e-gorblog

Blog honen irakurleek jakingo duzuenez, beste irakurketa batzuekin tartekatuta Sir Arthur Conan Doyle-ren The original illustrated "Strand" Sherlock Holmes - The complete facsimile edition (Sherlock Holmes-en abentura guztiak dituen liburua) irakurtzen ari naiz (jada horri buruzko bi artikulu idatzi ditut, hemen eta hemen), eta orain justu The hound of the Baskervilles daukat esku artean. Ba bizitzaren kasualitateak, oraintsu neskalagunak irratian entzun du agian Sir Arthur ez dela obraren benetako egilea, baina ez hori bakarrik: batzuen arabera, benetako egilea Conan Doylek pozoituta hil zuen hori jakin ez zedin, eta bere gorpua hobitik atera nahi dute frogatzeko!

Ezaguna eta nahiko onartua da Bertram Fletcher Robinson kazetari, abokatu eta Doyleren lagunak errekonozitzen zaiona baino eskuhartze handiagoa izan zuela aipatutako nobelaren sorkuntzan. Hark erakutsi zion Sherlock Holmes-en sortzaileari Dartmoor, kontakizunaren tokia inspiratu zuena; Baskerville Robinsonen gurdi-gidariaren izena zen; eta Robinsonek kontatu omen zion Doyleri Sir Richard Cabell-en istorioa, Satani arima saldu ziolako infernura txakur-talde batek arrastaka eraman zuen gizonarena. Lehen edizioko oin-ohar baten honela dio: "This story owes its inception to my friend Fletcher Robinson who has helped me" (Istorio honek bere kontzepzioa lagundu nauen Fletcher Robinson adiskideari zor dio).

Baina orain sei gizonek osatutako talde batek (Rodger Garrick-Steele idazleak eta Paul Spiring fisikari, biologo eta polizia-ohiak lideratzen dutena eta patologo eta toxikologo bat ere badituena) uste dute nobela Robinsonek idatzia dela eta Doylek bion izenean ateratzea nahi zuela, baina argitaletxekoek ez zutela nahi izan; eta laudorio guztiak jaso ondoren, egia inoiz jakin ez zedin, Doylek Robinsonen emaztea (zeinarekin afera bat zuen) konbentzitu zuela senarra laudanoz pozoitzeko. Talde honetakoek Robinsonen gorpua Devon-eko bere hilobitik ateratzea eskatu dute, laudanoz hila izan ote zen aztertzeko, eta ez tifusez bere heriotza-agiriak dioen bezala.

Ez dakit, baina niri arraroa egiten zait Conan Doyle bezalako gizon batek, eskubide zibilen, justiziaren eta berdintasunaren alde konprometitutako gizon batek (ikusi berari buruzko aurreko artikulua), horrelakorik egitea. Baina zuzen baleude, pentsa: inoizko detektibe onenaren kasu konplikatuak asmatu zituen gizonak egindako hilketa deskubritu izango lukete, ehun urte beranduago! Ez lirateke beraiek izango inoizko detektiberik onenak?

Bécassine Frantziako komikietako klasiko bat da, oraintsu mende bat bete duena. 12. albumean, 1925ean, Euskal Herrira etorri zen bisitan, eta album horren komentarioa egingo dut hemen. Bide batez, kanpokoek euskaldunak nola ikusten gaituzten ikusiko dugu, Jabi Zabalak bere blogean filmekin (McGyver, Orson Welles...) egindako saila osatuz.

Bécassine 1905eko otsailean agertu zen lehen aldiz La Semaine de Suzette neskentzako aldizkarian, Joseph-Porphyre Pinchon-ek marraztuta, orri bateko istorio labur gisa. 1913 eta 1950 bitartean 27 album luze atera ziren, gehienak Caumery-ren gidoairekin. Gero, Pinchon-en heriotzaren ondoren, album gehiago ateratzen jarraitu dute, marrazkilari eta gidoilari ezberdinekin. 1940an filme bat egin zuten, eta 2005eko apirilean Frantziako posta-etxeak zigilu bat atera du bere mendeurrenaren ohoretan.

Bécassine ezin da "ofizialki" komiki kontsideratu. Komikiaren sorrera "ofizialtzat" 1895eko The Yellow Kid jotzen da, hor agertu baitzen lehen aldiz elkarrizketentzako bunbuiloa, eta bunbuiloak jotzen dira komikiaren bereizgarritzat. Bécassine-n ez dago bunbuilorik, irudiei dagokien testua biñeta bakoitzaren azpian doa. Komikia Europara beranduago iritsi zen, agi danez.

Bécassine ez da gaur egun ezagutzen ditugun komikiak bezalakoa. Ez dago abenturarik, istorio sakonik edo umore finik. Istorio sinple baten enkajatutako esketx barregarrien segida bat da. Eta umorea ere oso naïf-a du. Don Celes edo Laurel eta Hardy moduko bat, uler gaitezen.

Horrez gain, oso komiki klasista da. Bécassine dama aberats baten neskamea da, eta bere etxekoandrearekiko miresmen edo adorazio guztiz gehiegizko bat sentitzen du. Berau da argitasunaren eredu, Bécassine guztiz tentela den artean.

Hala ere, bi detaile hauek ez lukete gure iritzia baldintzatu behar. Gauza bakoitza bere testuinguruan kokatu behar da, eta orduko gizarte-eredua islatu eta aisirako kultur-produktuen eredua jarraitu besterik ez dira egiten komiki honetan. 20ko hamarkadan gizarte okzidentala klasista zen, eta filme eta komiki barregarriak oso sinpleak.

Baina Bécassine-k baditu bere dohainak ere. Wikipediaren arabera, Bécassine-rekin hasten da BD modernoa, berarekin ematen da istorio ilustratuen eta benetako komikien arteko trantsizioa. Eta bere marrazketa-estiloa, marrazki borobildu eta biziekin, 25 urte geroago Hergé-k Tintin-ekin garatu eta famatutako lerro argia izeneko estiloaren aitzindaritzat jotzen da. Bestalde, entretenigarria da eta erraz irakurtzen da, beraz bere helburua betetzen du.

Goazen orain Bécassine Euskal Herrian egon zeneko aleak nola erakusten gaituen aztertzera. Egia esan, McGyver-en edo Orson Welles-en bideo haietan ez bezala, ez dago ezer berri, barregarri edo interesgarririk. Edozein frantziarrek daukan ikuspegia dauka Euskal Herriaz: Frantziako turismo-zona bat da (hegoaldeko lau probintziak direnik ere ez, noski), bitxia bere folkloreagatik, bertako gauzarik interesgarrienak Donibane Lohitzune eta Miarritzeko hondartzak, pilota-partidak eta zezenketak direlarik. Eta ezin zaio autoreari horren errua bota, hori baita Ipar Euskal Herriak berak esplotatu izan duen irudia...

Hala ere, nire ustetan, egileari nabari zaio halako frantziar jakobinismo bat, Euskal Herria hori besterik ez dela erakusteko halako nahi bat (edo grina ere, agian). Euskara anekdotikoki soilik agertzen da: ostatu bat non dagoen jakin nahi du Bécassine-k ("Ostatua Erdikoarra"!), eta tranbiakoei galdetzen die; errebisorea gaskoia da eta beste guztiek ez dakite euskaraz; kaleko haur batek laguntzen dio azkenean, erdigunean dagoela esanez (hau orain zailagoa litzateke, ze azkenaldian beti entzuten da euskararen transmisioa hautsi egin dela iparraldean, eta gero eta haur gutxiagok dakiela euskaraz...). Horrez gain, herrian pilota partida bat jokatzen da, bi espainol bi frantsesen kontra...

Amaitzeko, kuriositate bat: komikian herri eder bat bisitatzen dute, Loratzean izenekoa; nik ez dut ezagutzen, eta arraroa egiten zait asmatutakoa izatea, beste toki eta paisaia guztiak benetakoak baitira; inork eman al diezadake honen berri?

Beste irakurgaiekin tartekatuta, Sir Arthur Conan Doyle-ren The original illustrated "Strand" Sherlock Holmes - The complete facsimile edition (Sherlock Holmes-en abentura guztiak dituen liburua) irakurtzen jarraitzen dut. Irakurri dudan azken abenturan, The Yellow Face izenekoan, arrazakeriaren kontrako manifestu eder bat aurkitu dut, bitxia iruditu zaidana (1894an idatzi zela kontuan izanda). Hemen azalduko dizuet manifestu horren berri eta beraren inguruko gogoetatxo bat.

Istorioa hau da, labur-labur (kontuz, spoiler bat da-eta): Sherlock Holmes-i jaun bat azaltzen zaio bere kasua argitzen lagun diezaion eskatuz. Bere emaztea lehenago beste gizon batekin egon zen ezkonduta Ameriketan, alargundu zen arte. Hiru urtez pozik bizi izan dira, duela gutxi emaztea arraro portatzen hasi den arte. Lehenengo diru kopuru nahiko handi bat eskatu zion senarrari eta zertarako zen ez galdetzeko erregutu, eta honek fin bete zuen esandakoa. Baina geroztik behin baino gehiagotan (gauez zein egunez) isilean bizilagun berri misteriotsuen etxera sartzen harrapatu du. Emazteak berarekin fidatzeko eskatzen dio, ez saiatzeko gehiago jakiten euren zoriontasuna haus dadin nahi ez badu, laster amaituko dela guztia. Baina senarrak ezin du gehiago eta horregatik jo du Holmes-engana.

Honen ustez, emaztearen aurreko senarra ez dago hilda, aldameneko etxera etorri da eta emakumeari xantaia egiten dio. Etxera sartuko dira eta dena argituko dute. Baina detektibe handia oraingoan okertu egin da. Etxera sartu dira eta han ez dago gizonik, arraza beltzeko neska txiki bat eta bere zaintzailea besterik ez. Neska txikia emaztearen alaba da, bere aurreko senarra ere beltza baitzen. Senarra plaga batek hiltzean, andreak Ingalaterrara etorri beharra izan zuen eta haurra zaintzailearekin han utzi zuen, hura ere, bizirik atera bazen ere, gaixo egona baitzen, eta luze baino lehen itzultzeko asmoa baitzuen. Baina Ingalaterran oraingo senarra ezagutu zuen eta ezkondu egin zen, baina ez zen alaba eta senar beltzarena senarrari kontatzera ausartzen. Urte batzuk pasatu ondoren, alaba denboratxo batez besterik ez bazen ere ikusteko beharra zuela-eta, hura ekarri ahal izateko dirua eskatu zion senarrari, eta aldameneko etxean ostatatu zituen bera eta zaintzailea, ahal zuenean eskapo egin eta alabarekin egoteko.

Eta orain kontatuko dizuet lehen aipatutako arrazakeriaren aurkako adierazpena. Emazteak bere aurreko senarraren argazki bat erakusten dienean, hau esaten da istorioan, Watson narratzaileak hasita (ahalik eta hobekien itzultzen saiatuko naiz):

" ... There was a portrait within of a man strikingly handsome and intelligent-looking, but bearing unmistakable signs upon his features of his African descent. ‘That is John Hebron, of Atlanta,’ said the lady, ‘and a nobler man never walked the earth. I cut myself off from my race in order to wed him, but never once while he lived did I for an instant regret it. It was our misfortune that our only child took after his people rather than mine. It is often so in such matches, and little Lucy is darker far than ever her father was. But dark or fair, she is my own dear little girlie, and her mother's pet.’ ... "

(" ... Barruan gizon baten argazkia zegoen, edertasun eta azkar-itxura deigarrikoa, baina bere hazpegietan bere jatorri afrikarraren zantzu nabariak zituena. ‘Hau John Hebron da, Atlantakoa,’ esan zuen andreak, ‘munduan izan den gizonik zintzoena. Nere arrazakoengandik aldendu nintzen berarekin ezkontzearren, baina inoiz ez naiz horretaz une batez ere damutu. Baina, zoritxarrez, gure alaba bakarra Lucy gehiago atera da bere jendearen kolorekoa nirearenekoa baino. Horrela gertatu ohi da horrelako elkarketetan, eta Lucy txikia bere aita inoiz izan zena baino askoz ilunagoa da. Baina iluna ala argia, nire neskatto ttiki maitea da, bere amaren bihotzeko laztana.’ ... ")

Eta aurrerago, emazteak galdetzen dionean ea orain dena dakiela zer gertatuko den beraien artean, adierapzen hunkigarri hau egiten da, berriz ere Watson-ek hasita:

" ... It was a long ten minutes before Grant Munro broke the silence, and when his answer came it was one of which I love to think. He lifted the little child, kissed her, and then, still carrying her, he held his other hand out to his wife and turned towards the door. ‘We can talk it over more comfortably at home,’ said he. ‘I am not a very good man, Effie, but I think that I am a better one than you have given me credit for being.’ ... "

(" ... Hamar bat minutu pasatuko ziren Grant Munrok isiltasuna hautsi zuenerako, eta bere erantzuna etorri zenean, gogoratzea maite dudan erantzuna izan zen. Haur txikia besoetan hartu zuen, musu eman zion eta, oraindik neska gainean zeramala, beste eskua emazteari luzatu zion eta aterantz biratu zen. ‘Etxean hobe hitz egingo dugu horri buruz,’ esan zuen. ‘Ez naiz oso gizon ona, Effie, baina uste dut zuk pentsatzen duzuna baino hobea banaizela.’ ... ")

Polita, ezta? Politaz gain, niri harrigarria iruditu zait oso 1894an horrelako manifestu bat egitea. Izan ere, Estatu Batuetako gerra zibila, non esklabutzaren abolizioa estatu guztietara zabaldu zen, ez zen 1865ean baizik bukatu. Eta Guess who’s coming to dinner filmean ikusten da 1967an oraindik ez dituztela normaltzat hartzen zuri eta beltzen arteko ezkontzak.

Baina Hollywood-ek eta AEBetako zinemak guregan duten eraginarengatik da hori. Euren filmeetan zabaltzen dute askatasunen eta berdintasunaren defentsan aitzindari direla, eta mezu hori sinistu eta barneratu dugu. Baina pixka bat informatu naiz eta jakin dut esklabutzaren abolizioa Europan askoz lehenago eman zela, XIX. mendearen hasieran, Britainia Handian hasita. Beraz, Europan (edo gutxienez Erresuma Batuan) arrazakeria agian gaindituago legoke ordurako?

Edonola ere, emazteak horrelako beldurra bazuen senarrari kontatzeko gizon beltz batekin ezkonduta egona zela eta alaba beltz bat zuela, ez dut uste Europan ere arrazen arteko ezkontzak hain normalak izango zirenik... Beraz, Conan Doyle-ren postura hau, ederra eta hunkigarria izateaz gain, bere garaian ausarta eta txalotzekoa ere izango zen ziurrenik. Izan ere, Doyle injustizien aurka aritu zen bere bizitzan, Congo-ko krimenak salatzen, bidegabeki kartzelatuko George Edlaji erdi hinduaren eta Oscar Slater judu alemanaren kasuetan parte hartzen eta abar.

La cárcel de papel-en bidez jakin dut urriaren 14an Asterix-en 33. alea argitaratuko dela.

Betidanik Asterix-en zale handia izan banaiz ere, ez pentsa berriak gehiegi pozten nauenik. 1977an René Goscinny gidoilaria hil zenetik, Albert Uderzo marrazkilaria arduratzen da gidoiaz ere, eta sailak asko galdu du geroztik.

Goscinny gidoilari aparta dugu, pertsonaia eta serie oso famatu askoren sortzailea: Asterix-ez gain, Oumpah-Pah, Lucky Luke, Iznogoud, Nikolas Txiki... Inoizko gidoilaririk ezagunenetakoa eta onenetakoa da dudarik gabe, eta Uderzo, marrazkilari ona izanagatik, ez da gidoigintzan haren mailara hurbildu ere egiten. Eta azken aleak (Obelixen galera, Asterix eta Latraviata...) gero eta txarragoak dira. Kiroletako mitoen modura, komiki-sail eder hau ere gorenean zegoenean amaitzen jakin behar zuten, bere gainbehera negargarria ikus ez genezan.

Gainbehera hori salmentetan ere igartzen ari omen da, azken aleak ez baitira espero bezainbeste saldu. Hori konpontzeko eta inoizko salmentarik handiena lortzeko asmoz, promozio kanpaina mediatiko ikaragarria egingo dute. Horren barruan inauguratuko da Bruselan irailaren 22an Le monde, miroir d’Astérix izeneko erakusketa erraldoia, 450.000 euro kostatuko dena eta 200.000 bisitari izatea espero dutena.

Asterix-en azken benetako abentura-alea ere, Asterix eta Latraviata, oihartzun handiarekin atera zuten, mundu mailako kanpainan, egun berean ateraz hizkuntza guztietako aleak, baita euskarazkoa ere! Baina salmentak ez ziren onak izango-edo, ondoren ateratako Asterix y lo nunca visto (han eta hemen okasio ezberdinen karira ateratako istorio laburren bilduma) euskaraz ez baitzuten inoiz atera. Abentura berri hau aterako al dute euskaraz? Mendizegi-rentzako puntua...

Edozein modutan, ez naiz aurrejuzkuekin ibiltzearen zale, eta optimista izanez amaitu nahi dut. Ale berri honek harrituko al gaitu eta lehengoen moduko abentura eder bat izango al da!

Ekainak 28an komunitate homosexualak Gay eta Lesbianen Nazinoarteko Eguna ospatu dau, azken aldiotako polemika oraindino baretu ez dala. Aitor Arana nekaezina, ordea, jo eta ke dabil homosexual euskaradunen esku hainbat lan argitaratzen. Horietako bat, "Komiki Gay eta Lesbikoa" (Hiria argitaletxea), pasa den mendeko azken 20 urtetan euskaraz argitaratutako bilduma dana. Liburua gaur ikusi dot liburudenda batean, eta azalean ohartxoa agertzen da argi eta garbi: "Helduentzat bakarrik". Argi ibili orduan!

Hauxe da egileari Berriak egindako alkarrizketa, ekainaren 28an kaleratuta.

Berria: Lan handia denbora gutxian, ezta?

Aitor Arana: (...) Komikien bilduma aspaldi lantzeko asmoa nuen, eta azken hilabetetan biribildu egin da.

B: Zer aurki dezake irakurleak komiki bilduman?

AA: Komiki Gay eta Lesbikoan saiatu naiz Euskal Herrian eskuragarri diren komikien garapena jarraitzen eta bilduma egiten. Horien antologia da; argitaratu den horren guztiaren aukeraketa esanguratsua eskaintzea da helburua. Garapen handia eduki dute komiki gay eta lesbikoek. Hasieran, komiki heterosexualen barnean argitaratzen ziren, eta nahiko desatsegina zen haien isla. Gayak azalkeria handiz azaltzen ziren publikazio horietan. Pixkanaka-pixkanaka, gayek komikiak gayentzat ekoizten hasi ziren, eta gauzak aldatu ziren. Bilduman, XX. mendeko lanak ikus daitezke; azken joerak ez ditut bildu bertan. Bere garaian jatorrizko hizkuntzan edo gaztelerara eta frantsesera itzulitakoak dira, gehienbat.

B: Nola erabili behar da bilduma?

AA: Komiki bilduman, egia esan, ez dakit zer erabilera eman behar zaion. Komikiak erosteko eta biltzeko zaletasuna eduki dut betidanik, eta nituen lanen bilduma bat publikatzea ideia polita litzatekeela pentsatu nuen. Beti gustatu egin zaizkit liburuak erostea eta biltzea. Material hau eskuratzeko zailtasun handiak ziren, eta bilduma interesgarria izan zitekeela uste nuen. Ziurrenik, baten batek baino gehiagok ezagutzen ez duen eta existitzen den material bat aurkituko du bilduman, bere harrigarri.

B: Euskal Herrian aurki litezkeen komikien inguruko bilduma egin duzu, baina nazioartean zer dago?

AA: Ameriketako Estatu Batuak dira lehen iturria, beren lege eta puritanismoa edukita ere. Hemen, itzulpenen bitartez edo ingelesez eskuratu ditugu. Beste iturri garrantzitsu bat Alemania da; hango egileak ospetsu egin dira nazioartean. Gaur egun, bi iturri horiek garrantzitsuak dira. Lehen Italia ere sortzaile garrantzisua izan zen, 1980ko hamarkadan eta 1993 urte ingururarte, gutxi gorabehera. Gaur egun, Bartzelonak ere indarra hartu du, gainera katalanez. Madrilen ere gero eta indar handiagoa hartu du, baina hori XXI. mendean, eta bilduman XX. mendera artekoa jorratu dut.

B: Zein izan da euskal ekarpena?

AA: Euskarazko komikigintza gay eta lesbikoa oso urria izan da. Pentsa: hogei urteren buruan, bederatzi orri baino ez daude. Komikiek hedapen handiagoa eduki dute Hegoaldean; Iparraldean kostaldean bakarrik. Hegoaldearen hegoaldean ere, nekazaritza giroan, material hau eskuratzeko zailtasun handia egon da.

B: Ba al dago horrelako komikiak irakurtzeko zaletasunik?

AA: Zaletasuna edukita ere, irakurleek egundoko ahalegina egin behar izan dute aleak eskuratzeko, eta zaletasuna ezin izan da garatu. Komikien maiztasuna asko trabatzen zen, eta adi-adi egon behar zenuen alea jasotzeko. Batzuetan, sei hilabete itxaron behar zen publikazio bat eskuratu ahal izateko, eta bilduma asko hasi eta bertan behera gelditzen ziren denborarekin. Gaur egun, denda gay eta lesbikoak badaude, eta eskuratzen errazagoa da. Garai batean, oso zaila zen eskuratzen.

B: Horrelako eskaintzak publikatzeko zailtasunik eduki duzu?

AA: Oso garrantzitsua izan da Hiria argitaletxeaaren jarrera. Beste batzuetara joan naiz liburuak eskaintzeko, eta oso jarrera itxia aurkitu dut editore gazteen artean ere, nire zoritxarrerako.

Une tristeak dira komikizaleontzat eta, batik bat, abenturazko komiki klasikoak maite ditugunontzat: Thorgal saileko azkeneko alean Valnor-eko Kriss hil dute Van Hamme-k eta Rosinski-k. Aaricia-k dioen bezala, albumaren amaieran, "Barka ditzatela zure krimenak Nifhel-eko jainkoek, Valnor-eko Kriss".

Thorgal da egungo komiki europarreko sailik zaharrenetako bat: 1979an jarri zen abian eta hogeita zortzi album argitaratu dira jadanik. Gidoilaria oso ezaguna da, Jan Van Hamme herbeheretarra (XIII, Largo Winch, Blake and Mortimer-en azken etapako gidoi batzuk...; horretaz gain, best-seller egilea da: Largo Winch, komikia bihurtu aurretik, nobela-saila izan zen...); Grzegorz Rosinskik, poloniarra jatorriz, lan asko ilustratu ditu, baina Van Hamme izan du bidaia-lagunik ohikoena (harena zen Chninkel-aren botere handia-ren gidoia, Jesukristoren istorioaren berrirakurketa kurioso bat). Thorgal saila da, edonola ere, tandemaren emaitzarik entzutetsuena.

Fantasia heroikoaren azpigeneroan koka daiteke Thorgal; Conan sailaren itzalean, uler gaitezen, nahiz eta niri, kalitatearen aldetik, Thorgal dezente gainetik dagoela iruditu (ez da horren zaila...). Ekintza Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorketa ondoko une ez bereziki zehatz batean gertatzen da, ziurrenik VIII. mendearen ingurumarietan, baina datazioak ez du gehiegi inporta, xehetasun historikoak ez dituztelako bereziki zaintzen egileek (ohikoa den zerbait, generoan: gogoratu Trueno Kapitaina-ren globoa eta haren bidaiak, are Amerikaraino ere...). Heroia Thorgal da, umetan bikingoek adoptatutako gizon bitxi bat, arkulari trebea, baina bakezalea eta (batez ere) zintzoa: hein handi batean, Thorgalek, bere emazteak (Aaricia, printzesa bikingo bat) eta beren seme-alabek (Jolan eta Otseme) biolentziatik ihes egiteko ahaleginen kontaketa da sailaren ardatza (ahalegin horiek, jakina, ezdeusak dira azken batean, eta horretan oinarritzen dira familiaren ibilaldiak).

Abenturetako batzuk "garaikoak" dira, ezpata-eta-guda soilekoak nolabait esateko, baina ez dira elementu fantastikoak falta, denbora-bidaiek planteatzen dituzten paradoxak etab. Thorgalen bereizgarrietako bat fantasia heroikoa eta zientzia-fikzioaren arteko nahasketa baita: Thorgal espaziotik iritsitako ontzi batean etorri baitzen Lurrera ("Izarren semea"); espedizio hartako partaideak hiltzen joan dira, eta Thorgal izango da bizirik jarraituko duen bakarra. Bide batez, estralurtar jatorrikoa izanik, botere estrainio batzuk ditu protagonistak (honetan Superman gogorarazten du), eta bere seme-alabek garatuko dituzte, baitere; horrek joko handia ematen du sailak aurrera egiten duen heinean.

Valnor-eko Kriss (edo, sabineraz esateko, Valnor'tar Kriss) zenbait albumetan agertzen den "gaiztoa" dugu. Mertzenarioa, aberastasun-gosea (eta aberastasunak lortzearren edonor traizionatzeko prest dagoena), Thorgal bezala arkulari eta gerlari trebea eta, batez ere, abenturazale amorratua, Thorgalen ifrentzua da, baina Thorgal erakartzen duen ifrentzua noski: Aaricia gatzgabe samarrak ezkon-bizitza ordezkatzen duen bitartean, abentura, askatasuna eta (prezioren bat ordaindu behar) moralgabetasuna haragitzen dira Krissengan. Izan ere, Thorgalek memoria galtzen duen une luze batean, bere senarra dela konbentzituko du Krissek, eta harekin batera piraten erresuma bat gobernatuko du (Gotorleku ikusezina, Desterratuen zeinua, Ogotairen koroa eta Erraldoiak albumek osatzen duten tetralogiatxoan)... baina ez dakigu zein puntutaraino den Thorgal (in)kontziente gertatzen ari zaionaz. Edonola ere, argi dagoena da Krissek, zitala eta gupidagabea izan arren, Thorgal maite duela, "are gorrotoraino ere", emakumeak behin batean aitortuko dion bezala. Hain da goapoa eta lerdena Thorgal...

Valnor-eko Krissen presentzia, etengabekoa ez bada ere, errekurrentea da sailean zehar (bere lehenengo agerraldia 9. albumekoa da, Arkulariak delakoan), eta, niretzat, pertsonaiarik interesgarriena bihurtu zen aspaldi. Saileko album asko oso onak iruditzen bazaizkit ere (Mendietako jauna adibidez, izugarria da), bereziki gomendagarria begitantzen zait Qa herrialdea, Tanatloc-en begiak, Jainko galduaren hiria eta Lurraren eta argiaren artean albumek osatutako azpisaila, zeinetan Krissek oso partehartze nabarmena baitu.

Horregatik mindu nau pixka bat gidoilariaren erabakiak. Hogeita zortzigarren albuma, Valnor-eko Kriss izenburukoa (nola ez), frantsesez pasa den udazkenean (Éditions Le Lombard) eta gaztelaniaz (Norma) oraintsu argitaratu dena, ona da, baina ez garai batekoak bezain distiratsua. Izan ere, nire uste apalean gainbeheran sartuta zegoen saila, gutxienez hogeita laugarren aletik (Aracnea), eta Valnor-eko Kriss hau, Oasis-en azkeneko diskoari gertatzen zaion bezala, ez da agian antzinako mailara heltzen, baina eusten dio behintzat. Eta hori, hein handi batean, Krissen pertsonaiari zor dio. Badago errazkerian erortzen den eszenaren bat (bainuetxe erromatarrarena kasu), baina, bestela, albumak bizkor egiten du aurrera, badu erritmoa, eta Krissi amaiera duina ematen dio ("Hurbil zaitezte, koldar aldra hori! Valnor-eko Kriss nauzue, eta gaur legenda bihurtuko naiz! Kar, kar, kar!"); zilarrezko meategietan Krissek janzten duen modelazo pseudo-sado-masoa, bestalde, mundiala da. Eta, amaierarako, karta ezkutu bat erakusten du, etorkizunera begira: orain arte ezezaguna zitzaigun Thorgalen sasiko seme bat, Aniel mutua, Jolan eta Otseme "legezkoen" anaia-ordea. Zeinak, ziurrenik, besteek bezala, botere sekreturen bat izango baitu, bera ere Thorgalen ondorengoa den heinean. Interesgarria dirudi, behintzat, etorkizuna...

Edonola ere, agur eta ohore, Valnor-eko Kriss!

Ikastolen Elkartea-k komiki-aldizkari bat atera du, Xabiroi, bere ikasleen artean banatzeko oraingoz. Egile ezagun eta garrantzitsuek sinatzen dituzte bertako lanak. Ale bat nire eskuetara iritsi da eta itxura ona dauka. (Ez, ez naiz ikastolako ikaslea, 3 urteko semeari eman diote, berak ez dut uste oraingoz asko aprobetxatuko duenik, baina nik ziur baietz!)

Azken aldian puri-purian dagoen gaia da haur eta gazteen irakurzaletasun eza, eta berau nola sustatu. Baina erantzuna begien aurrean izan dugu beti. Azken urteetan komikia genero txikitzat hartu eta ez bultzatzen, baizik eta gaitzesten, hasi izana izan da irakurzaletasunaren galeraren arrazoietako bat nire ustez (nahiz eta ez bakarra, noski).

Behintzat Ikastolen Elkartea konturatu da horretaz eta konponbidean jarri du arazoa komiki-aldizkari bat atera eta doan banatuz bere ikasleen artean. Horrela atera du "Xabiroi" aldizkaria, komikiz osatuta egongo dena eta 33.500 aleko tirada izango duena.

Lehenengo alea iritsi zait eta asko gustatu zait. Oso anitza izango dela dirudi: gazteenei nahiz helduxeagoei gustatzeko modukoa, komiki batzuk umorezkoak, beste batzuk abenturazkoak, beste batzuk helduentzakoak...

Izen ezagunek nahiz berriagoek egingo dituzte bertako lanak. Ezagunak aipatzearren, Asisko eta Markok umorea landuko dute; Harkaitz Canok helduentzako moduko genero beltzeko istorio baten gidoia egingo du; Juan Luis Landa eta Joxean Muñozek euren El ciclo de Irati istorio ederraren jarraipena egingo dute, abentura, historia eta mitologia nahasten dituen istorioan; eta Raquel Alzate barakaldoarrak (aurtengo Bartzelonako Komiki Jaialdian egile berriari ematen zaion saria irabazi berri du, Patxi Lurrak blog honetan kontatu zigun bezala ) istorio surrealista eta poetiko bat egin du lehen ale honetan.

Lehen ale hau aurkezpenekoa da. Hurrengoetan, umorezko tira edo istorio laburrez eta beste atal finkoez gain, istorio luzeak izango direnen 8na orri egongo dira (El ciclo de Iratiren jarraipena izango den Saiak, Harkaitz Cano eta Iñaki Holgadoren Piztia otzanak eta Dani Fanoren TeleATOI: harbi aluzinogenoak espazioko abenturak). Sei aleren ondoren, istorio luze hauen bildumak argitaratzeko asmoa dute.

Aurkitzan diodan eragozpen bakarra bere maiztasuna da: hiru hilean behin aterako da, gutxitxo nire gusturako (eta irakurzaletasuna benetan bultzatzeko ere bai, nire ustez).

Ikastolen Elkarteko webgunean jarri duten prentsa oharrean deklarazio hau egiten dute: "Oro har, komiki gutxi argitaratzen da, gazteentzat gutxiago, eta euskal komiki-egileek euskaraz sortua are gutxiago. Zulo hori betetzen laguntzeko asmoz sortu du Xabiroi Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioak, kalitate handiko gidoiak eta irudiak dituzten komikiak euskaraz sortzeko, eta nerabeek eskura duten literatura grafikoa indartu eta anizteko. (...) Eduki guztiak euskaraz garatuko dira, eta komikietan erabiltzen den berezko hizkuntza euskaraz sortzeko ahaleginean aurrera pausoa eman nahi da. (...) Xabiroi hazteko bokazioarekin jaio den publikazioa da, orrialde gehiago edukitzen duen heinean, euskal komiki-egileen sorkuntza aberatsari ate gehiago zabalduko dizkiogu, dudarik gabe." Asmo bikainak! Ongi etorri Xabiroi!

Ekainak 9tik 12ra antolatu dabe Bartzelonako Nazioarteko Komiki Jaialdiaren 23. edizinoa. Astiberri argitaletxe bilbotarrak hainbat sari irabazi ditu.

Ekainak 9tik 12ra antolatu dabe Bartzelonan Nazioarteko Komiki Jaialdiaren 23. edizinoa. Aurtongoa lekuz aldatu behar izan dabe, Estació de França-tik Montjuïc aldera, igaz bildutako jendetza dala eta (90.000 pertsona inguru).

Egunkarian irakurri ahal izan dodanez, mahai-inguruak be prestatu dabe hainbat gairi buruz, besteak beste: komikiaren arte minoritario izaera, europarrak versus estatubatuarrak edo emakumezko irakurleen presentzia.

Sariei jagokienez, Astiberri argitaletxe bilbotarrak 25 kandidaturetatik 11 eroan ditu Bartzelonara. Azkenean, Raquel Alzate barakaldotarrak irabazi dau egile barriaren saria, Cruz del Sur liburuagaz. Bestela, publikoaren sarien artean Astiberrik pare bat eskuratu dau.

Hauexek izan dira saridun guztiak:

• 2004an Estatu espainiarrean argitaratutako lan atzerritarrik onena: Jimmy Corrigan, el chico más listo del mundo - Chris Ware (Planeta deAgostini argitaletxea).
• 2004ko egile barririk onena: Raquel Alzate - Cruz del Sur (Astiberri argitaletxea).
• 2004ko gidoirik onena: La mansión de los Pampín - Miguelanxo Prado (Norma argitaletxea).
• 2004ko lanik onena: La mansión de los Pampín - Miguelanxo Prado (Norma argitaletxea).
• Komikiaren aldizkaririk onena: Mister K (El Jueves argitaletxea).
• Fanzinerik onena: BD Banda.
• Sari Nagusia: Carlos Giménez
• Publikoaren sariak:

1. Lan atzerritarrik onena: Blankets - Craig Thompson (Astiberri).
2. Fanzinerik onena: Malavida.
3. Komikiaren aldizkaririk onena: Trama (Astiberri).
4. Egile barririk onena: Kenny Ruiz.
5. Gidoirik onena: Barcelona - Kenny Ruiz (Dolmen)
6. Lanik onena: Barcelona - Kenny Ruiz (Dolmen)

Sarietatik kanpo, besteak beste, Javier Isusiren La pipa de Marcos (Astiberri) lan bikaina gelditu da (dana dan, ezinezkoa zan ezer lortzea, izendatuta be ez egoalako). Neuk irakurtzeko aukera izan dot, eta komiki guztiz gomendagarria deritzot. Chiapas aldean hainbat istorio kokatzen ditu Isusik, lan erdi autobiografiko honetan. Ironia finaz baina takto handiaz kritikatzen dau Mexikoko eskualde erakargarri hartara joandako zenbait lagunen jarrera: morboa, azalkeria, prestakuntza falta... Liburuaren azken partean, marrazki barik, testu eder-ederra irakur daiteke zapatismoari eta oro har kultura txikiei buruzkoa.

Gari teknosexualak pasatu zidan meme musikalaren lekukoa. Memeak dira blogariek gai berdin baten inguruan norberaren esperientzia kontatu eta testigoa beste blogari batzueri pasatzean osatzen diren post kateak. Azkenaldian norberaren musika-gustuen inguruko memea dabil euskal blogosferan gora eta behera. Ni ez naiz horrelakoen zalea, baina Gariri diodan estimuak ere ez dit uzten hain erraz errefusatzen... Zer egin beraz? Arrazoi hauengatik ez zaizkit memeak gustatzen:

• Memeak paperezko eta posta elektroniko bidezko gutun-kateen parekoak dira blogetan, eta haiek ere ez zaizkit batere gustatzen; lehenengoak papera alferrik botatzea dira eta bigarrenek, memeek bezala, interneteko banda-zabalera gastatzen dute.
• Horrelakoak lagunei bidaltzean hauek konpromisoan jartzen ditut, eta hori ez dut gogoko. Agian ez dute gogorik egiteko, edo ez dute denborarik, edo...
• Askotan blog baten horrelakoak idaztea ez dator bat blogaren ideia edo helburuarekin. Hau da, non kokatuko dut horrelako post bat informatikari, komikiei eta bestelako gogoetei buruzko blog baten?
• Euskal blogosferaren kasuan, laster asko geldituko gara lekukoa nori pasatu ezinik. Egin kontuak: lehenak bosti pasatzen die lekukoa, horietako bakoitzak beste bosti pasata hogeita bost egiten dute, hurrengo txandan jada ehun eta hogeita bost...

Baina jakin badakit Gariri ere ez zaizkiola gustatzen eta hala ere pasatu dit lekukoa. Berak dioen bezala, beste blog batzuetan horrelakoak egiten badira, gurean zergatik ez? Eta berari diodan estimu eta admirazioak galerazi egiten didate ezetz esatea...

Beraz, erabaki salomonikoa hartu behar izan dut:

• Blogaren estetikarekin guztiz ez hausteko, artikulu bat idaztea gogoeten atalean memeak zergatik ez zaizkidan gustatzen azalduz
• Garik pasatutako lekukoari erantzutea
• Nik lekukoa beste inori ez pasatzea (bestela ere zaila izango nuke, erantzuten berandutu naizenarekin uste dut ezagutzen ditudan blogari guztiek erantzun dutela jada...)

Hona hemen memeari nire erantzunak:

Lekukoa nork pasatu didan:

Gari Araolazak ekainaren 8an

Nire ordenagailuan dauzkadan musika artxiboen tamaina:

Guztira 11,25 GB, 3534 kantu MP3 formatuan. Eta oraindik CDen erdia baino gehiago ditut pasatu gabe...

Erosi dudan azkeneko diska:

Discoplay-n egin nuen eskaera, eta hiru disko erosi nituen:

• The Specials-en The Singles
• The Housemartins-en London 0 Hull 4
• Johnny Clegg & Savuka-ren Shadow Man

Orain entzuten ari naizen kantua:

Sir Carol Reed-ek zuzendutako eta Orson Welles, Joseph Cotten eta Alida Valli-k antzeztutako The Third Man filma ederraren soinu-banda aparta, Anton Karas eta bere zitara ahaztezinarekin eta filmako elkarrizketa gogoangarri batzuekin

Sarritan entzuten ditudan edo niretzat esanahi berezia duten 5 kantu:

• The Clash da niretzat inoizko talderik onena. Beraien kantarik gustukoena aukeratzea ez da erraza, hainbeste daude... I Fought The Law, Guns On The Roof, London Calling, Jail Guitar Doors...

• Dire Straits ere nire nerabezaroko talderik maiteenetakoa zen, eta da oraindik. Hauek ere abesti eder asko dituzten arren, enblematikoena aukeratuko dut, Sultans Of Swing.
• Hertzainak-en zenbat kontzertutan egon ote nintzen! Salda badago aukeratuko dut.
• Antton Valverderen Amonaren hileta
• Bob Dylan-en Like A Rolling Stone

Eta finalista utzi ditut Jacques Brel-en Ne Me Quitte Pas, Ruper Ordorika-ren Berandu Dabiltza, Midnight Oil-en Forgotten Years, Paul Simon-en You Can Call Me Al, The Police-ren Every Breath You Take, Niko Etxarten Eperra, The Ramones, U2, R.E.M., Bob Marley, Mike Oldfield, Vangelis, Itoiz...

Zein 5 pertsonari pasatzen diedan testigua:

Inori ez.

Gogoan al duzue, Bloglines edo RSS irakurgailurik ez zegoenean (edo ezagutzen ez genituenean), nola ibili behar izaten genuen gure gustoko blogetan egunero sartzen, ea ezer berririk zegoen ikusteko? Ia prehistoria iruditzen zaigu... Baina oraindik ere horrela ibili behar izaten dugu blog bateko artikulu interesgarriren baten erantzunak jarraitu nahi baditugu, guk zerbait erantzun dugunean adibidez! Ba hemendik aurrera blog honetan artikulu baten erantzunetara harpidetzeko aukera izango duzue, lehen aldiz euskal blogosferan!

Asmo hau aspaldi banuen ere, Eibar.org-i XML jarioen trafikoa (berez handia dena) ez gehitzearren ez nuen egin. Orain RSS-a FeedBurner zerbitzura pasatuta, hori egin dezaket.

Orain blogean zerbait idazten dudan bakoitzean, lan pixka bat gehiago egin beharko dut, artikuluaren feed-a FeedBurner-en alta eman behar baitut, baina merezi duela uste dut. Denbora pixka baten utziko dut artikulu baten harpidetza aukera hori, baina gero, artikulu batek jada erantzunik ez duela denboratxo bat pasatu denean, kendu egingo dut, infinituki luzatzea ez baitu zentzurik eta ez baitut FeedBurner-eko nire kontuko feed kopurua gehiegi handitzerik nahi badaezpada ere.

Beno, mezu hau izango da euskal blogosferan lehena (nik dakidala behintzat) bere erantzunetara harpidetzen uzten duena. Ea beste blog batzuk ere bide bera hartzen duten!

EGUNERATZEA: nirea ez da izango lehen blog euskalduna artikulu baten erantzunetara harpidetzeko aukera ematen duena. Ikusi dut blogthing-ek behintzat aukera hori ematen duela, eta hor daude ostatatuta hainbat euskal blog, Patxi Gaztelumendirena kasu. Barkatu handiustea.