Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Eibartik

Fernando Muniozguren Urkiola

Asier Sarasua 2006/07/14 21:21

Lehenagotik be ezagutzen neban Fernando, beti be ...eta kitto euskera elkartian inguruan jira-bueltaka, baina gehixenbat 1996. urte inguruan hasi nitzan berakin hartu-emon estuagua eukitzen. 10 urte igaro dira, eta sasoi horretan gure inguruan gertau diran gauza asko ez ziran bardiñak izango Fernandorik izan ez balitza.

Sasoi haretan Eibarko Euskera Mintegixa sortu nahixan zebillen udaletxian, Eibarko euskeria jaso eta aztertuko zeban lantaldia. Hantxe batu zittuan Serafin Basauri, Imanol Laspiur, Juanan Argoitia, Antxon Narbaiza eta beste hainbat. Harrezkero, zenbat eta zenbat liburu kaleratu dira Eibarko euskerian inguruan?

Pixkat beranduago, Badihardugu Euskera Elkartia sortu genduan, Deba Ibar osoko euskaltzaliak batuko zittuan topagunia. Herri bateko eta besteko euskaltzaliak elkar ezagutu, eta danon artian euskalkixan alde indar haundixagua eitteko sortutako elkartia. Ez zan lan samurra. Herri asko, jende asko, interes desbardin asko... hori guztiori buztartzia ez zan biharleku erreza. Eta Fernando izan zan lan hori egin zebana. Nere ustez hori zan berak zekan ezaugarrixetako bat: batetik eta bestetik ezagutzen zittuan lagunak alkartzeko eta auzolanian ipintzeko gaittasuna.

Elkartiaren oinarri filosofikuak zehaztu zittuan, hasierako pauso ahulak sendotu zittuan, interes bardiñak euki arren alkar ezagutzen ez genduan lagun taldia bateratu zeban, eta ideia horren inguruan biharrian ipini ginttuan. Fernando ez zan geldirik egotekua. Beti zekan ideia barriren bat buruan, baina filosofua izan arren, ez zan filosofokerixetan gelditzen: ekimenak pentsau ez eze, gauzatu be eitten zittuan. Ez hori bakarrik: beste edozeiñen ideiak entzutzeko prest zeuan, eta edozein gazteren ekimena bultzatzeko eta animatzeko aparta zan.

Datozen urtiotan gure inguruan danon artian egingo doguzen ekimen askoren atzian, hantxe egongo da Fernando.

Fernandoren omenez kaleratutako ...eta kitto! ale berezirako berba batzuk eskatu zestezen Badiharduguko kide moduan. Leku edo denbora kontuak zirala eta, azkenian ez da kaleratu. Agertu dadila, behintzat, hamen, Fernandori egin gura detsagun omenaldi txiki hau.

Matrakak eta Txaplatak

Asier Sarasua 2006/07/13 22:01

Eibartarrak zerrendan hasittako hari baten inguruan, berba bi agertu jakuz. Txaplata eta Matraka.

Badira berba batzuk, generorik izan ez arren, gizonezkuekin edo andrazkuekin bakarrik erabiltzen diranak.

Horren artian sartuko neukez goiko bixak. Toribio be begiratu dot eta berak be antzerakua diño:

TXAPLATA andra edo neska barritsua, jarixo haundikua, batzuetan astun samarra
"se aplica a hembras" (TE, 687), "adjetivo que se aplica a hembras" (TE, 653).

MATRAKA
Toribiok sexu bereizketarik ez dau eitten (Se dice de la persona repetidora e insistente), baina adibidian:
Sekulako matrakia dozu alabia*.

Neretzat matrakia ez da bakarrik "insistente". Hori txaplatia be bada. Matraka berbiak esangura bi dakaz. "Matrakia" neska txiki bihurrixa be bada, beti inguruan geldittu ezinda dabillena. Elhuyarrek be gauza bera diño: matraka: revoltosa

Enor (garatxoa)

Asier Sarasua 2006/06/16 10:58

» ENOR garatxoa, verruga. • Larruazaleko goragune edo eskrezentzia, tamainaz aldakorra eta gehienetan birus batek sortua. Eskuan eta hatzetan agertzen dira gehienbat eta, gutxiagotan, aurpegian edo buruko larruazalean.

Neretzat berba arrunt-arrunta izan da beti enor hori. Nere amak enor bat daka zaman, eta nik beste bat eskumako eskuan. Enorra, sorgiñak sudur puntan eukitzen daben garatxo hori.

Baina kontxo! Atzo Hiztegi Batuakin jolasian, eta hauxe topau neban:

enor iz. Bizk. g.er. garatxoa.

Gutxi erabilia. Eta Elhuyarren bilatu, eta hori bez. Ez dakar.

Ez nekixan hain eremu txikiko berbia zanik. Jakin bai, Debagoienan (Bergaran eta abar), karetxa eta antzerako berbak erabiltzen dittuela, baina uste neban enor be arrunta zala beste eskualde batzuetan.

Itxuria danez, ez.

Eibarko Hiztegi Etnografikuan jaso genduan, eta Toribiok be badakar, jakiña::

» ENOR (Iz.)
verruga.
Osagilliak kendu zetsan arpegittik enor haundi bat.

Esak. Enorrak kentzeko asmotan erabiltzen zan lelua: "Enorra bat, enorra bi, enorrak daukaz hamabi". Para quitarse las berrugas de un lugar a otro más discreto, había una cantinela mágica, de la cual no recuerdo más que estos dos versos, que se decían con un dedo puesto sobre la excrecencia. (TE).

Eibarko txori izenak

Asier Sarasua 2006/06/08 12:45

Eibarko Hegaztiak liburuaren azala Beheko zerrendan, Eibarko ehiztari eta basarrittarren artian jasotako txori-izenak batu dittut. Hau da, txori bakoitxak zer izen dakan Eibarren, eskopetaz eta ehiztariz betetako herri honetan.

Zerrendia, 1997an Eibar rebistan kaleratutako "Eibarren erabiltzen diran txori-izenak" artikuluan oinarrittu da (eta urtebete lehenago kaleratutako Eibarko hegaztiak liburuan).

Testua, gitxi gorabehera, bere horretan laga dot; txori-izenetan, baina, aldaketa txiki batzuk egin dittut, azken urtiotan jasotako izenak gehittuta, eta orduko zalantza/akatsak argittuta.

Eibarren erabiltzen diran txori-izenak

Euskeriak, hizkuntza gitxik daken aberastasuna daka animalixa eta landara izenetan. Herri bakoitxak, animalixa eta landareri esateko izen desbardiñak gorde dittu. Herri batetik besterako aldia sekulakua da; nahikua da Eibartik Bergarara edo Elorrixora juatia, izen asko eta asko beste modu batera esaten dittuela ikusteko.

Animalixen artian ezagunenak hegaztixak izan dira beti, seguru asko ugarixenak eta ikusteko errezenak eurak diralako, eta jan be, gehixen eurak jan diralako. Txori-izenetan Eibarrek dakan aberastasuna, oso nabarixa da mendizale eta basarrittarrekin berba eiñ ezkero. Horretan garrantzi haundixa euki dabe faktore birek. Lehenengo eta behin, XV. gizaldittik aurrera armagintzia Eibarren oso inportantia izan dala; horrek gure herrixan ehiztarixak beste iñun baino ugarixagoak izatia bultzatu dau. Eta bestetik, oin dala gitxira arte, Eibar, euskeraz bizi zan euskal herririk haundixena zala; euskeria eguneroko bizitzako edozein gauzatarako erabiltzen zan. Hori dala eta, Eibarko txori-izenen zerrendia luze eta berezixa da.

Zoritxarrez azken urtiotan, hori aberastasun hori, galzorixan dago. Eibartarrok asko urrindu gara mendittik eta gehixenentzat gure basuetako biztanliak eta euren izenak ezezagunak dira. Gainera, euskara batua asko sartu da eguneroko berbetan eta jende askok ezagutzen dittuan izen bakarretakuak, euskera batuak araututakuak dira. Guzti horretaz lehenen konturatu zana Juan San Martin izan zan, eta 1978. urtian argittaratu eban artikulu baten, 121 izen batu zittuan. Nere artikulu honekin, San Martinen bihar hari jarraipena eta gaurkotasuna emotia nahi izan dot, berak batu ez zittuan izen batzuk zerrendara gehittuz, zalantzazkuak ziran beste batzuk argittuz eta azken hogei urtiotan erderazko eta latinezko izenetan egon diran aldaketak zuzenduz. Horretaz gainera, Juan San Martinek izen batzuk Eibartik kanpoko jendian artian batu zittuan eta gure herrixan ez dira erabiltzen. Zerrenda barri honetako danak, ostera, Eibarren bertan, eta mendizale, basarrittar eta ehiztari eibartarren artian jaso dittut.

Izen batzuk beste herri batzuetan be erabiltzen dira (ollagorra, txepetxa, zozua...); beste batzuk, ostera, ez dittut sekula gure ingurutik kanpo entzun (abijoia, ur-makinistia, pikuko txinbua, aritxarrua...). Azpiko zerrendan 150 izen inguru ikusiko dozuez. Lehenengo izen zientifikua agertzen da, eta atzetik Eibarren erabiltzen dana (edo diranak) letra haundiz. JSM oharra daukenak Juan San Martinek batutako izenak dira, nere ustez zalantzazkuak.

Hegazti batzuk izen bat baino gehixago dake; beste batzuetan, izen bera erabiltzen da bi edo hiru txorirentzat. Seguru asko, irakurlien artian beste izenen bat ezagutzen dabenik be egongo da; hamendik aurrera, norberan esku gelditzen da hau zerrendiau luzatu edo moztia.

Hamen izenok:

Accipiter nissus: Gabillada, Gabillara, Kabillara
Aegithalos caudatus: Txinbo buztanluze
Alauda arvensis: Kalandres, Kalandria
Alaudidae: Kalandresak, Kalandrixak
Alcedo atthis: Ur-makiñista, Ur-martiñ(eta) (askoz gitxiago entzutzen da)
Alectoris rufa: Eper gorri
Anas crecca: Zerzeta
Anas plathyrrhynchos: Arata, Ahata, Agata (pasekuak); bili, paitta (etxekuak, basarrikuak)
Anser anser: Antzar, Itsasantzar
Anthus pratensis: Paseko txitxi, Neguko txitxi
Anthus trivialis: Bertako txitxi, Udako txitxi
Apus apus: Abijoi, Ernara baltz, Txirri (JSM)
Aquila chrysaetos: Arrano baltz
Asio otus: Gaberdiko mozolo
Athene noctua: Gaberdiko mozolo, Mozolo txiki
Bubo bubo: Gaberdiko mozolo haundi, Gran Duke
Burhinus oedicnemus: Frankoliñ, Larroillo (JSM)
Buteo buteo: Abendu, Txitxalapur
Caprimulgus europaeus: Gautxori
Carduelis cannabina: Pardillo
Carduelis carduelis: Kardantxillo
Carduelis chloris: Berderoi
Carduelis spinus: Tariñ
Certhia brachydactyla: Katanar
Cettia cetti: Errekako txinbo
Ciconia ciconia: Zigueña
Cinclus cinclus: Urzozo
Circus cyaneus: Gabillara zuri, Gabillara buztanluze
Circus pygargus: Gabillara urdin (JSM)
Coccothraustes coccothraustes: Paranden gixoi
Columba oenas: Pauso txiki, Zurita
Columba palumbus: Pagauso, Paguso
Corvus corax: Belazar
Corvus corone: Bela
Corvus monedula: Belatxinga
Coturnix coturnix: Galeper, Pospolin (ezaguna)
Crex crex: Galeperren gixoi
Cuculus canorus: Kuku
Delichon urbica: Ernara txiki
Dendrocopus minor: Okil txiki
Emberiza citrinella: Txirta
Erithacus rubecula: Txantxagorri
Falco peregrinus: Gabillada txiki, Gabillara txiki, Kabillara txiki
Falco tinnunculus: Gabillada txiki, Gabillara txiki, Kabillara txiki
Ficedula hypoleuca: Txinbo hegozuri
Fringilla coelebs: Paranda
Fringilla montifringilla: Neguko paranda
Fulica atra: Uroillo baltz
Gallinago gallinago: Mingor
Gallinago media: Mingor haundi
Gallinula chloropus: Uroillo
Garrulus glandarius: Eskillaso
Glareola pratincola: Itsas-eper (JSM)
Grus grus: Kurrillo
Gyps fulvus: Arrano, Abendu errege (JSM), Arrano samaburu (?)
Hankaluzeak: Kuliska
Hippolais polyglotta: Sasitxori
Hirundo rustica: Ernara
Jynx torquilla: Txinbo errial, Okil txiki
Lagopus mutus: Eper zuri (JSM)
Lanius collurio: Txorihaundi, Txinbo pikumotz, Txori gaizto (JSM) Larus spp.: Kaixo
Loxia curvirostra: Pikuoker, Pikoker
Luscinia megarhynchos: Urretxindor
Lymnocryptes minimus: Mingor txiki
Milvus migrans: Miru baltz
Milvus milvus: Miru (gorri)
Motacilla alba: Buztanikara zuri
Motacilla cinerea: Buztanikara hori, Errekako buztanikara
Muscicapa striata: Bigotedun txinbo, Hautskoloreko txinbo
Neophron percnopterus: Arrano zuri
Oenanthe oenanthe: Txinbo buztanzuri
Parus ater: Txinbo burubaltz
Parus caeruleus: Txinbotxa, Txinbo burubaltz
Parus cristatus: Txinbo burubaltz
Parus major: Txinbo burubaltz
Passer domesticus: Hormatxori
Passer montanus: Artatxori (JSM)
Perdix perdix: Eper urdin
Phoenicurus ochruros: Txinbo buztangorri
Phylloscopus collybita: Txirixo
Pica pica: Mika
Picus viridis: Okil
Prunella modularis: Sasitxori
Pyrrhocorax graculus: Belatxinga pikuhori
Pyrrhocorax pyrrhocorax: Belatxinga pikugorri
Pyrrhula pyrrhula: Frutabatzaille, Hazibatzaille, Lorabatzaille, Motabatzaille, Puntabatzaille (lehelengua ezagunena)
Rallus aquaticus: Uroillo, Ureper (JSM)
Rapaz: Arrai, Txitxalapur
Regulus ignicapillus: Txirixo burugorri, Paseko txirixo
Saxicola torquata: Txinbo-karkar, Otatxori (lehelengua askoz ezagunagua)
Scolopax rusticola: Oillagor
Serinus serinus: Txirriskilla
Sitta europaea: Okil txiki, Okil txori
Streptopelia turtur: Usotortola
Strigidae: Gaberdiko mozoluak
Strix aluco: Gaberdiko mozolo, Basontz (JSM)
Sturnus vulgaris: Arabazozo
Sylvia atricapilla: Pikukotxinbo, Txinbo burubaltz
Sylvia communis: Txinbo
Tetrao urogallus: Mendiollar
Tetrax tetrax: Mendioillo
Troglodytes troglodytes: Txepetx
Turdus iliacus: Paseko birigarro, Birigarro hegagorri, Birigarro txiki
Turdus merula: Zozo
Turdus philomelos: Birigarro, Bidegarro
Turdus pilaris: Durdula baltz, Paseko durdula
Turdus torquatus: Zozo paparzuri
Turdus viscivorus: Durdula, Durdura
Tyto alba: Gaberdiko mozolo, Ontz (lehelengua askoz ezagunagua)
Upupa epops: Argioillar
Vanellus vanellus: Egabera

Sorbeltza (Apus apus), euskal izenak

Asier Sarasua 2006/06/05 21:30

Sorbeltzaren euskal izenakIazko mezu batean aipatu nuen gai hau. Eibarren abijoia deitzen diogu gaztelaniazko vencejori (Apus apus), gaur egungo euskaraz sorbeltz deitzen dioten horri. Txori ezaguna izanda, ia-ia herri bakoitzean izen ezberdina dauka.

Orain urtebete esandakoak labur geratu, eta beste zenbait izen eta datu ere gehituko ditut eguneraketa honetan, gehienak ehiztari eta baserritarrei ahoz jasotakoak. Nafarroa eta Iparraldeko datu gutxi daukat oraindik; ea datorren urterako... Izen batzuen erabilera-eremua gutxi gorabeherakoa da, eta baliteke albo-herrietan ere erabiltzea.

 

Apus apus herririk herri

 

  • Txirri, txirritxori (eta aldaerak): gehienbat Bizkaia sartaldeko hainbat ingurutan, Mungian-Uriben bereziki, baina Euskal Herriko beste hainbat txokotan ere, antzeko izenak erabiltzen dira, esate baterako: Sakanan txirriño, Legutianon txirri, Zumarraga-Urretxun txirrintxori, edo Elorrion txirribirri.
  • Txirriskillo / Kirriskillo: Lea-Artibai ia osoan horrela deitzen diote (edo aldaerak: Zirriskillo, Karraskillo, Txirritxaldo...). Seguru asko Busturialdeko herri batzuetan ere bai (Muxikan eta Ereño-Nabarniz inguruan bai, behintzat).
  • Ermitarixo, Imintarixo: Durangaldean (Durango, Iurreta, Garai, Berriz...).
  • Erlai: Leintz aldean, Aramaio, Otxandio eta Ubidea (elai) barne; Diman ere elai. Salbuespena Leintz Gatzaga eta Marin (Eskoriatzako auzoa) dira.
  • Artxilloi: Gatzaga eta Marin (Eskoriatza).
  • Ka(n)pantxoi: Oñatin.
  • Beltxijoi, beltxiju: (baita Pentzajo eta aldaerak). Bergara-Antzuolan, eta Markina-Aulesti inguruan.
  • Abijoi: Eibar inguruan (Mallabia, Ermua, eta Soraluze barne).
  • Txio: Elgetarrak, betiko moduan, berezi xamarrak dira. Enara azpizuriari egabera deitzen badiote, eta egaberari azpizuri... hortik aurrera, dena libre :-).
  • Kataki: Elgoibar-Azkoitia inguruan, eta Mutrikun. Ziurrenik Mendaron eta Deban ere bai, baina datu hori ez daukat.
  • Txenada beltz (txinara beltz, enara beltz...): Azpeitia eta inguruan (Beizama, Errezil, Aizarnazabal, Aizarna, Urrestila, Matxinbenta...).
  • Arrandera/Arrantxori: Zumaia inguruan; baita Zerain inguruan ere.
  • Zirringillo, txirringillo: Zarautz-Getaria-Aia inguruan eta Goierrin. Azken batean, hasieran aipatutako txirri izenaren aldaera bat dirudi (edo alderantziz).
  • Mitxigu, mitxiku: Tolosaldeko hainbat herritan, alboko Aia barne.
  • Irra, irriyo: Donostialdean, Oiartzunen, eta abar.
  • Sorbeltza. Hernani inguruan eta Baztan-Xareta aldean.

Gazte-hazi

Asier Sarasua 2006/06/05 14:39

Azken egunotan jaso dot berba honen barri. Zarautzen entzun dot, baina gerora ikusi dot Gipuzkoako beste inguru batzuetan be ezaguna dala.

>> Gazte-haziya • espero dena baino azkarrago hazitako gaztea, txikitatik handi datorrena, itxuraz zein izaeraz.

Hau da, 4-5 urte izan arren, 8-9 urteko mutikoskorra dirudixana.

Erdi-aiarra dan Zarauzko Belenek emon destaz argibide gehixago, adibide eta guzti.

  • "Antonion semiak sei urte dixkik"
  • "Bai, baina oso gazte-haziya dek; han ikusi nin lehenguan aitakin behiak biltzen". Edo. "Bai, baina oso gazte-haziya dek; nere 12 urteko semia adiña haundi izango dek".

Hiru eibartar Euskaltzain Urgazle barrixen artian

Asier Sarasua 2006/05/29 14:06

Euskaltzaindiak batzarra egin zeban Elantxoben joan zan barixakuan (maiatzak 26), eta 35 euskaltzain urgazle barri izentau zittuan. Esparru ezberdiñetako lagunak dira (zientzia, hizkuntzalaritza, irakaskuntza, kazetaritza, bertsolaritza...), eta pozgarrixa da hori.

Urgazle barrixen artian hiru eibartar:

  • Luis Alberto Aranberri "Amatiño", (1944) kazetari eta blogarixa.
  • Odile Kruzeta (1957) kazetarixa, Euskadi Irratiko zuzendarixa.
  • Joakin Gorrotxategi (1953). EHUko Filologia eta Geografia-Historia Fakultatian katedradun eta irakasle.

Lehendik be bazeren, barrena, beste bi eibartar: Koldo Zuazo eta Serafin Basauri.

El Paísen irakorri dotenangaittik, momentu honetan 150 euskaltzain urgazle daukaz Euskaltzaindiak, hainbat esparrutakuak. Ez dakat oso garbi zertarako balio daben urgazliak; hau da, zein dan euren lana, ia euren iritzixa zenbaterainok eukiko daben kontuan Akademixan, baina tira, onerako izango da, seguru!

Pare bat zalantza geldittu jataz. Batetik, ia zelan aukeratzen dittuen urgazliak. Euskaltzaindiaren barne-araudixaren arabera, "euskalaritzan pertsona ezagunak nahiz idazle hautak edo euskararen jagoletzan nabarmenduak direnak hautatzen dira". Pertsona ezaguna izatia, ez da ba geró, merito haundiegixa.

Bestetik, harrittu egin naiz urgazle barrixen adiña ikusitta: 40 urtetik beherako 3 bakarrik, eta gehixenak 50 urte bueltan. Euskaltzaindia modernizatzeko eta euskeria egoera barrixetara egokitzeko... jende gazte presturik izango da, ba, gure artian!

-u + -a > -uba amaierak Eibarren

Asier Sarasua 2006/05/25 13:16

Eibarren, inguru guztian moduan, berba bati mugatzailea gehitzerakoan, hitza aldatu egiten da: etxe+a > etxia; ogi+a > ogixa; asto+a > astua; eta abar. U amaieradun berbak, baina, ez dira aldatzen deklinabide-kasuak hartzerakoan. Adibidez: dirua, eskua, mirua, katua... Beste inguru batzuetako piñuba, diruba, buruba eta xaguba oso arrotzak dira gaur egungo eibartarrendako.

Baina horrela izan da beti? Ez, ez dirudi. J. A. Mogel idazle eibartarrak XIX. mende hasieran idatzitako testuetan badira u+a>uba tankerako hiatoak (barberuba, buruba, escuba, miruba, erretilluba...). 1754ko Eibarko udal ordenantzetan ere agertzen da, lehen aldiz gure inguru honetan (atrebiduba, onrrauba, graduban, Conzejubaren, errejimenttubac...), eta Bergarako udal artxiboko XIX. mendeko agirietan ere behin baino gehiagotan ageri da lauba (laua, lautada) aldaera.

Gaur egungo hizkeran, baina, ez dago inongo aztarrenik. Ezta 1887an jaiotako Toribio Etxebarria idazlearen lanetan ere, gainontzeko aldaerak ondo adierazten dituen arren. Pixka bat lehenagokoa den Francisco Arrate Agiñagako apaizaren sermoietan ere ez dago horren aztarrenik.

Gaur egun nahiko hedadura txikia duen bilakaera da (Gipuzkoa iparraldea, Sakana eta Lapurdiko zenbait hizkera) eta, gainera, badirudi hainbat eskualdetan atzeraka doala. Ziurrenik, gure herria bilakaera horren muga-mugan egongo zen, eta azken 150 urteotan erabat desagertu da gure ingurutik. Jakin badakigu, Lea-Artibain oso azkar desagertu omen zela, 50 urte eskasean, XIX. mende hondarrean (The Basque dialect of Lekeitio, Hualde et al., 1994). Eibarren ere, sasoi horretan gertatuko zen aldaketa, seguru asko.

Hala ere, uste duguna baino hurrago daukagu -uba amaieraren eremua. Azken batean, Urola-kostako zenbait baserri-auzotan arrunta da, Zestoako Aizarna auzoko baserritar hedadetuen artean, eta Zarauzko Urtetan, Aia osoan, Orioko auzo batzuetan, eta abar.

Saiak, Arranoak eta Putreak

Asier Sarasua 2006/05/19 10:30

Saixe, arranua, putrea, Gyps fulvus Azken urteotan izugarri zabaldu eta hedatu da sai hitza. Ikastolei eta hedabideei esker, Euskal Herriko txoko gehienetan ezagutzen dugu gaur egun saia zer den, buitrea.

Jatorriz, gure inguruan nahiko eremu murritzeko hitza da saia, edo hobeto esanda, saixe. Leintz bailara (Arrasate, Aretxabeleta, Aramaio...), eta Durangaldeko herri batzuetan erabiltzen da gehienbat. Hortik kanpo, Bizkaian (eta Eibar inguruko hizkeretan), Arranoa esaten zaie buitreei; baita Nafarroako zenbait eskualdetan ere. Eta Gipuzkoan putre hitza da nagusi. Ez dakit Iparraldean nola esaten duten; beharbada saia ere erabiliko dute.

Baina Leintz inguru horretatik kanpo ere, erabiltzen dugu gehienok sai hori, hitz-elkartuetan izan arren. Lea-artibai inguruan, saidxerri esaten diote abendu edo zapelatzari; Urola-kostan (eta inguruko beste zenbait herritan), berriz, saizuri deitzen diote mirotzari (Circus cyaneus).

Hitz horiekin jira-bueltaka nenbilela, pentsatu dut: "eta zapelatz"? Azken batean, ez da izango "sai+belatz" edo antzeko zerbait? Lehenengo begiratuan, behintzat, badirudi sai hitza egon daitekeela tartean. Arrano hitzean arrai (Eibar inguruan, rapaz) egon daitekeen bezela (arrai hitz horren eratorriak dira, besteak beste, Deba ibarrean takian-potian erabiltzen diren arraipardo, arranbeltz, arrangorri, eta abar).

Mallabiko euskerie

Asier Sarasua 2006/05/03 10:51

Badihardugu euskera elkartiaren albistegixari esker jakin dot, laster-laster kaleratuko dala Mallabiko euskerie liburua.

Pello Mugarza mallabiarra izan da egillia, eta urtietako lana egin dau. Ez bat eta ez bi, hainbat urte pasau dittu Mallabiko hiztunak elkarrizketatzen, mallabiarren ahozko jarduna batzen, jasotako guztia jorratzen... eta sekulako lana kaleratu dau.

Liburuan Mallabiko euskeria aztertu dau Pellok: fonetikia, morfologixia, sintaxisa, hiztegixa... baina ez hori bakarrik. Hainbat transkribapen eta argazki be badakarz lanak.

mallabia.jpg

Mallabiko euskeria hobeto ezagutzeko, liburuakin batera DVD bat be kaleratuko da. Ikusentzunezko horretan, Pellok urtietan zihar egindako grabaziñuak entzun ahal izango dittugu, eta horrekin batera, Badiharduguko kide dan Itziar Alberdik egindako bideo-grabaziñuak, Deba ibarreko ahotsak proiektu barruan gauzatu diranak.

Liburuan aurkezpena maietzan 26xan izango da, arratsaldeko 19.00etan.

Liburua Mallabiko udalak argitaratu dau, eta Orraittio euskera elkartia eta Badihardugu euskera elkartia izan dira laguntzaille.

Aurkezpena

Eibar, Euskalkiak, Natura, Etnografia

Asier Sarasua Aranberri

Eibar, 1969. Naturzalea txikitatik; txorizalea joan zen mendetik; euskaltzalea betidanik. Sasibiologoa eta sasifilologoa. Txoriak ez ezik, txori-izenak ere behatzen ditut han-hemen. Blogroll ibiltari bat ere banaiz.

..........................

Blog honetako testu original guztien lizentzia: Creative Commons by-sa.

Somerights20

..........................

Blog honetako gai nagusiak

Sarean

Asier Sarasua Aranberri Twitter

Asier Sarasua Aranberri Flickr

Asier Sarasua Aranberri Facebook

Liburu eta proiektuak
Lehen Hitza Euskaraz