e-gorblog

Bagera Donostiako Euskaltzaleen Elkarteak euskahalduntzeko komikigintza tailerra antolatu du. Maiatzaren 25ean izango da, elkartean bertan, 18:00etatik 20:00etara, eta Ainara Azpiazu Axpik emango du. Tailerraren helburua, webgunean dioenez, "egunerokoan topatzen ditugun hizkuntza erasoei erantzuteko estrategiak asmatzea" eta "euskararen aurkako diskurtsoei inteligentziaz, umorez eta sormenez erantzuteko estrategiak asmatu eta komikien bidez lantzea" da. Benetan interesgarria!

Gaztetan zure lehenbiziko lana ebanista gisa izan zen...

Ez, ez, ebanista titulua dut, baina hamabost egunez soilik aritu nintzen horretan. Aldi berean arkitekturako eta barne dekorazioko marrazkiak ere egiten nituen. Eta tailer oso ezatsegin batean lanean ari nintzenez, hamabost egunen buruan lanez aldatu nuen.

Baina arkitekturan eta barne-dekorazioan lan egin zenuen hasieran, eta 26 urte izan arte ez zinen komikiaren munduan hasi. Normalean, marrazteko edo komikia egiteko bokazioa dutenak lehenago hasten dira...

Justu beste lan hori nuelako izan zen horrela. Eta nire konbertsioaren istorioa oso sinplea da: nire emaztegaiaren anaia komikiaren eta edizioaren munduan zegoen; gure apartamentua apaintzeko egin nuen marrazki bat ikusi zuen eta esan zidan esku ona nuela, hau da, ongi marrazten nuela, eta ea zergatik ez nintzen horretan lan egiten saiatzen. Eta segituan hasi nintzen argitaletxeekin kontaktuak egiten. Hasieran kostatu zitzaidan horretan lana aurkitzea, baina nire koinatuak noizbehinka gidoiak ere idazten zituen eta gidoi txiki bat egin zidan. Bazegoen serie belgikar bat Kastoreen patruila izenekoa, eta horren istorio apur bat ironiko bat egin zuen. Belgikako eskauten aldizkari batean atera zen eta han irakurri zuen gero luzaroan nire gidoigile izango zenak, Greg-ek. Horrela hasi nintzen lanbidean. Beranduago, nire istorio propioak egiten hasi nintzen, nire gidoien gainean. Eta horrela, apurka apurka, joan naiz eraikitzen nire etxea.

Beste gidoigile batzuekin abentura-serieak egiten hasi zinen: Bernard Prince, Comanche, Jugurtha...

Greg-ekin lan asko egin nuen Bernard Prince eta Comanchen, bai. Baina Jean Luc Vernal-ekin (Laymilie sinatzen zuen orduan) soilik lan egin nuen Jugurtharen bi albumetan, eta hori soilik jan ahal izateko egin nuen. Greg-ek ez zuen denborarik nire marrazteko denbora guztia betetzeko gidoiak egiteko eta esan zidan “begira, oso txarra ez den gidoi bat jaso dut, horrela zure denbora bete ahal izango duzu oso txarra ez den zerbait egiten”. Eta horrela egin nuen Jugurtha, baina hori ez zen nire helburua, ez zen egin nahi nuena, nik Greg-ekin lan egin nahi nuen. Urte batzuk beranduago nire gidoigile bilakatu nintzen.

Zure serierik luzeena eta ezagunena Jeremiah da...

Hala da, 35 urtez egin dut!

...eta serie horretan bi pertsonaia oso ezberdin daude, Jeremiah eta Kurdy.

Bai, apur bat Dr. Jekyll eta Mr. Hyde bezala dira, baina ezta guztiz hori ere, ez baitago bat guztiz Mr. Hyde denik. Ez dira berdnak, baina ezta hain ezberdinak ere.

Apur bat Tintin eta Haddock bezala? Bakezale idealista eta indarkeriazale zinikoa...

Bai, nahi baduzu, baina ezta hori ere. Konparazio edo definizio zehatzago baten bila ari naiz, baina ez dut aurkitzen...

"Sentimenduei obeditzen diet, bulkadei"

Jeremiahren mundu post-apokaliptikoan mikromunduak sortzen dituzu, fikziozko familiak, herriak, antolaketa-ereduak...

Bai, batere ziurra ez den unibertso batean kokatuta dauden tribu txikiak dira, non indarkeria dagoen, pirateria...

Eta horrek aukera ematen dizu antolaketa ezberdinak (sozialak, politikoak, erlijiosoak, arrazistak...) kritikatzeko.

Egia da nahikoa politikoki-ez-zuzena naizela. Atsegin dut hazka egitea, atzaparka egitea, erasotzea.

Esan izan duzu Jeremiah serieari amaiera emango zeniokeela soilik zure karrera amaitzera zihoala ikusiko bazenu. Beharbada zure bakarkako ibilbidearen hasiera izan zelako, egile oso bezala egindako karrera guztian lagundu dizuna?

Hain zuzen ere. Beste norbaiten esku uzten badut, uste dut oso zaila litzatekeela hark giroa zehazki harrapatzea. Horren froga da nire semeak, orain nire gidoigile denak, argi eta garbi esan didala: “ez egidazu eskatu Jeremiahrentzako gidoi bat egitea, pertsonalegia da, zu zeu zara, eta beste inork ezin du Jeremiahren gidoirik egin”. Eta hala da, egia da. Beraz, nik gehiago jarraitu ezin dudanean hilda egongo da.

Zure beste serie famatua, non berriz zaren gidoigile eta marrazkigile, Les Tours de Bois-Maury da, Erdi Aroko abenturak.

Hori ere ni neu naiz. Gauzak aurkezteko, gauzak sentitzeko nire modua da, horra. Alferrik da galdetzea zergatik egin dudan hau edo beste hori. Azaldu al daiteke benetan sentitzen dena? Sentimenduei obeditzen diet, bulkadei. Bakoitzak bere izaera du, bere burua, eta hori da azalpena, ez dago besterik.

Eta gero album bakarreko istorioak egin dituzu, one-shotak alegia.

Bai, one-shotak egitea ere maite dut. Duela ez hainbeste hasi nintzen, berriz onartu nuen Jean Van Hamme-rekin istorio bat egitea, bat bakarrik. Eta apurtxo bat berandutxoago Yves H.-rekiko kolaborazioari heldu nion, zeina gertatzen den nire semea dela.

One-shot hauetan gaur egungo gaiak edo modernoagoak landu dituzu, adibidez Caatinga, Sarajevo Tango...

Bai, berriagoak, baina ez da nahita hartutako erabakia. Edozein gai lan dezaket, berriak nahiz mila urte dituztenak.

Argazkia: Adur Larrea

Ados, baina esango nuke horietako gehienetan XX. mendeko gertakari historiko eta politikoak lantzen dituzula.

Bai, hala da, batez ere nire gidoigileagatik, berak asmatzen ditu istorio horiek eta normalean iragan hurbil samarrean kokatzen ditu.

Baina zuk ere bai, ez? Adibidez, Sarajevo Tangon Bosniako gerra kritikatzen duzu edo, hobe, beste herrialdeek gerra horrekiko izandako pasibotasuna.

Bai, Nazio Batuak kritikatzen ditut, herrialde “onak” deituriko horiek. Maite dut kritikatzea. Nire istorioekin ez dut gure gizartearentzako irtenbidea aurkitu nahi; jendeari erakutsi nahi diot gizateria zer den, zeinarengan ez dudan esperantzarik.

Sarajevo Tangoren kopia bat bidali zenien politikari eta agintari ugariri...

Ez nintzen ni izan, argitaletxea baizik.

Eta erantzun al zizuen norbaitek?

Argitaletxeari erantzun zion bakarra Michael Rose jenerala izan zen, Sarajevon egondako ingelesen azken jenerala. Esaten zuen ergelkeriak zirela, ez nekiela ezer gaiaz, dena asmatu nuela... Baina gobernuaren aginduak betetzen zituen, ulertzen? “Hijo de puta” bat zen [hitz horiekin esan zuen frantsesezko elkarrizketan], putakume bat. Beste guztiek, baita beranduago ezagutu nituen Nazio Batuetako soldaduek ere, esan didate: “zehazki gertatu zena kontatu duzu”. Inoiz inor ez da ausartu esatera gezurra zela, ez baitzen.

One-shot horietako batzuk, esan bezala, zure seme Yves H.-ren gidoien gainean egin dituzu. Nolakoa da esperientzia hori? Polita dirudi, baina agian zaila ere bada...

Primerakoa da, oso ongi, arazorik gabe. Jakina, badaude eztabaida txikiak, ohikoak diren arazotxoak, baina haserrerik ez. Harmonia totala da.

Esan izan duzu “nire komikietan, beti erasotzen dut edo defenditzen dut zerbait; istorio dibertigarri hutsak egiteak ez nau interesatzen; gauzak esan beharra dut, horrek ezinikusi sakonak sortzen badizkit ere”.

Tira, istorio barregarriak kontatzea interesatzen ez zaidala ez da guztiz egia. Erran nahi baitut, egunen batean istorio barregarriren bat etortzen bazait burura egingo dut, baina ez zaizkit etortzen. Baina esan duzun beste dena zuzena da, bai.

"Jendeari erakutsi nahi diot gizateria zer den, zeinarengan ez dudan esperantzarik"

Zuretzat pertsonaiak oso garrantzitsuak omen dira istorio batean.

Erabat. Pertsonaien izaera garrantzitsua da, bai.

Album berri bat egiten duzunean, istorioa egiten duzu lehenago, pertsonaiak...?

Orokorrean, ideia txiki batzuk izaten ditut, eta lehenbiziko lau edo bost orriak marrazten hasten naiz. Orduan, jada badut elementu bisual bat eta elementu bisual horrek nire buruan beste ideia batzuk sortzen ditu, eta orduan hasten naiz istorioa eraikitzen. Beraz, esan daiteke normalean lehen hamar edo hamabost orrietan oraindik ez dela korapiloa edo misterioa hasi, baina badakit etorriko dela. Nire istorioak dira apur bat behe-lainotan joango banintz bezala eta aurrera egin ahala zehaztasunak ikusten noa. Baina behe-lainoa niretzat beharrezkoa da. Ez dut guztia hasieratik ezagutu nahi. Apur bat ezagutzen dut, baina kolorea ematen duten elementuak ibili ahala agertzen doaz.

Euskarara itzuli diren komiki-egile garaikide apurretakoa zara. Euskaraz daude Caatinga eta Fusila urpean.

Euskaraz ere bai? Ez nekien... Ez dakit euskaraz, gaztelania apurtxo bat soilik...

Lan gutxi daude euskarara itzulita: Asterix, Tintin, Corto Maltese...

Uste dut ez naizela kristoren arrakasta komertziala duen egilea, baina bai nahikoa nazioartekoa.

Ba al dago generorik gehiago atsegin duzuna? Zientzia-fikzioa, garaikidea, abentura, intimista...

Asko maite ez dudana garaikidea da. Jantziak, hiriak, eraikinak... Nahiago ditut gaizki jantzitako jendea, landa-eremua, animaliak, basoa... Natura maite dut.

Eta nahiago dituzu serieak edo album bakarreko istorioak?

Biak.

Irudia: Hermann

jarduera gisa hasi zen; geroago, diru asko ematen zuela ikusirik, jarduera kapitalista bihurtu zen"

Eta zure pertsonaietarik gogokoena?

Ez dut pertsonaia gogokoenik, denak atsegin ditut. Beharbada beti ez dut asmatuko, baina normala da. Kirolariak bezala, ez zabiltza ongi egunero, hori onartu behar da. Baina pertsonaia bat badago atsegin ez dudana, utzi egiten dut.

Eta marraztea edo gidoigintza nahiago duzu?

Momentuaren arabera. Marrazkia ongi doanean, asko gustatzen zait marraztea. Baina gidoi baterako ideia onak ditudanean, plazera da hori ere.

Zein proiektu duzu eskuartean orain?

Ez dago proiekturik, inoiz ez dut etorkizunerako proiekturik. Istorio bat amaitzen dudanean, beste bat hasten dut. Une honetan, hilabete duela-edo hasi nuen western bat nire semearen gidoi baten gainean [ziurrenik Sans pardon izango da, 2015ean agertua].

Zein da egin duzun azken lana?

Jeremiahren album bat, erabat amaituta dago, Un gros chien avec une blonde du izenburua, udazkenean aterako da, oporren ondoren [2014ko irailean atera zen].

Eta Angulemako jaialdi honetara zer aurkeztera etorri zara?

Station 16, Artikoko ipar muturrean, Errusian, gertatzen den istorio bat.

(Elhuyar aldizkariko 2014ko azaroko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Makinekiko interfazeak sarritan izan ditugu mintzagai atal honetan. Azken aldian, aurtengo martxoan alegia, ikusi dugu zer aurrerapen handi ari diren egiten bideo-jokoen munduan, interfazeei dagokienez. Gure buruaren, eskuen zein hanken mugimenduak detektatu eta horien araberako jokabidea erakuts dezakete. Aldiz, gero feedbacka ez da ukimenaren bidez jasotzen, ikusmenaren eta entzumenarenaren bidez baizik. Grafikoak eta soinuak oso errealistak eta murgiltzearen sentsazioa eragiten dutenak dira, baina ukimenaren sentsazioak ez dira landu. Adibidez, kolpe bat ematen digutenean joko batean, ez dugu nabaritzen kolpe hori; edo ez dugu erresistentziarik jasotzen, gure mugimendua edo ezpatarena kontrolatzen duen aginte edo joystickean...

Benetako joko errealistak egin nahi badira, ezinbestekoa da kolpeak nabaritzea (esaterako, dagokion tokian deskarga elektriko bat emango duen traje baten bidez edo pilotak botako dizkigun gailu baten bidez), baina gehiegizkoa ere izan daiteke, beharbada. Aldiz, oso interesgarria da pareta batekin topo egitean joystickak ezin aurrera egitea, edo ezpatak zerbait jotzean Wii-aren agintea frenatzea, edo bideo-joko baten pistolak atzerapena izatea. Horrelakoez arduratzen da teknologia haptikoa.

Haptika eta teknologia haptikoak

Haptika terminoak ukimen bidezko edozein komunikazio-sistema hartzen du barnean. Hala, ohitura haptikoez hitz egiten da (agurtzeko eskuak estutzea, musu ematea, besarkatzea...), edo komunikatzeko modu haptikoez (Braille hizkuntza, gor-itsuen ukimen bidezko zeinu-hizkuntza...).

Horien antzera, teknologia haptikoa da erabiltzaileari ukimenezko feedbacka ematen dioten gailuak egitea, erabiltzailearen mugimenduak irakurtzeaz harago. Ukimenaren bidez, elkarrekintza-sentsazio errealagoa bilatzen du, erabiltzaileari indarrak, bibrazioak, mugimenduak edo bestelako ukimen-sentipenak transmitituz.

Aipatu ditugun gailu haptiko batzuk zientzia-fikzioa dira oraindik, baina beste batzuk aspalditik daude gure artean; nahiz eta oharkabean pasatu zaizkigun, edo haien sinpletasuna dela-eta konturatu ere ez ginen egiten teknologia haptikoa zirela. Bibrazio bidezkoak dira teknologia haptikoen lehen belaunaldiko gailuak, eta horien adibide dira mugikorren bibrazioa gailuak modu isilean jartzen ditugunean, edota, halaber, Wii-aren agintearena gure pertsonaiak kolperen bat jasotzen duenean.

Horiek baino interesgarriagoak dira indarren bat transmititzen diguten teknologia haptikoak. Aplikazioak zenbatezinak dira, baina lortzen zailagoak ere bai; ez baita erraza, esaterako, Wii-aren aginteak guri atzerako indarra eragitea zerbait jotzen dugunean edo saguak ezin aurrera egitea pantailaren ertzera iritsi garenean, libre dauden gailuak izanik. Baina horrelako efektua lor daiteke oinarri bati lotuta dauden gailuetan, hala nola joystickak, beso mekanikoaren modukoak edo bolanteak. Kotxe-jokoetan ibiltzeko bolante batzuek biratzearekiko erresistentzia eragiten dute lurraren edo abiaduraren arabera (bibrazioez gain).

Aplikazioak eta etorkizuna

Orain arte jarri ditugun adibideak bideo-jokoetakoak badira ere, teknologia haptikoaren erabilerak ez dira horretara mugatzen. Ordenagailu bidezko diseinuan erabil daitezke, edo zehaztasun handiko robotak maneiatzeko interfazeetan (ebakuntzetan, adibidez), edo beste gauza askotan.

Eta, oraingoz, merkatuan dauden teknologia haptiko bakarrak bibrazioa eta indarra eragiten dutenak badira ere (eta azken hori oinarri bati lotuta dauden gailuetan soilik), bestelako ukimen-feedbackekin ere ikertzen ari dira.

Lotu gabe dauden gailuetan (edo zuzenean gure eskuetan edo gorputzean) indarra edo erresistentzia eragitea zaila bada ere, horretan ere ari dira. Aginte bati eskuaz heltzen diogun tokian dauden osagai mugikor batzuen bidez pisuaren edo erresistentziaren efektua lortzen omen da. Eta aire-kolpeak edo ultrasoinuak bidalita ere lortzen dute erresistentzia-efektu sinesgarria.

Bestelako sentsazioak ere transmititu nahi dira. Agidanez, marruskadura-sentsazioa lor daiteke elektrobibrazio bidez, ukipen-pantailetan. Tenperatura, testura eta beste sentsazio batzuk ere eragin nahi dira. Eta aipatu dugun minarena ere ez da urruti ibiliko… Horiek denak, laster gure eskuetan! (literalki)

Azken aldian komikiak euskaraz ere argitaratzen dabilen Bilboko Astiberri etxea Espainiar Estatuko komiki argitaletxerik prestigiotsuenetakoa dugu. Bada, duela hilabete batzuk beraien komikiak digitalean ere saltzen hasi da. Euren katalogoko obra ugari euskarri elektronikoetan irakurtzeko moduan eskuratu daitezke orain euren webgunetik. Momentuz, euskarazko lanak ez dituzte jarri digitalean, ea laster!

Tirabirak Euskal Herriko Unibertsitateko EMAN ikerketa taldeak Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburutzako programarentzat landu duen egitasmoa da, euskal gatazka deiturikoaren inguruko komiki-zintak protagonista direlarik. Egitasmo transmedia da, hainbat elementuz osatua: ikerketa, erakusketa ibiltaria, artxibo interaktiboa, elkarrizketak, webdoka, ikastaroa, ekitaldiak eta beste.

Erakusketa ibiltaria da proiektu honen lehen emaitza. 1977tik gaur egunera arte komunikabideetan agertutako 448 komiki-zinta aukeratu dituzte horretarako. Otsaila eta martxoan Bilbon egon ondoren, orain Leioan dago, EHUko liburutegian, eta ondoren Gasteiz, Donostia eta Iruñetik ere pasatuko da. Baina erakusketaz gain, beste osagarri hauek ere izango ditu egitasmoak: artxibo interaktiboa, zinten egileei elkarrizketak, zintetako gertakizunen inguruko EITBko artxibo-irudiak, web dokumental interaktiboa, bestelako ekitaldiak...

Erakusketarako aukeratutako binetak online ikus daitezke egitasmoaren webguneko artxiboko atalean.

Bolada luze batez apenas ezer ez eta gero bat-batean dena batera, hala izan ohi dira gauzak komikiaren munduan. Datozen egunotan, kasualitatez, komikiaren inguruko hainbat ekitaldi daude programatuta Gipuzkoako hiriburuan.

Hasteko, datorren larunbatean, hilak 16, Dani Fanorekin solasaldia antolatu du Euskal Irudigileak elkarteak, Kike Infamek gidatuta. Komikigunean izango da, eguerdiko 12:00tan.

Bestalde, hilaren 21ean Bolada txarrean izenburuko  komiki-kontzertua egingo da Intxaurrondoko Kultur Etxean 19:30ean. Thierry Muraten Au vent mauvais road-komikiko irudiak proiektatzen diren bitartean, The Hyènes musika taldeak zuzenean jota girotuko du istorioa.

Azkenik, Intxaurrondoko Kultur Etxe horretan bertan inauguratuko da 21ean ere Irudien bidea izenburuko lau komikigile/irudigileren inguruko erakusketa: Higinia Garay, Jon Juarez, Joseba Larratxe Josevisky eta Sara Morante. Maiatzaren 13ra arte egongo da martxan.

Aprobetxatu ba, eta gozatu komiki ekitaldiok!

2015eko euskarazko komikien uzta oparoa ni barregarri uzteko tematuta dago, eta azkenen berri eman dudala uste dudan bakoitzean jakiten dut beste bat atera dela...

Aitorren ametsa du izenburua iparraldeko Zortziko argitaletxeak atera duen komiki berri honek, eta Marie-Christine Thiry Merlo da egilea. Aitor izeneko joaldun eta surflari gaztea izaki mitologikoekin abentura batean nahastuta aurkituko du bere burua bertan. Elkarren eros daiteke.

Angulemakoa da, zalantzarik gabe, Europako komiki-azokarik handien eta garrantzitsuena. Musulmanak gutxienez bizitzan behin Mekara nola, hala nahi izaten du europar komikizale orok, den tokikoa dela, bertara joan. Baina Angulema Euskal Herritik hurbil samar izaki, euskaldun anitz joaten da urtarrileko azken aste bukaeran Angulemako jaialdira, komiki egile zein zale, bakarrik edo taldean, lanera ala disfrutatzera, eta horietako asko ohituraz.

(Noticias taldeko Ortzadar gehigarrian 2016/02/16an argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Ez da erraza Angulemako komiki-jaialdian inoiz izan ez den norbaiti haren tamaina eta garrantziaren ideia transmititzea. Bost karpa ezberdin daude hirian zehar banatuta, horietako batzuk tamainaz Durangoko Azokako Landako eraikinaren parekoak; antolakuntzak paratutako hainbat erakusketa ere egoten dira areto ezberdinetan (elizetan barne!); ekitaldi ugari antolatzen dira (aurkezpenak, hitzaldiak, mahai-inguruak...); hiriko saltokien erakusleihoak, Gabonak bailiran, komiki-gaiez apainduta daude; kaleen izenak erakusten dituzten plakak komikien bunbuiloetan sartuta ageri dira; eta, batez ere, jendea eta jendea nonahi. Edozein komikizaleren paradisua! Eta halako tokia guretik hain gertu egonik, ez da harritzekoa urtero euskal herritar ugari han aurkitzea, egile eta editoreak lanera eta zaleak beraien pasioa bizitzera etorriak.

Gorka Basterretxea (Zuloa liburudenda): “Esperientzia oso polita da, asko disfrutatzen dugu: karpak, erakusketa potente horiek...”

Zaleen espediziorik beteranoena Gasteiztik joaten dena izango da ziurrenik. Gasteiz eta Angulemako hiriak senidetuta daudenez, duela hogei bat urtetik hona-edo autobusa antolatu izan du Gasteizko Udalak komiki-azokan aste bukaera pasatzeko. 2013an, baina, udalak bertan behera utzi zuen, eta antolakuntzaren lekukoa Zuloa liburu-dendakoek (espedizioko ohiko parte-hartzaile zirenak) hartu zuten. Hango Gorka Basterretxearen hitzetan, “50 inguru joan ohi gara; lo egitekoa Angulemakoek hartzen digute, handik 20 bat kilometrora dagoen kanpin bateko bungalow batzuetan, eta planaren barruan sarrera guztiak (karpak, erakusketak...) ere barne daude”. Aurtengoan, baina, ez dira joan. Parisko atentatuak direla-eta, izena emandako hainbat jende atzera bota zen, ez zekiten giroa nola egongo zen... Azkenean penarekin gelditu dira eta hurrengo urtean berriz ere joateko asmoa dute. Izan ere, “esperientzia oso polita da, asko disfrutatzen dugu: karpak, erakusketa potente horiek...”, diosku Basterretxeak. “Hemengo jende eta argitaletxeekin egoten zara: batean Xabiroikoak, bestean Fermin Muguruza [Black is beltza saltzen egon zen 2015ean]... eta duela 5 bat urte-edo Moebius ezagutu genuen! Ikaragarria da horrelako maisu bati eskua ematea. Batzuetan hemengo autoreei harremanak egiten laguntzera ere joan izan gara, eta barruko mundua ezagutzen duzu horrela.”

Dani Fano (Xabiroi aldizkaria): “Pribilegiatuak gara Europako azokarik handiena hain hurbil izateagatik”

Azken urteetan beti joan izan den beste koadrila bat Xabiroi komiki-aldizkarikoena da. Bertako egile eta hurbileko edo lagunez osatutako taldetxo bat aldizkaria sortu zen urtean hasi ziren bidaia egiten, duela 10 urte, lehenagotik ere bertako hainbat lagun taldetxotan etorri izan baziren ere. Xabiroiko koordinatzaile Dani Fanok dioenez, “erromesaldia egitera etortzen gara, izan ere, pribilegiatuak gara Europako azokarik handiena (eta mundu mailan ere, handiena ez bada, bai ederrena) hain hurbil izateagatik”. Taldeko egileetako batzuk aprobetxatzen dute beraien lana mugitzeko eta Frantziako merkatuan saltzen saiatzeko, eta Xabiroi moduan ere egin izan da saiakeraren bat urtero ateratzen diren albumak han norbaitek argitara ditzan. Baina espedizioaren helburu nagusia ez da hori: “komikigileok etxean egiten dugu lan, isolamenduan, eta gure arteko eta editoreekiko harremanak telefonoz eta e-mailez dira; hau izaten da lankideekin egoteko, beraietaz ikasteko eta beraiekin ongi pasatzeko aukeretako bat”, Fanoren arabera. Euskal komikigileen komunitatea trinkotzeko ere balio du urteroko irtenaldi honek, bere ustez, eta horrela elkarrekin proiektu berriei (H28 aldizkaria, Zapart! jaialdia...) ekiteko.

Xabiroikoen espedizio bat (Argazkia: Maite Landatxe)

"Pilak kargatuta"

“Pilak kargatuta itzultzen zara, ideia berri mordo batez eta marrazteko ilusio berpiztuz”

Fanok dioskunez, “pilak kargatuta itzultzen zara: etxean urte guztia lanean bakarrik aritzen zaren arren, ikusten duzu ez zaudela bakarrik, zerbait handiagoren parte zarela, badaudela beste egile batzuk, argitaletxeak, zaleak... Ideia berri mordo batez eta marrazteko ilusio berpiztuz bueltatzen zara”.

Mikel Begoña (gidoilaria): “Aitzakia proiektuak aurkeztearena bada ere, bertako saltsa asko gustatzen zaigu, giro ederra izaten da”

Justu espresio hori erabili du Mikel Begoña komiki-gidoilariak ere, “etxerako bidean, proiektu berriak martxan jartzeko pilak ondo kargatu dituzula konturatzen zara”. Izan ere, Begoña azken aldian ia urtero joaten da, lanera baina baita giroaz gozatzera ere: “aitzakia proiektuak aurkeztearena bada ere, bertako saltsa asko gustatzen zaigu, giro ederra izaten da”. Lehenengoz 2009an joan zen, stand bat hartu zuen autoeditatutako Berunezko itsasoa komikia saltzeko eta Tristísima ceniza proiektua bertoko editoreei aurkezteko asmoarekin. Eta negoziotara bertara joateak benetan merezi duela dio: lehen aldi hartan euskarazko Berunezko itsasoa komikiaren ale gehiago saldu omen zituen han Durangon baino, “eta standaren prezioa Durangon baino %90 merkeagoa zen gainera!”. Bestalde, Norma eta Cambourakis argitaletxeetako editoreak ezagutu zituen han eta horien bidez argitaratu zuen Iñaket marrazkilariarekin hurrengo urtean Tristísima ceniza eta urte bi beranduago El pico de los cuervos. “Frantziako komiki merkatua mundu mailan dagoen indartsuenetarikoa da, eta Angulema merkatu horren ikur nagusia da; Frantzian argitaratzeari esker, hirugarren komiki bat argitaratzea lortu dugu ere Espainia eta Italian (Ötzi - Por un puñado de ámbar) eta hainbat komiki azoketara gonbidatu izan gaituzte.” Argitaletxeei proiektuak aurkezteko zitak aurrez lotuta izatea guztiz komenigarria dela dio, “jaialdiko giroa estresagarria izaten da eta editorearen aurrean azaltzeko momentua ez duzu inoiz aurkitzen; onena, ordua eskatu eta lasaitasunez kafe bat hartu proiektua lasaitasunez saltzeko edo behintzat saiatzeko”. Argitaletxeekiko bilerak kafetegi batean, komikiak saltzeko karpan argitaletxeek dauzkaten stand edo bilera-geletan edo egile-eskubideen karpan izan daitezke: “gehienbat, egile-eskubideen karpan, editoreek euren artean herrialde ezberdinetan argitaratzeko eskubideak negoziatzen dituzte, baina autoreak ere bertatik pasa daitezke proiektuak erakutsiz, eta hemen bai komenigarria dela aurretik zita eskatzea; normalean eguena eta barikuan baino ez dira izaten eta ondoren gehienak badoaz; baina azoka osoa egile-eskubide merkatu handi bat izan daiteke; gure aurtengo zitak, adibidez, Le Nouveau Mondeko karpan daude [argitaletxe txiki, alternatibo eta inportaziokoenean]”.

Mikel Begoña eta Iñaket Anguleman 2010ean (Argazkia: Mikel Begoña)

Laureano Domínguez (Astiberri argitaletxea): “Benetan merezi du, asko saltzen dugu, baina lan gogorra da, aurretik eginak izaten ditugu hitzorduak eta ordu erdiro ditugu lau egunez, jaialdia bisitatzeko denborarik ere ez dugu”

Egile-eskubideen karpa hori ondo baino hobeto ezagutzen du Bilboko Astiberri argitaletxeko Laureano Domínguezek. Astiberrik Espainiako egileen obra asko beste herrialde batzuetan eta beste argitaletxe batzuekin argitaratzea lortzen du, eta kanpoko lan asko ateratzen ditu Espainian, Angulemako egile-eskubideen karpan egindako kontaktuei esker. Dominguezek dioenez, “argitaletxea sortu zenetik hasi ginen joaten, 2001ean; stand-a eta bileretarako mahaia izaten dugu egile-eskubideen karpan”. Hara joateak benetan merezi duela dio. Lehen argitaletxe europarrak soilik izaten ziren, baina orain amerikarrak eta independenteak ere egoten dira, Frankfurt-eko azokan ez bezala. Eta beraiei dagokienez, tratu asko eta onak lortzen dituzte. “Hasieran ez, gure katalogoa mugatua zen, baina 2011 ingurutik aurrera asko saltzen dugu; baina lan gogorra da, aurretik eginak izaten ditugu hitzorduak eta ordu erdiro ditugu lau egunez, jaialdia bisitatzeko denborarik ere ez dugu”.

Gregorio Muro Harriet (komiki-gidoilaria eta -argitaratzailea): “Angulemarako bidaien bidez, 10 urtean hogeita piko album atera nituen Frantzian”

Eta Angulemara negozioak egitera etortzen esperientzia handia duen beste bat Gregorio Muro Harriet gidoilaria dugu. 80ko hamarkadan jada etortzen zen: “1981ean Bartzelonako Komiki-Azokaren lehen ediziora joan nintzen, Fructuosorekin Ipurbeltzerako egindako gauzatxo batzuekin, gaztelaniaz publikatu eta horretaz bizi ahal izateko ilusioarekin. Niri asko gustatzen zitzaidan komikia, eta euskaratik soilik ezin zen bizi. Han ez genuen ezer lortu, gure hasierako marrazkiak nahiko naïfak baitziren. Baina profesionalak nola mugitzen ziren ikusi genuen behintzat. Eta Juan Giménez marrazkigile argentinarra ezagutu nuen han, hasi berria zen eta Glénat editore frantziarrarekin hitz nahi zuen, orduan argitaletxe txikia zuena, eta bien arteko itzultzaile lanetan aritu nintzen. Biak hasi berriak ziren eta biak erraldoiak dira orain. Eta hitz egin genuen Angulemara joateko aukeraz, eta 1982an joan ginen. Ordura arte 8-10 orriko istorio laburrak egiten genituen Ipurbeltzentzat, baina Angulemarako espreski prestatu genituen Justin Hiriarten azala eta lehen orriak, albuma egiteko asmoarekin. Eta Glénat-i gustatu zitzaion, eta hor hasi zen dena. Hortik aurrera urtero joan ginen gauza berriekin, eta 10 urtean hogeita piko album atera nituen Frantzian”. Angulemara Frantzian argitaratzeko nahian etortzea oso ezberdina zen orduan, Muroren arabera: “Orduan ez zegoen egile-eskubideen karparik, eta argitaletxeen karpara joaten ginen. Eta posta elektronikorik ez zenez, ez genuen aurrez hitzordurik, beraz marrazkien karpeta besapean hartuta joaten ginen zuzenean argitaletxeengana, lehen egunean hitzorduak lotzera”. Eta orain? “Orain asko aldatu da hori, dena aurretiko zitaz lotuta izan behar duzu. Bestalde, gauza askoz gehiago argitaratzen da baina ale gutxiago saltzen. Eta komikiek orokorrean konpetentzia handiagoa dute: orduan ez zegoen ordenagailu edo bideojokorik apenas, Internetik ez, sare sozialik ez, mugikorrik ez, telebista kate bizpahiru besterik ez... Haur baten aisiarako kultur-aukerak komikia, literatura, zinema eta telebista kate gutxi batzuk besterik ez ziren.” Eta urteetan egile moduan etorri ondoren, aurten argitaletxe moduan dator. “Azken hogei urteetan komikiaren mundutik aparte aritu naiz, zinema eta telebistan. Orain erretiroa hartzen dut, baina gauza sortzaileak egiten jarraitu nahi dut, komiki mundura itzulita. Orduan, duela hiruzpalau urte Angulemara zaletu gisa itzuli nintzen mundu hori berriz esploratzera, eta hala etorri naiz azken urteetan. Eta ikusi dut gauza zaila dagoela: superprodukzioa eta saturazioa dago eta, beraz, lehen baino askoz ale gutxiago saltzen dira, kalitate ikaragarria duen jende asko dago, sartzea zaila da... Horregatik, argitaratzaile bihurtzea eta nire burua autoeditatzea pentsatu nuen. Hasteko, lehengo materiala berrargitaratu nahi dut. Justin Hiriart jada egin dut, orain Sorgin seinalea eta Ion eta Mirka prestatzen ari naiz. Hemen Glénatekin egotera nator Simon Besaluzeren eskubideak berreskuratzera, proiektu berri batzuk ere badakartzat Frantzian argitaratzeko asmoz eta hemengo lan batzuen eskubideak lortu nahi ditut han nik ateratzeko. Urtero gauza gutxitxo batzuk egitea da asmoa, gaztelaniaz eta euskaraz.” Angulemari eta Frantzian argitaratzeari esker komiki munduko egile handi asko ezagutzeko eta haien lagun egiteko aukera izan du Murok: Alberto Breccia, Moebius, William Vance, Corteggiani, Juillard...

Atera da Ikastolen Elkarteak argitaratzen duen Xabiroi komiki-aldizkariaren otsaileko zenbakia, 39.a hain zuzen ere. Ohiko edukiez gain, sail eta kolaboratzaile berriak ere aurkituko ditugu bertan:

• Asiskoren azala
• Neuk egiten dudan Albisteen txokoa
• Adur Larrearen Xabiroienea umorezko banda
• Auzomorro umorezko orri bikoitza, Sanviren gidoi eta irudiekin
• Iñaki G. Holgado eta Harkaitz Canoren Amets alokatuak sail berriaren (laugarrena jada!) lehen 8 orriak
• Irati Jimenezen gidoia eta Maite Gurrutxagaren irudiak dituen 6 orriko Peru istorioa
• KomikiTaun elkarrizketen atalean, Gregorio Muro Harrieti Justin Hiriarten edizio osoaren harira Dani Fanok egindako elkarrizketa
• ZaldiEroaren Arranotxuren beste bi orri
• Asiskoren Hor Konpost banda
• Manu Ortegaren Haizea banda
• Exprairen Pertza ustelaren gogoeta antzuak zinta
• Eider Rodriguez eta Julen Ribasen Santa familia istorioaren 6 orri
• Mamen Moreuren Top secret? orri bateko istorioa

On egin ba!

(Elhuyar aldizkariko 2014ko urriko zenbakian argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Duela ia bi urte idatzi genuen atal honetan Jantzita eramateko informatika izenburuko artikulua. Orduan bolo-bolo zebilen janzteko gailua Google Glass zen, Googlek egindako betaurreko adimendunak alegia, eta horretan zentratu genuen artikulua. Geroztik, baina, betaurrekoek ez dute hainbeste aurrera egin: Google Glass oraindik ez dago salgai publiko zabalarentzat, eta proba gisa atera dituzten gailuek jendartearen parte baten aurkako jarrera aurkitu dute pribatutasuna dela eta (horiekin inoiz ezin baitaiteke jakin noiz ari den bideoa grabatzen). Aldiz, artikulu hartan azal-azaletik eta etorkizunerako joera gisa aipatzen genuen beste wearable batek (horrela deritze jantzita eramateko gailu informatiko horiei orain), smartwatch edo eskumuturreko erloju adimendunak alegia, bide luzeagoa egin du ordutik hona.

Izan ere, erloju adimendun ugari ari dira merkaturatzen elektronika-enpresak iaztik: Samsung Galaxy Gear, Sony Smartwatch, Pebble, LG G Watch, Moto 360, Sony Ericsson Live View... eta irailean iragarri du Applek hurrengo urtearen hasierarako aterako duela Apple Watch.

Smartwatchen ezaugarriak

Eman zaien izenagatik smartphoneen ahalbide eta ezaugarri berak dituztela irudi lukeen arren, kasu gehienetan ez da horrela. Salbuespenak salbuespen, kontzeptu nahiko ezberdina da, halabeharrez: ezinezkoa da telefono mugikorrek dituzten hardware-atal eta funtzio guztiak askoz txikiagoak izaten diren erloju baten tamainan sartzea, eta bateria txikiekin ere ez litzateke posible izango egungo mugikorren eginbide guztiak luzaro iraunaraztea.

Hala, gehienek ez dute izaten telefono mugikorren sarerako konexiorik, eta, beraz, ezta Interneteko konexiorik ere. Ez dira gailu beregainak, Bluetooth bidez konektatzen dira gure telefono mugikorrera eta orduan lortzen dute beren ahalmen guztia. Ukipen-pantailarik ere ez dute izaten edo, izatekotan, ez behintzat teklatu birtualarekin (tamainagatik logikoa denez), eta horregatik ez dute balio izaten mezuak, txioak, guatxapak edo beste ezer idazteko.

Horiek horrela, beren funtzio nagusia da telefonoaren bidez informazioa eta oharrak bistaratzea, esaterako, eguraldia, posta elektronikoa, agenda, txioak, mezuak.... Eta, horretarako, bibragailua izan ohi dute, eskumuturrean izanik ezerk ihes egin ez dezan. Gero mezuoi erantzuteko edo beste edozertarako, mugikorrera jo behar da. Gehienek telefonoaren hainbat eginkizunen urruneko aginte gisa ere funtzionatzen dute (adibidez, musika-erreproduzitzailearena). Eta telefono-konexiorik ez badute, erloju hutsa izateaz gain, kirola egitean informazioa erregistratu eta horrelakoak egin ditzakete, GPS bidez (dutenek) edo bestela.

Esan bezala, badaude salbuespenak. Batzuek mikrofonoa izaten dute eta telefonoaren Bluetooth konexioaren bidez deiak erlojutik bertatik egin ditzakegu. Gailu gutxi batzuetatik mezuak ere idatz daitezke, ukipen-pantailako teklatu birtualaren bidez edo ahots-ezagutza bidez. Eta batzuek kamera ere izaten dute. Beste batzuek NFC konexioa izaten dute, ordainketetarako (hitz egin genuen horretaz 2011ko irailean), edo beste erloju edo telefonoekin informazioa partekatzeko. Gailuren bat badago (QOne, adibidez) guztiz beregaina dena; SIM txartel bat jar dakioke eta, hala, deiak egin eta Internet eduki dezake. Baina batek ere ez ditu horiek denak eta zenbat eta gehiago izan, orduan eta gutxiago irauten du berez ere gutxi irauten duen bateriak.

Merkatuan arrakasta?

Badira urte pare bat horrelako gailuak salgai daudela, baina esan daiteke haien presentzia gizartean anekdotikoa dela. Nik neuk ez dut ezagutzen erloju adimenduna duen inor! Hala ere, Applek berea ateratzeak gauzak alda ditzake akaso. MP3 erreproduzigailuak, smartphoneak eta tabletak ez zituen Applek asmatu, baina iPoda, iPhonea eta iPada erabakigarriak izan ziren gailu horien hedapenean, enpresa horren ahalmen eragile niretzat ulertezin hori dela eta.

Niri neuri zalantza asko sortzen dizkidate eskumuturreko erloju adimendunek. Esan bezala, tamaina muga handiegia da, miniaturizazioa muturreraino eramaten da gailu horietan, eta horren kausa dira bere desabantaila denak. Batetik, informazioa jasotzeko gailuak dira nagusiki, eta informazioa sar daitekeenetan, ez dut nire burua ikusten horrelako teklatu batean idazten, telefonoetan ere oso gaizki moldatzen bainaiz. Bestetik, bateria txikia izan beharrak ere sarri kargatu beharra dakar: egun gutxi batzuk besterik ez du irauten, batzuek egun bakarra (Applek ere bereaz onartu duenez). Eta orain erlojuak ere egunero kargatu behar baditugu... Tinta elektronikozko pantaila duen Pebble da salbuespena, baina zuri-beltzean izatearen ordainetan (beharbada horrek ekarriko al du aspalditik eskatzen ari garen koloretako tinta elektronikoaren garapena?). Horrez gain, telefonorik gabe ez funtzionatzea ere muga handia da, beste batzuek ere pentsatzen duten bezala. Eta guztiz beregainak direnetan, bateriaren mugaren arazoa areagotzen da. Bestalde, horrelako erlojurik txikiena ere erloju normalak baino askoz handiagoa da. Eta, azkenik, ezin utzi aipatu gabe prezioa: 100 eta piko eurotik gora balio dute denek, eta Applerenak 300dik gora! Imajinatzen duzue erloju bategatik diru hori ordaintzea? Baina, tira, lehen ere ez nuen uste inork 700 eurotik gora ordainduko zuenik telefono bategatik, eta hara... Guztira, batzuek 1.000 eurotik gora izango dituzte telefonoaren eta erlojuaren artean!

Beraz, nire epai negatiboa ikusita, ia ziurra da smartwatchek arrakasta izango dutela, nire txoko hau huts egin duten iragarpenen bilduma baita. Pentsatzen hasia nago nire iritzi eta gustuak ez datozela bat gehiengoarenekin, eta friki samarra naizela... ;-)