e-gorblog

Xabiroiko urteroko albumen artean berezia dugu 17. hau, gizonezko egilerik ez duen lehenengoa baita. Izan ere, Surflariaren gidoia Uxue Alberdik egin du eta Susanna Martínek irudiak. Sol-Ekiren desagerpenaren 10 urte betetzeak bere lagun eta maitale Amaiari garai haiek gogoraraziko dizkio eta laguna benetan nor zen eta zer gertatu zitzaion argitzen saiatzen hasiko da... Bizitza, jaiotza eta heriotzarekin etengabe jolasten duen misteriozko thriller zirraragarria dugu Surflaria.

Asterixek aurrera darrai bere jatorrizko egilerik gabe ere. René Goscinny eta Albert Uderzok 24 album egin zituzten, Goscinny gidoilaria 1977an hil ondoren Uderzo marrazkilariak bakarka beste 8 egin zituen, eta 2013az geroztik 5 istorio atera dira Jean-Yves Ferriren gidoiarekin eta Didier Conraden marrazkiekin, zeintzuetan Uderzok ere parte hartu duen aholkulari gisa. Eta orain berri bat iritsi zaigu, jatorrizko egileetako batek ere parte hartu ez duen lehena (2020an hil zen Uderzo), Fabcaro gidoilari berriarekin eta irudietan Conradek jarraitzen duela: Lirio zuria. Bruño/Salvat-ek atera du euskaraz, Maddalen Arzallusek itzulita. Psikologia berri bat ari da zabaltzen Erroman, “lirio zuria”, pentsamendu positiboan oinarritua. Zesarrek bere asmatzaile Hitzedertsus bidaltzen du gure galiarren herrixkaren inguruko kanpamentuetako soldaduak motibatzera. Baina pentsamendu berria herrixkara ere iritsiko da...

Eta Harriet etxearen kontu gehiagorekin gatoz (euskaraz komiki gehien ateratzen dituena baita). Batetik, Bessadiren Lehoi ogroa sailaren bigarren zenbakia atera du, Hiru lehoiak izenburukoa. Hemen ere animaliez osatutako mundu fantastiko bat eta irudi polit-politak aurkituko ditugu. Ogro hiltzaile bihurtzen den eta memoria galdu duen Kgosi lehoia, Wilt antxumea, Othila sagu gerlaria eta Hind azeria Logrine xamanaren etxolara iritsiko dira, non Kgosik bere iragan izugarria ezagutuko duen...

Bestetik, euskal komikizaleon ezagunak diren Stéphane Piatzszek gidoilariak (Iñaki Holgadorekin Rétine saila eta Guillermo Gonzalezekin Le chevalier à la licorne egindakoa) eta Tieko marrazkilariak (Tomoë) egiten duten Dortokaren promesa sailaren hirugarrena ere argitaratu du. Hemen izango dute amaiera Frantziak Tortuga uhartera hango filibusteroekin ezkontzera preso bidalitako eta ihes egindako hiru emakumeen abenturek.

Mikel Begoña gidoilariak eta Iñaket marrazkilariak ibilbide luzea dute komikigintzan elkarrekin, gaztelaniaz gehienbat (Tristísima ceniza, El pico de los cuervos, eta Ötziri eskainitako trilogia Norma etxearekin) baina baita euskaraz ere (Helize Harriet etxearekin). Oraingoan Hiru etxe Santa Monikan komikia atera dute, Harrietekin berriz ere. Hollywood-en urrezko garaian (1946an zehazki) Santa Monikan kokatutako istorio bat dakarkigute, gidoilari gazte bat, tiroa jasota ihesean dabilen lapur bat, Robert Capa, Ingrid Bergman, errealitatea eta fikzioa genero beltzeko koktel batean nahasiz. Interesgarria, ezta?

Joe Sacco kazetari eta komikigile maltar-estatubatuarra Palestinan izan zen bi hilabetez 1991 eta 1992 urteen artean, Lehenengo Intifadaren garaian, Zisjordanian eta Gazako zerrendan, eta han ikusitakoekin, palestinarren egoera latza kontatzen duen 9 komikiko saila egin zuen 1993 eta 1995 bitartean, gero 2001ean edizio oso batean argitaratu zena, Palestine izenarekin. Komiki hau klasikoa da gaur egun, kazetaritza-komikiaren aitzindaria, American Book Award saria irabazitakoa, eta ezinbestekoa palestinarrek Israelen partetik jasaten duten zapalkuntza gogorraren berri izateko. Bada, azken hilabeteotan gatazka larriagotu den garaiotan, Astiberri etxeak euskaraz atera berri du Palestina, Julen Gabiriak itzulita. Pozgarria da horrelako komiki garrantzitsu bat euskaraz izatea eta gure hizkuntzan ezagutu ahal izatea Palestinan jazotzen dena, baina aldi berean tristea ikustea 30 urteren ondoren arazoa ez dela konpondu eta errepresioak bere horretan darraiela edo, egia esan, askoz okerragoa bihurtu dela...

Gaur aurkeztu dugu komikia online prentsaurrekoan Julen Gabiria itzultzaileak eta biok. Eta Durangoko Azokan ere aurkezpen solasaldia egingo dugu, igandean, abenduak 10, 14:00etan Ahotsenean.

Artxipelagoa EiTBk eta Ulu Mediak ekoitzitako podcast bat da, jada 2 denboraldi eta ordu erdi inguruko 16 atal dituena. Podcast-aren lehenengo denboraldian oinarrituta, Artxipelagoa komikia atera du orain Elkar argitaletxeak. Gidoia podcast-aren gidoilariek eurek egin dute, Xabier eta Martin Etxeberria anaiek, irudiak Alex Sanvik eta koloreak Sedyasek. Paperaz gain, Komiki App mugikorrerako aplikazioan ere atera dute. Bertako istorio post-apokaliptikoan, itsasoko uraren maila 500 metro igo ondoren, mundu guztian atzerakada teknologiko handia gertatu da eta lurrazalean geratu diren herrialdeen arteko botere-gerra etengabea da, horien artean Euskal Artxipelagoa dagoela... Intriga politikoa, abenturak, piratak eta gehiago aurkituko duzu bertan.

2020an ikusi zuen argia Erroak 1 – Ilargiaren orrazia komikiak, autoedizioan, horretarako berariaz sortutako Baionako Erroak argitaletxearen eskutik. Amaya Echevarriaren testua eta Tiago Battestiren irudiak dituzten komiki sail honen bigarren zenbakia irten da orain, Erroak 2 - Gizotso, eta hemen ere natura eta euskal mitologia dira gai nagusiak, horiekin lotura berezia baitute Alaia gaztetxoak eta Elorri bere izebak. Mari, Basajaun, Lamia, Tartalo, erleak eta besterekin aurkituko dituzte beraien bidean eta, izenburuagatik asmatuko zenuen bezala, jakina, Gizotsorekin.

Eli Pagola eta Miren Artetxek bertso-munduko euren bizipenak (egiazkoak ala ez) kontatzen dituzte Ño! komikian. Maitane Gartziandiak marraztu eta Argiak ateratako komiki honetan, emakumezko bertsolariek izaten dituzten tentsio- eta deserosotasun-egoerak, euren arteko konplizitatea, saioetara kotxean gizonekin edo emakumeekin joatearen ezberdintasunak eta abar kontatzen dituzte 10 pasartetan. Eta XIX. mendearen bukaeran eta XX.aren hasieran bizitako Joxepa Antoni Aranberri Xenpelar presente dago liburu osoan zehar.

Paul Urkijok zuzendutako Irati da euskaraz inoiz egindako film garestiena eta baita ikusiena ere. Merezimendu osoz, zinez ederra baita euskal mitologia, Nafarroako Erresumaren sorrera eta Pirinioak gaitzat dituen film hau. Ziur ikusi duzula eta gozatu duzula, ezta? Baina beharbada ez zenuen jakingo Irati filma komiki-sail batean oinarrituta dagoela! Alabaina, Joxean Muñozen gidoia eta Juan Luis Landaren marrazkiak dituzten komiki zoragarri hauen lehen hiru zenbakiak gaztelaniaz soilik zeuden argitaratuak 1995 eta 2004 artean, eta aspaldi zeuden katalogoz kanpo. Anomalia historiko bat zen euskal komikirik bada halakoetan gailena dena gaztelaniaz soilik egotea. Hori konponbidean jartzen hasi zen Xabiroi sailaren jarraipeneko 4. albuma, Saiak, euskaraz aterata 2007. Bada, orain, filmaren arrakasta probestuta, Erein argitaletxeak lehen hiru komikien bilduma euskaraz paratu du lehenbizikoz, Irati izenburupean Autzaren esnatzea, Boldroren domina eta Iratiren zigorra istorioak batuz. Azkenean badugu aukera film bikaina inspiratutako komiki aparta osorik gure hizkuntzan disfrutatzeko!

Gregorio Muro euskarazko komikigintzaren historia bizia da. Gidoigile gisa 1980ko hamarkadan egin zuen lanarekin soilik, gure egilerik emankorrena eta nazioartekoena da, Justin Hiriart, Sorgin seinalea, Ion eta Mirka, Eguzkiaren izerdia, Simon Besaluze, Indianoa, Hontza, Hermes... bezalako sailekin, batzuk 5 albumez ere osatuak. Komiki horiek euskaraz Ipurbeltz, Erein edota Habeko Mik-ek ateratzeaz gain, Frantzian ere atera ziren asko, Dargaud edo Glénat bezalako etxeen eskutik, eta Europako beste herrialde batzuetan ere argitaratu ziren batzuk. Zinemagintzan 20 urtez aritu eta gero, azken urteotan komikiaren mundura itzuli da, editore gisa (Harriet argitaletxea sortu du) zein gidoigile gisa (Lotsa eta ahaztea, Mugako dragoiak, Anker...).

Baina beharbada ez da hain ezaguna horren guztiaren aurretik egile oso gisa (hau da, gidoigile eta marrazkigile) ere aritu izan zela 1970eko hamarkadan, Iker eta Ixone, Tom eta Wandi eta Bizarzuri haurrentzako sailak eginez. Eta Iker eta Ixoneren lehen abentura, 1978koa, itzulpena izan gabe euskaraz ateratako lehen istorio jarraituko albuma izan zen! Bada, orain Harriet argitaletxeak sail historiko hori berrargitaratzeari ekin dio, liburu batean Iker eta Ixoneren lehen hiru zenbakiak aterata: Orrazi magikoa, Gaizkiñe eta Zahagi-urrea.

Irakurtzen ikasi berria zen haurra nintzela atera zen Iker eta Ixone, eta nire komiki gogokoenetako bat izan zen. Eta berrargitaratze honetarako hitzaurrea neuk idatzi dut! Ezin ohore handiagorik izan. Eskerrik asko, Gregorio, aukerarengatik.

Izaki mitologikoak oraindik gizakien artean ibiltzen ziren garaiko euskal herrixka bateko bi gaztetxo dira Ixone eta Iker, ipurtarin eta ausartak, eta lamiak, Sugaar, herensugea, Gaueko eta beste aurkituko dituzte beren abenturetan, baina elkarlana, adimena eta laguntasuna baliatuz onik aterako dira beti.

Marrazkiak bere publikoarentzako (hau da, haurrentzako) oso egokiak dira, politak, sinpleak eta xalotasunez beteak. Istorioetan Harriet gero gidoigile gisa famatu zuten osagaiak hor daude (abentura, ezustekoa...), haurrentzat egokituta, eta bere geroko lanean ohikoak diren ikuspegi eta aldarrikapenak ere presente dira: berdintasuna, naturarekiko maitasuna... Gaia ere (euskal mitologia) txikientzat oso erakargarria izan da beti eta oraindik ere hala dela pentsatu nahi dut, eta Irati filmak (eta honek oinarri duen Irati komikiaren berrargitaratzeak) gure gizartearen iruditeria kolektiboan euskal mitologia berpiztu duen honetan, txikiak ere mundu magiko horren parte egiteko modu bikaina dira istorio hauek.

Gozatu irakurketa! Eta ea beste bi istorioen bilduma (Lurraren bihotzeraino eta Ortzadarraren belarra) ere laster ikusten dugun!

(jarraian duzue hitzaurrea, komikiaren aurkezpen gisa)

Iker eta Ixone, haurrentzako komiki bat izan behar den guztia

Gaztetxo nintzela, 1980ko hamarkadan, oso atsegin nituen Justin Hiriart-en komikiak. Orri haietan sartzea Kantauri itsasoan murgiltzea zen, gure arbaso baleazaleen artean egotea, indiar ere sentitzea, abentura itzelak bizitzea. Fructuosoren marrazki ederrek ere izango zuten eragina horretan, jakina, baina komikietan ni istorioek harrapatzen naute batez ere. Hala liluratzen ninduten Justinen bizipen zirraragarrien idazlea Gregorio Muro zen, ezizenez eta bigarren abizenez Harriet, eta Justin Hiriart-ez gain, beste hainbat sail ere egin zituen, hala nola Sorgin seinalea, Ion eta Mirka, Eguzkiaren izerdia, Simon Besaluze, Indianoa, Hontza, Hermes..., batzuk 5 albumez ere osatuak. Komiki horiek euskaraz Ipurbeltz, Erein edota Habeko Mik-ek ateratzeaz gain, Frantzian ere atera ziren asko, Dargaud edo Glénat bezalako etxeen eskutik, eta Europako beste herrialde batzuetan ere argitaratu ziren batzuk. Ziurrenik euskarazko komikigintzan izan dugun egilerik emankorrena eta nazioartekoena izango da Harriet. 1990eko hamarkadatik aurrera eta 20 urtez komikia utzita zineman aritu eta gero, 2015etik komiki-editore gisa ari da, berak sortutako Harriet argitaletxean, eta beste lan askoren artean, bere lan klasiko haiek (Justin Hiriart, Ion eta Mirka, Sorgin seinalea...) berrargitaratzen ditu, gaur egungo gaztetxoen deskubrimendu eta gozamenerako.

Nik editore eta gidoilari gisa daraman bizitza berri honetan ezagutu dut Gregorio, azken urteotan euskal komikiaren inguruan egiten dudan (nola-halako) dibulgazio lana dela-eta sarritan egin baitugu topo eta elkarlanean aritu. Eta egun batean biok honetaz eta hartaz hitz egiten ari ginela, kasualitatez jakin nuen 1970eko hamarkadan komiki-autore oso gisa aritua zela, hau da, gidoilari eta marrazkilari gisa (komiki-dibulgatzaile kaskarra ni, hori ez jakitea ere!). Garai hartan zein komiki egin zuen galdetu eta ez dit ba esaten, besteren artean, Iker eta Ixone bereak direla! Justin Hiriart baino lehenago, irakurtzen ikasi berria zen haurra nintzela, ikaragarri gustatzen zitzaidana! Nik jakin gabean, Gregorioren komikiak haur nintzenetik izan nituen lagun!

Horren berri izan nuenetik, Iker eta Ixoneren komikiak berriz ere argitaratzeko esaten aritu natzaio. Izan ere, haurrentzako komiki oso gutxi argitaratzen dira azken urteetan (eta euskaraz are gutxiago) eta behar handia dagoela uste dut. Garai batean komikiek haurrentzako (eta asko jota gaztetxoentzako) kontuak izatearen fama bazuten ere, azkenaldian helduentzako produktu serioen prestigioa hartu dute “eleberri grafiko” deritzen horien eskutik; baina aldi berean haurrentzako komikiak desprestigiatu egin dira ipuin ilustratuen mesedetan. Eta ez dut zalantzarik haurrentzat komikiek oso egokiak izaten jarraitzen dutela. Lehen bezala orain ere haurrek disfrutatu dezaketen formatua da, irakurtzen ikasteko prozesuan oso lagungarri izateaz gain.

Hala ere, Gregoriok ez zuen argi ikusten Iker eta Ixoneren berrargitaratzea. Bere lehen lana izan zela, artean oso-oso gaztea zela eta ez zekiela istorioak idazten, marrazten ere inoiz ez duela jakin (beti esaten du horregatik pasatu zela gidoigintza hutsera, marrazkigile gisa zituen gabeziek ez zezaten mugatu bere lana) eta bere marrazkiak oso sinpleak direla... Apaltasunetik eta bere buruarekiko beti duen exijentzia gehiegizkotik besterik ezin da hori esan, zeren eta ni ezin naiz ezadosago egon, haurrentzat oso komiki egokia dela iruditzen zait.

Azkenean, biba!, argitaratzea erabaki du. Bi sortatan aterako dira Iker eta Ixoneren abenturak. Esku artean duzun lehen bilduma honetan lehenengo hirurak aurkituko dituzu, Orrazi magikoa, Gaizkiñe eta Zahagi urrea, eta beranduxeago aterako dira azken biak, Lurraren bihotzeraino eta Ortzadarreko belarra. Oso beharrezkoa den berrargitaratzea, ez bakarrik dokumentu historiko gisa (oker ez banago, egunkari edo aldizkarietako zinta eta orrietatik aparte euskaraz ateratako lehenengo komiki-liburua izan zen Iker eta Ixoneren lehenbizikoa), baizik eta txikienentzako produktu literario on eta gozagarri gisa.

Ixone eta Iker izaki mitologikoak oraindik gizakien artean ibiltzen ziren garaian euskal herrixka batean bizi diren bi neska-mutiko dira. Ipurtarinak eta ausartak izanik, abentura bila aritzen dira eta beren ibilbidean lamiak, basandereak, Gaizkiñe, Sugaar, herensugea, Gaueko eta besterekin topaketa arriskutsuak izango dituzte. Baina elkarlana eta adimena baliatuz, eta mamarroen eta Txomintxo aztiaren laguntzarekin, onik aterako dira beti.

Orri hauetan aurkituko dituzun marrazkiak beharbada sinpleak dira, bai, baina bere publikoarentzako (hau da, haurrentzako) oso egokiak dira, politak eta xalotasunez beteak. Istorioetan Harriet gero gidoigile gisa famatu zuten osagaiak hor daude (abentura, ezustekoa...), haurrentzat egokituta, eta bere geroko lanean ohikoak diren ikuspegi eta aldarrikapenak ere presente dira: berdintasuna, naturarekiko maitasuna... Gaia ere (euskal historia eta mitologia) txikientzat oso erakargarria dela uste dut, eta Irati filmak (eta honek oinarri duen Irati komikiaren berrargitaratzeak) gure gizartearen iruditeria kolektiboan euskal mitologia berpiztu duen honetan, txikiak ere mundu magiko horren parte egiteko modu bikaina dira istorio hauek. Haurrentzako komiki bat izan behar den guztia da Iker eta Ixone.