Harrikadak

Con libro, pero sin papeles, este texto en castellano

2023ko abenduaren 23ko eguneratzea: Ibrahimaren paperak.

Berandu nator liburu honi buruz hitz egitera, baino ez beranduegi.

Urte amaieran idatzi zuen, adibidez, Joxe Aranzabal farozainak bere blogean: Miñan.

Uste nuen Ander Izagirreren zutabe batean izan nuela mutil honen berri, baina ez, beste bati buruzkoa da buruan gordetako artikulua. Merezi duenez, hementxe ipini dut txioa eta DVn agerturiko testuaren irudia.

Qué bonito y qué duro esto de @anderiza en el @diariovasco: “En su lugar” pic.twitter.com/H1v68YmX06

— Pau Blasi (@PauBlasi) August 16, 2018

2019ko urrian aurkeztu zuten mano-mano bi egileek liburua Donostiako Pandora tabernan. Beraiekin batera Susa argitaletxeko editorea, Leire Lopez Ziluaga.

Leire Lopez Ziluaga, Amets Arzallus Antia eta Ibrahima Balde #Miñan liburua aurkezten Donostiako Pandora tabernan. https://t.co/I0hJCkJ0yi pic.twitter.com/6nAZSBmIc9

— Susa literatura (@armiarma) November 1, 2019

Izan ere, Ibrahima Baldek ahoz esandakoa idatziz jaso baitu Amets Arzallus Antiak. Bien arteko lingua franca frantsesa izan da. Ibrahimaren marrazkiak ere badaude Miñan-en.

Bertsolari eta kazetari lapurtarrak Irungo Harrera Sarearekin kolaboratzen du eta halako batean Ibrahima ezagutu zuen, 2018aren udazkenean edo. Kimika sortu zela dio oraindik indarrean duten harreman berezia esplikatzeko.

Abuztu amaiera arraro honetan hartu nuen esku artean liburua, jakinik ez zela edozer gauza. Hala ere, espektatibak gainditu ditu irakurketak. Meritua du ahozkoak, baina baita kontalariaren unibertsoa 150 orrialde horietan idatziz bildu duenak ere.

Nola buka dezake etxetik, Gineatik, Afrikatik, irten nahi ez duen mutil batek Irunen? Alhassane anaia txikiaren bila abiatu zelako. Gure protagonista baino bi urte gazteagoa, Libiatik hots egin zuen etxera, negarrez. Amak kontatu zion, Ibrahima une hartan etxetik kanpo ari baitzen kamioilari ofizioa ikasten. Aitarik ez eta anaia zaharrenak hartu zuen haren bila joateko ardura.

Trabesian hainbat herrialde pasa zituen Ibrahimak (Aljeria eta Libia, bereziki zailak), desertua (zer esanik ez!), mafiak eta itsasoa. Esku bat bota zion jendea ere bai. Behin baino gehiagotan egon zen heriotzatik gertu, baina nabari da ez dela puztutako kontakizuna.

Ander Izagirre aipatu dut lehen. Diarion idatzi zuen Ibrahimari buruz 2019aren amaieran.

Pocos columnistas mejores que @anderiza. Hoy sobre "Miñan", el libro a cuatro manos escrito entre su protagonista Ibrahima, un migrante de Mali que atravesó el desierto y las fronteras de la UE para buscar a su hermano, y Amets Arzallus. pic.twitter.com/xxcu4OsAO4

— · Hibai Arbide Aza · (@Hibai_) December 13, 2019

Baita El País-en ere 2020ko apirilean.

Qué honor poder publicar en cast y cat la historia de Ibrahima Baldé, este libro es y va a ser un referente importantísimo. MIÑÁN es inolvidable.

Ayer salió este artículo en @elpaissemanal - https://t.co/2JfW5c9Tps pic.twitter.com/yy1LGoe1s4

— Blackie Books (@BlackieBooks) April 13, 2020

Gaztelaniara itzuli du Anderrek liburua eta 2021ean kaleratuko du Blackie Books argitaletxeak. Oker ez banago, katalanez, ingelesez, frantsesez, alemanez eta italieraz ere aterako da datozen hilabeteetan.

Egile eskubide horietatik datozen sosak Ibrahimaren senideentzat dira: ama eta bi ahizpa (Fatumata Binta eta Rouguiatou).

Martxoan argitaratutako DAPAren bideo batekin ere egin dut topo sarean. Neguan Ametsek trena hartu eta Madrilera, Vallecasera, eginiko bisita jasotzen da bertan. 20 minutu pasatxo dira eta baduzue Ibrahima ikusi eta entzuteko aukera, kamioi mekanikari ikasketak egiten ari baitzen orduan Madrilen.

Bideo honek badu duela aste batzuk idatzitako komentario bat hona ekarri nahi dudana gaur. Raul Patatin Patatan-ek sinatua da: «No entiendo nada de euskera, pero este chico es mi compañero de trabajo, y decir que siempre está dispuesto a todo y que como persona es de lo mejor que hay ibrai eres un máquina».

Lerro hauek idatzi ondoren gaurko Berrian Maddi Ane Txoperena Iribarren kazetariak biei eginiko elkarrizketa irakurri dut: Mugimendu bat zuri-beltzean. Madrilen da oraindik eta ez du paperik. Aldiz, poltsan beti darama gertu Ametsekin batera eginiko liburua, nahiz eta ez duen inoiz zabaltzen.

Liburu gordina eta samurra da aldi berean eta berdintsu amaitu nahi dut hemen. Atzo, irailak 5, bete zen Iñigo Muguruzaren lehen hil urteurrena. Bizitza triste eta ederra.

Pasaportea

1938ko martxoan Hitler-ek Austria bereganatu zuenean (Anschluss) herrigabe edo apatrida egoeran geratu zen Stefan Zweig idazlea.

«Atzoko mundua» («El mundo de ayer» gaztelaniaz) autobiografian dio zein ondo ulertu zituen orduan hamar urte lehenago Dmitri Merezhkovski idazle errusiarraren hitzak, honek bere liburuak Errusian debekatuta zeudela aitortu zionean. Garai hartan austriarrak, kontsolamendu gisa, lasai hartzeko gomendatu omen zion, mundu mailako hedapena baitzuten haren lanek.

Aberri gabe geratzeak ekarri zuen koska bat behera egitea herritar gisa eta aberrigabe agiriak eskatu behar izatea Londresen.

Bide batez, Zweigek dio pasaportearena Lehen Mundu Gerraren zehar-kaltea izan zela. Lehendik berak hainbat bidaia egin baitzituen munduan barrena (Europa, India, Amerika...) inolako paperik gabe. Poliziak ez zizun ezer galdetzen eta zuk ere ez zenuen ezer eskatzen.

Haren hitzetan, Lehen Mundu Gerrak ekarri zuen bidaiaria kriminal gisa tratatzea: argazkiak, belarriak ikusteko moduan moztu behar ilea, hatz-markak, klase guztietako ziurtagiriak...

Ilusio faltsua

1938ko irailean ustez negoziatzera joan ziren Munichera Chamberlain britainiarra eta Daladier frantsesa. Municheko ituna izan zen emaitza.

Bitxia izan da irakurtzea Hitlerrek eta Mussolinik bilkura egitea onartu zutenean, Londresko parlamentuko diputatuak saltoka eta txaloka ospatu zutela, euforia kontrolaezinean.

Zweigek dio erabat ulergarria izan zela erreakzioa alderdi humanotik, baina izugarrizko akatsa ikuspuntu politikotik. Argi eta garbi geratu baitzitzaion Hitlerri britainiarrek ez zutela gerra nahi eta Chamberlain bake bila baino, bakea erregutzera eseriko zela mahaian.

Halere, Peace for our time akordioa prentsak zein iritzi publikoak garaipentzat hartu zuten Londresen.

Baina Hitlerrek akordioa hankartetik pasa zuen 48 ordutan.

Itxaropenaren argiak berehala itzali ziren, baina bi eguneko sentsazio hori ahaztezina izan zela dio Zweigek.

Badator txertoa, txertoa badator irakurtzen edo entzuten dugunean gogoan hartzeko gertaera. Badaezpada.

Edo agian ez dago ilusio faltsurik?

Pasaportes e ilusiones falsas, este apunte en castellano

Pare bat orduko buelta egin dut gaur goizean. Antiguatik igo naiz Igeldora Igaratik gora,  ezkerretara jo Igeldoko kanpinera eta handik behera.

Bi saio eder izan ditut bidaide:

1.- Lehen ordua Jose Luis Padronek aurkezten duen «Lizardiren Baratza» entzunez joan naiz. Hain zuzen ere Imanol Epelderen Etxepare Rap egitasmoari eskainitakoa.

2.- Abuztuaren 7an 78 urte bete zituen Caetano Veloso musikariak eta hari eskaini zion egun hartako saioa Carlos Galilea esatariak Espainiako Radio 3 irratian («Cuando los elefantes sueñan con la música»).

¡Muchas felicidades Caetano!

Bi saioak ezin badituzue entzun, hona hemen bi pilula: Kattalin Minerren aburuz, «euskal emakume idazleen ereserkia» den «Bizenta Mogel» kanta (behean itsatsi dudana) eta Caetanoren «Terra» (Galileak jarri duen lehen abestia da).

Gaurko bidean ez zegoen elefanterik (espero denak borboi zaharrak ez akabatu izanak), baina bai behiak. Askotan egiten dut koadrila honekin topo.

Los elefantes de Lizardi, este apunte en castellano

Felix Zubiaren zati hori bideo formatuan jarri dut, azpitituluak jarri dizkiot eta Youtubera igo dut zabaltzen errezagoa izan dadin, benetan merezi duela uste dudalako.https://t.co/0UY6XMBEIs

— Aiora (@probatxoa) August 17, 2020

Asteburuan ikusi nuen mugitzen ari zela kontua eta Aioraren txio horri esker ikusi dut bost minutuko zatia.

Osasun Etxea programako ohiko aurkezlea Arantza Arza da, baina merezitako oporrak izango ditu Arzak, asteburuan Eneritz Gorrotxategirekin aritu baitzen Felix berbetan.

Eneritz Gorrotxategi: Felix badakigu Internet herritar askorentzat informazio iturri dela, badakigu sare horretan denetariko informazioa topa daitekeela. Tartean, entzule batek ere guri helarazi zigun bideo bat. Nolabait esatearren koronabirusaren kontu hau asmakuntza bat dela diote zenbait iturrik edo batzuen interesen arabera antolatutako amarru moduko bat dela. Zuk, ordea, erietxeko egoera bertatik bertara ezagutzen duzunez, zer diozu zabaltzen ari diren teoria hauen aurrean?

Felix Zubia: Guztiz gezurrezkoak direla, eta ikusirik askotan zabaltzen ari direnak osasun profesionalak direla, zientzia-gizonak edo -emakumeak, etikaren aurkakoa iruditzen zait. Oso larria iruditzen zait horrelako informazioa banatzea. Eta zabaltzen ari diren 4 mezuren kontra egin nahiko nuke, ikaragarria iruditzen baitzait. Jendeak neurriak ez hartzea ekar dezake eta honek heriotza ekar dezake kasu askotan edo oso-oso gaizki pasatzea. Eta lau gauza hauek ukatu nahiko nituzke.

Gaixotasun arina dela

Esaten dute gaixotasun arina dela eta honek ez duela honelako neurririk eskatzen.

Egia da koronabirusa kasuen %95ean arina dela. Hori bagenekien lehen ere. Kasurik gehienak sintomarik gabe edo sintoma oso arinekin pasatzen dira. Baina % 5a okertzen da eta ospitalean bukatzen du eta heriotza % 1aren ingurukoa da.

Beraz, banaka hartuta arriskua ez da hain altua, baina hain kutsakorra izaki, populazio handi batean oso arriskutsua bihurtu liteke. Kasu larriak portzentualki gutxi izan arren, kopuruz asko direlako eta heriotza sorten dutelako.

Eta hau ez dit niri inork kontatu beharrik, edo hau ez da irakurri behar den zerbait, nik neuk ikusi dudalako.

Adibide moduan, gure lankide batek bi gurasoak galdu zituen, heriotzak guk bizi izan genituen, hemen gure zainketa unitatean 60 pazientetik gora izan genituen. Eta hau ukatzea astakeria handi bat da, baina oso arriskutsua da.

Sintomarik gabekoek ez dutela kutsatzen

Bigarren gezurra da sintomarik gabeek ez dutela kutsatzen. Hau da, sintomarik gabeko pertsonak ez direla gaixoak eta libre utzi behar direla, isolamendua bete beharrik ez dagoela eta ez direla arriskutsuak.

Beno, ba hau ikerketa askotan frogatu da ez dela hala. Benetan sintomarik gabeko pertsona hauek direla gaitza zabaltzen dutenak eta gero kasu larri horiek agertzen zaizkigula dagozkion portzentajeetan.

Eta hau nik neuk ikusitakoa da bi eretara:

• Ikusi genituen kasuak iristen hona eta ondoren etxean behaketa eginda sintomarik gabeko horiek atzematen. Hau da, etxean konturatu ez, gaitza izan eta gero guraso bat hona oso larri iristen. Hori nik ikusia da, hori ez dit inork kontatu.
• Eta era berean ikusi genituen gure bi lankide kutsatzen. Besterik gabe, istripu bat izanda: sintomarik gabeko pertsona baten bidez eta ospitalean bukatu zuten.

Beraz, sintomarik gabeko pertsonak arriskutsuak dira, atzeman egin behar dira eta hauen behaketan dago lan handi bat.

Eta horregatik neurri unibertsalak behar ditugu, zeren sintomarik gabeko pertsona guztiak atzematea ezinezkoa denez, babes neurriak denontzat eta jokabidezkoak izan behar dute.

PCR testek ez dutela balio

Hirugarren baieztapen faltsua da PCR testek ez duela balio. Hau da, positibo batek ez duela adierazten ezer dugunik.

PCR testek adierazten dute birusa dugula gure eztarrian. Lehen aipatu bezala, egia da hauetako batzuk sintoma gabe edo oso sintoma arinekin pasako dutela, egia da gaitza ez dutela garatuko, baina PCR test positibo batek koronabirusa duela adierazten digu % 95etik gora, % 97 inguruan dago. Beraz, PCR test batek ia beti esan nahi du koronabirusa dugula eta ia beti adierazten du kutsakorrak garela.

Beraz, testak egin beharra dago, atzeman beharra dago, behaketa lanak behar ditugu eta jendea isolatu beharra dugu gaitza gehiago hedatu ez dadin.

Aipatu dugun bezala, talde moduan pentsatu behar dugu: banakako moduan beharbada ez da hain arriskutsua, baina gizarte moduan (eta ezagutu genuen) oso arriskutsua izan daiteke. Ospitaleak gainezka jar daitezke, heriotzak sor ditzake (milaka heriotza izan genituen martxoa eta apirilean). Ez dadila berriz errepikatu, faborez.

Isolamendu neurriek ez dutela zentzurik

Azkenik, isolamendu neurriek ez dutela zentzurik diotenek, ba derrigorrezkoa zaigu gaixotasuna hedatu ez dadin, ikusi baitugu azken aste hauetan zer gertatzen ari den, lehen ospitaleratzeak hasi zaizkigu, kasu larriak hasi zaizkigu, eta nik neuk pertsonalki ikusi ditut aste honetan gazteak ospitaleratzen.

Beraz, nahikoa da, nahikoa da gezurrezko informazioa ematearekin, eta profesional horiek etika eta kontzientzia pixka bat eskatu nahiko nieke.

La soledad del filósofo, este apunte en castellano.

Uztail amaieran Tobacco Days berrira eginiko bisitan erosi nuen. Ezagutzen nuen autorea, baina liburuari buruz galdetuta, Inesek esan zidan Diego Machimbarrenaren gomendioa zela.

Pedro Cuartango 1955an Mirandan jaiotako kazetaria da. Bere ibilbide profesionalaren potoloena El Mundon egin zuen eta bertako zuzendari izatera iritsi zen urtebetez: 2016ko maiatzetik 2017ko maiatzera. Hau da, David Jiménez burrunbatsuaren ondoren (El Director idatzi zuena bertako esperientzia azalduz) eta egun karguan dagoen Francisco Rosell isilaren aurretik (hain ezezaguna ezen oraindik ez baitu orrialderik gaztelaniazko Wikipedian). 2017ko urritik zutabegile lanetan ari da ABC periodikoan.

Bere kezka filosofikoak, irakurketak, zinema, musikari buruz idazten du Cuartangok, besteak beste. Herriminaz begiratzen dio Mirandari, trenak gogoan, eta ez ditu ahazten Pariseko gazte garai erabakiorrak. Aita ere asko ageri da testuetan (harreman gorabeheratsua izan zutela dio), baita aitona ere.

Elogio de la quietud liburuko testu bakoitza datarik gabe dago jasoa. Círculo de Tiza argitaletxeko norbaiti irakurri nion sarean erabaki hori egilearena izan zela, denboraz kanpo kokatu nahi baitzituen egileak bere hausnarketak.

Guztietatik bat geratu zait bereziki iltzatuta, «Sobre la imposibilidad de vivir el presente» (175. orrialdea) izeneko zutabea, hain zuzen. Goian aipatutako Nicolas Grimaldi filosofoari eginiko elkarrizketa bat du oinarri.

1933an jaio zen Grimaldi Parisen. Apenas ezagutu zuen ama (gaixo zegoen eta laster hil baitzen) eta aitarekin ere komeriak izan zituen (korsikarra jaiotzez, Postako langilea zen eta sindikalgintzara erabat emana). Denbora asko pasa omen zuen amaren gurasoekin, aiton-amona euskaldunekin, eta garai haietatik datozkio bi maitasun hauek: Donibane Lohitzuneko ingurua eta bakardadea.

Parisko Sorbona unibertsitateko Filosofia Modernoaren Historia eta Metafisika katedradun emeritoa, 1968an Sokoan dagoen faro zaharra erosi, berritu eta bertan bizi da aspalditik, bakar-bakarrik.

Esan bezala, Cuartangoren zutabeak elkarrizketa bat du oinarri; hain zuzen ere, Libération-eko hau: Nicolas Grimaldi, le phare qui éclaire l’humain. Ikusi dezakezunez sarean bilatu eta lortu dut datatzea, 2011koa da.

Cuartangoren testua irakurrita, hasiera batean pentsatu nuen pikutara bidali zuela Grimaldik katedra eta farozain bihurtu zela Sokoan.

Elkarrizketa irakurrita, baita Wikipedian duen profilean edo 2012an Sud-Ouest egunkariak eginiko beste honetan ere («La paix, le silence et une certaine grandeur»), ikusiko duzue ez zela nik irudikatu bezala.

Euskonews-en ere ageri da Juan Aguirre Sorondok 2016an eginiko elkarrizketa. Azken honetan, bideo eta guzti.

Beraz, gure filosofoa ez dago isolatua. Ikasle izandakoen bisitak jasotzen ditu, irakurri, pintatu eta idatzi ere egiten du. Hogeita hamarretik gora liburu ditu argitaratuak frantsesez.

Gaztelaniaz argitaratutako horietako baten kritika topatu dut Iñaki Urdanibiaren blogean: Nicolas Grimaldi por los acantilados del sentido. 2015eko azaroan Parisen fundamentalistek eginiko atentatuak ditu abiapuntu haien nortasunaz-edo idazteko: Los nuevos sonámbulos. Tesi nagusia da erlijioa aitzakia dela, fanatismoa lehendik zetorrela.

Círculo de Tiza-k Gino Paoliren soinu banda jarri dio liburuari. Hain zuzen ere hauxe.

Hura entzunez idatzi ditut lerroak.

Astelehenean Bronte liburu dendako Ylenia Benito liburu saltzaileak utzi gintuen goibel. Abuztuaren 29an itxiko duela iragarri baitzuen.

[Liburuak!, liburuak! Hara hor hitz magikoa: maitasuna, maitasuna esatearen parekoa] Hitz hauek Federico García Lorcak bere herriko liburutegiaren inauguraziorako idatzi zituen eta nik, tamalez, liburu-denda itxiko dudala esateko erabiliko ditut. https://t.co/AaWHmyJyWW pic.twitter.com/xftaYOx8O4

— Brontë Liburu-denda (@BronteLibreria) August 3, 2020

Zer nahi duzue esatea! 60.000 biztanle ditu Irunek. Kioskoak eta paper-dendak alde batera utzita, Elkar eta Tinta Comics liburu dendak gelditzen dira soilik. Kitto. Berriro diot: 60.000 biztanle.

Arazo gehiegi izan ditu liburu dendak aurrera egiteko. Azkenetako bat uztailaren 23an liburu eguna ezin kalean ospatzea.

Se acerca, para mí, el segundo Día del Libro de este año. El 23 de abril, el confinamiento suspendió todas las Ferias del Libro. El 23 de julio llega el segundo intento, pero tampoco habrá Feria del Libro en #Irun y no hay estado de alarma al que cargarle la culpa. Abro hilo.

— Brontë Liburu-denda (@BronteLibreria) July 14, 2020

Trabak jartzen abilak dira Udalak eta gero negar plantak egiten ere badakite, baina ondo baino hobeto dakite denda txiki horiek liburu aurkezpenik gabe (pandemiaren erruz) eta kalera liburuak saltzera atera gabe gorriak ikusiko dituztela. Eta ez badakite, jakin beharko lukete.

Baina ardura eta errua ez da soilik erakundeena: guk ere utzi behar diogu zilborra begiratzeari. Politika egin behar dugu, jaun-andereok! Zer politikoagoa une honetan liburu bat Amazoni enkargatu beharrean zure denda kuttunean erostea baino? Ondorioak ditu.

Ez ahaztu kontsumitzaile gisa talka egin dezakezula zure baitan dagoen herritarrarekin.

Gutxi joaten naiz azken garaian Irunera. Astean behin amari bisita egin eta ezer gutxi gehiago. Asteartean paseoa luzatu eta Yleniarengana hurbildu nintzen.

Jurdan lagunarekin egin nuen topo bertan. Bi hitz gurutzatu nituen berarekin. Besteak beste, topagune lasai bat  galduko dela zioen. Hau da, bertara hurbildu, libururen bat hartu eta hondoan, eskuin aldean, dagoen sofan eseri bakarrik edota ezagunekin zein lagunekin.

Bertso-Hop disko-denda zenarekin gogoratu nintzen. 1990eko hamarkada hasieran, 20 urte eskas nituenean, arratsalde asko pasa bainituen bertan, musika entzuten, lata ematen, zetozen musikari eta musikazaleekin hitz egiten edo entzuten... Topaleku bat hori baita.

Yleniari ez nekien zer esan. Zer esango diozu pertsona bati bere ametsak diruaren trabarekin egiten duenean tupust? Barkamena eskatu zidan berak. Barkamena liburu-denda ixteagatik!

Esan nion ezetz: barkamena guk eskatu behar geniola berari.

Mekaguensos!

Jar dezagun musika pizarra negarrari eman aurretik, Irundik atera gabe gainera.

Jabier Muguruzak berarentzat esanguratsuak izan diren euskal kanten hamabost bertsio egin ditu Geltokiak izarretara diskoan eta aste honetan entzun dut ekainean Jose Luis Padronek eskainitako saioa Lizardiren Baratza-n.

Abesti horietako bat da Berreziketaren zailtasunari buruz izenekoa. Hans Magnus Enzensberger poetaren hitzak, Ruper Ordorikak musikatu zuen 1985eko Bihotzerreak diskoan. Hona hemen Jabierren bertsio ederra.

Yleniari eskainia. Egunen batean merezi duena jasoko duelakoan.

Caminos llenos de obstáculos, este apunte en castellano.

Ostegun goizean zabaldu zen San Telmo Museoan Fernando Postigo fotokazetari donostiarraren lanaren berri ematen duen erakusketa. 1977tik 2003ra Diario Vasco egunkariarentzat egindako lanagatik da ezaguna argazkilaria eta urte horietan egindako 300 irudi hautatu ditu, Elisa Querejeta komisarioaren laguntzaz, jendaurrean jartzeko azaroaren 1a arte.

Argazkilariak aurkezpenean esandakotik Nerea Azurmendik hitz hauek jaso zituen DVn, berunezko urte analogikoak gogoan:

«Teníamos que hacer de todo. Pasar en el mismo día de una rueda de prensa de economía a un coche bomba y por la tarde a un desafío de segalaris. Era terrible. Ese era el pan nuestro de cada día. No se cómo conseguíamos cerrar el cerebro y cambiar el chip».

Gutxi gora behera:

«Denetarik egin behar genuen. Egun berean ekonomiari buruzko prentsaurreko batetik auto-bonba batera pasa eta arratsaldean segalarien apustu baten berri ematea. Hori zen gure eguneroko ogia. Ez dakit nolatan lortzen genuen burua itxi eta txipa aldatzea».

Bertako beste argazkilari batekin aipatu nituen biharamunean hitz horiek. Gipuzkoako herri batean denda zeukana bera, iltzatuta geratu omen zitzaion duela ia 30 urteko irudia. Leherketa bat entzun, kamera hartu, ezagun bat geratu, haren motorrera igo eta atentatua gertatu zen tokiaren bila abiatu. Ez zegoen urruti. Hantxe drama begi bistan. Adineko gizon bat, hilzorian, burua tente eutsi ezinik.

Aste honetan bertan hogei urte bete ziren Juan Mari Jauregi tiroz hil zutela Tolosako kafetegi batean. Maixabel Lasa alargunak hainbat elkarrizketa eskaini ditu eta Maria Jauregi alabak gutuna idatzi dio aitari.

Mina, eguneroko ogia garai batean.

Baina gaurtik atzera begira jarrita ulergaitza gerta badaiteke ere, bizitzen jarraitzen genuen. Adibidez, oso gogoan daukat Jauregiren erailketa gertatu zen egunean non eta norekin bazkaldu nuen. Oker ez banago larunbata zen eta Hondarribiko jatetxe batean elkartu nintzen institutu garaiko lagun batekin.

Joan Mari Torrealdiaren tortura testigantza.https://t.co/cHlZcqf7dj@berria pic.twitter.com/bhihQkV3eH

— Enekoitz Esnaola (@EnekoitzEsnaola) July 31, 2020

Ostiral arratsaldean Joan Mari Torrealdairen heriotza zabaldu zen sarean. 2003ko otsailean, Euskaldunon Egunkariko Administrazio Kontseiluko presidente gisa atxilotu egin zuen Guardia Zibilak, Entzutegi Nazionaleko Juan del Olmo epailearen aginduz. Gurean Espainiako estatuak egin duen operazio makurrenetako bat. Euskaraz egiten zen periodiko bakarra ixteaz gain, hainbat pertsonak pairatu zituzten atxiloketa eta kartzela, horietako batzuk tratu txarrak eta torturak salatu zituzten. Torrealdai berak, adibidez.

Operazio hartan atxilotutako batzuk gaixotu egin ziren. Horietako batzuk heriok eraman ditu. Joan Mari minbiziak. Bere ustez, eta Querejeta psikiatrak berresten duenez, «lotura dago Torrealdairen minbiziaren eta jasandakoaren artean».

Hainbat urtez Espainiako Estatuaren gillotina lepotik gertu sentitu ondoren, libre atera ziren 2010ean eta artxibatu egin zen auzi ekonomikoa 2014an. Zoaz orain diruz pagatu ezin den kalte-ordaina eskatzera (Martxelo Otamendiri arrazoia eman zioten Europan, bai).

Atzera begira jarri gara aste honetan ere beste bi konturengatik: Bateragune auziko epaia uztailaren 31n, jujeak oporretara joan aurretik (2018ko azaroan Europako Giza Eskubideen Auzitegiak emandakoari men eginez) eta Josu Urrutikoetxearen behin-behineko kaleratzea.

Zorionez ez gaude duela hogeita bost, hogei edo hamabost urteko egoera berean, baina oraindik badaude konpondu beharreko hainbat gai. Kostata ari gara aurrera egiten.

Anormalak beti.

Anormales siempre, este apunte en castellano.

Juanitok 80 urte bete(ko) ditu aurten, baina edozeini adarra jotzeko prest izaten da gehienetan. Sukaldari aparta, makina bat abentura bizitutakoa da, besteak beste politikoki ere jardun zuelako Francoren aurka.

Egun pilota da gehien maite duena. Partida asko ikusi ditu bertatik bertara Euskal Herriko bazterretan eta asko daki jolas horri buruz.

Hainbat lagunekin jokatzen ditu astebururo zuritoak eta aurreko batean ni erori nintzen haren sarean.

-Zu zure mutil kuttunekin (Olaizola eta Bengoetxea) eta ni kontrarioak.

Larunbatean jokatu zuten Labriten Olaizolak eta Zabaletak Altuna eta Imazen aurka. 22-19 Juanitorentzat.

Igandean zen buelta, Arbizun. Bengoetxea eta Martija bikotea Ezkurdia eta Arangurenen kontra. 22-16 Juanitorentzat, nahiz eta Ezkurdiak etxean jokatu.

Ez dut irabazi eta bi zurito zor dizkiot Juanitori. Gaur edo bihar pagatu beharko dizkiot.

Zerbezak hartzeaz gain, noizean behin mokauren bat jatea ere gustuko dut.

Larunbatean afaltzeko plana egin genuen lagun batzuekin. Auzoko terraza batean tokia hartzeko zain geundela, horietako batek esan zidan ea ez genuen egunkarian ikusi bera. «Egunkarian?», nik. Bai, bezperan maskaren kontrako protesta batean hartu zuela parte Donostiako Boulevardean.

Harrittuta eta perplejua. Ez nuen espero.

Ez nien erreparatu gehiegi deitzaileei, baina bai ikusi nuela etika eta estetika batuz onetik ezer gutxi atera zitekeela deialdi hartatik.

Hasiera batean haserretu egin nintzen, baina gero nire burua kontrolatzen saiatu nintzen, horrela ezer gutxi lortu baitaiteke lagunekin.

Are gehiago, sareetan askotan egiten den beste gauza batek ere ez dit balio: bertaratutakoak barregarri uztearena. Uste baitut justu kontrako emaitza lortzen dela: zalantzan dagoen jendea gotortzea.

Hilabete lehenago lantokian izan nuen solasalditxo bat lankide batekin. Hark gaitzaren kontrako txertoa behartuta hartuko zuela soilik. «Auskako zer kaka sartuko diguten».

Inor gutxi zegoen prestatua COVID-19a bezalako pandemiari aurre egiteko eta, dirudienez, gurean gauzak ez dira hobetu.

Gizarteko hainbat zutabe aspaldidanik zeuden dingilizka eta krisiak azkartu egingo ditu prozesu birrintzaile batzuk. Ea nola ateratzen garen tunel honetatik.

Selfie gutxi ikusten dira orain. Bai, denek kamera jendeari begira dugulako jarrita. Balkoitik jaitsi eta kaleko polizia bihurtu gara. Besteak dira gauzak gaizki egiten dituztenak eta gu beti dugu aitzakia bat pronto.

Isiltzera noa. Ea Juanito agertzen den eta zurito parea pagatzen diodan.

Zaindu!

Musika gaur El Largo Adiós taldeak jarriko du. Irailaren 5ean arituko dira Basoka jaialdian Miramongo anfiteatroan.

No estoy preparado, no estamos preparados. Este apunte en castellano.

Ezkerrera jo eta taberna batekin egin dugu topo. Ez dago garbi zabalik edo itxita ote dagoen. Halako batean, zarata entzun eta etxeko andreak zabaldu du atea.

-Barrura!

-Egun on. Bi ebaki, mesedez. Non dago komuna?

Komuna betiko tokian. Tabernaren amaieran, eskuinean.

Etxeko andrea kexu da. Euliak eta moskitoak sartu egiten dira, atean ezin delako inolako errezelik jarri. COVID-19aren aurkako neurriak, infekzioetarako foku omen.

-Barruan baditut txisme elektroniko horietakoak, baina ez dira nahikoa.

Kafeak barran utzi dizkit, nire parean. Supituki burrunba entzuten da. Norbait dator arrapaladan eskaileretatik behera. Kexuka dator, ozenki gainera. Tabernan sartu da bezerorik egongo ez balitz bezala, baina gu gaude bertan. Beno, ni bakarrik, S komunean baita. Beranduegi jarrera modu naturalean aldatzeko. Zerbait esan dio amari eta barrualdera jo du.

-¡Estos hijos!

Patxada falta zaiela gehitu du amak.

Ondoren turismoari buruzko pare bat esaldi gurutzatu ditugu. Jende gutxi dabilela, alegia.

Familia, semea barne, soroetan dabil. Konfinamenduak asko atzeratu dituela lanak eta denak pilatu egin direla. Jendea iritsi ezinik dabil eta hori ere bada urduri egoteko arrazoietako bat.

Kanpoan mahai batzuk daude eta bertan har dezakegula kafea.

Kafeak lasai-lasai hartzen ditugun bitartean hirukote bat dator, edadeko hiru andrazko. Batek garatxo bat erakusten die beste biei, baina zalantzatan da ez ote den akainaren bat izango. Ezetz besteek.

Laugarren bat dator eta hiruretako bat agurtzen du. Honek beste biak aurkezten dizkio. Erretiroa hartutako bi erizain direla. Lan kontu batzuk aipatzen dituzte.

Gero, beste gai batzuk jorratzen dituzte. Batek minbizia pasa zuen duela bospasei urte eta lagunek goraipatzen dute bere jarrera gaitzari aurre egiteko orduan. Batek dio oso ausarta izan zela. Berak ezetz, ez zela horrela izan. Pozik daude elkarrekin daudelako eta garbi gelditzen da denen aurrean.

Amaitu dira gure kafeak. Buelta eman eta herrira itzultzeko garaia da. Errazagoa da orain bidea. Gutxi bada ere beheranzko joera baitauka errepideak.

Agur esan eta bagoaz.

P.S. Apunte hau A-ri eskaini nahi diot. Hobe enteratzen ez bada. Astelehenean borroka latza hasiko baitu. Espero orain arte eraman duen bezala eramatea gaitza eta dena ondo baino hobeto amaitzea.

Bide batez, aste honetan hamasei urte bete ditu blog honek eta eibar.org-eko blog komunitateak.

Perdonen: ¿queda cerca el pueblo? Este apunte en castellano.

Ekainean argitaratu zuen «Ama hil zaigu» singlea. Badok-ek dioen bezala, «Mikel Laboak Bat-Hiru diskoan (1974) grabatutako abestia “berrasmatu” egin du Amorantek, jatorrizkoa “erretrobisorean edukita baina gehiegi begiratu gabe».

Singlearen kaleratzea aprobetxatuz, eta irailean lehen lan luzea plazaratuko duela aintzat hartuz, Ispilu Beltza irratsaioan elkarrizketatu zuen pasa den astean Oier Aranzabalek. 28,50 minututik aurrera entzun dezakezue.

Ez zait ba hirugarren aldiz atera parera gizona astean zehar! Leyre Ruiz de Alegria dantzariaren Eulia proiektuaren musika jarri duelako. Hain zuzen ere, Otoi (mi padre) da entzuten den kanta.

Beste hainbat mobida eta kontutan badabil, saltseroa baita Iban Urizar. Adibidez, Elgoibarko Sinuöse egitasmoan.

Entzierro garaiko albistea da Alarma sessions izeneko lau bideo enkargatu dizkietela beste hainbeste artistari: Cabezafuego, Joseba Irazoki, Joseba B Lenoir eta Hatxe. Oraindik ez dut astirik izan entzuteko, baina zuek denbora eta gogoa batuz gero hortxe aukera.

Gezurra esan dizuet, zeren hau egiten nuen bitartean Cabezafuegoren majarada entzun baitut. Hementxe bertan itsatsi dut.

P.S. Ez dut asko arriskatzen esanez EAJk irabaziko duela domekan. Eta Urkulluk jarraituko duela Ajuria-Enean. Datorren astean denak maskaradun?

Estamos un tanto Amorante, este apunte en castellano.