e-gorblog

Izango da urte bat baino gehiago, Patxi Lurra adiskideak asaldatuta idatzi zidala. Tintin-en abentura zahar eta ezezagun bat deskubritu berria zen, Tintín en el país de los Soviets. Irudi "primitiboak" zituela esateaz gain, "propaganda anti-komunista lotsagabea" dela eta "errusiar guztiei Lenin-en traza" ematen diela eta "okerrena haurrentzako gehigarri baterako" zela ere ziostan.

Nik badut etxean album hori, duela urte gutxi berrargitaratu baitzen hemen (1930eko lehen ediziotik berriz atera gabea zen, horregatik da nahiko ezezaguna), eta Patxik arrazoi osoa du. Lan hori propaganda eta manipulazio hutsa da, ez du aitzakiarik.

Eta ez da hori Hergé-ri buruz entzun izan dudan akusazio bakarra, ezta grabeena ere: nazien okupazioan kolaborazionista izatea leporatu izan zaio! Horrez gain, kolonialista, antiekologista, matxista... eta beste ez dakit zenbat "ista" ere.

Nik inoiz ez ditut akusazio horiek sinistu. Tintin nire txikitako heroiaren sortzailea, beti ahulenak eta balore onak defendatzen dabilen horren egilea, ezin zen horrelakoa izan! Nire konbikzio hori frogatu edo errefusatzeko, Tintín, el sueño y la realidad: La historia de la creación de las aventuras de Tintín liburua irakurri nuen. Artikulu honetan daukazue liburu horren iruzkina eta, beragan oinarrituta, Hergéren gaineko akusazioen gezurtapen dokumentatua.

(Oharra: Egun egokia iruditu zait gaurkoa aspalditik pendiente nuen artikulu hau idazteko, gaur baita Georges Remi Hergé-ren jaiotzaren mendeurrena, azken aldian antolatu eta argitaratu diren gauza guztiengatik jakingo duzuenez; adibidez, Donostiako Zientziaren Kutxagunean Tintin eta zientziari buruzko erakusketa bat inauguratuko dute gaur bertan, uda amaiera bitartean egongo dena)

Lehen kargua: Manipulatzailea

Sobieten istorioa propaganda eta manipulazio hutsa da, eta ez dago horretarako aitzakiarik. Hergék berak ez du gustuko, gaztaroko bekatutzat dauka, eta horregatik da album bakarra gero 1945ean kolorezko bertsiorik izan ez zuena. Tintin-en abenturak Le Petit Vingtième aldizkari katolikoan (eta beraz antikomunistan) hasi ziren argitaratzen, eta Wallez apaiz zuzendariak agindu zion lana, ikuspuntu horretatik egiteko esanez. Gainera, erabili zuen informazio iturri bakarra liburu bat izan zen, Joseph Douillet-en Moscou sans voiles, horrela kontatzen zuena.

Bigarren kargua: Kolonialista

Tintin Congon albumean ikuspegi oso kolonialista erakusteaz akusatzen dute Hergé, eta onartu beharra dut hala dela. Berak ere onartzen du honetan topiko eta estereotipotan erori zela. Afrikar guztiak ezjakinak, sineskerizaleak eta abar bezala balira jartzen ditu. Honetan ere liburu bi soilik erabili zituen dokumentaziorako.

Hala ere, beste album batzuetan Tintinek indigenak kolonialisten gehiegikerietatik defendatzen ditu : Loto Urdina albumean rickshaw tiratzailea babesten du Gibbons-en jipoitik, eta Eguzkiaren Tenplua albumean berdin egiten du Zorrinoren adar jotzaileekin.

Horrez gain, Tintin beti ari da gutxiengoak eta zapalduak defendatzen: indioak Tintin Ameriketan albumean, indigenak Eguzkiaren Tenpluan, ijitoak Castafioreren bitxiak albumean, tibetarrak Tintin Tibeten albumean...

Hirugarren kargua: Topiko eta estereotipoz betea

Irudiak: ? / Hergé

Egia da Tintinen hasierako albumak estereotipoz beteta daudela (boltxebike denak gaiztoak dira, afrikarrak atzeratu eta superstiziosoak, amerikarrak kapitalista desenfrenatuak edo gangsterrak...). Baina Loto Urdina istorioan kontrakoa egin zuen: europarren txinatarrenganako estereotipoak apurtzen saiatu zen.

Album hori idazten hasi aurretik, Hergék Tchang Tchong-Jen ezagutu zuen, Bruselan ikasten ari zen txinatar gazte bat. Bere lagun handia egin zen, eta honek ireki zizkion begiak, Txinako errealitatea ezagutaraziz. Beraien laguntasuna omenduz, Hergék Chang Chong-Jen izeneko pertsonaia bat sartuko du albumean, eta eszena oso eder bat dago bertan non Chang-ek eta Tintinek elkarrez dituzten aurreiritziez barre egiten duten, Hergék eta Tchang-ek egingo zuten gisan. Album honetatik aurrera Hergé ederto dokumentatuko zen beti, komikietako dokumentazio lanaren eredu bihurtu arte, ia obsesioraino informatzen hasi baitzen.

Laugarren kargua: Naziekin kolaborazionista

Akusazio grabea benetan. Beronen oinarria hau da: naziek Belgika okupatu zuten garaian Tintin Le Soir egunkarian argitaratzen zen, Belgikako egunkari frankofono nagusian; okupazioa gertatzean Hergé ez zen erbesteratu, Erregearen deiari kasu egin zion eta herria altxatzen gelditu zen; Le Soir izan zen, ohikoa zenez, naziek bahitutako medioetako bat, eta euren propagandarako erabiltzen zuten; eta Tintinen abenturak eta Hergéren sinadura nazien goraipemenezko artikuluekin nahastuta agertzen ziren...

Baina Hergé-ren lana pixka bat aztertzen duen edozeinek argi ikus dezake beti nazien eta faxismoaren aurka egon dela: Loto urdina albumean Japonek Txina konkistatzea kritikatzen da, Irla beltza albumean alemanek gerra aurretik ezegonkortasun ekonomikoa sortzeko egiten zituzten diru faltsifikazioak salatzen ditu), Ottokar-en zetroa albumean alemanen anexionismorako azpijokoak irudikatzen ditu (azpilan guztiaren burua, Müsstler, Mussolini eta Hitler izenen nahasketa da)... Okupazio garaian arazoak izateko moduko lanak dira, baina zorionez naziak ez ziren konturatu (egiten den kritika askoz fin eta sotilagoa da, ez Sobiet-en albumean bezala).

Inbasioaren garaian Hergé Tintin urre beltzaren lurraldean albuma idazten ari zen, nazien petrolioa eskuratzeko trikimailuei buruzko abentura. Baina, noski, alde batera utzi behar izan zuen. Okupazio garaian inplikazio politikorik gabeko abenturak egin zituen (Urrezko hagindun karramarroa, Izar misteriotsua, Adarbakarraren sekretua, Rackham Gorriaren altxorra, Kristalezko zazpi bolak eta Eguzkiaren tenplua). Gero berriz heldu zion Tintin urre beltzaren lurraldean istorioari, baina oraingoan Gerra Hotzean kokatu zuen.

Beste karguak: Antiekologista, matxista...

Tintin Congon istorioan Tintin zoroen pare ehizan agertzen delako eta animali piloa akabatzen dituelako aurpegiratzen diote lehenengoa. Eta bigarrena bere albumetan emakumeek ez dutelako rol garrantzitsurik (Castafiorek izan ezik, baina a ze rola gainera...).

Tira, baina orduan gauzak horrela ziren! Kontzientzia ekologikoa ez zen existitzen, eta berdintasunarena apenas...

Epaia: Errugabea

Tintinen komikiak abentura, suspensea eta komedia baino askoz gehiago dira. Benetako gizarte- eta toki-erretratuak izateaz gain, kritika sozial zorrotza ere badute. Tintinen abenturetan indioen defentsa ausarta egiten da (Tintin Ameriketan), droga trafikoa salatzen da (Faraoiaren zigarroak), Txinaren okupazioa kritikatzen da (Loto urdina), lehen munduak hirugarren munduan eragindako petrolioagatiko gerrak eta arma trafikoa gaitzesten dira (Belarri hautsia abenturan Bolivia eta Paraguayren arteko Chaco-ko gerra dago atzean, multinazionalek bertako petrolioagatik eragindakoa, eta Tintin urre beltzaren lurraldean abenturan ere gauza bera denuntziatzen da; Irak-ekoa ez da hain berria ere...), aipatutako nazien manipulazioak erakusten dira, Gerra Hotzaren garaiko espioi istorioak daude Tournesolen auzia istorioaren azpian, esklaboen trafikoa kritikatzen du Ikatz stock-a albumak, txabolismoa eta multinazionalen manipulazioak salatzen dira Tintin eta Pikaroak istorioan...

Liburuaren iruzkina

Liburuaren izenburu osoa Tintín, el sueño y la realidad: La historia de la creación de las aventuras de Tintín da, eta kapitulu bakoitza Tintinen 24 albumetako bati buruzkoa da. Bakoitza nola sortu zen kontatzen du, bertsioen arteko ezberdintasunak, dokumentazioa zertan oinarrituta dagoen...

Sarritan parez pare agertzen dira dokumentatzeko Hergé-k erabilitako benetako argazkiak eta komikiko binetak, eta askotan harrigarriki antzekoak dira. Hori da niretzat liburuaren gauzarik politenetako bat. Hor ikusten da zenbateraino saiatzen zen Hergé dokumentatzen eta paisaia, pertsonaia, dekoratu eta abarrak ahalik eta errealenak egiten. Aparteko aipamena merezi dute ibilgailuek (hegazkin, kotxe, itsasontzi, tren eta abarrek). Hain dira errealak, non liburuak baitaude horiei dedikatuta (ikusi hau adibidez).

Baina paraleloan Hergéren bizitza ere kontatzen da, eta hori ere oso interesgarria da. Hergéren unean uneko egoera profesional eta pertsonala islatzen dira Tintinen albumetan:

• Garai bakoitzean interesatzen zitzaizkion gauzez idazten zuen: indioak (Tintin Ameriketan), Txina (Loto urdina), Ilargirako bidaiak (Ilargira bidean eta Ilargian oinez) , estralurtarrak (Sidneyrako 714 hegaldia), budismoa (Tintin Tibeten), artea (Tintin eta alfa-artea)...
• Loto Urdina istoriotik aurrera ongi dokumentatzeko obsesioa hasi zitzaion, Tchang Tchong-Jen ezagutu zuelako eta Txinarekiko aurreiritzien okerraz jabetu zelako. Ardura moduko zerbaiten kontzientzia hartu zuen.
• Izar misteriotsua albumaren hasierako giro itogarriak eta munduaren amaieraren iradokizunak, 2. Mundu Gerrak sortzen zion desesperazio sentsazioa islatzen dute.
• Gerra garaian, ezinbestean, konnotazio politikorik gabeko abenturak egin zituen.

Irudia: Hergé

• Gerra amaitutakoan, kolaborazionista izateaz akusatu zuten eta bi urtez debekatuta izan zuen lana egitea, eta pot eginda egon zen horregatik. Kristalezko zazpi bolak albumaren erdian izan zen hori, justu Tournesol desagertu zen unean, eta horregatik erakusten du Haddock deprimituta lagunaren alde ezer egin ezin duelako, bera zegoen gisara. Berriz lanean hasteko aukerarekin animatu zen, Haddock bezala.
• Ikatz stock-a eta gero deprimituta egon zen berriz, lanaren presioagatik eta 26 urteko ezkon-bizitzaren porrotagatik. Amets itogarriak izan zituen, dena zuri ikusten zuela. Psikologoak eta lagunek Tintin uztea aholkatzen zioten, baina berak ez zien kasu egin eta jarraitu egin zuen, Tintin Tibeten abenturari ekinez. Honetan, Tintin Chang-en bila ari da, etsitzeko esaten dioten guztiei muzin eginez, Hergé-k bezala. Eta amets zuriak ere agertzen dira albumean, Tintinek Chang-ekin egiten dituenak. Hergé-k lagunen beharra zuen, Tchang aspaldiko bere lagun handia botatzen zuen faltan, eta abentura honetan berriz Tchang agertzen da. Horregatik istorio hau laguntasunari egindako omenaldia da, bai Tintin eta Chang, Haddock eta Tintin edo Chang eta Yetiaren arteko laguntasuna. Gainera lana amaitzeak on egin zion, bizitza bideratzen joan zen, Germaine emazteaz banatzeko eta Fanny-rekin hasteko ausardia eman baitzion, bere aurreiritzi katolikoak gaindituz.
• Tintin eta Pikaroak egin zuen garairako oso nekatuta zegoen, eta Tintinek ere hala erakusten du albumean, etxean gelditu nahi du eta ez du abentura berri baten hasi nahi.
• Bere bizitzaren azken urteetan arte modernoaz interesatzen hasi zen, eta horrek badu isla azken albumetan, Sidney-rako 714 hegaldian eta Tintin eta Pikaroaken, baina batez ere Tintin eta alfa-arteaan.

Oso liburu gomendagarria, benetan. Ondo dokumentatua, argazki eta irudiekin majo hornitua, eta gauza benetan interesgarriak kontatzen dituena. Egun aproposa duzu gaur erosteko! ;-)

Basauriko Kultur Etxeak, azken urteetan ohi duenez, Ganorabako 2007 komiki-lehiaketa antolatu du. Lanak martxoa bitartean aurkez zitezkeen eta jada baditu irabazleak lehiaketak. Baina herrietako komiki-lehiaketetan ohikoa den liburuaren ordez (garestia dena eta, banaketa arazoak medio, herritik kanpo zabalkunderik apenas duena), oso ekimen interesgarria jarri dute bertara aurkeztutako lanak ezagutarazteko: interneten jarri dituzte guzti-guztiak.

Lehiaketara 13 lan aurkeztu ziren, eta horietatik 6k jaso dute sari edo aipamenen bat:

• 1.go saria, 900 eurorekin hornitua: Igor Fernandezen El titiritero
• 2. saria, 450 eurorekin hornitua: Carmen Gonzalezen Día de viento
• 3. saria, 300 eurorekin hornitua: Laura Velascoren Me llamaban olvido
• Epaimahaiaren aipamen berezia: Kostaren Y...
• Euskarazko akzesita: Irati Fernandezen Txanogorritxu eta otsoari buruz
• Basauriko egile onenaren saria: Roberto López Quiñonesen Cine sin cortes

Saritutako lan horiez gain, beste hauek ere aurkeztu ziren lehiaketara (eta irakur daitezke web gunean):

• Mikel Begoña eta Ricardo Mario Sendraren Lerroaren muturra
• Alvaro Ortizen Cupido desterrado
• Tomas Gimenoren Javi Cogollo
• Joseba Larratxeren Tximeleta reggae
• Nikolay Troshchinskiyren Tormento
• Daniel Parraren Necesidad
• Jose Angel eta Roberto Lopez Quiñonesen Lau gurutzeak

Oso ekimen interesgarria benetan, eta gainera web gune guztia elebitan dago. Txalogarria. Eman ezazue bueltatxo bat bertatik, komikiok irakurtzea merezi du-eta.

Hala ere, beti egin behar kritikatxo edo hobetzeko proposamenen bat, eta... Nik komikiak web gunetik bertatik irakurtzeko aukera eman beharrean (edo aukera emateaz gain), CBZ edo CBR formatuan jaisteko aukera ere emango nuke, gero norberak bere ordenagailuan offline irakurtzeko aukera ere izateko. Formatu hau ZIP edo RAR bidez konprimitutako JPEG irudiak dira, eta ordenagailuan irakurtzeko, CDisplay programa erabil dezakezu Windows-en eta CBView , Comix edo CBRPager Linux-en.

Gaurko egunez duela 25 urte, 1982ko apirilaren 23an, Sir Clive Sinclair jaunak gaur egun informatikari garenetako asko horixe bera bihurtzearen arrazoia aurkeztu zuen: Sinclair ZX Spectrum ordenagailua.

Berau izan zen ordenagailuei etxeetarako atea ireki ziena, prestazio oso onak eskainiz prezio eskuragarrian (garairako, noski), PC-a baino lehenago. Irudiko gomazko tekladun teklatu hori zen guztia, ordenagailua, teklatua, memoria, txartel grafikoa... Telebista arruntetara konektatzen zen eta ez zuen disko gogorrik, egindako lana magnetofoi batera konektatuta kasetetan gordetzeko aukera ematen zuen. 8 biteko mikroprozesagailua zeukan eta 48K-ko memoria besterik ez, eta gainera horietatik 16K sistema eragilearentzat ziren (Basic editore eta interprete eta guzti!) eta beste 8K memoria grafikoarentzat. Beraz, norberak idatzitako programa eta datuentzat 24K besterik ez ziren gelditzen, Word-eko dokumentu huts batek okupatzen duena baino gutxi gehiago, pentsa! Gaur egun, edozein Hello World programak megatik gora okupatzen du... Baina memoria horretan eta 8 kolorerekin pantaila ugaritako 3D jokoak ere egiten ziren! Hori bai dela ingeniaritza... Gainera oso joko onak ziren, nik oraindik ordukoen nostalgia dut, oraingo guztiak berdinak iruditzen zaizkit.

Nik 1984ko udan ezagutu nuen, 13 urterekin. Familia guztia egon ginen hilabetez Londresen oporretan, hango familia batekin etxe-trukea eginda, eta hangoen lagun batzuen etxean ezagutu nuen Spectrum-a. Jet Set Willy apartarekin jolasteko aukera izan nuen. Maiteminduta geratu nintzen harekin! Handik hilabete batzuetara aitak erosi zigun bat, etorkizuna ordenagailutan zegoela-eta (eskerrik asko, aita!). Harekin hasi nintzen programatzen, eta gaur arte...

Gero, jada PCa geneukanean, hura erabiltzen ez genuela-eta bota egin genuen, egindako programa guztiekin batera, eta oraindik damu naiz... Nire lagun batek baditu oraindik bi Spectrum gordeta, baina ez dizkit saldu nahi. Edonola ere, malenkoniak jota egonez gero, garai haiek gogora ditzakegu nahi badugu (kasetea kargatzeko itxaron beharrik gabe gainera!), PC-rako Spectrum emuladoreak eta Spectrum-erako jokoak erraz lor baitaitezke interneten. Hain ordenagailu maitatua izaki, oso bizirik dago bere retro scene-a...

Aspalditik dut Spectrum-ari blog honetan artikulu-sorta bat dedikatzeko asmoa, eta zin dagit noizbait egingo dudala, komikien atalak denbora gehiago uzten didanean...

Bihartik igandera bitartean izango da Bartzelonako Komiki-Azoka, Espainiako komiki-azokarik garrantzitsuena, eta urtero legez komiki-argitaletxeek nobedade mordoa aurkezteko aprobetxatuko dute. Hain zerrenda zabalean beti egoten dira gauza gutiziagarriak, baina aurtengoan, nire irudikoz behintzat, beste batzuetan baino gehiago. Alde batetik Alan Moore nire komikigile gogokoenaren lau lan berri edo berrargitalpen aurkeztuko dira, eta bestetik klasiko handi batzuen edizio osoak. Hona hemen nobedade interesgarrienen zerrenda, guztiz pertsonala noski.

• Absolute Watchmen , Alan Moore eta Dave Gibbons (Planeta): Inoizko komikirik onenaren 20. urteurrena ospatzeko iaz atera zuten edizio berezi hau azkenean iritsi da gurera! Tamaina handiagoa, kolore bermasterizatua eta 50 orri gehiago material gehigarriarekin! Eta hemen askoz merkeago (75 dolar USAn, 35 euro hemen)!
• The League of Extraordinary Gentlemen 2 , Alan Moore eta Kevin O'Neill (Planeta): Lan honen lehen bolumenaren bidez ezagutu nuen Alan Moore. XX. mendearen hasieran kokatutako super-heroi talde berezi baten abenturak dira (Mina Harker, Nemo kapitaina, Allan Quatermain, Jekyll eta Hyde, gizon ikustezina...), urte batzuetako atzerapenez bada ere azkenean iritsi dena.
• Top Ten, Alan Moore eta Gene Ha (Norma): Iban Zaldua idazle, komikizale eta blog honetako kolaboratzailearen bidez ezagutu nuen aspaldi Alan Mooreren lan hau, internetik jaitsita irakurri nuena. Jende guztiak super-botereren bat duen hiri bateko polizia-komisariako abenturak kontatzen dira, umore ukitu finarekin. Honek ere urte batzuk behar izan ditu hemen kaleratzeko, pentsa, bere prekuela iaz erosi nuen frantsesez!

• Todo Paracuellos, Carlos Giménez (Mondadori): http://www.lacarceldepapel.com blog apartaren Mis tebeos favoritos sailkapeneko lehen 20en artean dagoen Espainiako komiki bakarra, egilearen ustetan Espainiako inoizko komikirik onena. 6 albumak ale bakarrean erosteko aukera eta oso prezio onean. 17,95 eurotan saltzen da liburu- eta komiki-dendetan, eta hori berez oso ongi badago, inork ulertzen ez duen arrazoiren batengatik , zentro komertzial batzuetan 9,95 eurotan saltzen da, eta %5eko deskontua eginda 9,45 eurotan gelditzen da, ia prezio erdian! Nik hala erosi dut Carrefour-en, ezkerreko irudian ikus daitekeen bezala.
• Persepolis Integral, Marjane Satrapi (Norma): Nire komiki gogokoenetako baten lau albumak 25 eurotan lortzeko aukera, ez galdu!
• El fotógrafo 3, Emmanuel Guibert, Didier Lefèvre eta Frédéric Lemercier (Glènat): Didier Lefèvre argazkilariak MSF-ko talde batekin Afganistanen pasatako abenturak kontatzen dira serie eder honetan, benetako argazkiekin lagunduta. Ez dakit istorioa hirugarren ale honetan amaitzen den edo ez, baina ez dut uste besterik izango denik, Lefèvre berriki zendu baitzen bihotzeko batez, Angoulêmeko komiki-azokan Ezinbestekoei Saria jaso eta bi egunera.
• Lupus 4, Frederik Peeters (Astiberri): Beñat Irasuegi adiskide eta kolaboratzaileak ezagutarazi zidan azken aldian sari mordoa jasotzen ari den serie hau, tartean, aurrekoa bezala, Angoulêmeko Ezinbestekoei Saria.
• Alan Moore: The Complete Future Shocks, Alan Moore (Kraken): Bai, Moore-ren lan gehiago oraindik! Kasu honetan, bere hasierako lanen bilduma bat da, baina ziur interesgarria dela.

Goza dezazuela!

Hollywood-ek izan zuen sormenerako gaitasuna erabat agortuta dagoen garai hauetan, gero eta gehiago jotzen dute hango estudio eta ekoizleek estatubatuar kulturak duen arlo emankorrenetako batera, komikira. Orain Frank Miller-en 300 komikiaren bertsioarekin datoz gure zinema pantailak inbaditzera eta beti bezala, espainiar zine distribuidoren laguntzarekin, Termopiletako batailaren istorio epiko bezala saldu digute filma, jakina baita pelikula historiko-epiko biolentoek sarrera asko saltzen dituztela. Horregatik uste dut komikia eta zinema gustuko duzuenok beste zerbait aurkituko duzuela filma ikusterakoan.

(e-gorren oharra: Artikulu honekin kolaboratzaile berria estreinatzen dugu blogean, Beñat Irasuegi, komikizale handia eta nire komiki hornitzaileetako bat)

Frank Miller-ek dioenenez, 5 urte inguru zituela The 300 Spartans (Espainian El Leon de Esparta) ikusteak markatuta utzi zuen eta ahal izan zuenean 300 espartarren istorioa komikian isladatu zuen. 300 komikia nahiko berezia da, hasteko formatuak berak (30,7x24 cm) atentzioa deitzen du, eta gaia bera ere ez da oso landua izan komikigintzan. Nik horrexegatik erosi nuen komikia duela bi urte inguru, zineman peplum deituriko generoa oso gustoko dut eta ezin utzi genero horretako komiki bat irakurri gabe. Hala ere komikian ez nuen aurkitu espero nuen Termopiletako batailaren kontakizun historikoa, erabat istorio ezberdina baizik.

300-ek modu epikoan Leonidas Espartako erregeak eta beste 300 gerlarik egindakoak kontatzen ditu. Herodoto-k bere Historiak liburutzarrean ere kontatu zigun Ekialde eta Mendebalde edo barbaro eta greziarren arteko ezinikusi eta borroka etengabea da istoriaren ardatza, izan ere ka 489. urtean Pertsiar Inperioko Jerjes handiak inperioko herri guztien laguntzaz osatutako gudarostea Greziaraino eraman zuen, eta bertan Greziar polis-en ezinikusiak aprobetxatuz erraz egin zuen aurrera, Termopiletara iritsi arte. Komikiak duen alde historikoa hori da, eta beste guztia mitoa eta fikzioaren arteko nahasketa bat da, biolentziaz jositako marrazkiekin kontatua. Ez du askoz gehiago kontatzen komikiak, borroka eta hildako askoren ondoren oso ezaguna den amaierara iristen baita. Hala ere istorioa sinpleegia iruditzen bazait ere, komikiaren estetika izugarri gustatzen zait, marrazki eta koloreek berehala murgiltzen gaituzte-eta istorioak kontatzen duen gerra eta biolentzia giroan.

Pelikularekin komikiarekin gertatu zitzaidan berdin berdina gertatu zait, izan ere istorioa berdina da, eta pelikulak ez du gehiago sakontzen nahiz eta filmeko 2 ordu betetzeko agian zerbait gehiago kontatzeko aukera bazeukaten. Horren ordez guduko eszenak gehituz bete dute pelikula. Gauza bakarrean sakondu dute komikitik pelikularako bidean, pelikulan pertsiarrek (ekialdekoak, beltzaranak, moral gabeak, koldarrak, barbaroak...) askoz gaiztoagoak dirudite eta espartarrek (mendebaldekoak, txuriak, zuzenak, heroikoak, zibilizatuak...) askoz onagoak. Ez naiz harritzen iraniarrek pelikula ikusi ondoren beraien kulturarentzat iraingarria dela esatea, hala da eta, baina fikzioa denez bakoitzak nahi duena kontatzeko eskubidea dauka, beraz ez dago ezer esaterik. Hori bai, pelikulan kontatzen dena egia historiko bezala ikusiko duenik izango da, eta hortxe izanen da akatsa.

Estetikoki berriz pelikula izugarri ona iruditu zait, zineman bertan pelikula baino komikia bera ikusten ari nintzela iruditu zait, efektu digitalekin hori lortu nahi izan dute eta modu horretan eszena eta sekuentzia bikainak lortu dituzte. Hala ere teknika honek "bizitza" kentzen die pertsonaiei, eta momentu batzutan oso artifizial egiten ditu, barrea eragiteraino, ikusi bestela Jerjes eta Leonidas lehenengoz alkartzen diren eszena (kutsu erotiko nabarmena duena gainera je, je...)

Hala ere hoberena pelikula ikustea eta bakoitzak bere balorazioak egitea, ezta? Beraz, ikusi baduzue esan zer iruditu zaizuen.

Bestela komikizaleok laister izango dugu beste komiki izugarri on baten zinemarako bertsioa ikusteko aukera, Zack Snyder 300 pelikularen zuzendari berdinak egingo duena, Watchmen.

Kalean da jada Ikastolen Elkartearen Xabiroi komiki-aldizkariaren 7. alea. Niri logikak 5. alearen ondoren 6. alea beharko lukeela esaten zidan, baina badirudi ale bereziak ere kontatzen duela numerazioan... Aldizkarian otsaileko alea dela dio, ez dakit noiztik egongo den kioskoetan edo noiz banatuko zuten ikastoletan, baina niri orain iritsi zait. Agian oraingoan ez dira izan ikastolen elkartekoak banaketan berandutu direnak, bertako langile parrandazaleak baizik? ;-)

Aldizkarian ohiko egile eta istorioek jarraitzen dute, jada azkenaurreko emanaldian: Joxean Muñoz eta Juan Luis Landaren Saiak, Harkaitz Cano eta Iñaki G. Holgadoren Piztia otzanak eta Dani Fanoren TeleAtoi. Umorezko orrietan, beti bezala, Manu Ortegaren Haizea, Guaikaipuro eta Patxi Peláezen Auzomorro, Asisko Urmenetaren Horkonpost eta Olier eta Markoren Haratago aurkituko ditugu. Gainera, elkarrizketa (ale honetan Afrika Bibang) eta artista gonbidatua (Antton Olariagari egokitu zaio oraingoan).

Portzierto, oraingoan lau ale bidali dizkidate, norbaitek bat nahiko balu, erantzunetan eskatzea besterik ez du.

Patxinaitor -ek ez du atsedenik hartzen azken aldian... Duela gutxi Osatuz aldizkarian agertu bazen Xabinaitor gure heroi gogokoena, orain Nabarra aldizkarian dator bere beste abentura bat, Esklusiba mundiala! Xabinaitorren azken mugimenduei buruzko berri eta irudi fresko-freskoak! izenburuarekin (esteka harpidedunek soilik ikus dezakete hurrengo hilabetea bitartean).

Aldizkariaren azaleko irudia ere horri eskeinia dago. 5 orri dira, beti bezain barregarriak, Pololoak saileko bigarren albumaren amaieraren ostean eta oraindik ateratzear den hirugarrenaren hasiera baino lehen kokatuta legokeen pasadizo bat kontatzen dutenak, Supererromeixe. Xabinaitorrek Kariñeri bere urtebetetzerako opari berezi bat egin nahi dio, eta horretarako Balerdiko Zuriñe jainkosarengana joko du, eskatzeko... Baina hobe duzue zuek irakurri eta disfrutatzea! Horretarako, Nabarrako harpidedun ez bazarete, egin zaitezte, komikien munduak presentzia handia izaten baitu ale baten bai eta hurrengoan ere bai.

(Eskerrik asko Gurutze Mendizabal eta Patxi Lurra abisuagatik!)

Habe-k eta Osakidetza-k egiten duten Osatuz aldizkarikoek Xabinaitor elkarrizketatzea lortu dute, euskal Lois Lane-ak bailiren! Ea ez dituen gero Aldanondo inspektoreak auzitara eramaten, Garzonek Martxelo eta Aizpuruarekin egin bezala... Elkarrizketan oso gauza interesgarriak kontatzen ditu euskal superheroirik ezagunenak, bere bizitza publikoaz haratagoko intimitateak ezagutzera emanez. Txantxak alde batera, oso elkarrizketa orijinala da, galderak komikien bidez erantzunda baitaude. Sexualki oso esplizitua ere bada, arraroa eta eskertzekoa bi erakunde publikok argitaratutako aldizkari baten (garaiak aldatzen ari dira? edo instituzioak ere errenditu behar izan dira Pololoaken arrakastaren ebidentziara?). Eta oso barregarria gainera, irudian ikus dezakezuen bezala... Hala ere, irudi horri dagokionez, gauza bat ez zait argi gelditu: Xabinaitorrek ulertzen duela badio, nolatan ez du gero mutilarekin nahi? ;-)

Xabinaitorri egindako elkarrizketa esteka honetan irakur dezakezue. Edo aldizkari osoa PDF formatuan beste esteka honetan duzue (elkarrizketa 24. orritik aurrera dago, eta hiru orrikoa da).

(Eskerrik asko Willy abisuagatik!)

Hemen dugu berriz ate joka, eta 18. aldiz jada, Marrazkirri komiki- eta irudi- erakusketa. Izurako Haize Berri Kultur Etxean izango da berriz ere, otsailaren 23an hasi (ostiral honetan, beraz) eta martxoaren 24ra bitartean. Gainera, inaugurazio-afaria izanen da ostiral honetako iluntzean, Jon Maia eta Igor Elortza bertsolariekin, marrazkigileekin, musikariekin eta antzerkilariekin.

Aurtengo erakusketarako aukeratutako gaia Emil Cioran idazle errumaniarraren "Gizona, lurraren minbizia" adierazpena da. Hainbat komikilari eta marrazkigilek gai horren inguruan egindako irudiak paratuko dituzte erakusketan. Partaideen behin-betiko zerrenda hau da: Irène Borda, David Duloste, Marko Armspach, Asisko Urmeneta, Piarres Erdozaintzi, Jon Mansisidor, Mattin, Martintxo, Janber Iribarne, Alain Pessans, Adur Larrea, Xabi Lopépé, Aitor, Mikel Duvert, Pette Etxebarria, Eneko Iriart-Arkotxa, Zoé Bray, Iñaki Berrokoirigoin, Arantxa Idieder, Marko Embid, Cas, Dani Fano eta Pette Etxeberria. Eta gainera, hainbat ikastetxetako ikasleek ere hartzen dute parte.

Inaugurazio-afariari dagokionez, kristoren giroa egoten omen da. Aurtengoan Mike, Buffalon sortu eta Italian bizi den marrazkilaria gonbidatu dute, Peio Gutierrezek Knossosseko ondarea komikia aurkeztuko du, Igor Elortza eta Jon Maiaren bertsoei Asisko eta Markok marrazkiz erantzungo diete eta alderantziz, Beñat Bidegain eta Jean Mari Irigoinek antzerkitxoak eskainiko dituzte, Mañolo Ezpeletek akordeoiaz joko du... Markok eta Asiskok ezin hobeto hitz egiten zuten afariaz Anguleman egon ginenean, ezin galduzko zita dela diote. Izena eman dezakezu haizeberri abildua wanadoo.fr helbidera idatzita edo 00 33 5 59 37 85 79 telefonora deituta. Badakizu, beraz!

(Eskerrik asko Maixan Merkapideri emandako informazio eta laguntzagatik!)

Bill Watterson komikilariak 1985 eta 1995 artean marraztu zituen prentsan egunero argitaratzen ziren Calvin eta Hobbes pertsonaien komiki-banda; bertan 6 urte dituen Calvin umea eta bere trapuzko tigrea Hobbes dira protagonista nagusi. Trapuzko tigrea bizirik dago Calvinentzat, nahiz eta bere inguruko guztiek bikote honek egiten dituen guztiak Calvinen izaera arraroari egozten dioten.

Pertsonai hauek oso ezagunak dira komikizale gehienontzat, beraz nire iritzi pertsonalaz gain oinarrizko informazio bat eskaintzen saiatu naiz soilik, eta ahalegin handiena komiki hau hobeto ezagutzeko interneteko bi aukerei buruzko informazioa zehazten egin dut, artikuluaren amaieran. Objektibitatea alde batera utzita, Calvin eta Hobbes da nire komiki-banda kuttunetakoa: pertsonaiak, marrazkiak, umorea, gaiak... bete-betean harrapatu ninduten. Estatu espainiarrean jarraikortasunez argitaratzen hasi ziren unean ezagutu nuen komikia (90. hamarkadaren amaieran), eta bilduma bat ilusioz egiteko aukera eman zidan honek, hilabetero liburu dendara hurbiltzeko erritoa eta guzti. Inguruko lagun minen artean konpartitu genuen garai horretan Calvin-ekiko zaletasuna, eta oraindik ere komiki horretako erreferentziak gure harremanaren parte dira; giro honetan barneratu zuten batzuk komikiekiko errespetua eta zaletasun hau gehiago garatu zitzaigun denori.

Autorea

(elkarrizketa honetatik atera dut informazioa)

Irudia: Bill Watterson

Bill Watterson 1958 urtean jaio zen eta 6 urtetik aurrera Ohioko Changrin Falls herrian bizi izan zen. Txikitatik izan da komikizalea, eta institutuan politikari buruzko zintak idatzi zituen. Zientzia Politikoetan graduatu zen.

Cincinnatiko egunkari batean hasi zen argitaratzen iritzi sailean, baina ez zuen hiriko giroa ondo ezagutzeko astirik izan, eta bertako politikari buruzko umorea egin beharra ez zen erraza izan beretzat. Editoreak ere bere lana nolakoa izan behar zen zehatz markatu nahi izan zion, eta presiopean, ez zuen bide propioa egin edo komikiarekin esperimentatzeko aukerarik izan. Hilabete gutxiren buruan kaleratu zuten.

Watterson politikan interesatua zegoen baina zalantza sortu zitzaion ea interes hori komikietan islatzeko gai ote zen ala ez. 80. hamarkadan komiki proiektu ezberdinak aurkeztu zizkien editoreei, baina ez zuen emaitza onik lortu.

Wattersonek 25 urte inguru zituenean, aldaketa bat eman zen: sortu zuen proiektu horietako batean bigarren mailako pertsonai batzuk interesgarriak izan zitezkeela esan zioten. Calvin pertsonai nagusiaren anai txikia zen eta Hobbes trapuzko tigrea. Komikilariarentzat ere hauek ziren pertsonai dibertigarrienak, baina ez zeukan oso garbi komiki-banda bat sortzeko balio zezaketenik. Frogak egiten hasi zen, eta emaitzarekin oso gustura sentitu zen: iritzi hori eman zionak ez zuen azkenean proiektu berri hau onartu, eta azkenean Universal Comics taldean onartu zuten.

Irudia: Bill Watterson

1985eko azaroaren 18an argitaratu ziren lehen aldiz Calvin eta Hobbes-en komiki-bandak, eta urtebetera 250 egunkaritan agertzen zen. Guztira 1800 egunkaritan agertu izan da (Diario Vasco-n eta Correo-n ikusi izan dut nik, baita El pequeño País-en) eta Estatu Batuetan Peanuts, Garfield eta Blondie komiki zinten atzetik 4. zabalduena izan da. Aipatu bezala egunkari askotan argitaratu zen, baina bere garrantzia ez da soilik kuantitatiboa: Estatu Batuetan komiki-zinten munduari aportazio handia egin zion komikitzat daukate Calvin eta Hobbes.

Pertsonaiak

Calvin eta Hobbes pertsonai nagusiez gain haurraren gurasoak, eskolako kide Susie eta Moo, Miss Worthmouth irakaslea, Rosalyn zaintzailea... daude, baina Calvinek berak (Wattersonek esango zukeen bezala) pertsonai berriak sortzen ditu, hala nola Spiff espazioko gizona, Stupendous-Man super heroia...

http://www.calvinyhobbes.com/ webgunean Wattersonek pertsonaiak definitzeko erabiltzen zituen hitzak daude irakurgai.

Gaiak

Gag delakoa eta pertsonaien arteko hizketaldiak komiki-zinten oinarria dira, baina era berean sakontasun handiko hausnarketak irakurri ditzakegu zintan: haurtzaroa, heziketa, natura, progresoa, haurren irudimena, giza-harremanak...

Eguneroko bandek umore eta hausnarketa puntu interesgarriak izaten dituzte, baina Wattersonek abentura luzeak ere kontatzen ditu, Calvin eta Hobbes-ek denboran atzera eta aurrera egiten dutenean adibidez, edo gabonetako oparien ingurukoak. Azkenik dinosaurioekin, elurrezko panpinekin, elurretako lerarekin... istorio barregarriak eraikitzen ditu.

Calvin eta Hobbes-en amaiera

1995eko abenduaren 31ean argitaratu zen azken banda. Alde batetik Wattersonek pertsonaiekin estankatuta ez gelditzeko ahalegina egin zuen beti, irudietan eta igandeko komiki zinta berezietan berrikuntza ugari sartuaz, eta pertsonai horrek dena eman zuela sentitu zuenean marrazteari utzi zion.

Irudia: Bill Watterson

Baina erabaki hau hartzeko bestetik pisu asko izan zuten komikigintzaren mundu editorialarekin izan zituen ezadostasunak, eta honek ere eragina izan zuen komiki-zintaren desagertzean. Oso interesgarriak dira komikigintzari buruzko bere hausnarketak eta bere komikiekin merchandising delakoa (panpinak, kafe potoak, kamisetak...) ez egitea lortu zuen. Komikigileen eskubideen alde egin zuen, eta 10 urte horietan 9 hilabetetako 2 oporraldi hartu zituen.

Komiki pertsonaien (edo musika taldeen) iraunkortasunari buruzko eztabaida aspaldikoa da. Zenbait autoreren lana beraien heriotzarekin batera bukatu zen: Hergé eta Tintin, Schulz eta Charlie Brown... baina badira une batean gelditzea erabaki zuten beste batzuk ere, tartean Quino Mafaldarekin eta Waterson bera.

Gai honi buruz Iban Zalduak hausnarketa interesgarria egin zuen amaitzen asmatzea artikuluan.

Gaztelerazko argitarapenak estatu espainiarrean

"La Colla de la Pessigolla" argitaletxeak ezagutarazi zituen lehenik komiki hauek, baina Ediciones B taldeak argitaratu ditu Calvin eta Hobbes-en komiki guztiak.

Aldez aurretik esan beharra daukat nire ustez estatu espainiarrean modu traketsean argitaratu izan direla Calvin eta Hobbes-en komikiak. Onartu beharra daukat komiki honen bilduma hasi nuenean nahikoa nuela ale bakoitzarekin lortzen nuen plazerrarekin, baina ondoren argitaraketak orden kronologikorik gabe egiten ari zirela konturatu nintzenean, liburuaren formatua aldatu zutela ikustean... nahasmena eta amorrua sentitu nuen. Eta Wattersonek komikiaren duintasunaren alde egin zuen ahalegina kontuan izanda salagarria iruditzen zait Ediciones B taldeak egindakoa: nire ustez editorial horrek produktua merkaturatzeko Calvin-en banda "modernoak" argitaratu zituen lehenik, eta saltzen zirela ikustean jarraitu zuten aurrera, kronologia errespetatu gabe.

Hausnarketarako gai sakona da komikien merkaturatzea: estatu espainiarrean Wattersonen hasierako komikiak argitaratu izan balituzte agian ez zukeen erosle kopuru berdina izango, eta agian gazteleraz ez genuke bilduma osoa izateko aukerarik izango... Ez naiz inuxentea, eta komikia bizirik egoteko, komikigileak hortaz bizi ahal izateko... merkatarien beharra dagoela badakit, baina gauzak beste modu batera egin daitezkeela ziur nago. Ez naiz komikiaren komertzializazioan aditu, agian "copyright" eta diru kontuak egongo dira tartean, edo Estatu Batuetako jabeek ezarri dituzte arau horiek (liburuen formatu ezberdina handik dator), baina txapuza bat egin zutela argi dago nire ustez. Noski, ez dut komiki-banda sakralizatu nahi, testuinguru orokor horretatik kanpo Calvin eta Hobbes-ekin gozatzea ere badago, baina aukeran komiki hau hasieratik irakurtzeko aukera hobetsi dut eta orden kronologikoan irakurtzeko informazio praktikoa emango dut soilik.

Irudia: Bill Watterson

Argitalpenetara itzuliz, lehenik liburuxka txikietan plazaratu zituzten komikiak, Fans izeneko bilduman, eta esan bezala ez zuten kronologia errespetatu: Bat zenbakia duen aleak 96ko komiki-bandak biltzen ditu, eta 5-8 zenbakien artekoek 93koak... 13-16 zenbakidun aleek Calvin eta Hobbes-en azken bandak biltzen dituzte, hau da, pertsonaiaren amaiera, eta txapuza borobiltzeko "egunen batean itzuliko naiz" izenburu lotsagarria jarri zioten ale horri... ondoren 17. alea beste urte bateko bandekin osatu zuten. Beraz, Fans edizioan komikiaren sorrera ezagutu nahi dutenek 25. alea eskuratu beharko dute.

Irudia: Bill Watterson

Bilduman argitaratu zituztenean ere 7. zenbakia du 1985eko lehen bandak biltzen dituen alea. La guia del comic webguneko Calvin y Hobbes atalean azaltzen da informazio guztia.

(Ez dut astunegia izan nahi argitalpenen gai honekin: norbaitek zintak bere hurrenkera kronologikoan antolatu edo erosi nahi baditu informazio guztia biltzen duen testua bidali diezaioket)

Komiki-banda internet bidez ezagutzeko aukera

Gaur egun komiki honen sorrera eta ibilbidea ezagutzeko bi aukera daude internet sarean:

• http://www.transmogrifier.org webgunean familiari buruzko argazkiak zintzilikatu ditu Ben Gilbert-ek, baita bere zein emaztearen lantokien webguneetara heltzeko estekak kokatu, baina guretzat garrantzizkoena Calvin eta Hobbes-en banda guztiak biltzen dituen datu-basea eta bilatzailea dira.
• http://www.gocomics.com webguneak Estatu Batuetako comic strip ugari biltzen ditu bere baitan, eta egunero-egunero doan e-mailez hauetako banda bat jasotzeko aukera ematen du. Calvin eta Hobbes-en kasuan une honetan 85eko abenduko bandak jasotzeko aukera dago, komikia sortu eta hilabetera.

Ingeles hizkuntza ezagutzen dutenek edo Calvinen gaztelera zein frantsesezko itzulpenak dituztenek komiki-banda honen garapena egunez egun ezagutzeko aukera izango dute. Hemen Olariaga, Tasio, Oroz edo Zaldi Eroarekin egin dezakeguna komikigintzaren komiki garrantzizkoenarekin egin dezakegu.

Komiki bat ezagutzen dugunean zaila da batzuetan bere kontestu kronologikoan ikustea, argitaratzaileek erabakitzen baitute zein formatu eman eta noiz egin. Aipatu ditudan bi aukera hauekin gure esku dago gure burua 1985ean kokatzea, eta egunez egun komikiaren garapena ezagutzea.

Niri behintzat aukera paregabea iruditzen zait hau, pertsonaiaren sorrera ezagutzeko parada ematen baitigu: autoreak hasieran zituen ideiak eta pertsonaiarentzat sortu zuen ingurunea erakutsiko digute (gurasoak, eskola, ikaskideak...), lehen hilabeteetan irakurleentzat (eta lan egiten zuen egunkarientzat) banda erakargarri egiteko zein "estrategia" erabili zuen ikus dezakegu...

Beraz, 10 urtez iraun zuen pertsonai baten garapena bizitzeko aukera handia daukagu: Wattersonek marrazketan izan zuen bilakaera ikusiko dugu, igandetako banda bereziaren diseinua hobetu eta esperimentatzeko izan zuen nahia, gai sozialei buruz hausnarketak eragiteko duen abilezia, eta hainbeste iraun zuen komiki-banda batek maila mantentzeko egin behar dituen ahaleginak baloratzen ikas dezakegu.

E-mailez jasotzeko aukera

http://www.gocomics.com plataforma komertziala den arren, baditu doako hainbat zerbitzu, tartean zure e-mailean egunero argitaratzen diren komiki-zintak jasotzeko aukera. E-mail helbide bakoitzeko komiki-banda bakarra jaso daiteke doan, baina ordaindu ezkero beste eskaintza asko eskaintzen dituzte.

Ez dut ondo ezagutzen Estatu Batuetako komiki-banden mundua, baina niri ezagun egiten zaizkidanen artean Andy Capp, Doonesbury, Dick Tracy, Garfield, Pink Panther, Too much cofee man, Ziggy... daude (ziur hemen aipatu ez ditudan komiki interesgarriagoak badaudela).

Gehienak ingelesez daude, baina batzuk ertamerika eta hegoameriketako gazteleraz eskuratu daitezke ere (tartean Calvin eta Hobbes, baina 87ko data duten bandak dira).

Nola egin daitekeen

http://www.gocomics.com/calvinandhobbes/ klikatu behar da (gazteleraz jaso nahi dutenek http://www.gocomics.com/espanol/calvinandhobbesespanol/) lehenengo. Bi kasuetan, bandaren azpikaldean dagoen "FREE - Get Calvin and Hobbes by E-mail" kutxan e-maila idatzi eta nahiko errez betetzen da informazioa.

Harpidetza egin ondoren eguneko banda jasoko dugu. Ale zaharragoak ezagutzeko egutegi bat badu ere, baina 15 eguneko epe muga batez.

Dena den, aipatu beharra dago Gocomics-ek ez duela bere garaian argitaratutako data eta hurrenkera originala beti errespetatzen, adi egon beharra dago...

Calvin eta Hobbes datu-basea

Irudia: Bill Watterson

Beste aukera interesgarri bat http://www.transmogrifier.org da. Ben Gilbert-ek beste internauten laguntzaz banda bakoitzeko testuak datu base batetan sartu zituen, eta orain bilatzailean hitz bat idatziz bilatzaileak hitz hori ageri den komiki guztiak erakusten dizkigu, eta baita argitaratze data originala ere. "Susie" idazten badugu adibidez neska hori aipatzen den zinta guztiak agertuko zaizkigu. Espero dut bilatzailea hobetzea, oso ona izango litzateke "hitz-gako" batzuk ere erabiltzeko aukera balego: adibidez "television" jartzen badugu hitz hori idatzita dagoen zinta agertuko da, baina posible da bandako gai nagusia telebista izatea eta bunbuiloetan ez agertzea.

Eta bukatzeko...

Calvin eta Hobbes-en 1995ko azken komiki-banda hitz hauekin amaitzen da: "It's a magical world, let's go exploring!!!". Calvin eta Hobbes marraztuta ikusiko ez baditugu ere, hitz horiekin pertsonai hauen abenturek jarraipena izan dezaketela pentsa dezakegu: bestetik, nire uste apalean esaldi horrekin komikigintzatik haratago bizitza ere badagoela diosku Wattersonek... Baina komikiaren amaiera bereziak pisu handia duen arren, Calvin eta Hobbes-en 3000 komiki-banda baino gehiagoetaz gozatzeko aukera daukagula ahazterik ez dago.