e-gorblog

Patxinaitor -ek ez du atsedenik hartzen azken aldian... Duela gutxi Osatuz aldizkarian agertu bazen Xabinaitor gure heroi gogokoena, orain Nabarra aldizkarian dator bere beste abentura bat, Esklusiba mundiala! Xabinaitorren azken mugimenduei buruzko berri eta irudi fresko-freskoak! izenburuarekin (esteka harpidedunek soilik ikus dezakete hurrengo hilabetea bitartean).

Aldizkariaren azaleko irudia ere horri eskeinia dago. 5 orri dira, beti bezain barregarriak, Pololoak saileko bigarren albumaren amaieraren ostean eta oraindik ateratzear den hirugarrenaren hasiera baino lehen kokatuta legokeen pasadizo bat kontatzen dutenak, Supererromeixe. Xabinaitorrek Kariñeri bere urtebetetzerako opari berezi bat egin nahi dio, eta horretarako Balerdiko Zuriñe jainkosarengana joko du, eskatzeko... Baina hobe duzue zuek irakurri eta disfrutatzea! Horretarako, Nabarrako harpidedun ez bazarete, egin zaitezte, komikien munduak presentzia handia izaten baitu ale baten bai eta hurrengoan ere bai.

(Eskerrik asko Gurutze Mendizabal eta Patxi Lurra abisuagatik!)

Habe-k eta Osakidetza-k egiten duten Osatuz aldizkarikoek Xabinaitor elkarrizketatzea lortu dute, euskal Lois Lane-ak bailiren! Ea ez dituen gero Aldanondo inspektoreak auzitara eramaten, Garzonek Martxelo eta Aizpuruarekin egin bezala... Elkarrizketan oso gauza interesgarriak kontatzen ditu euskal superheroirik ezagunenak, bere bizitza publikoaz haratagoko intimitateak ezagutzera emanez. Txantxak alde batera, oso elkarrizketa orijinala da, galderak komikien bidez erantzunda baitaude. Sexualki oso esplizitua ere bada, arraroa eta eskertzekoa bi erakunde publikok argitaratutako aldizkari baten (garaiak aldatzen ari dira? edo instituzioak ere errenditu behar izan dira Pololoaken arrakastaren ebidentziara?). Eta oso barregarria gainera, irudian ikus dezakezuen bezala... Hala ere, irudi horri dagokionez, gauza bat ez zait argi gelditu: Xabinaitorrek ulertzen duela badio, nolatan ez du gero mutilarekin nahi? ;-)

Xabinaitorri egindako elkarrizketa esteka honetan irakur dezakezue. Edo aldizkari osoa PDF formatuan beste esteka honetan duzue (elkarrizketa 24. orritik aurrera dago, eta hiru orrikoa da).

(Eskerrik asko Willy abisuagatik!)

Hemen dugu berriz ate joka, eta 18. aldiz jada, Marrazkirri komiki- eta irudi- erakusketa. Izurako Haize Berri Kultur Etxean izango da berriz ere, otsailaren 23an hasi (ostiral honetan, beraz) eta martxoaren 24ra bitartean. Gainera, inaugurazio-afaria izanen da ostiral honetako iluntzean, Jon Maia eta Igor Elortza bertsolariekin, marrazkigileekin, musikariekin eta antzerkilariekin.

Aurtengo erakusketarako aukeratutako gaia Emil Cioran idazle errumaniarraren "Gizona, lurraren minbizia" adierazpena da. Hainbat komikilari eta marrazkigilek gai horren inguruan egindako irudiak paratuko dituzte erakusketan. Partaideen behin-betiko zerrenda hau da: Irène Borda, David Duloste, Marko Armspach, Asisko Urmeneta, Piarres Erdozaintzi, Jon Mansisidor, Mattin, Martintxo, Janber Iribarne, Alain Pessans, Adur Larrea, Xabi Lopépé, Aitor, Mikel Duvert, Pette Etxebarria, Eneko Iriart-Arkotxa, Zoé Bray, Iñaki Berrokoirigoin, Arantxa Idieder, Marko Embid, Cas, Dani Fano eta Pette Etxeberria. Eta gainera, hainbat ikastetxetako ikasleek ere hartzen dute parte.

Inaugurazio-afariari dagokionez, kristoren giroa egoten omen da. Aurtengoan Mike, Buffalon sortu eta Italian bizi den marrazkilaria gonbidatu dute, Peio Gutierrezek Knossosseko ondarea komikia aurkeztuko du, Igor Elortza eta Jon Maiaren bertsoei Asisko eta Markok marrazkiz erantzungo diete eta alderantziz, Beñat Bidegain eta Jean Mari Irigoinek antzerkitxoak eskainiko dituzte, Mañolo Ezpeletek akordeoiaz joko du... Markok eta Asiskok ezin hobeto hitz egiten zuten afariaz Anguleman egon ginenean, ezin galduzko zita dela diote. Izena eman dezakezu haizeberri abildua wanadoo.fr helbidera idatzita edo 00 33 5 59 37 85 79 telefonora deituta. Badakizu, beraz!

(Eskerrik asko Maixan Merkapideri emandako informazio eta laguntzagatik!)

Bill Watterson komikilariak 1985 eta 1995 artean marraztu zituen prentsan egunero argitaratzen ziren Calvin eta Hobbes pertsonaien komiki-banda; bertan 6 urte dituen Calvin umea eta bere trapuzko tigrea Hobbes dira protagonista nagusi. Trapuzko tigrea bizirik dago Calvinentzat, nahiz eta bere inguruko guztiek bikote honek egiten dituen guztiak Calvinen izaera arraroari egozten dioten.

Pertsonai hauek oso ezagunak dira komikizale gehienontzat, beraz nire iritzi pertsonalaz gain oinarrizko informazio bat eskaintzen saiatu naiz soilik, eta ahalegin handiena komiki hau hobeto ezagutzeko interneteko bi aukerei buruzko informazioa zehazten egin dut, artikuluaren amaieran. Objektibitatea alde batera utzita, Calvin eta Hobbes da nire komiki-banda kuttunetakoa: pertsonaiak, marrazkiak, umorea, gaiak... bete-betean harrapatu ninduten. Estatu espainiarrean jarraikortasunez argitaratzen hasi ziren unean ezagutu nuen komikia (90. hamarkadaren amaieran), eta bilduma bat ilusioz egiteko aukera eman zidan honek, hilabetero liburu dendara hurbiltzeko erritoa eta guzti. Inguruko lagun minen artean konpartitu genuen garai horretan Calvin-ekiko zaletasuna, eta oraindik ere komiki horretako erreferentziak gure harremanaren parte dira; giro honetan barneratu zuten batzuk komikiekiko errespetua eta zaletasun hau gehiago garatu zitzaigun denori.

Autorea

(elkarrizketa honetatik atera dut informazioa)

Irudia: Bill Watterson

Bill Watterson 1958 urtean jaio zen eta 6 urtetik aurrera Ohioko Changrin Falls herrian bizi izan zen. Txikitatik izan da komikizalea, eta institutuan politikari buruzko zintak idatzi zituen. Zientzia Politikoetan graduatu zen.

Cincinnatiko egunkari batean hasi zen argitaratzen iritzi sailean, baina ez zuen hiriko giroa ondo ezagutzeko astirik izan, eta bertako politikari buruzko umorea egin beharra ez zen erraza izan beretzat. Editoreak ere bere lana nolakoa izan behar zen zehatz markatu nahi izan zion, eta presiopean, ez zuen bide propioa egin edo komikiarekin esperimentatzeko aukerarik izan. Hilabete gutxiren buruan kaleratu zuten.

Watterson politikan interesatua zegoen baina zalantza sortu zitzaion ea interes hori komikietan islatzeko gai ote zen ala ez. 80. hamarkadan komiki proiektu ezberdinak aurkeztu zizkien editoreei, baina ez zuen emaitza onik lortu.

Wattersonek 25 urte inguru zituenean, aldaketa bat eman zen: sortu zuen proiektu horietako batean bigarren mailako pertsonai batzuk interesgarriak izan zitezkeela esan zioten. Calvin pertsonai nagusiaren anai txikia zen eta Hobbes trapuzko tigrea. Komikilariarentzat ere hauek ziren pertsonai dibertigarrienak, baina ez zeukan oso garbi komiki-banda bat sortzeko balio zezaketenik. Frogak egiten hasi zen, eta emaitzarekin oso gustura sentitu zen: iritzi hori eman zionak ez zuen azkenean proiektu berri hau onartu, eta azkenean Universal Comics taldean onartu zuten.

Irudia: Bill Watterson

1985eko azaroaren 18an argitaratu ziren lehen aldiz Calvin eta Hobbes-en komiki-bandak, eta urtebetera 250 egunkaritan agertzen zen. Guztira 1800 egunkaritan agertu izan da (Diario Vasco-n eta Correo-n ikusi izan dut nik, baita El pequeño País-en) eta Estatu Batuetan Peanuts, Garfield eta Blondie komiki zinten atzetik 4. zabalduena izan da. Aipatu bezala egunkari askotan argitaratu zen, baina bere garrantzia ez da soilik kuantitatiboa: Estatu Batuetan komiki-zinten munduari aportazio handia egin zion komikitzat daukate Calvin eta Hobbes.

Pertsonaiak

Calvin eta Hobbes pertsonai nagusiez gain haurraren gurasoak, eskolako kide Susie eta Moo, Miss Worthmouth irakaslea, Rosalyn zaintzailea... daude, baina Calvinek berak (Wattersonek esango zukeen bezala) pertsonai berriak sortzen ditu, hala nola Spiff espazioko gizona, Stupendous-Man super heroia...

http://www.calvinyhobbes.com/ webgunean Wattersonek pertsonaiak definitzeko erabiltzen zituen hitzak daude irakurgai.

Gaiak

Gag delakoa eta pertsonaien arteko hizketaldiak komiki-zinten oinarria dira, baina era berean sakontasun handiko hausnarketak irakurri ditzakegu zintan: haurtzaroa, heziketa, natura, progresoa, haurren irudimena, giza-harremanak...

Eguneroko bandek umore eta hausnarketa puntu interesgarriak izaten dituzte, baina Wattersonek abentura luzeak ere kontatzen ditu, Calvin eta Hobbes-ek denboran atzera eta aurrera egiten dutenean adibidez, edo gabonetako oparien ingurukoak. Azkenik dinosaurioekin, elurrezko panpinekin, elurretako lerarekin... istorio barregarriak eraikitzen ditu.

Calvin eta Hobbes-en amaiera

1995eko abenduaren 31ean argitaratu zen azken banda. Alde batetik Wattersonek pertsonaiekin estankatuta ez gelditzeko ahalegina egin zuen beti, irudietan eta igandeko komiki zinta berezietan berrikuntza ugari sartuaz, eta pertsonai horrek dena eman zuela sentitu zuenean marrazteari utzi zion.

Irudia: Bill Watterson

Baina erabaki hau hartzeko bestetik pisu asko izan zuten komikigintzaren mundu editorialarekin izan zituen ezadostasunak, eta honek ere eragina izan zuen komiki-zintaren desagertzean. Oso interesgarriak dira komikigintzari buruzko bere hausnarketak eta bere komikiekin merchandising delakoa (panpinak, kafe potoak, kamisetak...) ez egitea lortu zuen. Komikigileen eskubideen alde egin zuen, eta 10 urte horietan 9 hilabetetako 2 oporraldi hartu zituen.

Komiki pertsonaien (edo musika taldeen) iraunkortasunari buruzko eztabaida aspaldikoa da. Zenbait autoreren lana beraien heriotzarekin batera bukatu zen: Hergé eta Tintin, Schulz eta Charlie Brown... baina badira une batean gelditzea erabaki zuten beste batzuk ere, tartean Quino Mafaldarekin eta Waterson bera.

Gai honi buruz Iban Zalduak hausnarketa interesgarria egin zuen amaitzen asmatzea artikuluan.

Gaztelerazko argitarapenak estatu espainiarrean

"La Colla de la Pessigolla" argitaletxeak ezagutarazi zituen lehenik komiki hauek, baina Ediciones B taldeak argitaratu ditu Calvin eta Hobbes-en komiki guztiak.

Aldez aurretik esan beharra daukat nire ustez estatu espainiarrean modu traketsean argitaratu izan direla Calvin eta Hobbes-en komikiak. Onartu beharra daukat komiki honen bilduma hasi nuenean nahikoa nuela ale bakoitzarekin lortzen nuen plazerrarekin, baina ondoren argitaraketak orden kronologikorik gabe egiten ari zirela konturatu nintzenean, liburuaren formatua aldatu zutela ikustean... nahasmena eta amorrua sentitu nuen. Eta Wattersonek komikiaren duintasunaren alde egin zuen ahalegina kontuan izanda salagarria iruditzen zait Ediciones B taldeak egindakoa: nire ustez editorial horrek produktua merkaturatzeko Calvin-en banda "modernoak" argitaratu zituen lehenik, eta saltzen zirela ikustean jarraitu zuten aurrera, kronologia errespetatu gabe.

Hausnarketarako gai sakona da komikien merkaturatzea: estatu espainiarrean Wattersonen hasierako komikiak argitaratu izan balituzte agian ez zukeen erosle kopuru berdina izango, eta agian gazteleraz ez genuke bilduma osoa izateko aukerarik izango... Ez naiz inuxentea, eta komikia bizirik egoteko, komikigileak hortaz bizi ahal izateko... merkatarien beharra dagoela badakit, baina gauzak beste modu batera egin daitezkeela ziur nago. Ez naiz komikiaren komertzializazioan aditu, agian "copyright" eta diru kontuak egongo dira tartean, edo Estatu Batuetako jabeek ezarri dituzte arau horiek (liburuen formatu ezberdina handik dator), baina txapuza bat egin zutela argi dago nire ustez. Noski, ez dut komiki-banda sakralizatu nahi, testuinguru orokor horretatik kanpo Calvin eta Hobbes-ekin gozatzea ere badago, baina aukeran komiki hau hasieratik irakurtzeko aukera hobetsi dut eta orden kronologikoan irakurtzeko informazio praktikoa emango dut soilik.

Irudia: Bill Watterson

Argitalpenetara itzuliz, lehenik liburuxka txikietan plazaratu zituzten komikiak, Fans izeneko bilduman, eta esan bezala ez zuten kronologia errespetatu: Bat zenbakia duen aleak 96ko komiki-bandak biltzen ditu, eta 5-8 zenbakien artekoek 93koak... 13-16 zenbakidun aleek Calvin eta Hobbes-en azken bandak biltzen dituzte, hau da, pertsonaiaren amaiera, eta txapuza borobiltzeko "egunen batean itzuliko naiz" izenburu lotsagarria jarri zioten ale horri... ondoren 17. alea beste urte bateko bandekin osatu zuten. Beraz, Fans edizioan komikiaren sorrera ezagutu nahi dutenek 25. alea eskuratu beharko dute.

Irudia: Bill Watterson

Bilduman argitaratu zituztenean ere 7. zenbakia du 1985eko lehen bandak biltzen dituen alea. La guia del comic webguneko Calvin y Hobbes atalean azaltzen da informazio guztia.

(Ez dut astunegia izan nahi argitalpenen gai honekin: norbaitek zintak bere hurrenkera kronologikoan antolatu edo erosi nahi baditu informazio guztia biltzen duen testua bidali diezaioket)

Komiki-banda internet bidez ezagutzeko aukera

Gaur egun komiki honen sorrera eta ibilbidea ezagutzeko bi aukera daude internet sarean:

• http://www.transmogrifier.org webgunean familiari buruzko argazkiak zintzilikatu ditu Ben Gilbert-ek, baita bere zein emaztearen lantokien webguneetara heltzeko estekak kokatu, baina guretzat garrantzizkoena Calvin eta Hobbes-en banda guztiak biltzen dituen datu-basea eta bilatzailea dira.
• http://www.gocomics.com webguneak Estatu Batuetako comic strip ugari biltzen ditu bere baitan, eta egunero-egunero doan e-mailez hauetako banda bat jasotzeko aukera ematen du. Calvin eta Hobbes-en kasuan une honetan 85eko abenduko bandak jasotzeko aukera dago, komikia sortu eta hilabetera.

Ingeles hizkuntza ezagutzen dutenek edo Calvinen gaztelera zein frantsesezko itzulpenak dituztenek komiki-banda honen garapena egunez egun ezagutzeko aukera izango dute. Hemen Olariaga, Tasio, Oroz edo Zaldi Eroarekin egin dezakeguna komikigintzaren komiki garrantzizkoenarekin egin dezakegu.

Komiki bat ezagutzen dugunean zaila da batzuetan bere kontestu kronologikoan ikustea, argitaratzaileek erabakitzen baitute zein formatu eman eta noiz egin. Aipatu ditudan bi aukera hauekin gure esku dago gure burua 1985ean kokatzea, eta egunez egun komikiaren garapena ezagutzea.

Niri behintzat aukera paregabea iruditzen zait hau, pertsonaiaren sorrera ezagutzeko parada ematen baitigu: autoreak hasieran zituen ideiak eta pertsonaiarentzat sortu zuen ingurunea erakutsiko digute (gurasoak, eskola, ikaskideak...), lehen hilabeteetan irakurleentzat (eta lan egiten zuen egunkarientzat) banda erakargarri egiteko zein "estrategia" erabili zuen ikus dezakegu...

Beraz, 10 urtez iraun zuen pertsonai baten garapena bizitzeko aukera handia daukagu: Wattersonek marrazketan izan zuen bilakaera ikusiko dugu, igandetako banda bereziaren diseinua hobetu eta esperimentatzeko izan zuen nahia, gai sozialei buruz hausnarketak eragiteko duen abilezia, eta hainbeste iraun zuen komiki-banda batek maila mantentzeko egin behar dituen ahaleginak baloratzen ikas dezakegu.

E-mailez jasotzeko aukera

http://www.gocomics.com plataforma komertziala den arren, baditu doako hainbat zerbitzu, tartean zure e-mailean egunero argitaratzen diren komiki-zintak jasotzeko aukera. E-mail helbide bakoitzeko komiki-banda bakarra jaso daiteke doan, baina ordaindu ezkero beste eskaintza asko eskaintzen dituzte.

Ez dut ondo ezagutzen Estatu Batuetako komiki-banden mundua, baina niri ezagun egiten zaizkidanen artean Andy Capp, Doonesbury, Dick Tracy, Garfield, Pink Panther, Too much cofee man, Ziggy... daude (ziur hemen aipatu ez ditudan komiki interesgarriagoak badaudela).

Gehienak ingelesez daude, baina batzuk ertamerika eta hegoameriketako gazteleraz eskuratu daitezke ere (tartean Calvin eta Hobbes, baina 87ko data duten bandak dira).

Nola egin daitekeen

http://www.gocomics.com/calvinandhobbes/ klikatu behar da (gazteleraz jaso nahi dutenek http://www.gocomics.com/espanol/calvinandhobbesespanol/) lehenengo. Bi kasuetan, bandaren azpikaldean dagoen "FREE - Get Calvin and Hobbes by E-mail" kutxan e-maila idatzi eta nahiko errez betetzen da informazioa.

Harpidetza egin ondoren eguneko banda jasoko dugu. Ale zaharragoak ezagutzeko egutegi bat badu ere, baina 15 eguneko epe muga batez.

Dena den, aipatu beharra dago Gocomics-ek ez duela bere garaian argitaratutako data eta hurrenkera originala beti errespetatzen, adi egon beharra dago...

Calvin eta Hobbes datu-basea

Irudia: Bill Watterson

Beste aukera interesgarri bat http://www.transmogrifier.org da. Ben Gilbert-ek beste internauten laguntzaz banda bakoitzeko testuak datu base batetan sartu zituen, eta orain bilatzailean hitz bat idatziz bilatzaileak hitz hori ageri den komiki guztiak erakusten dizkigu, eta baita argitaratze data originala ere. "Susie" idazten badugu adibidez neska hori aipatzen den zinta guztiak agertuko zaizkigu. Espero dut bilatzailea hobetzea, oso ona izango litzateke "hitz-gako" batzuk ere erabiltzeko aukera balego: adibidez "television" jartzen badugu hitz hori idatzita dagoen zinta agertuko da, baina posible da bandako gai nagusia telebista izatea eta bunbuiloetan ez agertzea.

Eta bukatzeko...

Calvin eta Hobbes-en 1995ko azken komiki-banda hitz hauekin amaitzen da: "It's a magical world, let's go exploring!!!". Calvin eta Hobbes marraztuta ikusiko ez baditugu ere, hitz horiekin pertsonai hauen abenturek jarraipena izan dezaketela pentsa dezakegu: bestetik, nire uste apalean esaldi horrekin komikigintzatik haratago bizitza ere badagoela diosku Wattersonek... Baina komikiaren amaiera bereziak pisu handia duen arren, Calvin eta Hobbes-en 3000 komiki-banda baino gehiagoetaz gozatzeko aukera daukagula ahazterik ez dago.

Gasteizko Atiza komikigileen elkarteak , Michelena Inprimategiarekin batera, 30 X 30 - Gure komikiaren tamaina 1976-2006 liburua kaleratu du. Bertan euskal komikigintzaren azken 30 urteotako historia kontatzen digu Juan Manuel Díaz de Guereñuk, horretarako 30 egile aukeratuz. Oso liburu interesgarria, beraz. Hilabete honetako TMEO-rekin batera banatu dute, beraz TMEO salgai dagoen liburudenda eta kioskotan erosi daiteke.

Liburua Atiza elkarteak iazko abenduko Crash Comic jaialdirako paratutako liburuaren izen bereko erakusketan oinarritua dago, zeinaren komisario Díaz de Guereñu bera den eta otsailaren 14a arte irekita egongo dena Gasteizko Zuloa gunean.

Liburuak lau atal ditu: lehenengoan azken 30 urteotako euskal komikigintzaren historia kontatzen zaigu; bigarrenean hautatutako 30 egile horiek egindako irudi batzuk agertzen zaizkigu, egileen aipu batzuekin batera; hirugarrenean 30 egileon biografiak daude; eta laugarrenean Euskal Herriko komiki-baliabideen gida bat ikus dezakegu (komikidendak, argitaletxeak, aldizkariak, fanzineak, elkarteak, azokak, lehiaketak...). Bide batez, Crash Comic jaialdiaren web gunean ere aurki ditzakegu liburuaren 2. eta 3. atalak.

Bertan agertzen diren 30 autoreak hauek dira (ez dut estekarik jarriko, goian aipatutako helbidean, egileen informazioaz gain, estekak ere bai baitatoz):

• Josemari Alemán Amundarain
• Antonio Altarriba
• Alvarortega
• Raquel Alzate
• Angel Benito Gaztañaga
• Miguel Berzosa
• Iñaki Cerrajería
• Mauro Entrialgo
• Dani Fano
• Nacho Fernández
• Roberto Garay
• Gregorio Muro Harriet
• Iñaki G. Holgado
• José Ibarrola
• Javier de Isusi
• Kini
• Juan Luis Landa
• José Manuel Mata
• Antton Olariaga
• Luis del Olmo
• Alex Orbe
• Santi Orúe
• Pedro Osés
• Alex San Vicente
• Simónides
• Santiago Valenzuela
• Mikel Valverde
• Bernardo Vergara
• Jon Zabaleta
• Jesús Zulet

Elkarte txiki eta baliabide handirik gabekoek liburu bat atera nahi dutenean, edizioa eta banaketa arazo izaten dira, eta hala izan da liburu honekin ere. Astigarragako Michelena Inprimategiari esker lortu da argitaratzea, urtero bere bezero eta lagunen artean banatzeko editatzen duen monografikoetarako aukeratu baitzuen. Hala, liburua bada denboratxo bat atera zela, baina zirkulu itxian banatzen zen. Nik Atiza elkartera bertara jo nuen nola lor zitekeen galdetzeko, eta Mauro Entrialgok berak esan zidan TMEO aldizkariaren hurrengo alearekin banatzeko asmoa zutela (jende bera mugitzen baita Atizan eta TMEOn), eta prezio nahiko sinbolikoan. Eta hala da, ez baita erraza koloretan eta guzti dagoen liburu bat gaur egun 5 eurotan lortzea. Ez dago ez erosteko aitzakiarik, beraz!

Euskal komikigintza apur bat gehiago ezagutzeko ezinbesteko liburua, Juanmaren jakituria infinituak dakarkiguna. Lastima gaztelaniaz soilik egotea!

Egon ginen, ba, Angoulême-n, eta, agindu bezala, hemen duzue kronikatxoa. Benetan aluzinantea da Angulemako komiki azoka, guztiz harrigarria komikia Frantzian nola bizi duten... Gainera, komikigile talde batekin joateko eta mundu hori barrutik ezagutzeko aukera izan dut... Eta gutxi balitz lagun talde hori jator-jatorra da eta kristoren giroa izan dugu... Zer gehiago eska daiteke? (A, eta azokako palmaresa ere daukazu hemen, zein komiki erosi pentsatzen ari bazara laguntzeko...)

Hiria

Hiri ederra da Angoulême. Muino baten gainean kokatua dago hiriaren alde zaharra, aldats gogor batek eta harresi altu batek babestua, benetan ikusgarria. Han goiko kale eta etxeak ere oso majoak dira, palazio-gaztelu itxurako udaletxea ere oso polita, eta han goitik ikusten den bista ere egundokoa.

Baina Angoulême ez da hiri arrunta. Urte osoan, hiriak komikia bizi du eta komikiak hiria bizi du, sinbiosi perfektu baten. Ez dakit hori azokaren kausaz den edo azoka horren efektua den... Kaleetako plakek komikietako bunbuiloen forma dute, horma asko komikien muralez apainduta daude, CNBDI (Centre National de la Bande Dessinée et de l’Image) izeneko komikiaren museo bat dute erakusketa izugarri bat duena, klasiko pilo baten originalez betea...

Komiki-azoka

Hala ere, hiria eta komikiaren arteko maitasuna estasira iristen da Angulemako Komiki-Azoka ospatzen denean. Komiki-azoka ez dira argitaletxeen standak soilik: erakusketak, proiekzioak, hitzaldiak eta horrelakoak nonahi daude. Eta argitaletxeen standak ere ez dira nolanahikoak: bi karpa erraldoi, bakoitza Durango bezalakoak gutxienez, bat argitaletxe handientzat eta bestea argitaletxe txikientzat (argazki panoramiko horiek egiteko hainbat argazki atera nituen eta gero Panavue ImageAssembler-ekin josi), beste karpa txikiago bat komiki alternatibo eta fanzineentzat eta beste bat komikien inguruko merchandisingarentzat (posterrak, figuratxoak, kamisetak...).

Eta benetan ikustekoa da nola bizi duten frantsesek komikiaren mundua... Jende mordoa dabil bertan, baina ez pentsa guztiak freaky gazteak direnik, jende guztiz normala dabil, zaharrak, familia osoak, neskak... Han ez zara, hemen ez bezala, komikizalea izateagatik arraro sentitzen. Alderantziz dela esango nuke, hangoek askoz zaletasun handiagoa dute. Adibidez, kristoren ilarak itxoiteko gai dira komikigileen dedikatoriak lortzeko. Hori bai, ez dira hemengoak bezalako autografo sinpleak: marrazki oso landuak dituzte, sinpleenek ere ordu laurdenetik gora behar izaten dute egiteko, eta akuarela eta guzti margotzen dituztenek baita ordu erdi ere! Frantziako Paquet argitaletxearekin La guerre du Professeur Bertenev argitaratu berri duen Alfonso Zapico asturiarrak dedikatoria hau egin zidan kotxean bueltako bidaian, bere editoreak oparitutako albumean, Donostiatik hara eraman eta bueltan ekartzeagatik, aste bukaera osoa horrelakoak egiten eman eta gero!

Hala ere, nahiz eta ni ikusitako guztiarekin aluzinatuta gelditu, hara joaten urteak daramatzatenek diote beste edizio batzuetan hobeto egon izan dela. Beste urte batzuetan karpak hiriaren alde zaharrean egoten omen ziren, harresien barruan, eta aurten behealdean zeuden. Horrez gain, beste urte batzuetako erakusketak askoz hobeak izan direla diote. Eta egia esan, niri ere nik ikusitako erakusketak pobre samarrak iruditu zitzaizkidan (CNBDIkoa izan ezik).

Espedizioa

Esan nizuen bezala, Ikatolen Elkarteak ateratzen duen Xabiroi aldizkariko komikigileen taldearekin joan naiz, orain bertako kolaboratzaileetako bat bainaiz (albisteen txokoa idazten dut nik). Kristoren aukera izan da hori niretzat. Normalean azoka batera zoazenean ez da erraza izaten giroan sartzea eta zale pasibo rolaz haraindi joatea, Dabilenharriak zioen bezala. Baina gure taldean hainbat komikigile zeuden (Dani Fano, Iñaki G. Holgado, Asisko Urmeneta eta Marko Armspach) eta, horrez gain, Alfonso Zapico asturiarra ere eraman nuen kotxean. Horrela, azoka bera jakitunek gidatuta ezagutu dut batetik (gainera troupe osoarentzat egile-akreditazioa lortu zigun Danik, ikusi hemen nirea; akreditazio horrekin ilarak itxoin gabe sar zintezkeen tokietara eta antolakuntzak jartzen zituen kotxeei deitu eta nahi zenuen tokira eramateko aukera zenuen), eta komikiaren mundu hori barrutik hobeto ezagutzeko aukera eduki dut bestetik. Niretzat oso-oso interesgarria izan da kotxean komikilariak marrazteko teknikez, editoreekiko harremanez, kontratuez, salmentez, prezioez eta abarrez berba egiten entzutea, editoreekin egotea...

Gainera, oso talde jator eta sanoa zen. Marko eta Asisko bat ere lotsatzen ez diren bi showmen dira, bakarka ikusgarriak eta elkarrekin geldiezinak. Eta taldeko besteak ere, komikilari bohemioak direlako edo eurekin sarri egoteagatik kontagiatu direlako, oso majoak eta desinhibituak dira. Benetako pribilejioa izan da beraiekin asteburu zoragarri hau pasatzea, hain giro ederrean. Egoera surrealistak ere izan ditugu, adibidez poteoan taberna baten egon ginenean, taldeko batzuk dantzan zeuden, beste batzuk dantza-pistako kristalera margotzen eta Markoren animazioko ikasle zen eta berarekin ekarri zuen mago profesionala magia-trukoak egiten eta lebitatzen, beste batzuk argazkiak ateratzen...

Palmaresa

Jarraian azokako sarituen zerrenda emango dizuet, pista ona izaten baita hurrengo irakurketa edo erosketetarako.

Album onena

• Non-non-bâ, Shigeru Mizuki (ausardia aitortu behar zaio sari honi, justu Frantziako komiki-industria guztia, Asterix bera barne, mangaren inbasioaz kezkatuta dabilenean)

Ezinbestekoei saria

• Black hole, Charles Burns
• Lupus, Frederik Peeters
• Lucille, Ludovic Debeurme
• Pourquoi j’ai tué Pierre, Olivier Ka eta Alfred
• Le photographe, Emmanuel Guibert, Didier Lefèvre eta Frédéric Lemercier (komikiak eta argazkiak nahasten dituen eta MSF-ko talde batek Afganistanen pasatako abenturak kontatzen dituen hiru albumetako serie eder honetako argazkilaria, Didier Lefèvre, justu astelehenean hil zen bihotzekoak jota)
• Panier de singe, Jérôme Mulot eta Florent Ruppert

Ondarearen saria

• Sergent Laterreur, Touïs eta Frydman

7/8 urteko gazteen saria

• Tigres et nounours, Mike Bullock eta Jack Lawrence

9/12 urteko gazteen saria

• Seuls Tome 1 - La disparition, Bruno Gazzotti eta Fabien Vehlmann

Talentu gazteei sariak

• Lehen saria: Kyung Eun Park
• Bigarren saria: Grazia La Padula
• Hirugarren saria: Dominique Mermoux

Publikoaren saria

• Pourquoi j’ai tué Pierre, Olivier Ka eta Alfred

Fanzine eta komiki alternatiboen saria

• Canicola (Italia)

RTL saria

• Henri Déésiré Landru, Christophe Chabouté

René Goscinny saria

• Lucille, Ludovic Debeurme

Décoincer la bulle saria

• La Tranchée, Christophe Marchetti

Sari nagusia

• José Muñoz (beraz, Alack Sinner-en marrazkilaria izango da hurrengo urteko batzorde antolatzailearen lehendakaria, kartelaren egilea eta erakusketa handiaren protagonista; ohore hori lortzen duen laugarren egile ez frantziarra da, Will Eisner, Robert Crumb eta Enki Bilal-en ondoren)

Argazkiak

Artikuluan zehar esteken bidez nahiz zuzenean ikusi dituzuen argazki guztiak eta gehiago helbide honetan ikus ditzakezue.

Bai, bai! Benetan! Serio! Entzuten duzuen bezala! Bihar goizean (eguraldia lagun) Angulemako azokara noa! Ni bezalako komikizale batentzat, amets bat egi bihurtua! Emozionatuta nago, ez dakit nabaritzen zaidan edo ez, baina emozionatuta nago!

Nola? Ez dakizula zer den Angulemako azoka? Angulema Frantziako hiri bat da, urtero Frantziako, Europako eta, agian, mundu osoko komiki azokarik handiena antolatzen duena. Aste bukaera honetan da azoka hori, eta bertara noa!

Nolatan noan? Ba komikigile eta komikizaleen troupe batekin noa! Kontua da aurten ere, iaz bezala, Xabiroi aldizkariko hainbat komikigile hara joatekoak zirela, hango argitaletxeekin harremanak egitera-eta... Eta erreserbatutako toki batzuk libre zituztenez eta ni orain aldizkariko kolaboratzaile naizenez, joatea eskaini zidaten. Ezetz asmatu zenbat tardatu nuen erabakitzen! Taldean izango dira, besteak beste Dani Fano, Iñaki G. Holgado, Asisko, Marko... Ez dakit nik asko pintatzen dudan horien artean, baina beno... Komikigile ez diren beste zale batzuk ere badoaz, tartean Willy lankidea, eta tira... Bueltan espedizioaren kronika idatziko dizuet, bale?

Ale, bueltara arte! Vive la BD!

(Oharra: Azokako aurtengo kartela Lewis Trondheim-ek egin du, duela gutxi Willyk hemen komentatu zigun OVNI komikiaren gidoigileak)

Iazko urtearen ondarretan ikusi zuen argia Marko Armspach euskal komikigile ezagunaren irudiak eta Olier-en gidoia dituen Agence barbare komiki-sailaren laugarren aleak, "Barbares à gourdes" izenekoak. Umorezko eta fantasiazko komiki-sail hau Frantzian argitaratu du Bamboo Édition etxeak azken urteetan, urtean ale bat. Artikulu honetan komiki-sail honen iruzkina irakur dezakezu.

Marko Armspach ezaguna da euskal komikigintzaren munduan. Napartheid eta Argia aldizkarietan marraztu izan ditu komikiak, eta Pedro Mari eta Gartxot albumak ere atera ditu (azken hau Asisko Urmenetarekin batera). Azken urteetan Agence barbare sailean eta Xabiroi aldizkarian dihardu, bietan Olier gidoigilearekin elkarlanean.

Nik duela gutxi izan dut Agence barbare sailaren berri Donostiako II. Komiki-Jardunaldiei esker, baina lau urte dira berau egiten diharduela. Barbares à gourdes aurretik Les rues d’Astaris, Les gants de Zohorass eta Drak party atera dituzte Bamboo Éditions argitaletxearekin.

Komikia genero fantastikokoa da, baina umorezko ukituekin, gaiagatik asma daitekeenez. Izan ere, istorioa fantasiazko mundu baten kokatuta dago, non nanoak, dragoiak, magoak, jainkoak eta alegiazko beste hainbat izaki bizi diren, The Lord of the Rings-en antzera, baina honetan denak nahastuta. Eta istorioaren protagonistak mundu horretako hiriburuko polizia-etxekoak dira... Argi dago egoera barregarri ugari sortuko direla horrelako istorio batetik, ez? Poliziek euren lankide batzuen hilketa misteriotsu batzuk argitu beharko dituzte, baina euren ikerketek konplot handiago baten arrastoan jarriko dituzte...

Gidoia orijinala da, nahiz eta jende bitxidun mundu bateko polizia-istorioa izateak Alan Moore-en Top 10 gogorarazten duen apur bat (hango hartan superheroien mundu bat zen). Barre eragiten digu gainera, eta entretenigarria ere bada (lehen bi aleetan entretenigarriagoa, dena esan behar bada). Irudiak, berriz, Markok ohituak gaituenetakoak dira, karikaturazkoak baina oso ongi eginak eta xehetasunez beteak.

Abentura eta umorezko komiki majoa, beraz. Lastima frantsesez soilik egotea!

A, eta azken jakingarri bat: Markok eta beste hainbat lagunek (Olier eta Asisko, besteak beste) kameoak egiten dituzte komikian!

Duela ia urtebete kontatu nizuen nola Zope-rako DTML Calendar Tag produktuaren bertsio berri bat ateratzen lagundu nuen, berau internazionalizatu eta euskaratuz. Orain beste bertsio berri bat atera dut, 1.0.19 bertsioa, XHTML estandarra bete dezan.

Produktu horren hobekuntzetan eta bertsio berrietan inplikatu nintzenean, egiten ari nintzen web gune bat (Urdaburu Mendizale Elkartearena hain zuzen, irudian ikus daitekeena) euskaraz ere egotea behar nuelako izan zen, eta web gune horretan produktu hori erabiltzen nuelako. Oraintsu, berriz, eta UEUk antolatutako Web orrien irisgarritasuna: teoria eta praktika ikastaro interesgarrian ikasitakoak aplikatuz, web gune horrek berak XHTML estandarra betetzea nahi nuen. Web gunean egin beharreko aldaketak egin nituen, baina DTML Calendar Tag produktuak renderizatzen zuen kodeak ez zuen estandarra betetzen, beraz hori betetzeko beharrezko aldaketak egin nizkion produktuari eta bertsio berri bat atera.

Beraz, Zope-n egutegi bat erakusten duen web gune bat egin behar baduzu, jakizu DTML Calendar Tag produktuarekin erraz egin eta pertsonalizatu ahal izango duzula, eta gainera euskaraz eta estandarrak betez!

Plater hegalari bat izorratu da espazioan. Gidaria, alien bat, Lurra planetara iristen da plater hegalaria kontrolatzeko ahaleginean, baina atmosfera zeharkatzea eta lurraren kontra talka egitea gehiegi izan da ontziarentzat. Plater hegalaria deseginda dago. Aliena Lurrean harrapatuta dago, gainera, dinosauroen garaian. Gizakiak teknologia garatu arte itxaron beharko du espazio-ontzia konpontzeko eta alde egiteko.

(e-gorren oharra: Lewis Trondheim-en gidoia eta Fabrice Parme-ren irudiak dituen OVNI komikiaren komentario honekin, luxuzko beste kolaboratzaile bat estreinatzen zaigu blogean: Willy Roa Euskadi Irratiko Norteko Ferrokarrila saioaren zuzendaria eta nire lankidea Elhuyar Fundazioan)

Azken batean, aliena historiaren lekuko bilakatzen da komiki xelebre honetan. Marrazkiak umeentzako modukoak dira, bai, eta umeentzako komikia da (edo izan daiteke). Baina komiki askotan gertatzen den bezala, bigarren irakurketa bat ere badu. Historian zeharreko bidaian pertsonai ezagunak azaltzen dira, barrea eragiteko moduan. Pitagoras eta Jesukristo, besteak beste.

Hala ere, istorioak baino gehiago formatuak egiten du xelebre komiki hau. Ez dago hitzik. Bi orriko marrazki osoak dira, esan daiteke ez dela biñetarik, eta orri baten bukaera hurrengoaren hasiera da. Komiki hau orri erraldoi bakar batean antolatuta dago, nahiz eta liburu-formatua dela eta, orrialde-pare bakoitzean marrazki erraldoi horren zati bat besterik ez dugun ikusten.

Bestalde, ez da istorio bakarra. Lurra jo bezain pronto, alienak hamaika bide hartzen ditu aldi berean, eta bide bakoitzak berezko bukaera batera eramaten du; hiltzera, gehienetan.

Egia da ez duela komikiaren mundura iraultzarik ekarriko, baina formatua behintzat neurri batean bada orijinala. Oso komiki plastikoa da, umeentzat zein helduentzat egina, eta oso atsegina ikusteko. Luze jotzen du marrazki bakoitza ikusteak, eta, beraz, bada irakurlea harrapatzeko modukoa.

Irudia: Fabrice Parme