Harrikadak

Donostiako jaietan eta hiriari buruzko edozein kontu ilustratu behar denean edozein komunikabidetan topo egingo duzu Javier María Sadarekin. San Sebastian eguneko bandera igoeran eta jaitsieran, adibidez, Localia telebistan aritu da. Jaitsieraren ondoren, etxerako bidean, taxian, beste irrati batean entzun nuen hizketan.

Aitor dezadan: garai batean ezin nuen jasan. Gizon pisua iruditzen zitzaidan. Iritziz aldatu dut, baina. Lagun batek esan zidan behin tipoa miresten zuela. Ez dakit ze aurpegi jarri nion lagunari, baina xelebrekeriatzat jo nuen haren ateraldia.

Handik hilabete batzuetara, berriz, Sada bertatik bertara ikusteko aukera izan nuen. Zorroaga elizaren obrak amaitu ziren 2004ko abuztuan. Eta eraikin berrituaren inaugurazioa egin zuten. Sadari XX. mende hasieran eraikitako edifizioaren historia kontatzea tokatu zitzaion. Labur mintzatu zen, baina garai hartako 10 bat lagunen izen-abizenak, karguak eta beste zenbait xehetasun bota zituen. Ez zuen paperik begiratu eta txundituta utzi ninduen.

Hau guzti hau pentsatzen nenbilela orojakileari galdetu diot eta cronista de la ciudad hitzen bilaketak 12800 lotura ekarri dizkit.

Orduan konturatu naiz Latinoamerikan espainiarren garaiko ofizioa (edo kargua) dela, gaur egun toki askotan mantentzen dena. Hemen, ordea, ez.

Donostiak badu kronista lanak egiten duen pertsona. Eta debalde ateratzen zaigu, askotan. Izan ere nork pagatzen dio gizon honi? (bazkariak eta afariak ez dute balio; gure gizartean pagatzea dirua ematea da).

Ah! Zalantza izan dut hiriko edo hiriaren kronistarekin. Badirudi hiri honek kronista bakarra duela (hiriko, beraz), baina kronista gehiago egon daitezke, ezkutuan (hiriaren, beraz).

Egun batean nire lagun batekin nengoen eta telefonoz entzun ninduen lankide batekin hizketan. "Tenemos que trasladar a los demás lo que nos ha dicho Maroto" esan nion telefonoaren beste aldean zegoenari. Telefonoa itzali eta lagunak bota zidan: "¿Vas a montar una empresa de mudanza?"

Handik aurrera txipa piztuta edukitzen saiatzen naiz. Azkarate eta Ibarretxe

Atzo arratsean entzun nuen Miren Azkarate irratian. Batasunaren ekitaldia dela-eta, Ertzaintzak epailearen erabakia beteko duela ari zen kontatzen. "Quiero trasladar" eta-ez-dakit zer gehitu zuen.

Nire lagunarekin gogoratu nintzen. Berak dio lehendakariak askotan erabiltzen duela "trasladar" hitza, "transmitir" beharrean: "quiero trasladar a la sociedad vasca que este lehendakari…"

DRAEk dio

trasladar

tr. Llevar a alguien o algo de un lugar a otro. U. t. c. prnl.
tr. Hacer pasar a alguien de un puesto o cargo a otro de la misma categoría.
tr. Hacer que un acto se celebre en día o tiempo diferente del previsto.
tr. Pasar algo o traducirlo de una lengua a otra.
tr. Copiar o reproducir un escrito.

Marka da gero politikarien artean ibiltzen denean euskaltzaina galtzaile ateratzea.

Arsenio Escolar

Ez bakarrik euskaltzaina: Arsenio Escolar, 20 minutos egunkariko zuzendaria da. Blog baten bidez irakurleekin harreman zuzena mantentzen duen zuzendari bakarrenetakoa da Espainiako Estatuan.

Aste honetan kontatu du Escolarrek, Zapatero presidentea aldaketak egitekotan dagoela gobernuan. Honela adierazi du idatziz:

"Las pobres notas que reciben en las encuestas la mayor parte de los ministros le piden a gritos desde hace meses a Rodríguez Zapatero o bien que cambie medio Gobierno o bien que sustituya al equipo de comunicación del Gabinete, el que se encarga de trasladar a los ciudadanos los logros del Ejecutivo o de disimular sus fracasos".

Harritu nau, Escolarrek asko zaintzen duelako hiztegia.

Ondorioa

Gero eta okerrago hitz egiten dugunez, zaila da ados jartzea.

Hau da Donostiako Tabakalera ohian egin asmo duten XXI. mendeko kulturgune berria. Agintariei ados jartzea kosta egin zaie, baina pasa den ostegunean behingoz proiektuaren ildo nagusiak finkatuko dituen hirukotea izendatu dute. 14 hilabeteko epea dute Joxean Muñozek, Santi Erasok eta Iñaki Galarragak. Baga

Ez dut Joxean Muñoz gehiegi ezagutzen. Nire pertzepzioa da kultur giroak, euskaldunak batez ere, ondo hartu duela bere izendapena. Zortea hirukoteari eta ea proiektu on bat gauzatzeko gai diren. Asko dago-eta jokoan.

Biga

Batzuk ulertu ez duguna da saldu ziguten arkitektoa-filosofoa-gerentea hirukote horretan, gerente izateko hautagaiak ezetz esan zuenean, arkitektoa-filosofoa-filosofo jefea hirukotea izendatu dutela.

Higa

Larunbateko Noticias de Gipuzkoan hirukoari eginiko elkarrizketa irakurri dut. Ondo da komunikabideek elkarrizketak nahi izatea, baina lanean hasten utzi beharko zaie. Eta isilean aritzen badira hilabete batzutan, hobe.

Eta hitz egin behar badute, hiru lagun ari beharrean erakundearen izenean, hobe batek hartzea ardura hori. Oilotegi horretan oilar gehiegi ibili baita orain arte.

Laga

"Zergatik da ezaguna Donostia hemendik kanpo? Kultur kontuengatik ari naiz, eh? Zinemaldiagatik, adibidez. Musika Hamabostaldiagatik, agian. Jazzaldiagatik, baliteke. Abangoardia kontuetan, berriz, ez dago puntan. Hiri honek underground gutxi du eta behar-beharrezkoa izango da horrelako egitasmotzarra aurrera eramateko".

Horrelako zeozer esan zidan aurreko batean nire ezagun batek. Ez du arrazoi faltarik. Undergroundik ez badago eta beharrezkoa bada, nonbaitetik atera beharko da, ezta?

Boga

Astean zehar Roman Suduperi eginiko elkarrizketa bat ikusi nuen Gipuzkoako telebista lokal batean. Gogoan izan behar da Sudupe zela Gipuzkoako ahaldun nagusi ekimena abiatu zenean, XX. mende bukaeran.

Kultur kontuetan ez da gizon bereziki iaioa azkoitiarra, baina honi buruz Ezquiagak galdetu zionean zera bota zuen: "Tabakalerak ez du izan behar hirian jada dauden zerbitzuen kontenedore berri bat. Beste gauza bat izan behar du". Hau da, hori da EAJko politikariek beren manualean duten erantzuna.

Egia izango ote da? Zaila ikusten dut.

Sega

Zenbat diru behar da horrelako egitasmoa aurrera eramateko? Diru guztia Administrazioak jarri behar du? Nondik kenduko du Administrazioak hemen jarri beharrekoa?

Zai

Hirukoaren izendapen ofiziala prentsari ezagutzera ematerakoan, CICC akronimoa atera da garaile. Bilbon BEC ingelesez bataiatu zuten. Eta hemen gaztelera nagusi?

Gerardo Luzuriagari irakurri diot KuGa erabiltzen zuela ekimen hau izendatzeko. Ez dakit bere proposamena den edo nonbaitetik hartu duen. Kultura Garaikidearen akronimo da eta ez zait gaizki iruditu. Kuboak, Kursaala, Kutxa… eta orain KuGa.

Edo Tabakalera izaten jarraituko du? Izen hori mantendu ezkero, dirua jarriko al du Espainiako Gobernuak? Tabakoaren kontrako zera horregatik diot.

Hilbeltza dela nabarmen egin zait lehen lan aste honetan, martxa hartu ezinik ibili naizelako: ez lanean, ez blogean, ez ezertan. Eta egon dira gai interesgarri batzuk astean zehar. Patxadarik eta gogorik ez haiei heltzeko, ordea.

BEC, BEC, BEC

XX. mende bukaerako Donostiako Belodromoari lekukoa hartu dio BECek mende berri hasiera honetan. Jada bat baino gehiago izan dira bertan egin diren ekitaldi nagusiak, baina euskaldunok erreparatu diogu Centreri bertsolariak bertan egon direnean. Orain ezker abertzalearen txanda da. Datorren asteburuan Bide Eginez Centre izan dadila. Amen.

Osasuna

Osasunaren sinbolo edo the organization-en sinbolo den polemika horretan, gustatu zitzaidan pasa den osteguneko Pásalo saioan Gorka Landaburu kazetariaren ateraldia. Honen berbaldiaren aurreko erreportaian María San Gilen prentsaurrekoa eta Batasunaren bertsioen berri eman zuten. Ondoren, Landaburuk hitza hartu eta oso modu naturalean esan zuen: “Gaur egun Batasuna herritarren osasunaz kezkatzen dela jakitea pozgarria da niretzat”. Hori esan zuen the organization-en ondorioak pairatu zituen esku kaltetuari eragiten zion bitartean.

Eta bapatean

Maddi eta Joseba Irazoki bikotearen Iglua bertatik bertara ikusteko aukera izan genuen Erakusleihoan. Inprobisazioa oinarri zuen kontzertu zinematografikoa zela zioten protagonistek. Soinuak eta irudiak nahasian. Ostegunean izan zen hori.

Hurrengo gonbidatua, martxoaren 23an, Giorgio Bassmatti izango da Eta bapatean proiektuarekin. Martin Varsavskyk bere enpresa-egitasmo fonianoa blog bidez zabaltzen duen bezala, antzeko-parezido hasi da Love of 74 blogean. Ea zer egiteko gai den amodio jauna.

Mundo Café, Mundo Tortilla, Mundo Txotx

Mundo Café ikuskizunaren azken emanaldia ikusi nuen Lugaritzen ostiral arratsean: Narf galegoak, Miquel Gil valentziarrak eta Jabier Muguruza euskaldunak, musikari lagunekin, egin duten kantautore espektakuluaren bukaera donostiarra.

Sorpresa izan dira niretzat beste bi kantautoreak, batez ere Narf. Fran Perez ditu izen-abizen eta, aire zeltak alde batera utzita, hegoaldera begiratzen du: Portugal eta Afrika lusofona.

Maiatzean egon ziren Egiako Kultur Etxeko Gazteszenean eta txantxa Mundo Tortillarekin egin zuten. Atzoko txantxa Mundo Txotx izan zen eta hori horrela zela frogatzeko eta proiektuaren bukaera ospatzeko sagardotegira jo zuten musikariek.

Atzoko periodikuetan irakurri genuen zenbat diru irabazi duen Gipuzkoa eta Donostia Kutxak urte bikainean. Ez da izan saritu bakarra, Euskadiko Kutxak ere etekin politak espero ditu. Gu tonto deitzeko modu bat besterik ez da: beraiek irabazten dutena, guk galtzen baitugu. Espero dezagun gure agintariei ez otutzea euskaldun bat sartu behar dela Forbes zerrenda madarikatu horretan (munduko gizon-emakume aberatsek osatzen duten klubean). Aznarren garaian beste espainol ilustre batzuk lortu bezala, harro legoke Florentino Pérez bere izena taldetxo horretan ikusi ezkero. Juan Carlos Escudier kazetariak idatzi eta Ediciones Foca argitaletxeak publikatu berri duen liburua erosi eta irakurri dut gabonetan. Valladolideko perfumero baten semea nola bihur daitekeen gaur egungo munstroa azaltzen saiatu da autorea, "Florentino Pérez. Retrato en blanco y negro de un conseguidor" liburuan.

Bide-injenieritza karrera amaitu ondoren, Asociación Española de la Carretera izeneko lobby batean sartu zen, errepideak egiten zituzten konstruktoreek sortutakoa. Bertan goxo bizi zituen Francoren azken urteak. Horretan eta, bitxia bada ere, Guía del Ocio aldizkaria martxan jartzen.

Demokrazia iritsi zela esan ziotenean, UCD alderdira jo zuen, Madrilgo Udalean eta Espainiako Gobernuan kargu ezberdinetan aritzeko. Partidua malamaneran desagertu zenez, eta politikan jarraitu nahi zuela erabakita, Roca operazioa zeritzon hartan murgildu zen. Asmoa Partido Reformista Democráticoa sortu eta bertan Espainiako liberalak biltzea. Saiakera kamutsa suertatu eta oso gaizki pasa omen zuen Flok.

Politika alde batera utzita, laster hasi zen etxe eta errepidegintzan. Erosi zuten lehenengo konstruktora Construcciones Padrós izan zen, baina gaur egungo ACSra iritsi arte operazio askotan sartu du bere burua (kontabilitate sortzailean ere maisu izateraino).

Real Madrid taldeko presidente izatea lortu zuen… bigarrenean, lehenengoan bera baino zakurrago ibili baitzen Ramón Mendoza (beraz, frakaso bat baino gehiago batu zituen Perezek gaur egungo liderra izan arte). Figoren fitxajea besapean, 2000 urtean irabazi zituen hauteskundeak. Udalean zegoela egin zituen auzo eta langile mugimenduetako kontaktuak aprobetxatu zituela dio Escudierrek. Izan ere, palkoan tokia gordeta omen dute Espainiako bi sindikatu nagusietako buruek, Candido Méndez eta José María Fidalgok (imaginatzen dituzue Anoetan edo San Mamesen Elorrieta eta Usabiaga palkoan?)

Gaur egungo Realari gertatzen zaion bezala, kluba zorpetuta zegoen bera iritsi zenerako. Nola pagatu zituzten zor horiek eta gaur egungo martxa? Valdebebas izeneko eremuan itzelezko operazio urbanistikoa abiatuz. Eta hori lortu zuen Madrilgo alderdi gehienen onespenarekin. Hori bai, Florentinoren zapatan agertu zen Matilde Fernández izeneko harri txintxarra (ministra izandakoa Felipe Gonzálezen garaian). Emakume hau Madrilgo Udalean PSOEren burua zen eta Florentinok ez omen zuen lortu sozialisten aldeko botoa.

Dena dela, José María García harroputza irrati mundutik kendu zuen bezalaxe, azken udal hauteskundeetan Matilde ez da izan sozialisten zerrendaburua, Trinidad Jiménez baizik. Ondo moldatzen baita Flo madridista amorratua den Pérez Rubalcabarekin, Zapateroren fontanerorik fontaneroenarekin.

Etor gaitezen etxera. Gure klubak dituen zorrak aipatu ditut goian. Foru Aldundiak erabaki du hainbeste maite dugun Realari urtero bi milioi euro ematea hurrengo hiru urteetan. Eta hori nahikoa izango ez denez, igual baten bati okurrituko zaio lozorroan dagoen Gipuzkoarena egitasmoa berpiztea (beste izen batekin, noski). Kutxak ere, urte bikain honetan, jarriko du zeozer mahai gainean. Seguru.

Atxagak dioen bezala, aurrerago eta goxoago bat saltzen saiatuko baitira.

Azken bolada honetan ez dakit dena dagoen ilun edo notizia ilunei bakarrik erreparatzen diedan. Proiektu berriak martxan jartzeko jendea badagoela ikusteak, balio dezake nire aldartea aldatzeko. Horietako proiektu bat da pasa den udazkenean Txingudi inguruan abiatu dena (Irun, Hondarribia, Hendaia, Pausu, Biriatu). Bidasoa Media du izena eta koordinatzailea interneteko lagun zahar bat dut: Juan Etxenike. Atzo Irunen egon nintzen trago bat hartzen, honetaz eta hartaz hitz egiten beste lagun batekin. Tabernan ikusi nuen ekimen hau ezagutzera emateko atera duten berripapera. Zorte on! Juan Etxenike

Etxenike ezaguna dut Bidasoa posta zerrenda martxan jarri zuelako pasa den mendearen bukaeran. Amaiera eskasa izan zuen ekimen hark. Tartean PP alderdiaren sinpatizante bat sartu zen, ABC periodikua, alardea, terrorismoa… Sinpatizante sinpatikoa ez zen oso iaioa eta azkar samar deskubritu zen posta zerrendan zabaldutako mezu aldrebes baten atzean eskuindar bat zegoela.

Dena den, Juanek bukatutzat eman zuen zerrenda. Handik hilabete batzuetara Asturies aldera joan zen ez-dakit-zer proiektu interesgarritan parte hartzeko, baita hemendik alde egin nahi zuelako ere.

2005ean bueltatu zen herrira eta geldirik egoten ez dakien horietakoa denez, kalean ikusi nuen egun batean esan zidan aldizkari digitala abiatzekotan zeudela. Hori urrian izan zen. Azaroaren 24an egin zuten aurkezpena Hondarribiko Zuloaga Etxean. Hemen entzun dezakezue Juan Aitor Errazkinek Antxeta Irratian eginiko elkarrizketan. Aurkezpen eguneko kronika ere topatuko duzue idatziz hemen.

Hala ere, esan bezala, atzo herrian egon nintzen eta tabernan topatu nuen paperezko Bidasoa & Media aldizkariaren 0 alea, 2005eko abendukoa. Bidasoa Beheko euskaldunon aldizkari gisa aurkezten dute.

Paperezko aldizkarian elkarrizketa

Kazetaria: Zer da Bidasoa Media proiektua?

Etxenike: Astekari digital bat da. Ostiralero eguneratzen dugu eta internetez ikus daiteke helbidean.

Kazetaria: Zer aurkitu dezakegu bertan?

Etxenike: Bidasoa Median Txingudi-Bidasoa eskualde naturala osatzen duten Irun, Hondarribia, Hendaiai, Biriatu eta Pausuko berriak irakurri daitezke, batez ere, baina ez hori bakarrik. Argazki galeria bat aurkitu daiteke bertan, ekitaldien tabloia eta laguntzaileen ekarpenak.

Kazetaria: Zer nolako ekarpenak egiten dituzte laguntzaileek?

Etxenike: Momentuz lau laguntzaile ditugu. Juanma Sarasola irundarra, Berria egunkarian lan egiten du nazioarteko sailean. Berak ezin hobeto ezagutzen du mundu mailan uneoro gertatzen dena, gainera Palestinaren Askapenerako borroka gertutik jarraitu du, gero Ipar Irlandan bizi izan da. Horretaz gain, idazle bikaina da, Bidasoa Median Sokoburuko dunetatik izeneko zutabea dauka, eta bertan munduan gertatzen denaren berri izango dugu.

Halaber, Oier Imaz eta Haritz Zubeldiak, biak filosofia lizentziadunak eta Oier UEUko filosofia saileko kidea da, aurten Aristotelesi buruzko ikastaroa antolatu zuen Iruñeako Larraona ikastetxean. Bera eta Haritz bere Taberna Magikoan solasean arituko zaizkigu, bere taberna magikoan egunerokotasuna eta filosofia kontuak nahastuko dira gu ulertzeko eran.

Bukatzeko, Iker Garaialdek Tekniaren Hackelarrean teknologiaren alde askatzailea badagoela erakutsiko digu. Software askea, hackerren mugimenduak, teknologiaren alde ilunak, etab. azalduko dizkigu. Azken finean, jende asko dago oraindik informatikaren eta interneten munduan oso iaioa ez dena. Laurek bi asteetan behin idatziko dute eta Bidasoa Median topatzeko aukera izango duzue.

Horretaz gain, Bidasoa Median erabiltzen dugun euskara maila onekoa dela ziurtatzeko Joxan Elosegi idazlea eta itzultzaileak gainbegiratzen ditu gure testuak eta hainbat zuzenketa eta proposamen egiten dizkigu.

Kazetaria: Zer egin nahi duzue etorkizunean?

Etxenike: Lehenik webgunearen azala oso txukuna geratu bada ere, zenbait orrien ikuspegia nahiko lehorra edota pobrea geratu zaigu, horien txukuntzea da gure lehenengo lehentasuna. Bigarrenik, jendearen parte hartzea bultzatu nahi dugu.

Atzo argitaratu beharreko mezu horietako bat izan zitekeen (badakizue jolas hori: benetan arituko dira? gezurretan arituko dira?), baina ez. Bene-benetan ari naiz eta, gainera, duela zenbait egun irakurri nion horren berri Juan Varelari. Varelak kontatzen zuenez, Diputatuen Kongresuko presidenteak, Manuel Marín jaun txit agurgarriak, lortu omen zuen talde guztiak ados jartzea eta 1770 gabon-saski urdaiazpikodun banatzea. Hasiera batean, PP alderdikoek ez omen zuten nahi denei urdaiazpikoa ematea (urdaiazpikoa diputatuentzat bakarrik), baina presidenteak komentzitu ditu komentzitu beharrekoak: denek izango dute urdaiazpikoa.

Eta ez da aurtengo kontua, iaz ere antzeko-parezido. Eta nortzuk dira denek? 350 diputatu, Trantsizio garaitik mahaikide (ez HBko) izandako guztiak, zenbait diputatu ohi ilustre (ohi non jarri izan daiteke kontua: "diputatu" edo "ilustre" berben atzetik), Kongresuan lanean ari diren 700 funtzionario, talde parlamentarioen langileak, poliziak, sanitarioak eta 200 bat kazetari.

Varelak dio berak ezagutzen duela oparia bueltatu duen kazetari bat. Zenbat egongo dira horrelakoak? ("Zer egingo zenuke zuk, iturri?" galdetu dio barruko ahotsak. "Ez izan kabroia!" esanez isildu du).

Batzuk zorteko izateko norbaitek pagatu behar. Norbait hori asko da: DNIdun españolitoek 155.000 euro jarri beharko dituzte Marín eta enparauen eskuzabaltasuna estaltzeko. Ederto.

Hemen ere (SMS bidezko lehiaketa antolatu beharko dugu "hemen" hori zehazteko, baietz Oleg?) gertatuko dira horrelakoak. Esplendidoak baikara diru publikoarekin.

Lagun batek esan zidan pasa den astean Jaurlaritzako sailburu batek bidali ziola litografia autentikoa ez-dakit-zein-euskal-artistarena (bai, badakit zein den euskal artista hori, baina itsusia izango litzateke hemen bere izena agertzea. Berak ez baitu errurik. Igual hobe da jartzea banaketaren arduraduna Madrazo jauna izan zela). "To! Klub mugatu bateko kide haiz! Eta hori horrela dela frogatzeko hona hemen serie mugatuko litografia politta" esanaz bezala.

Jaurlaritzan horrelakoak ez dituzte supuestamentian ezkerrekoak direnek bakarrik egingo, ezta? Besteek ere horrelakoak egingo dituztela pentsatzen dut. Eta pentsatzen jarrita ez da Jaurlaritzako kontu soila izango. Eta Foru Aldundietan? Eta Nafarroako Gobernuan? Pasa dezagun gure Ponte da Amizade partikularra (Bidasoa ibaiaren gainean dagoen Santiagoko zubia): Baionako prefetak berdin jokatuko al du? Hau da, hain eskuzabal? Igual bai edo igual ez. Batek daki!

Olentzerori gutuna bidaltzeko garaia pasa egin zait (lehenago espabilatu behar). Baina SMS bidezko lehiaketa egin bitartean (gero ere jarraituko dutela iruditzen zait) hemen bada Ekialdetik datorren hirukote xelebrea. Gameluak erabiltzen dituen hirukotea, badakizue. Saiatuko naiz garai batean egiten nien bezala, gaur ere eskabidea beraiei egiten:

"Hirukote santua:

Olentzerori pazientzia, indarra, etsipena eta inteligentzia eskatu diot, baina beste zeozerren beharra dudanez, pentsatu dut zuei eskatzea: gure agintariei (eta boteregunetik gertu daudenei) lotsa pizarren bat ekartzea 2006 urteari begira.

Post Scriptum: niri ere pizarren bat ekarri ezkero, ederto".

Apuntearen Post Scriptum

Inprimatu egin du gutuna. Irakurri du akatsak topatzeko asmoz. Ondo da dena. Mahaiaren azpiko kajoitik atera du gutunazala. Sartu du papera. Gutunazalean idatzi du helbidea letra txarraz. Remitea ere jarri du. Bihar joango da Posta Bulegora.

Eskatutako lotsa iritsi bitartean 2005a badoala eta 2006 badatorrela ospatzera gonbidatu dutela gogoratu du. Eta joan egin da kopa bat hartzera.

Ondoren doazen lerroak ez ditut nik idatzi, kopiatu besterik ez ditut egin Irunero aldizkariaren 129. zenbakitik (2005eko abendua). Urbano eta Mari Karmen Lekuonaren solasaldiko grabazio-puska bat dira, Txomin Sagarzazu hondarribiarrak publikatu berri duen liburutik hartutakoak

-Sé(r)a besála, este emén e(g)óten tzukén Jáuregikin esposátu sukén etziéki (at) esa(g)útu sukén, Bí(k)tor, donostiár bat. Es? Bueno, kóru(a)n taibíltzen tzu(ke)n kantári, kóru(a)n ta.
-Ez.
-H2: Hótel Jaureginoko súya.
-Súya ba(i). O(r)í sukén de –etziékiat aparejadória íña-íña sen (e)ro deliniántia sen. Gáñe(r)a txúlo go(g)órra sen, dénbo(ra) áitan sé(re)kin, báñoko galtzétakin ta, nóla da orí inglés típu (o)rí nóla die?
-A bai.
-Ua, donostiárra súken, euskáras óndo ítz ítte(n) sikén, t(a) arék galdé(tzen) tzikén: "-Jo, Ondár(ri)biyak ítzi(k) baldin bádu e(g)íya-egískua i(t)z bá(t) dusiá euskáras. –Ta sé(r) (d)u(k) pa ta? –Ráista!"
-H2: Ráixta.
-Ráista. Kája (ar)tú, ráista, rast-e áyek fósforua, án donostiár askó óndo ítz itten áye(k) fósf(or)u(a) esáten tziotekén! Á(la) esán tzian arék. Ráista (…) e(g)íya (d)uk, ráista.

Iruneron argitaratutako artikulua

"Ni egondu ketu nais Martin Ugalderekin hizketan eta hark esaten zuen (…) behar duela nork bere herriko hizkera segitu, hori ez dela behin ere galdu behar". Jose Luis Amunarrizen hitzak dira, Txomin Sagarzazuk bere lana egiteko elkarrizketatu zuen herritar batenak, alegia. Egileak esaldi horri berebiziko garrantzia eman, eta liburuaren atariko orrialderako aukeratu du; izan ere, ederki laburbiltzen du lanaren aurkezpen ekitaldiari zerion izpiritua.

Hondarribiko eta Irungo hizkerak dialektologi alderditik aztertzea da helburu nagusia: hizkuntz ezaugarri eta arau nagusien bilduma egin, eta zein ezaugarritan diren berdinak eta zeinetan ez agertzea, eta, era berean, hizkerok euskalkien sailkapenean duten kokaguneari buruzko argibideak ematea.

Liburuaren lehenengo atalean bi erkidegoen historia eta herritarren arteko harremanak jorratu ditu Sagarzazuk. Bigarren atalean, gaur egunera arteko ikertzaile nagusien ekarria gaingiroki agertu eta Hondarribiko eta Irungo hizkerez emandako argibide nagusiak aipatzen dira. Larramendi izan du hizpide lehendabizi, Bonaparte ondoren eta Azkue azkenik. Jarraian, XX. mende erdiko lanen berri ematen du, eta Koldo Zuazoren ondorioen laburpenarekin amaitzen da atal hau.

Hirugarren atala liburuaren mamia da, hots, hizkuntza azterketa; eranskin modura itsasoarekin lotura duten 250 hitz bildu ditu Sagarzazuk, Hilario Lazkanotegiri esker.

Liburuarekin batera doan CDan, berriemaileekin izandako elkarrizketa-multzokadetatik hamar aukeratu eta horien transkripzioak eskaintzen dira.

Euskalkiei buruzko lan hau burutzeko 60 eta 91 urte bitarteko hondarribiarrak solaskide izan ditu Txomin Sagarzazuk. Herriko toki ezberdinetako euskararen berezitasunen berri izan aldera, Portuko, Akartegiko, Kaleko, Santa Engraziako, Amuteko eta Jaitzubiako biztanleak aukeratu ditu. Irunen ere adineko jendearekin hizketan aritu da Anakan, Lapitzen, Behobian, Meakan, Katean, Santa Elenan, Urantzun eta Olaberrian.

Irungo Udalak 2000. urtean emandako Loidi bekak eta 2001.ean Hondarribiko Udalak bertako hizkera aztertzeko emandakoak osatzen dute liburu honen oinarria.

Gure altxorra

Hondarribiko Udaletxean egin zen aurkezpen ekitaldian Txomin Sagarzazuk "zorionez Irun eta Hondarribiko euskara guztia" lan honetan ez dagoela esan zuen. Kritikari irekia dagoela adierazi zuen, baita beste ikerlarien erabilerari eta bereziki euskara ikasten edo erdipurdi dakitenei.

"Gure kulturaren altxor" honen bilketa eta ikerketa lan hau idazteko lekukotasunak eman dizkioten guztiei eskaini zien.

Jesus Mari Mendizabal

Sagarzazuk Hondarribiko alkate Borja Jauregi, Irungo Kultura zinegotzi Fernando San Martin eta Jesus Mari Mendizabal idazle eta "perla" biltzaile amorratua izan zituen lagun aurkezpenean. Mendizabalek penaz aitortzen zuen ez duela Portuko euskara lehen bezainbeste entzuten, "erdararen eraginez edo lotsagatik". Altxorra galbidean ikusiz herriaren arnasa galtzen ari ote den beldur agertu zen. "Hau ez duk lehengoa" esanez amaitu zuen bere hitzalditxoa.

Beste zenbait lotura

Bidasoa Media-n azaltzen da Txomin Sagarzazuri eginiko elkarrizketa bat

Diario Vascon beste elkarrizketa bat

Urtea amaitzear dagoen honetan nire egiten dut Mikel Irizarrek hurrengo urterako eginiko eskabidea: "eskatzen diot (dena delakoari) indarra, alda dezakedana aldatzeko; etsipena, alda ezin dudana onartzeko; eta inteligentzia, bata eta bestea ondo bereizteko". Nik, gainera, pazientzia eskatu nahi dut. Eta hobeto ez bada, gutxienez nagoen bezala segitzea. Eta…

Urteko balantzeak egiterako orduan, Brasilen oporretan egon nintzela dut gogoan. Iguazún geundela, salto egin genuen Paraguaiko Ciudad Del Este herrira. Nire bidai-koadernoan kopiaturiko zenbait ohartxo doaz jarraian. Zorionez, ez dugu ezagutu hiriaren alderik ilunena. Ciudad del Esten

Eguerdiko 15:00ak izateko gutxi falta zela, aparkatu genuen autoa parkingean. Dimar izan da txoferra eta gurekin batera beste bi brasildar etorri dira. Rio Grande do Sul-eko albaitari hiztuna bata, asko hitz egiten ez zuen laguna bestea.

Ezin dut modu errazean deskribatu Stroessner jeneral eta diktadore paraguaitarrak pasa den mendeko 60. hamarkadan eraikitako hiri frankoa. Andorraren antza izan dezake merkataritza gune gisa. Hori bai, itsusia baino itsusiagoa da, zikina, zaratatsua, jendetsua. Hala ere, guzti honek ez dio erakargarritasunik kentzen.

Casa América dendagunera eraman gaitu txoferrak. Denda asko daude lau pisuko eraikinean. Brasildarrak elektronika eta ordenagailu bila hurbiltzen omen dira, batez ere. Guk, berriz, perfume eta krema batzuk erosi genituen, baita motxila bat ere.

Gure kabuz kalea nola edo hala gurutzatu ondoren, Mona Lisa gunera joan gara. Apenas zebilen inor denda honetan; hori bai, goi mailako markak, perfumeak, arropak… Nahiko azkar egin dugu hanka Casa Chinan kirol jantziak zeudela esan digutenean (nahiz eta gero, aukera gutxi ikusi bertan).

Bi ordu shopping egiten pasa ondoren, 17:00ak baino lehen geunden hitzartutako tokian (beste kideak ere bai). Ordu horretan ixten dituzte dendak. Arraroa bada ere, Brasilgo ordua da erreferentea, nahiz eta Paraguain egon (ordubeteko diferentzia dago).

Autoa hartu eta abiatu gara Brasil aldera. Auto iladak ikusi ditugu mugan, baina Dimar-ek ez dio garrantzirik eman kontu horri. Justu kontrakoa: auto gutxi daudela esan digu, udan askoz handiagoak izaten baitira iladak. Guri zer pasa burutik eta, guda eremuetatik errefuxiatuek ihes egiten zuteneko irudiak bururatu behar. Gaixoak! Telebistaz baino ez dugu gerrarik bizi (eta eskerrak).

Paraná ibaiak zehazten du bi herrialdeen arteko muga eta 40 urte dituen Ponte da Amizade zubiak lotzen ditu. Irun-Hendaia, Iguazú-Ciudad del Este, Paraná, Bidasoa... antzeko-parezido (urruneko parezido zentzu guztietan).

Irun-Hendaia antzekotasunak izan du gero hurbildu duen bitxikeria: Ciudad del Esteko alkateak, intendenteak, Zacarías Irun zuela izena ikusi dut taxi batean. Eta datorren urtean izango diren hauteskundeen kanpaina goiztiarraren adibide, gure autotik ateratako argazkia. Eta leienda: "Zacarías Irun intendente, 2006-2010".

Apenas irakurri nituen atzo erositako bi periodikuak. Dena den, autobusean, lantokira bidean, Xabier Soubelet margolariari Asier Azpilikuetak eginiko elkarrizketa ikusi nuen. Berria egunkariaren Tartea koadernoan azaltzen den elkarrizketa ez nuen osorik irakurri atzo (eta hau idazten dudanean irakurri gabe jarraitzen dut).

Dena den, atentzioa deitu zidan Xabier Soubelet-enak, noizean behin joan izan naizelako ni Baztango Arizkun herrira eta badakit pintorea han inguruan ibiltzen dela, laguna duen Miguel Sánchez-Ostiz idazlearekin batera, besteak beste. Ez dut Soubelet-ekin topo egin inoiz (nik dakidala); Ostizekin batean bai behintzat.

Arreta handiagoa jarri nion berripaperari, elkarrizketaren bigarren zatiko titular hau irakurtzerakoan: Politikan aritu izana damu zait. Bukaerako bi galderak dira horri buruzkoak

Kazetaria: Xabier Soubelet margolaria, poeta… Eta politikaria ere bai.

Soubelet: Ufa…

Kazetaria: Izan zinen, behintzat.

Soubelet: Izan dira bolada batzuk politikan sartua izan naizela. Baina damu naiz, pixka bat. Eta orain ez dut ezer ere jakin nahi. Politikan, denbora pasatu bai, baina ez duzu batere ekarpenik egiten. Ideiak besterik ez. Eta besteek ere badituzte beren ideiak. Politika jendearekin haserretzeko eta gaizki pasatzeko egina dago. Eta sentibera bazara, kezkatia bazara, logurea kentzen dizu politikak, eta, nire kasuan behintzat, ez dizu margotzen uzten. Beraz, lagunak lagun, eta ni neurera.

Arrazoi pizarra

du Soubelet-ek. Politika profesionalari dagokionez bai, behintzat: gaizki pasatzeko egina dago.