Harrikadak

Julen Gabiriari aurrea hartuz, gaurko Berrian topatu dudan elkarrizketa aipatu nahi dut hemen. Juan Carlos Pérezi egin dio elkarrizketa Mikel Lizarraldek eta bertan zuzeneko emanaldi batzuk egingo dituztela udaberrian dio musikariak. Gainera, kontzertu horiek grabatuko dituzte, diskoa ateratzeko asmoz:

"Zoriaren eta kasualitateen eraginez", ordea, udaberrian emanaldi gutxi batzuk emateko erabakia hartu du musikariak. "Ez nuen interpretaziora itzultzeko gogorik, musika konposizioak betetzen nauelako gaur egun, baina orain dela gutxi 2001ean eginiko emanaldi baten grabazioa entzun eta iruditu zitzaidan ondo funtzionatzen zuela". Saio haietan Gonzalo Tejadaren kontrabaxua eta Fernan Irazokiren bateria izan zituen bidaide Perezek, eta pianoaren laguntzaz, sonoritate beltzetara, jazzera batik bat, eraman zituen bere bakarkako diskoetako kantuak. "Soinu hark bazuen nortasun bat, eta uste dut esfortzu bat egin eta formazio horri haize atal bat gehituta kontzertu batzuk egiteak merezi duela". Dagoeneko jarri dio proiektuari izenburua (Hiriko istorioak), eta udaberrian aurkeztu nahiko luke emanaldi gutxi batzuetan: "Nire lana jarraitzen duen publiko txiki hori pozik uzteko ez ezik, zuzenean disko bat grabatzeko ere baliatuko ditut kontzertuak". Emanaldietan, Atlantic river, Hau berua eta Ikaro diskoetako kantuak jo nahi ditu «klub bandako jantzi berriekin.

Ea ba egia den eta berriro eszenatoki gainean ikusten dugun Pérez. Ez dut inoiz Itoiz taldea zuzenean ikusteko aukera izan. Juan Carlos Pérez bera bai. Uste dut Atlantic River diskoa aurkezteko kontzerturen batean izan zela.

Ostiral goiz honetan zubia dudala aprobetxatu dut oso goiz ez jaikitzeko. Kioskora hurbildu naiz. Berria eta Diario Vasco erosi ditut. Berrian Xabier Lopetegiren artikulua topatu dut kirol orrialdeetan: Barne promozioa izenburupean kazetariak kontatzen du Realak atzelaririk ez fitxatzea erabaki duela. Horrek bertakoei ematen die aukera. Kasu honetan, Mikel González eta Mikel Azparren gazteei, batez ere. Jokalari hauek (eta bigarren taldeko beste batzuk) nolakoak diren kontatzen du kazetariak eta horretarako Gonzalo Arconadaren laguntza du, Sanseren entrenatzailearena.

Hala ere, Amorrortuk gaurko prentsaurrekoan esan omen du ez duela fitxaketarik baztertzen.

Gipuzkoako periodikuan, berriz, Tito Irazustaren zutabea, Segundas partes. Bertan bigarren itzulia hastear dagoela aprobetxatuz, gazteen aldeko apustua Realak ekonomikoki behartuta egin duela berresten du, jokalariei (gazteak barne) espabilatzeko mezuak bidaltzen dizkie, Alkizaren deklarazio batzuk komentatzen ditu... dena bere ohiko tonuan.

Gauzak kontatzeko bi ikuspuntu, bi era.

Besterik gabe.

Ostiral arratsaldean kontzertu potentea zegoen iragarrita Donostiako Lugaritz kultur etxean: Gari. Egona zen Donostian pasa den abenduan, Dvórame gehigarriaren 20. urteurrena ospatzeko kontzertuan, baina emanaldi honetan bera zen protagonista bakarra. Eta musikoa forma onean aurkitu genuela esan beharra dago.

Antzokia ia bete egin zen. Berri ona antolatzaileentzat. Ez baita garai ona kontzertuak egiteko gabonen ondorengo eta Sansebastian eguneko tarteko aste hau Donostian, baina Antiguako jaiak ere hastera doaz, Sansebastianak ere baina kapitalekoak baino luzeagoak.

Banda berria osatu du Hertzainak taldeko abeslari ohiak: Hasier Oleaga (bateria jotzailea, Ortophonk), Iosu Izagirre (baxu jotzailea, Sant Pau 44, diskoaren produkzio lanetaz arduratu dena), Kepa Martínez de Albéniz (teklista) eta Juanma Gereñu (gitarrista). Banda sendoa eta eskarmentuduna.

Zuzeneko soinua gehiegizkoa iruditu zitzaidan hain toki txikirako. Publiko guztia eserita (beste erremediorik ez). Batzutan erdi lo geundela zirudien, zeren ez zen inor mugitzen. Batzuen aburuz agian hobeto aulkirik gabeko aretoren batean. Nik, hala ere, gustura entzun nituen abestiak. Eta gozatu nuen Gariren ahotsarekin, mugimenduarekin, musikarekin. Nabari da pozik bizi dela frontman-a. Marka da gero Peruko oihanera joan behar hemen (gehienok?) ondo bizi garela jabetzeko, baina pertsona bakoitza mundu bat da eta ez naiz ni sartuko gainera artisten barne mundu horietan.

Kontzertuak ordu t´erdi iraun zuen. Lehenengo zatia, ordubetekoa, azken diskoan oinarritua batez ere. Bigarrena, gehiago kanta zaharrei begirakoa. "Aitormena" kantuarekin ausartu egin zen, bertsio berezia eskainiz. Hitz gutxi egiten du Garik eta abestiak bata bestearen atzetik doaz. Bukaeran, bis-en txandan, "Hil ez denak" single-a, hain gutxi gustatzen zaidan hasiera tecno horrekin.

Uste nuen bakarkako bide luzeagoa zeramala (bost disko botatzen nizkion) baina aurretik bi disko atera ditu Elkar disketxearekin eta zuzeneko bat Gara egunkariak zabaldu zuena. 0-tik diskoan sei kanta daude euskaraz eta bost gazteleraz. Eta nik natural somatzen dut Gari euskaraz zein gazteleraz, bietan. Kantak Atxaga (bere aingeru goardakoa omen), Kepa Murua, Jon Maia eta Jon Benitorenak dira. Gari berarenak ere bai batzuk.

Hiru etapa biltzen omen du diskoak: duela zenbait urte bero-bero ibili zen Gari gaztelerazko disko bat prestatzen, contra o mundo bizi zuen etapa iluna; Peruko bidaia prestatzen eta Amerikako herria hartan egindako estantzia; etapa zoriontsua, handik etorri ondorengoa, pare bat urte, neska-lagunaren haurdunaldia eta Mikele alabaren jaiotza.

Poztekoa da, azken finean, bazen garaia Gari pozik eta zoriontsu ikusteko. Bidea aurkitu duen honetan, ea ez duen galtzen.

Ostegun eguerdian Gipuzkoako Campuseko Ignazio Maria Barriola eraikineko areto nagusira hurbildu nintzen eguerdi partean. Elkano Browning Cream ikusi eta entzun nuen. Hau da, Mikel Azpiroz, Karlos Aranzegi eta Fran Iturbe musikari hirukoteak duen proiektu berria.

Handia da areto nagusia. Handiegia horrelako gauzetarako. Hala ere, aurkitu dute sistema bat aretoa txikitzeko: aulkien laugarren lerroen atzealdean gortina jartzea. Hobeto.

30en bat lagun bildu ginen. Ikasle batzuk (gehienak mutilak) eta ni bezalako satelite batzuk. Eszenatokiari lehenengo bistazoa botatzerakoan Hammond (jamon) organoa da begiaren arreta pizten duen lehenengo gauza. Dotorea, dedio! Ezkerraldean. Erdian bateria. Eskuin aldean gitarra eta anpli-a.

Nahikoa puntualak izan ziren eta 12:30ak inguruan hasi zen emanaldia. Jazz, bossa, funk... bideetatik eraman gintuzten hirurek ordubeteko saioan. Instrumentala. Gustura egon ginen bildutakoak. Proiektu polita Euskal Herriko taberna, areto, kafe antzoki eta kultur etxeetatik mugitzeko. Klub jarri behar nuen, baina barrez hasi naiz, zeren Euskal Herrian dauden klub gehienak kirol klubak dira.

Oso emanaldi gutxi eskaini dituzte oraingoz. Uste dut Errenteriako De Cyne Reyna, Donostiako Be Bop eta Bartzelonako La Boîte aretoetan aritu zirela 2004ko udaberrian. Orain berriro heldu diote eta hortik zehar aritzeko moduan daude 2005eko hasiera honetan. Izan ere hirurak musikari okupatu xamarrak dira. Blues Stop, Lau Behi, Jabier Muguruza, Matt Harding, Bide Ertzean, Mikel Erentxun, Alex Ubago, Ana Pozas... taldeetan ari direnak edo aritutakoak.

Ah! Ia ahaztu egin zait. Unibertsitari gutxi pasa zela nioen. Azterketa garaia ere hortxe dago eta. Animo, gazteak!

Ezaguna egiten zitzaidan Rafa Sardina izena. Musikarekin loturikoa. Atzo, Radio Euskadiko iragarki batean entzun nuen Joseba Martinek elkarrizketatuko zuela gauerdian.

Uste dut Ana Pozas abeslariari entzun niola lehenengo aldiz Rafa Sardina bermiotarra zela bere produktorea. Orduan jakin nuen Californian bazegoela euskaldun bat engineer, mixer eta producer gisa lan egiten zuena.

Javier Vizcaínoren Más que palabras irratsaioa entzuten ari nintzela, publizitatearen txanda heldu da. Etxeko programazioaren tartean, Joseba Martinen ahotsa entzun da gauerdian Rafa Sardina musika produktorea elkarrizketatuko duela esanaz.

Sareko Google orojakileari galdetu diot eta lehenengo emaitza Rafa Sardinaren webgunea izan da. Ingelesez bakarrik dago webgunea (eta ni ingelesarekin txarto moldatzen naiz), baina zenbait txorakeria komentatzeko adina atera dut:

Bio erabat profesionala jarri du: Los Angeles hirian bizi dela eta sei Grammy sari jaso dituela. Musika produktorea, nahaslea eta ingeniaria. Ez du aipatzen Euskal Herrian sortua denik. Goiko aldean argazkia dago. Gero, news atalean ikus daiteke tipoa burusoiltzen hasia dagoela, baina webguneko goiko argazkian, duela bospasei urteko hauteskunde kanpainan Odonekin egin zutena egin du Rafak bere buruarekin: kopeta luzatzen ari zaiola ezkutatu.

Discography saila ez zait bereziki interesatzen, disko saltzaile nagusien arteko musikariei loturik baita bere karrera: Luis Miguel, Alejandro Sanz, Mariah Carey, Sheryl Crow... Horietakoen kanta eta diskorik ez dut nire diskografian.

Awards atalean topatu dut detaile politena: saririk preziatuena 2002ko uztailaren 15ean lortu zuen. Xabier izena du. Itxuraz bere semea izango da.

Atzoko Berrian pare bat notizi aipagarri irakurri nituen Kultura sailean. Bata, Kandido Urangak Henry Bengoa Inventarium obran oinarritutako bakarrizketa taularatuko duela. Biga, Doctor Deseo eta Antzerkiola Imaginarioa taldeek Metamorfosis lanaren bost emanaldi, bi Gasteizen, eskainiko dituztela Hegoaldeko lau hiriburuetan.

Kandido Uranga aktore zumaiarrak Henry Bengoa Inventarium lanean oinarritutako bakarrizketa taularatuko omen du hil honen 21ean Zumaiako antzokian. Eta ikus-entzuteko gogoa piztu zait. Emanaldia Julene Azpeitia lehiaketaren sari-emate ekitaldian izango da. Dagoeneko bi emanaldi eskaini ditu Astigarragan eta Erandion.

Emanaldia esan bezala bakarrizketa da eta Ruper Ordorika-ren kantak tartekatu omen ditu. Irakurketa erabat pertsonala, zeren eta duela 18 urte Atxagak-eta egindakoa ez omen du ikusi, ez berriki Pamiela argitaletxeak kaleratu duen disko-liburua entzun. Etxean aurkitutako liburuan oinarritutakoa dela dio Kandidok.

Atzoko Berria egunkarian ere irakurri dut Doctor Deseok eta Ander Lipusek Metamorfosis lanaren bost emanaldi eskainiko dituztela Hegoaldeko lau hiriburuetan. Urtarrilaren 7an, atzo, izatekoa zen lehenengoa, Gasteizko Hegoalde antzokian, eta gaur bigarrena toki berean. Musika eta antzerkia uztartzen dituen emanaldia hau ere ikusteko modukoa izango da, Lipus eta Fran Diez elkarrekin eszenatoki gainean.

Urteari hasiera ona emateko bi kultur proposamen erakargarri, beraz.

Hojeando el último libro de Miguel Sánchez-Ostiz, "Liquidación por derribo. Diarios. 1999-2000", me doy cuenta de que comienza relatando su experiencia como rey mago en Pamplona, el 5 de enero de 1999. Por aquí abajo dejo el texto.

El libro ha sido publicado por Alberdania dentro de la colección Alga. Memoria. Escrito en el tren que le llevó a Madrid el 6 de enero de 1999:

En la carroza vinieron Chito , que se pirra por disfrazarse, y mi hijo Julián de pajes. Lo pasamos bien, qué caramba.

En todo caso, ha tenido miga eso de disfrazarse de rey mago y dar vueltas en la tarde, con ese sol de invierno, tan de la ciudad, azafranado, a lomos de un dromedario, entrar en Pamplona por el Portal de Francia, pasar por la Navarrería ya sombría, la calle de Mercaderes, la plaza del Ayuntamiento, y visitar la Casa de Misericordia. Un dédalo de puertas cerradas. Y al otro lado, los ancianos, que no se enteran de nada, sentados en sus sillones, mirando al infinito, no reconociendo a quien los visita, bien guardados, con guardias de seguridad y todo, mira qué majos, para que no se escapen los que todavía puedan hacerlo.

Hubo que hacer un poco de teatro aquí y allí, es decir, hubo que prestarse a todas las monerías y cucamonas que se esperan de un rey mago que llega a la ciudad desde Oriente, o algo así, o yo qué sé. Y subir luego a la carroza y recorrer las calles de Pamplona. Una buena forma de despedirse, insisto. Claro, que esto no es ninguna novedad, porque yo sé que voy a estar despidiéndome de esta ciudad de por vida.

Y ha sido también una forma de demostrar que en Pamplona, la ciudad donde no puedes ganarte la vida con tu trabajo, no juegas a maldito ni a raro, como decía una granuja enchopinada en la cultureta municipal para justificar que jamás me hayan invitado a participar en nada: ni conferencias ni encargos ni hostias. Nada. No me he negado a participar en nada. Nunca. Creo haber tragado hasta hartar. La prueba, esta cabalgata.

Algo inolvidable: una carta que me entregó una niña con síndrome de Down en la puerta de la plaza de toros, al final de todo. La fiesta y el otro lado, el del dolor.

(...)

Algunos, artistas ellos, pero radicales, variante patriota, pero genuinos, no de los otros, porque aquí patria no hay más que una (cosa que se sostiene desde ambos lados de la trinchera con idéntica furia), gritaban desde sus balcones ornados con la pancarta en contra de la dispersión de los presos de ETA: "Viva la República!", "¡Muera el rey!".

"A mí los Reyes Magos me joden porque no son vascos", me decía uno de ellos hace un par de años.

Vamos a visitar una casa que resulta ser de alguien que conoció a mi abuela paterna porque trabajaba en el bazar de la calle del Pozo Blanco (igual fue ése el que le dijo a García Serrano que le metía una hostia si seguía con lo de que ya sabía quiénes eran los Reyes Magos) que estaba en los bajos del caserón del bisabuelo Martín. Y en la puerta de la calle un filósofo, pedico él, movidico, de postcena, en compañía de un concejal socialista de un tosco que tumba, diciendo que había que matar a todos los reyes, que había que acabar con todas las farsas, con las cosas de los curas, y lo decía con una gracia torera que quería pasar por furia, o al revés, no se entendía bien el mensaje. Se creería Robespierre. No sé. Y eso que jacobino españolista ya es. Qué gracia el tipo. No tenía la menor idea de a quién tenía delante disfrazado de rey mago y pensando: "Descuida que ya me acordaré de tus melonadas, descuida, katxo filósofo, igual que me acuerdo de cuando andabas pegando cacerolazos por los tejados contra la OTAN y de los abusivos artículos que escribes sobre tus fobias particulares, empezando por el euskera". Nos descubrimos sin quererlo y donde menos lo esperamos.

En todo caso me quedo con las caras de los críos y con sus gritos, con la mirada de los enfermos, con la carta de la niña, con ese delirio de la fiesta... Ése es el verdadero día y sus protagonistas. Una alegría que te toca a fondo, que te hace ver cosas que quisieras no ver... Felicítate por no haber sido peor, dice Robert Louis Stevenson en su Sermón de Navidad. Aquí estamos también para dar algo, no para andar pidiendo siempre, reclamando, esperando, con la mano tendida. Esa mano que suele esconder una garra.

Oraindik oporretan nago, nahiz eta asteazkenean lanera bueltatu behar. Etxean pasa behar izan dut goiz guztia eta tarte hori sarean nabigatzeko aprobetxatu dut. Euskal blogosfera txikia da oraindik. Ingelesa menperatzen ez dugunok, nahiz berak gu menperatu, aukera gutxiago dugu. Hala ere, topatu ditut gazteleraz egiten diren zenbait blog interesgarri.

Adibidez Nacho Escolarren bitakora izan da horietako bat. Gaurko lehenengo notizian El Mundok atera duen Internet esparruko Espainiako 25 lagunen zerrenda Tartean euskaldun bakarra sartu dute, Javier Etxebeste, Yahoo-ren gizona Europan, oker ez banago.

Escolar ere zerrendan dago eta, blogean saltseatuz, musikoa dela jakin dut. Meteosat taldekoa hain zuzen ere. Ezaguna egiten zait taldea, baina ez dut jarraitu bere ibilbidea. Kantak pirateatzearen aldeko artikulu interesgarria topatu dut. Idatzita daukat nire aurkezpenean, CD originalak-edo (original hitza ondo erabilita badago behintzat) erosten dudala nik: hau da, diskoetxeek egindako CD-ak erosten ditudala. Etxean ez daukat konexio azkarra eta musika jaistea asko kostatzen zait. Musika grabatzea ere, ez zait gehiegi gustatzen. Niretzat errazena oraingoz ohiko dendetan edo sarean disketxeen CD-ak erostea dela uste dut.

Gaur ere deskubritu dut Iñigo Saenz de Ugarte –ren bloga. 1963 urtean Gasteizen jaio eta gaur egun Telecinco (¿por el culo te la ...?) telebista kateko kazetaria. Ekialde Hurbilean lanean aritutakoa. Periodistas 21 Juan Varela kazetari eta komunikazio gaietan adituaren bloga ere Espainiako komunikabideen gorabeherak jarraitzeko toki aproposa dela iruditu zait. Eta gauza hauetan pasatu dut goiza, Petti –ren Etxeko uzta disko zoragarria entzuten nuen bitartean. Kanta bat aukeratzekotan, lehenengoa, Hitz jarioa izenekoa, Xabier Montoiaren koru eta guzti.

Politikoki, itxuraz, mugitua izango den urtea, Errepublika garaiko bertsolari baten bertsoak eta bizitza irakurriz hasi dut: Joxe Mari Lopetegi. Errepublikanoen bertsolaria, Joxean Elosegi itzultzaile eta zinegotzi ohi irundarrak moldatu duena. Lopetegi bertsolari eta zinegotzi irundarraren berri ez nuen, hala ere. Eta Elosegik eginiko bertso bildumak harritu eta harrapatu nau. Propaganda pixka bat egin beharko zaio, beraz.

1875ean jaio zen Joxe Mari Lopetegi Olaizola Irungo Santiago karrikako lehen etxean, azken gerra karlistaren amaieran. Herri euskalduna zen garai hartakoa, nahiz askok kontrakoa uste. Igeltsero eta kontratista lanetan jardun zuen, besteak beste, eta bertsolari politiko gisa definitzen du egileak. Udaleko zinegotzi errepublikanoa izan zen 1912-1921 bitartean, baita errepublikanoen mitinetako bertsolari ofiziala Gipuzkoan eta Nafarroako iparraldean 1931tik 1933ra ere.

1936ko uztailaren 18an 61 urte zituen Joxe Marik. Irailaren 4an, Hendaiara igaro zen, beste hainbat irundarrek egin zuten bezala. Handik Lannemezan herrira jo behar izan zuen. Naziak etorritakoan Baxenabarreko Amikuzera joan zen, Arrueta-Sarrikotara. Han hil zen 1942ko ekainaren 2an.

Hona hemen Elosegiren salaketa bat:

“Aho gaineko lotailupean eduki zuten frankistek Joxe Mari Lopetegiren izena eta Irungo herriak –hain saiatua tradizio batzuk gordetzerakoan, hain ezdeusa, utzia eta zabarra bere egiazko nortasuna zaintzerakoan- ez du jakin bere oroimen kolektibora ekartzen. Bitxia da, bestalde, susmagarria ez esateagatik, Joxe Mari Lopetegik inongo bertsolari-ikertzaileren arreta jaso izana, are bitxiago kontuan hartzen baditugu Txirritak eta Basarrik opatu zizkioten bertsoak. Kaletarra zen Lopetegi, egungo bertsolari gehienak bezala, ez baserritarra, eta apaizik gabe, gizarte duin baten ametsean bizi izan zen. Hori ote da isiltze horren arrazoia? Nekez aurkituko da historian zehar, Joxe Mari Lopetegi bezala bertsoen bitartez kausa politiko bati horren gartsurik atxiki zaion bertsolaririk, eta haren bertso jardunean gorabeherak nabariak diren arren, txarrik ezean ez dago bertso onik, liburuak egin zaizkion asko baino bertsolari hobea izan zela esango genuke beldurrik gabe”.

Liburua irakurtzeko gogoz? Ondo da ba. Halere, hona hemen zenbait lotura:

Donostian aurkeztu zuten liburua abenduaren 1ean eta Irunen abenduaren 22an.

Argian 6 bertso errepublikano

Garan aurkezpenaren berri

DV Bidasoaldeko edizioan gazteleraz eta euskaraz

Urte erdia emanaldirik egin gabe egon ondoren, atzo, abenduaren 30ean, lagun arteko giroan igo ziren Donostiako Guardetxeko eszenatokira Harkaitz Cano (narratzailea), Igor Calzada (gitarrajotzailea), Luis Fernandez (txelo jotzailea) eta Oianko Txoperena (multimedia gizona).

20:30etarako bertan ginen. Jendea ere nahikoa puntual agertu zen. Eszenografia landuta zeukaten. Aulki batzuk atera zituzten nonbaitetik. Agertokiaren aurrean kandela ttikiak. Alboetan ere bai. Eszenatokiaren erdian bi tela, irudiak bertan proiektatzeko pantaila moduan. Gure aldetik begiratuta, ezker aldean eseri zen Fernandez txelista, erdian kokatu zuen bere burua Calzadak, eskuinean Canok. Txoperena ikusleen atzealdean, bulego moduan erabiltzen den goiko pisuan.

Ekitaldia hasteko Sigur Ros-en kanta zoragarria. Kanta amaitu eta zuzeneko musikoen txanda ailegatu zen. Laugarren aldia da ikuskizuna ikus-entzuten dudala. Beti aldatzen da zerbait. Asko. Testua dexente aldatu da oraingoan. Beti bezain zorrotz ari da Cano: zapaten istorioak; hirietako istorioak; estatuen istorioak; maitea ahazteko diarioko apunteak I, II, III eta IV; maitea ez ahazteko diarioko apunteak....

Batzuei gehiago gustatzen zaizkie musika tarteak. Beste batzuei testuak. Irudiak gustuko ditu honek. Emaitza osoa hark.

Ikus-entzuteko moduko emanaldia. Dudarik gabe. Ea behingoz Uztail Oparo Ostean webgunea amaitzen duten eta Euskal Herriko antzoki eta kultur etxeetan emanaldia saltzeko gai den manager bat topatzen duten.

Amen.

Oharra: Hurrengo emanaldia, 2005eko urtarrilaren 7an, Sorazulen, gaueko 22:30etan. Urte berri on!

Beste ohar bat: Google bilatzaile santuak gezurrik esaten ez badu, 2003-2004an hemen aritu dira:

2003ko azaroaren hasieran, EHUren Ignazio Barriola eraikineko aretoan.

2003ko abenduaren 27an Orion

Urtarrilaren 15ean, Ernest Lluch-Amarako Kultur Etxean

Otsailaren 10ean, Donostiako KMn

Apirilaren 2an Azpeitian

Apirilaren 22an Iruran

Maiatzaren 19an Zamudion