitate mordoa eman baitie mundu osoko komunikabide guztietan. Edonola ere, ez dut teoria honen alde eskua sutan jarriko. Ukaezina da Jobsek sortu zuela Apple enpresa, egoera onean egotetik ia porrot egin zuela egon ez zenean eta itzuli ondoren berriz ere gora joan zela munduko enpresa garrantzitsuenetako bat izateraino, beraz zerbait egingo zuen Jobsek. Hala ere, niretzat ez du hainbesteko garrantzirik honek: egindakoak kritikatzen ditut, egilea bat Jobs ala Apple izan.

Korolarioa

Steve Jobs bisionario bat zela esan dute askok, eta hala zen. Mundua teknologikoki nolakoa izatea nahi zuen ikuspegi bat zuen, eta hori lortzen saiatu zen. Baina bere mundu ideal hori, oso polita izanagatik ere, berak kontrol eta aginte erabatekoa duen mundu bat da, eta elite batentzat soilik. Horrelako beste bisionario batzuen adibideak etortzen zaizkit burura eta ez dira prezisamente miresten dugun jendea... Zergatik informatikaren kasuan eta Jobsekin bai?

Beno, bukatu dut. Azken aldian inguratzen nauen Jobsmania horri aurka egin beharra nuen eta barruak lasaitu. Eta bide batez, komunikabideek ez dutenez egiten, nonbait plasmatuta utzi Jobsen figurarekiko iritzi ezberdin bat. Badakit hau tanta bat dela adorazio artikuluen ozeanoan, ahuntzaren gauerdiko eztula, eta eragin hutsala izango duela, are gehiago kontuan izanik azken aste honetan idatzi eta esan diren guztiekin teknofoboenari ere iritsi zaiola Jobs eta Appleren bikaintasunaren mezua... Hala ere, poztuko nintzateke hemen esan ditudanek bat edo beste "alde iluna" uzteko konbentzituko balute. Baina ez dut esperantza handirik... Hainbat fanboyri (horrela deitzen zaie Appleren zaleei) komentatu izan dizkiet nire argudio eta arrazoiak, eta horiekin nahiko ados egon daitezkeen arren, "eske hain guay da nire iLokesea... mi tessooroooo...". Erlijio baten antza du: kontrakoaren frogak erakutsi arren, sinesten jarraitu nahi dute.

Ala, bota dut. Has zaitezkete desfolloweatzen, "Desatsegit" botoiari ematen edo erantzunetan despotrikatzen, eta Appleren hurrengo gadgeta erosteko aurreratzen. Good night, and good luck.