e-gorblog

Berri hau argitaratu edo ez zalantzan egon naiz, ez baitiot publizitaterik egin nahi, baina eske da superfuerte, eta gainera ez dut uste hau irakurtzen duen inork erosiko duenik, beraz... La cárcel de papel-en bidez jakin dut Opus Dei-ren sortzaile Josémaría Escrivá de Balaguer-en bizitzari buruzko komiki bat atera dutela Frantzian. Eta ez noa gehiago esatera, nahi duenak hor du goiko esteka (beste estekarik ere ez dut jarriko jende horren propagandarik ez egiteko).

Blog honen komikien atalean sarritan aipatzen dut La cárcel de papel. Hemen komentatutako berri asko handik ateratakoak izaten dira, eta beste batzuetan hango informazioarekin edo harako estekekin osatzen ditut artikuluak. Espainian dauden komikiei buruzko blogen artean onena da, dudarik gabe. Bere egilea, Álvaro Pons, optikako irakaslea da Valentziako Unibertsitatean, baina komikiak ditu afizio. Bere blogeko artikuluak irakurtzea plazer hutsa da. Komikiei buruzko bere jakinduria entziklopedikoak ez du mugarik eta berauei buruz idazten duenean nabaritzen zaio zenbat maite dituen, horrelako pasioaz egiten du non kontagiatu egiten duen.

Ba abuztuan, berri gutxiago egon ohi delako edo berak denbora gehiago duelako, auskalo, bere komiki gustukoenei buruzko artikulu sorta bat idazten hasi zen. 20 artikulu idatzi zituen, gustukoen dituen 20 komikiei buruz. Oso-oso artikulu ederrak dira. Aurrez ezagunak nituen komikiei buruz gauza gehiago ikasteko aukera eman zidaten, beste hainbat komiki berri ezagutzekoa ere bai, eta gainera, lehen esan bezala, pegatzen den maitasunez idatzita daude, eta lan horiek ezagutzeko gogoa pizten dute. Oraindik artikulu horiek idazten jarraitzen du baina maiztasun txikiagoz, eta luze joko duela dirudienez, zuei horien berri apurka-apurka ematea erabaki dut. Oraingoz, hemen daukazue La cárcel de papel-en irudiz inoizko 20 komiki onenen zerrenda, bakoitzari dagokion artikulurako estekarekin. Nik beste goza dezazuela berauek irakurtzen!

Urriaren 29tik azaroaren 5era Donostian izango den Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren XVI. Astea-ren barruan II. Donostiako Komiki Jardunaldiak antolatu dituzte, urriaren 29tik azaroaren 25era izango direnak. Aurten lau erakusketez osatua egongo da: "Zientzia fikzio eta fantasiazko komikiaren antologia", "Euskadi fantastikoa I", "30 urte Carlos Megliarekin: heroiak eta antiheroiak" eta "Arthur Suydamen gogoan barrena".

Iaz antolatu zituzten lehen aldiz jardunaldiok. Orduko erakusketak "Las mil y una sonrisas de Enrique Ventura", "Sergio Bleda: pesadillas y ensoñaciones", "José Luis Macías: ilustrando el futuro" eta "Antología del cómic español de ciencia-ficción" izan ziren.

Aurtengo erakusketetatik, "Zientzia fikzio eta fantasiazko komikiaren antologia" izenekoa Intxaurrondoko Larrotxene Kultur Etxean izango da. Bertako paneletan Flash Gordon, Marvel eta DC etxeetako heroiak, Hayao Miyazaki, Moebius, Métal Hurlant edo Epic Illustrated moduko argitalpen mitikoak, manga edo bande dessinée bezalako generoak, Jeff Hawke, Winsor McCay, Jack Kirby, Alberto Breccia, Suehiro Maruo, Regis Loisel, Horacio Altuna eta abar ikusiko ahal izango dira.

"Euskadi fantastikoa I" erakusketak euskal komikiari eskainitako erakusketa-ziklo bati hasiera ematen die, eta Ernest Lluch Kultur Etxean (zeinaren zuzendari Mikel Iturria Eibar.org blog komunitateko kidea den; bide batez, mila esker informazio eta laguntzagatik Iturri! ;-) eta Príncipe Zinemetan egongo da. Aurtengo edizioa bi egiletan zentratuko da, José Angel Labari Jali eta Iñaki G. Holgado. Horrez gain, espazio bat dedikatuko zaio Príncipe Zinemetan Ikastolen Elkarteak egiten duen Xabiroi aldizkariari (blog honetan komentatu genizuen zerbait aldizkari horri buruz).

"30 urte Carlos Megliarekin: heroiak eta antiheroiak" erakusketak, bere izenak dioen bezala, Carlos Meglia argentinarraren lana erakutsiko digu Okendo Kultur Etxean eta "Arthur Suydamen gogoan barrena" izenekoak, aldiz, pintura klasikoa komikian barneratzen aitzindari izan zen Arthur Suydam ezagutaraziko digu Udal Liburutegi Nagusian eta Vito 021 galerian.

Ikusten duzuenez, oso erakusketa interesgarriak. Hala ere, nik pegatxo bat aurkitzen diot: dispertsioa, hau da, hain urruti dauden lau aretotan izatea. Anoeta, Intxaurrondo, Boulevard-a, Gros... Donostiara horiek ikustera joateko arratsaldetxo bat libratuta, zaila da (edo behintzat estresantea, ziur) guztiak ikusi ahal izatea...

Hona hemen erakusketen egutegi, helbide eta ordutegiak:

ARTHUR SUYDAMEN GOGOAN BARRENA

Udal Liburutegi Nagusia

• Urriaren 29tik azaroaren 5era: 10:00 - 20:30
• Azaroaren 7tik 25era: astelehenetik ostiralera 10:00 - 20:30, larunbata 10:00 - 13:30 / 16:30 - 20:30

Vito 021 Galeria

• Urriaren 31tik azaroaren 25era; astelehentik ostiralera (jaiegunak izan ezik) 17:00 - 20:00

30 URTE CARLOS MEGLIAREKIN: HEROIAK ETA ANTIHEROIAK

Okendo Kultur Etxea

• Urriaren 29tik azaroaren 5era: 10:00 - 14:00 / 16:00 - 20:30
• Azaroaren 7tik 25era: astelehenetik larunbatera 16:30 - 20:30

EUSKADI FANTASTIKOA I

Ernest Lluch Kultur Etxea

• Urriaren 29tik azaroaren 5era: 10:00 - 14:00 / 16:00 - 20:30
• Azaroaren 7tik 25era: astelehenetik larunbatera 16:30 - 20:30

Príncipe Zinemak

• Urriaren 29tik azaroaren 25era: 17:00 - 22:30

ZIENTZIA FIKZIO ETA FANTASIAZKO KOMIKIAREN ANTOLOGIA

Larrotxene Kultur Etxea

• Urriaren 29tik azaroaren 5era: 10:00 - 14:00 / 16:00 - 20:30
• Azaroaren 7tik 25era: astelehenetik ostiralera 16:30 - 20:30

Asterix-en azken albumaren inguruan montatu duten kanpaina mediatikoaren inguruan ez nuen idatzi nahi, baina jada bi artikulu idatzi ditut (hemen eta hemen) eta beste bat ere bai orain! Ostiralean jarri zen salgai ditxosozko albuma, nik supermerkatu baten irakurri dut eta hemen duzue horren inguruko komentarioa. Aipatutako aurreko post horietan Goscinny lehengo gidoilaria hil zenetik eta Uderzo-k gidoiak egiten dituenetik albumek asko-asko galdu dutela nioen (batez ere azken zenbakietan), baina esperantzarako leiho bat zabalik uzten nuen, titulua ez baitzen txarra... Ba kaka! Azken abentura hau guztiz eskasa da, aurretiko azkenak baino are txarragoa.

Hasteko, istorioa bera tontakeria hutsa iruditzen zait. Uderzok estralurtarrak sartu ez ditu ba! Goscinnyren gidoietan erromatarren garaiko egoera eta toki ezberdinak erretratatzen ziren, ederto asko gainera. Uderzoren gidoi batzuetan ere ideia nagusia ez da txarra izan, nahiz eta gero istorioa ongi garatzen ez duen jakin. Baina oraingo honetan iparra guztiz galdu du, Asterix-en beste istorio guztien azpian dagoen osotasun edo koherentzia hori hausten duela uste dut.

Horrez gain, istorioaren azpian dagoen mezua dago. Goscinnyren istorioetan mundu tradizionala vs. modernoaren burruka dago sakonean (bariante askorekin, batzuetan balore frantsesen aldeko apologia ere badago balore amerikarren aldean; eta euskaldunon ikuspegitik ere burujabetza vs. inperialismoa antzeman ohi da), eta balore batzuk goraipatzen dira (laguntasuna...) beste batzuen aldean (merkantilismoa...). Uderzok gauza bera egin nahi izan du eta ez du asmatu. Hau da istorioa: etorritako estralurtarrak Dyswaltlandia planetakoak dira, eta galiarrei edabe magikoa kendu nahi diete beren etsai diren Namgek eskura ez dezaten; azkenean, beti bezala, galiarrak garaile. Defendatu beharreko balore moduan komiki franko-belgiarra agertu nahi izatea... Oso kausa pobrea iruditzen zait. Berez komiki europarra amerikarra edo japoniarra baino hobea dela suposatzea oso txobinista da. Hori demostratu egin behar da, eta komiki honek ez du horretan laguntzen prezisamente...

Gainera, moraleja edo mezua iradoki egin behar da, zuzen-zuzenean agertu barik. Goscinnyk oso sotilki iradokitzen zituen bere istorioaren moralejak, eta Uderzok aldiz oso modu zakarrean. Estralurtarren izenak ez baditu batere disimulatzen, horien itxurak ikusi beharko zenituzkete! Mickey Mouse, Superman, Mazinger Z eta horrelakoetan inspiratu baino gehiago egiten da, eta inspirazio edo omenalditik kopia hutsera dagoen lerroa oso fina izan ohi da.

Istorioaren garapena bera ere ez da libratzen. Haria eta bertan egiten diren txisteak Obelix-en galera eta Asterix eta Latraviata albumetan bezain infantil eta burugabekoak direla esatearekin...

Laburbilduz, oso album txarra. Iritzia orokorra da komikiei buruzko blog guztietan. Adibide gisa, irakurri hemen La cárcel de papel-en egin dioten komentarioa.

Eta hain txarra den arren, eta tristea bada ere, euskaraz atera dadin aldarrikatu beharrean gaude berriz ere (oraingoz gaztelaniaz soilik atera da). Txarra izanagatik ere, aurrez ziurta daiteke hit bat izango dela, gutxienez haur eta gaztetxoentzat asko salduko dela, eta horrelakoak ere ez badira euskaraz ateratzen, nola espero dezakegu beste komiki batzuk euskaraz irtetzea? Eta orduan, euskal haurrak komikiak irakurtzeko erdaretara jo beharrean aurkituko dira...

Berriz ere La cárcel de papel-en bidez jakin dut Time aldizkari entzutetsuak 1923tik hona ingelesez idatzitako 100 nobela onenen zerrenda egin duela, eta bertan komiki bat sartu dela: Alan Moore gidoilari handiaren eta Dave Gibbons irudigilearen Watchmen maisulana, zein bestela? Nobela grafiko zoragarri horretaz duela gutxi egin nizuen berba blog honetan, inoizko komikirik onena bezala aurkeztuz, eta horra non denborak (Timek ;-) arrazoia eman didan.

Zerrenda ordenik gabe eman dute Time-en, baina webgunean irakurleek euren puntuazioa eman dezakete, eta puntuazio horren araberako sailkapenean 8. postuan ageri da Watchmen une honetan, eta duela egun batzuk 3. ere egon zen!

The Lord of the Rings nire beste nobela gogokoenetako bat ere hirugarren postuan dago orain, duela gutxi lehena egon ondoren. Pixka bat harritzekoa ere bada, zerrendako beste obren itzala ikusita. Ez dut esan nahi Watchmen edo The Lord of the Rings-ek merezi ez dutenik, baina agian komikien eta genero fantastikoaren zaleak gazteagoak garela eta interneten gehiago ibiltzen garela izango da?

Bide batez, Sir Arthur Conan Doyle-ren Sherlock Holmes liburuen zerrendan laugarren postuan daukala esango dizuet, nik ere asko atsegin dudan liburu bat, blog honen irakurleek jakingo duzuenez (bestela irakurri hau, hau eta hau).

Zerrenda honek zein kultura gutxi dudan konturatzeko balio izan dit, izan ere zerrenda horretako 8 besterik ez ditut irakurri ! (beste mordoska baten filmak ikuisi ditut, baina ez da gauza bera): George Orwell-en Animal Farm, Raymond Chandler-en The Big Sleep, Evelyn Waugh-en Brideshead Revisited (hau nire liburu eta telebistako serie gogokoenetako bat da), J. D. Salinger-en The Catcher in The Rye, F. Scott Fitzgerald-en The Great Gatsby, J. R. R. Tolkien-en The Lord of the Rings, Ernest Hemingway-ren The Sun Also Rises eta Alan Moore eta Dave Gibbons-en Watchmen.

Eta kasualitatea, zortzi horietatik guztiak ingelesez ditut irakurriak, Watchmen izan ezik. Ingelesez irakurtzeko aukera ona izan daiteke (entzuten, Olentzero? ;-) oraintsu atera den Watchmen: The Absolute Edition, Watchmen-en 20. urteurrenaren karira ateratako luxuzko edizio berezi bat, zirriborroak eta horrelako estra pilo batekin...

(eta hau kontatzeak pozten ez nauen arren, zintzoa izan beharra daukat eta kontatuko dizuet, baina ez inori esan e!: mihi gaiztoek diote 75 dolar balio dituen edizio berezi hau ateratzea ez ote den izango Time-ek Watchmen zerrenda horretan sartu izanaren arrazoia, Watchmen-en argitaletxe DC Time-en talde berekoa baita...)

Euskarazko komiki gehien argitaratzen duen Sauré argitaletxeko jabe, editore eta arima den Jean François Sauré-ri elkarrizketa interesgarria egin diote Argia aldizkarian.

The Balde aldizkariaren azken alean, berriz, Bilboko Astiberri argitaletxekoei egin diete elkarrizketa.

Sauré-k komiki asko ateratzen ditu euskaraz, dozenerdi bat-edo urtean. Itzulpenak eta baita bertako produkzioa ere. Eskertzekoa da argitaletxe honek euskarazko komikien alde egiten duen lana, baita harrigarria ere. Izan ere, komiki argitaratzaile frantses bat komikiak euskaraz kaleratzen ikustea ez da oso normala... Elkarrizketak argitzen du arrazoia. Sauré oso tipo jator eta interesgarria iruditu zait. Komikiekiko pasioa dario Sauréri elkarrizketa guztian zehar, eta ziur naiz egiten duena horregatik egiten duela, komikiekiko maitasunagatik (ez dut uste aberasteko asmoekin hurbiltzen denik inor euskarazko komikien mundura!). Horrez gain, hemen egin izan dugun eta egiten dugun komikien inguruko erreibindikazio ugari egiten ditu. Benetan, horrelako ero zoragarri gehiago behar ditugu...

Astiberri argitaletxea berriagoa da, baina bide onean doaz. Hainbat sari eraman zituzten Bartzelonako Nazioarteko Komiki Jaialdiaren azken edizioan, blog honetan bertan Patxi Lurrak esan zigunez. Tartean Raquel Alzate barakaldoarrak lortutako egile berriaren saria Cruz del Sur lanagatik.

Amaitzeko eta bide batez, duela bi urte baino gehiago The Balde aldizkarian Sauréri egindako beste elkarrizketa bat irakur dezakezue hemen.

Little Nemo in Slumberland Winsor McCay-ren komiki-bandak 1905eko urriaren 15ean ikusi zuen argia lehen aldiz New York Herald eta William Randolph Hearst-en New York American egunkarietan, beraz larunbatean 100 urte bete zituen.

Genero bezala komikia "ofizialki" sortu zenetik 10 urtera (1895ean ateratako Richard F. Outcault-en The Yellow Kid komikia hartzen da holakotzat, hor agertu baitzen lehen aldiz bunbuilo edo bocadilloa) argitaratutako komiki honek haur baten, Nemo txikiaren, ametsak kontatzen ditu. Baina ez zen haurrentzako moduko komikia. Surrealista eta iluna ere bazen sarritan.

Little Nemo komikien historiako maisulanik handienetakoen artean jarri ohi da. La cárcel de papel komikiei buruzko blog zoragarriaren editore Álvaro Pons-ek, adibidez, bere kuttunenen artean bigarrena du. Pons-en Little Nemori buruzko post oso interesgarria irakur dezakezue hemen.

Eta webgune horretan bertan diotenez (hemen eta hemen), Little Nemoren ohoretan omenaldi-liburu bat atera dute, munduko komikigile eta komikiei buruzko aditu ezagunenetako askoren partehartzearekin. Komikigileen zerrendan, adibidez, Art Spiegelman, Bill Watterson, Moebius, Katsuhiro Otomo eta Miguelanxo Prado daude. Modu ederra duzue, beraz, mendeurrena ospatzeko.

Zorionak Nemo!

Ez nuen Asterix-en album berriaren marketin jokoan sartu nahi, batez ere seriearen azken aldiko kalitatea arras eskasa iruditzen zaidalako, baina ezin izan dut agoantatu, enpin... Hemen dituzue atzo izenburua ezagutzera emateko eskainitako prentsaurrekoaren ingurukoak eta beste kontu batzuk ere bai, euskarazko bertsioaz-eta.

Aurreko post hartan esan nuen album berria irtetzekoa zela eta marketin kanpaina handia egin behar zutela aurrekoen salmenta txar samarrak hobetu asmoz (txarrak, euren ustetan eta aurreko beste batzuekin konparatuz, noski, munduan gehien saltzen den komikia izango baita ziurrenik, azkenak 10 milioi ale saldu zituen!). Berri hau emateak ez nau gehiegi entusiasmatzen, bi arrazoirengatik: lehena, ez ditut marketin kontuak atsegin; eta bigarrena, Goscinny hil zenetik Asterixen istorioak ez zaizkit hainbeste gustatzen (Uderzok justu atzoko prentsaurrekoan esan omen zuen bera hil ondoren ere Asterixek bizirik jarraituko duela, baina aurrez egindako materialarekin, ez duela nahi beste inork bere lana jarraitzerik alegia; esperientziagatik dakiela horrelakoetan egile berrien lana ez dela berdina izaten, eta ez duela jarraitzaileak zapuzterik nahi; erabat zuzen dago eta haatik guztiz kontraesanean, berak egin egin baitu!).

Hala ere, jendearentzat interesgarri datekeelakoan (aurreko baten lagun batek izenburua galdetu zidan, "semearentzat" esan zidan, oraindik ere lotsa dute heldu askok komikiak atsegin dituztela onartzeko!), post hau idaztea erabaki dut. Tira, eta Asterix Asterix delako eta nire bihotzean beti lekutxo bat izango duelako ere bai...

Marketin kanpaina horren barruan lehen pausua noiz aterako zen jakinaraztea zen, eta hurrengoa atzoko ekitaldia: Asterix-en inguruko erakusketa erraldoia ireki zen Bruselan, eta hori aprobetxatuz Uderzo-k prentsaurrekoa eman behar zuen izenburua jakinarazteko. Ba Le ciel lui tombe sur la tête izango da. Ingelesez, aldiz, Asterix and the falling sky izango du titulua, eta gaztelaniaz ez dago argi, iturri batzuk (gehienek) El cielo se nos cae encima izango dela diote eta beste batzuk La Galia en peligro.

(Hona hemen, askotan bezala, La cárcel de papel gune apartan horri buruz ateratako bi artikulu, ale berria aterako zela esan zutenekoa eta atzokoa)

Euskarazko izenburuak Zerua gainera erori zitzaienekoa edo halako zerbait beharko luke, baina euskaraz aterako dutenaren berririk ez dut... Espainiako blogetan diote 300.000 ale aterako direla gaztelaniaz eta 50.000 katalanez, eta euskara ez dute aipatzen, beraz...

Azken istorio luzeak (Asterix eta Latraviatta, Obelix-en galera) euskaraz ere atera zituzten beste hizkuntzetan atera ziren egun berean. Azken liburukia, Asterix et la rentrée gauloise (han eta hemen okasio ezberdinen karira ateratako istorio laburren bilduma), ez zen euskaraz atera, eta badirudi hau ere ez dela aterako... Munduko komikirik ezagunenetakoak, salduenetakoak, haur zein helduek maiteenetakoak ere ez badu merezi euskaraz ateratzerik, ederto gaude! Hemengo argitaletxeek hori euskaraz ateratzeko interesik ere ez badute... Zertan ari gara ni eta ni bezalako beste batzuk euskara eta komikien mundua bultzatzen, noizbait helduentzako komikien klasikoak ere euskaraz ikusteko esperantzarekin? Utopiko hutsak al gara? Merezi al du jarraitzeak? Ez dakit ba...

Alaixeago bukatzeko, bi txaskarrillo kontatuko dizkizuet, artikulu hau idazteko informazioa biltzean jakin ditudanak:

• Uderzo daltonikoa da eta kolorista batek laguntzen dio albumak marrazterakoan! ("(...) the colourblind Uderzo continued writing and illustrating another eight albums, saying he had always had a colourist helping him with the finishing touches (...)")
• Uderzoren konpainiak izena "ix"-ekin amaitzen duten IKTko hainbat enpresa alemaniar (ugari daude, Unix dela-eta alde batetik eta "ix" "ics" bezala —electronics, mechanics— ahoskatzen delako bestetik) auzitara eraman ditu, bere jabegokoak diren "Asterix" eta "Obelix" marka komertzialei konpetentzia edo kalte egiten dielakoan!

Watchmen da niretzat inoiz egin den komikirik onena. Alan Moore maisu handiaren gidoia eta Dave Gibbons-en irudiak dituen nobela grafiko hau inoiz existitu den onena dela ez dut nik bakarrik uste, mundu guztian zehar jende asko da iritzi berekoa, eta bozketa bat egingo balitz onena zein den jakiteko, ziurrenik berak irabaziko luke. Horrelako gorazarrea merezi izateko zer duen jakin nahi baduzu, segi irakurtzen eta ikusiko duzu!

Watchmen eta ni

Azken urteetako komikien zinemaratze masiboa ez da komikizaleak bereziki pozten gaituen fenomenoa. Izan ere, Hollywood-ek komiki onenekin ere bere estiloko akzio-film kaskar horiek besterik ez daki egiten, kasu gutxi batzuetan salbu (Sin City, zeina duela gutxi gutxi komentatu dugun blog honetan, X-Men eta besteren bat). Zerbait ona izatekotan, jende arrunta komikien mundura hurbiltzea izan daiteke, nahiz eta hau eztabaidatzekoa den, izan ere film hauetako askoren kalitate eskasak agian komikien fama okertu besterik ez du egiten, ez dakit. Tira, nire kasuan behintzat, esan beharra dut film baten bidez ezagutu nituela nire komikigile eta komikirik kuttunenak.

2003an The League of Extraordinary Gentlemen filma estreinatu zenean ezin izan nion joateari utzi. Nahiz eta kritika guztietan txarra zela irakurri, fantasia, abentura eta zientzia fikziozko nobela klasikoen hainbeste pertsonaia (Mina Harker, Nemo kapitaina, Allan Quatermain, Jekyll eta Hyde, gizon ikustezina...) film bakarrean ikusi ahal izatearen tentazioa erakargarriegia zen. Beraz filma ikusi nuen eta oso txarra zela baieztatu nuen, akzio eta efektu berezi asko eta gidoi gutxiko (ez baitzuten komikia errespetatu) beste film bat besterik ez.

Baina filmaren kritiketan komiki oso on baten oinarrituta dagoela esaten zuten, eta horrela handik gutxira erosi egin nuen The League of Extraordinary Gentlemen komikia. Eta hau bai, hau oso ona dela baieztatu nuen, guztiz originala, heroi klasikoen berrirakurketa ezberdin bat. Haren gidoigile Alan Moore-ren izena gogoan gorde nuen, hurrengo baterako.

(The League of Extraordinary Gentlemen filmari eta komikiari buruzko bi komentario euskaraz irakurri nahi badituzu, hona Sustatun Iban Zalduak egindakoa eta The Baldekoek egindako beste hau)

Handik denbora batera, kasualitatez egile horren beste obra bat aurkitu nuen denda baten. Watchmen izena zuen, eta kontraportadan, oso ondo jartzeaz gain (hori beti egiten dute), hainbat sari irabazi zituela esaten zuen (Kirby saria, Eisner saria eta Hugo saria). Beraz, erosi egin nuen eta irakurri.

Irakurtzen amaitutakoan, ezin erreakzionatuta geratu nintzen, shock egoeran. Benetan gertatu al zen esperientzia ia mistiko hura? Konprobatzeko, jarraian berriz irakurri nuen osorik, eta berriz ere sentsazio bera, zeozer aparta, paregabekoa irakurri izanarena. Inoiz irakurri nuen komikirik onena zen zalantzarik gabe. Are gehiago, jarraitzen ditudan beste kultur adierazpideak (zinea, literatura eta musika) hartuta ere inoizko obrarik onentsuenetakoen artean jartzeko bestekoa. Posible al zen? Internetera jo nuen ziurtatzeko ez zitzaidala niri soilik gertatu eta ea beste batzuentzat ere hain obra ona zen ikusteko, eta hala zela baieztatu nuen. Jende askok dauka komikirik gustukoentzat.

Nik harrezkeroztik jende guztiari emozioz gomendatzen diot, eta diszipulu bati zerbait zoragarriaren iniziazioan laguntzen ari denaren ilusioaz uzten diet Watchmen lagunei. Eta ni horrelako sentsazio gazi-gozo batekin gelditu naiz, egia absolutua edo perfekzioa ezagutu duenaren pozarekin baina behin hori bizita inoiz berriro horrelakorik ezagutuko ez duzula jakitearen penarekin.

Alan Moore paregabeko jenioa

Alan Moore komikigilea da, bai, baina ez marrazkigilea, komikien gidoiak egiten ditu. Komikia literaturatik bereizten duena justu irudiak izanik, agian norbaitek (komikia literaturaren aldean anaia txikia dela uste duen norbaitek) gutxietsi egingo du Moore, benetan ongi idazten jakingo balu idazlea izango litzatekeela pentsatuz. Ba oker dago. Zaleon artean komikirik onena edo komikigilerik onena zein den eztabaida asko badago ere, gidoiei soilik erreparatuz gero ia inork ez du zalantzan jartzen onena Moore denik. Bere istorio landuek ikaragarrizko kalitatea dute, eta irudigilea dena delarik ere bere lanen kalitate orokorra izugarria da. Eta goiko norbait hori oraindik konbentzitu ez badut, esango diot literaturarekin ere ausartu izan dela (nobelak eta antzerki obrak ere idatzi ditu). Egia esateko, zer ez du egin gizon honek! Antzerki-talde baten ere aritua da, musikan ere ibilia da, magoa ere bada...

Britainiarra da Moore, eta bere jaioterrian aritu zen lanean hasieran, etapa honetako lanik ezagunena V for Vendetta izanik, David Lloyd-ek marraztua, bere kultuko lanetako bat.

Ondoren mainstream amerikarrera (hau da, superheroien komikietara) pasatu zen, DC-ra zehazki, eta hainbat serietan aritu izan zen (Swamp Thing, Batman, Superman...). Tarte honetan egin zuen 1986an Watchmen, bere maisulan handiena. DC 1989an utzi zuen, hainbat desadostasun medio.

Nahiko independente aritu zen aldi batez, argitaratzaile ezberdinekin (tartean berak sortutako bat zela) hainbat lan ateraz, eta aldi honetan egin zuen, 10 urtetan zehar, zenbaitentzat bere lanik onena dena, From Hell, Eddie Campbell-en irudiekin.

Aldi batez berriz ere superheroien komikien gidoiak egiten aritu eta gero (Marvel-ekoak gehienbat), bere lerro propioa sortu zuen, America's Best Comics, Wildstorm argitaletxearekin publikatzeko. Baina Wildstorm DC-ri saldu zion jabeak eta Moorek nahiko egoera ezerosoan aurkitu zuen bere burua, berriz ere DC-rentzat lanean. Aldi honetan atera zituen, dena den, The League of Extraordinary Gentlemen eta Top 10.

Alan Moore artista da, eta bere artera dedikatzen da soilik. Komikien munduaren alderdi merkantilista ez du batere atsegin. Antisistema bat dela esan daiteke. Ez da azoketara edo liburu-sinaketetara joaten, eta liskar ugari izan ditu DC bere argitaletxearekin. Horietako bategatik zuen utzia DC lehen, eta bere nahiaren kontra berriz bertan aurkitu denetik ere eztabaida asko izan ditu. From Hell eta The League of Extraordinary Gentlemen bere nobela grafikoetan oinarritutako filmak egitea proposatu ziotenean, nahi zutena egin zezaten utzi zien bera eta bere lana bakean uzten bazituzten. Emaitzak ikustean, halere, erabaki zuen aurrerantzean bere lanetan oinarritutako filmik egiterik ez zuela utziko eskubide guztiak bereak ziren kasuetan, eta eskubideak beste batzuenak ziren kasuetan, bere izena kredituetan ez agertzea eta berari zegokion dirua marrazkigilearentzat izan zedila.

Alan Mooren izaera berezia eta jenialtasuna ikusi nahi baduzue, hiru elkarrizketa dituzue hemen, hemen eta hemen.

Baina zer da Watchmen?

Watchmen Alan Moore jenioaren lan gorena da. Batzuk From Hell bere beste maisulana nahiago badute ere, niri gehiago gustatzen zait Watchmen. 1986an argitaratu zen 12 emanalditan, eta ondoren guztiak laburtzen dituen liburu mardul formatuan. Irudiak Dave Gibbonsek egin zituen.

Watchmen hainbatek (oker, noski) superheroien komikitzat jotzen du. Justiziero mozorrotuak agertzen dira, bai, baina Moorek justu balizko superheroien ikuspegi ezberdina ematen du. Agertzen diren mozorrotuak ez dira superboteredun superheroi superonak. Nobela errealitate alternatibo baten kokatuta dago, non superheroien komikien eraginak hainbat jende mozorroa jantzi eta justizia egitera eraman duen. Eta Moorek zalantzan jartzen ditu justizieroak, hauetako batzuk faszistak, indarkeriazaleak edo amoralak baitira, euren burua justiziaren gainetik ikusten dutenak. Obraren izenburuak berak horrelako "heroien" zilegitasunari egiten dio erreferentzia: latinezko "Quis custodiet ipsos custodes" esaldia du oinarri, ingelesez "Who watches the watchmen?" moduan itzultzen dena, hau da, "Nork zaintzen ditu zaindariak?"

Nobela grafiko honek abentura eta polizi-intriga ditu, baina hori baino askoz gehiago da. Gizartearen, filosofiaren, historiaren, zientziaren eta beste hainbat arloren erreferentzia ugari ditu, horien azterketa sakona egiten du, eta gauza askoren kritika fina ere. Gai horiei guztiei buruzko jakinduria ia entziklopedikoa erakusten digu Moorek (nahiz eta horretan bai irabazten dion From Hell-ek).

Haria maisutanez lantzen du Moorek lan honetan. Hilketa bat da dena abiarazteko aitzakia, baina inbestigazioak enmaskaratuak inplikatuta egon daitezkeen eta Gerra Hotzagatiko munduaren amaiera suposa lezakeen konplot handiago batera garamatza. Hari nagusiaz gain, lehen taldea osatu baina gero banandu ziren mozorrodun bakoitzaren background-a edo iragana kontatzen doa, eta horrela guztia poliki-poliki prestatzen doa denak batera konpondu beharko duten konplotaren bukaera zirraragarri apoteosikorako. Eta bukaera erabat ezustekoa da, Moorek nobela guztian zehar maisutasunez engainatu gaitu, utzitako pistekin iradokitzen duenak berak nahi duena pentsarazten digu espero gabeko amaiera emateko, Hitchcock-ek Psycho filmean bezalatsu.

Baina liburuak hari bat baino gehiago duenez, haria baino, liburua zoragarriki hilbanatutako oihala dela esan beharko genuke, non hari guztien artean osatzen den oihal hori. Pertsonaia nagusiez gain, bigarren mailako beste mordo bat daude, baina guzti horien istorioak ez daude hor puntualki argumentuak eskatzen duelako soilik. Guztiek dute garrantzia istorio nagusian, gero deskubritzen joango garen bezala. Eta ez pertsonaiak bakarrik, liburuan zehar agertzen doazen objektu edo detailetxo askok eta askok ere bere izateko arrazoia dute, ondoren ikusiko denez. Horrez gain, erreferentziaz beteta dago. Hainbeste eta hainbeste detaile, erreferentzia eta abar daude, non irakurtzen duzun bakoitzean gauza berriez konturatzen zaren.

Teknikoki ikusita ere lan aparta da. Komikien munduan diren errekurtso edo teknika grafiko guztiak erabiltzen ditu, eta berriak ere asmatzen ditu. Niri bereziki gustatzen zait bi istorio, biei antzekotasunak emanez, paraleloan kontatzen dituenean eta bi harien irudiak eta hitzak nahasten dituenean, tipo bat irakurtzen ari den pirata-komikiarena adibidez, edo Manhattan doktorearen elkarrizketa.

Gainera, jatorrizko komikiaren entrega bakoitzaren bukaeran kontatzen den istorioarekin zerikusia duten hainbat testu edo bestelako sartzen ditu. Adibidez, kontatzen den istorioko pasarteren bat agertzen den egunkari bateko orri batzuk, edo pertsonaietako baten txosten psikologikoa... Horrelakoak beste lan batzuetan ere egin izan ditu Moorek, eta asko atsegin dudan zerbait da, alde batetik horrela komikiak gehiago irauten dizulako (komikian baino gehiago irakurri behar baita ;-) eta bestetik istorioa osatu eta errealismo handiagoa ematen diolako.

Lan ezin hobea. Benetan.

Epilogoa

Tira, goraipamenetan pasatu egin naizela uste duzue? Baliteke, izan ere emozionatu egiten naiz Watchmen edo Mooreri buruz berba egiten dudan bakoitzean. Baina benetan pasatu naizen edo ez jakiteko modu bakarra duzue, obra irakurtzea. Beraz, irakur ezazue eta kontatuko didazue! (Online eros daiteke gutxienez FNAC-en; bestela liburutegietan maileguan hartu gutxienez Abadiño, Iurreta, Arrasate, Elgoibar, Errenteria eta Hernanin, Euskadiko Liburutegien Sistema Nazionalaren Katalogo Bateratua-ren arabera, eta beste herri batekoa bazara ere, sistema horren barruan dagoen edozein liburutegitan eska dezakezu eta ekarri egiten dizute; edo bestela eMule-n ere aurki daiteke).

Eta filmei buruz hitz eginez hasi dudanez artikulua, filmei buruz hitz eginez bukatuko dut. Azaroan pantailaratzekoa da V for Vendetta filma, Wachowsky anaiek egokitutako gidoi baten gainean egina. Ba Joel Silver ekoizleak prentsaurreko baten adierazi zuen Alan Moorek Larry Wachowskyri esan ziola oso proiektu interesgarria iruditu zitzaiola filma. Silver-en adierazpen hau guztiz gezurra da, noski. Mooreri gidoia "ergelentzakoa" iruditu zitzaion, eta Silverren adierazpenak zuzen zitzaten eskatu zuen. Horrelakorik egin ez zutenez, Moorek DC-rekin definitiboki hautsi zuen.

Eta Watchmen bera ere zinemara eramateko bazeukan proiektu bat nahiko aurreratuta Paramount etxeak, Paul Greengrass-ek zuzentzeko. Interneteko komikizaleen foroetan iritzi orokorra zen hobe zela ezer ez egitea, obra horren xehetasunak, zorroztasuna eta kalitatea zinera ezin zirela eraman, eta are gutxiago Hollywood-ek! Zaleak pozik uzteko, foro bat eta guzti ireki zuten zuzendariarekin zuzenean filmari buruz berba egiteko. Baina azkenean uztailean bertan behera utzi dute proiektua eta beste estudio batzuei eskaini die. Eurek beste arrazoi batzuk argudiatzen dituzte, baina ez dakit... Interneten bidez batu eta antolatuta herriak duen botereaz konturatzen hasi al dira boteretsuak?

Niri dagokidanez, koherentziagatik eta Moorekiko errespetuagatik ez nituzke bi filmok (V for Vendetta eta Watchmen, azkenean egiten badute) ikusi beharko, baina ez dakit agoantatuko dudan...

Gaur atseginez aurkeztu nahi dizuet (jada ezagutzen ez duzuenoi) blog euskaldun berri bat. Ahuntzaren Eguerdiko Doministikua (AHED) du izena, eta Patxi Lurra (edo hobe esanda Iñaki Peña) adiskideak sortu du. Patxi blogen munduan beteranoa dela esan dezakegu, eta ziur naiz gauza interesgarriak dituela bertan esateko.

Patxi-Iñaki ez da berria blogen munduan. Aspalditxotik dabil blog askotan erantzunak idazten, eta baita artikuluak ere. Artikulu gogoangarria idatzi zuen Sustatun azken Korrikaren harira, Korrikak euskaldun berriak omendu nahi zituela-eta euskaldun berri etiketa arbuiatuz. Blog honetan bertan hainbat artikulu idatzi izan du (Aitor Aranaren Komiki Gay eta Lesbiko bildumari buruz, Bartzelonako 23. Komiki jaialdiari buruz, American Splendor filmari buruz eta Marrazkirri komiki-erakusketari buruz) eta ezin konta ahala erantzun!

Horrez gain, aurrez bloga edukitakoa da. Gogoan duzue nola hitz egin nizuen hemen ezkontza-bidaia baten blogari buruz? Ba bera zen ezkontideetako bat. Eztei-bidaiaren kronika ederra osatu zuten berak eta Maider neskalagunak Turkistan 2005 blogean.

Irailaren 1ean izan zen blogaren irekiera ofiziala. Atal interesarriak izango ditu: Bilboko kontuak, medikuenak (bera medikua baita), militantismoak... Blogaren aurkezpen orrian aipatzen ditu gustuko dituen hainbat gauza, eta horrelakoak gustuko dituztenek atsegingo dutela bloga. Monty Python, Young Frankenstein... Eta berak badakienez, nik asko atsegin ditut horiek, beraz bloga ere ziur baietz!

Hasteko, blogaren atal ezberdinen aurkezpenak sartu ditu, eta jada badago bere harrikaldi oso polit bat. On egin dagizuela!