e-gorblog

Euskal Herriaren historia lantzen duten komikiak izan genituen aipagai aurreko batean, eta horri dagokionez lan aipagarrienetakoa egiten ari dena (Asiskorekin batera) Adur Larrea da, bereak baitira horietako asko: Gabriel Aresti BioGrafikoa, Maria Zugarramurdikoa eta sorginduak izan ziren emakumeak, Antzara Eguna, Iraultza eta bizi! Burgosko auzia... Bada, orain, Euskal Kultur Erakundeak eta Elkar Fundazioak sortutako EKE-Elkar literatura bekaren bidez, Lurbinttoko ohoinak komikia egin du. Frantzia eta Espainiaren arteko Konbentzioaren Gerran milaka lapurtarrek beren etxea utzi dute (batzuk gerran aritzeko, beste batzuk gerratik ihesi hegoaldera pasatu direlako, eta beste asko herri “traidoreetakoak” izateagatik landetaratuak izan direlako), eta itzultzean –Euskal Herriaren eskubide historikoak zanpatuta aurkitzeaz gain– euren lur eta ondasunak okupatuta edo erreta daudela ikusi dute. Hala, batzuk lapur talde bat osatu dute, izenburuko ohoinak hain zuzen, erauste, ebasketa eta deportazioen arduradunez mendekatzeko. Jakin beharreko historia, bikain landutako eta marraztutako istorioan. Komikiaren iruzkin bikaina egin du (ohi bezala) Mikel Begoñak Komikeri blogean.

Bazenekien egunotan guztion ahotan dabilen Paul Urkijoren Irati filma komiki batean oinarrituta dagoela? Bada, bai, Juan Luis Landaren El ciclo de Irati sailean hain zuzen, zeinaren 4. albuma, Saiak, Xabiroik atera batzuen euskaraz! Sailak Nafarroako Erresumaren historia eta fantasia-mitologia ditu gaitzat, egileak oso gogoko dituen gaiak.

Bada, iaz Erein etxearen eskutik argia ikusi zuen Landaren beste komiki batek, kasu honetan historikoa eta Orreagako 778ko guduan girotutakoa: Errolanen elezaharra, zeina Orreagako kronikak saileko lehenengoa baitzen. Eta aurten dakarkigu saileko bigarrena eta azkena, Munjoie! izenburukoa. Autorea Europa osoan famatu eta arrakastatsu egin duten irudi ederrez hornitua dago eta ederki kontatua. Luxu bat!

Gutako askok atsegin ez arren gero eta zabalduago dagoen “eleberri grafiko” etiketa barruan sartzen diren komiki heldu eta serioen artean beharbada Art Spiegelman-en Maus izango da aintzatetsiena, dauden komiki-sari garrantzitsu guztiak irabazi baititu: Angulemako Azokako saria, Eisner saria, Harvey saria... eta baita kazetaritza lanei ematen zaien Pulitzer saria ere! Izan ere, bertan Spiegelman-ek bere aitak, judua bera, Alemania naziko kontzentrazio-esparru batean bizitakoa kontatzen du. Era berean, bere aitarekin duen erlazio gatazkatsua ere da gaia, lana osatzeko harekin izandako elkarrizketak eurak ere agertzen baitira komikian. Komikian pertsonaia naziak katuak dira eta juduak saguak (hortik izenburua, “Maus” “sagua” baita alemanez). Bada, orain Maus euskaraz irakurtzeko aukera dugu Astiberri argitaletxeak ateratako eta Julen Gabiriak itzulitako edizioan. Normalkuntzarako bidean ezinbestekoa da literatura unibertsaleko klasikoak bezainbeste komikiaren klasikoak ere euskaraz izatea; bada, bide horretan mugarri handi bat (beste bat) bete da Maus euskaraz ateratzearekin. Sorionekuak gu!

Egunotan hizpide ditugu Maialen Lujanbio –hirugarrenez irabazi baitu Bertsolari Txapelketa Nagusia– eta trans pertsonak –Espainiako Kongresuak haien berdintasunerako eta eskubideak bermatzeko lege proiektua onartu baitu–. Bada, bi horiekin dauka zerikusia orain hizpide dakargun komikiak.

2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finalaurrekoetako batean “dena ondo zihoan argia piztu den arte” izan zen kartzelako gaia, eta Maialen Lujanbiok, gerora txapelketa irabaziko zuenak, hiru bertso gogoangarri bota zituen: parranda gau batean, ohekideak atzera egiten du trans pertsonaren genitalak ikustean, eta honen azalean jarrita aldarrikapen hunkigarria egin zuen.

Horien azken bertso-lerrotik hartzen du izenburua Ainara Azpiazu Axpik Hernaniko Dobera Euskara Elkartearen eskutik egin duen komikiak, Utzi azalari. Bertsootan kontatzen den istorioan has daiteke edo amai daiteke komikiko istorioa, bertsootakoa bezain kontakizun polit eta hunkigarria dena, eta bertsootan bezain modu ederrean kontatu eta marraztua.

Azken urteotan gure historia hurbila eta euskal pertsona esanguratsuen bizitzak komikira ekarrita ikusten ari gara: Burgosko auzia, Gabriel Aresti, Iñurrategi anaiak, Santi Brouard, Euskaltzaindia...

Lan erabat beharrezko honi jarraipena emanez, oraingoan euskal musikaririk garrantzitsuenetako baten bizitza komikiratu du Elkar etxeak, Mikel Laboarena hain zuzen ere. Komikia egitearen ideia eta ekimena EHUko Mikel Laboa Katedrarena izan da. Eta erronka garrantzitsu hori euskal komikigintzako dream team-ari egokitu dio: gidoia Unai Iturriaga eta Harkaitz Canok egin dute eta marrazkiak Joseba Larratxe Joseviskyk.

Ez zuen gutxiago merezi Ez dok amairu taldearen sortzaileetakoa zenak eta tradizioa eta esperimentazioa hain ederki uztartu zituenak. Emaitza, Ni ez naiz Mikel Laboa, pertsonaiaren mailakoa eta estilokoa: pasarte erreal eta alegiazkoak nahastuta, umore eta tragikotasunez, komiki-Lekeitioekin... Maisulana.

Iñaki Zubizarreta saskibaloi jokalariak (besteren artean Baskonian, Getxon eta Caja Bilbaon jokatutakoa eta bi metrotik gorako altuera duena), bere garaieragatik harrigarria dirudien arren, edo beharbada justu horregatik, eskola-jazarpena jasan zuen txikitan. Gaur egun ezaguna da gaitz horren kontra aritzeagatik fronte askotan, hitzaldiak emanez edo baita bere esperientzia lazgarria Subnormala – Eskola jazarpenari buruzko istorio bat komikian kontatuz ere. Komikiaren gidoia Fernando Llorekin batera idatzi du eta irudiak Miguel Portok egin ditu, eta euskaraz ere atera du orain Paninik.

Harriet argitaletxearen komiki berri hau inoiz modaz pasatzen ez den gai bati buruzkoa da, izenburuan adierazten dena, alegia: Dinosauroak. Hauei buruzko informazio jakingarria ematen du (espezieak, ohiturak, datuak...) Frantzian oso ohikoa eta arrakastatsua den formatu batean, orri bateko umorezko istoriotxoen bidez hain zuzen ere. Blozek jarri dizkie irudiak Arnaud Plumeriren istoriotxo horiei.

Azken hiru urteetan Udalbiltzak Geuretik sortuak programa martxan izan du, non zenbait kulturgilek egonaldiak egin dituzten Euskal Herriko zenbait herritan, haietan girotutako film, antzezlan edo liburuak egiteko euskaraz... eta baita komiki bat ere! Iñaki Martiarena Mattin komikigileak, Araitz-Betelu-Larraun eskualdean egon ondoren, Aska komikia egin du, uraren eta hark herriotan izan duen garrantziaren inguruan: ibaiak, latsagiak, iturriak, bainuetxeak... Doan irakurri edota deskarga daiteke esteka honetatik.

Mundu guztiko gaztetxoen artean bezala, izugarrizko arrakasta du gurean ere mangak edo Japoniako komikiak. Haatik, inoiz ez da mangarik euskaraz argitaratu... orain arte! Izan ere, Kataluniako Ooso argitaletxeak uztailean euskaraz ere atera zuen (gaztelaniaz, katalanez eta galizieraz gain) X-Venture – Gorputza krisian – Erreskate handia 1 – Arnasketa eta digestio aparatua manga, Japonian 2021ean argitaratua eta Hot-Blooded Souls ezizeneko autoreak egindakoa. Eta abenduan etorri da jarraipena, sailaren bigarren zenbakia ere euskaraz atera baitu, X-Venture – Gorputza krisian – Erreskate handia 2 – Zirkulazio-aparatua. Manga pedagogiko edo zientifiko motakoak omen: fikzioa dira, abenturazkoak, baina bide batez zientzia kontuak ikasteko ere balio dute. Japonian haur eta gazteek irakurtzeaz gain eskoletan ere baliatzen dira. Komiki hauek ere, zehazki, arrakasta eta salmenta handiak izan dituzte. Darwin doktorea koman sartzean, Bennet doktoreak proba fasean dauden mikromediku robotikoak sartzen ditu haren arnas eta digestio aparatuetan, salbatzen saiatzeko...

Aurreko batean eman genizuen Asiskoren Amaiur! Libera State komikiaren berri, eta oraingoan Amaiurko setioaren inguruko beste baten berri eman beharrean gaude. Izan ere, aurten betetzen dira 500 urte Nafarroako Erresuma gaztelarrengandik berreskuratzeko saiakera egin zutenen arteko azken berrehun nafarrak Amaiurko gazteluan 10.000 soldadutik gorako armadari alferrik eusten saiatu zirenetik. Eta Nabarralde elkarteak, Nafarroako historia ezagutarazteko egiten dituen jardueren artean azken urteotan horren inguruko komikiak argitaratzen ari denak, ezin zuen aukera galtzen utzi, eta Amaiur - Gaztelu baltza komikia atera du, Angel Rekalderen gidoia eta Amaia Ballesterosen marrazkiekin.