e-gorblog

Jan marrazkigile handiaren Superlópez da niri gehien gustatzen zaidan komikietako bat, Supermanen parodia aparta. Lehenengo 9 albumak, La gran superproducción arte, bikainak dira, nahiz eta ordutik aurrerakoek ez duten ezer balio (hau ez da nire ustea soilik, jende askok pentsatzen du horrela). Eta 9 horietan onenetakoak dira El Supergrupo eta ¡Todos contra uno, uno contra todos!, 2. eta 3. albumak hain zuzen ere. Francisco Pérez Navarro Efepéren gidoia duten abentura hauetan Supergrupo izeneko superheroi-taldearen kide gisa agertzen da Superlópez, Capitán Hispania, El Bruto, La Chica Increíble, Latas eta El Mago lagun dituela, Marvel-eko hainbat pertsonaiaren parodiak.

Kontua da Francisco Pérez Navarrok dituela talde horretako pertsonaien eskubideak, eta berak eta Sergi San Julián marrazkigileak, Glénat argitaletxearen eskutik, Supergrupoaren album berri bat atera behar dutela, fan ugarion gozamenerako! Eta beste era batera izan ezin zenez, buruzagi berriaren bila ari dira! Proiektua oraindik hastapenetan zegoela, martxoan Sergik berak esan zuen bertan behera gelditu zela, baina urrian Glénatek iragarri du albuma bidean dela.

Gustuko komiki, liburu edota filmen jarraipen edo bigarren parteekin desengainua eraman ohi badut ere, Superlópezen spin-off honek ilusionatzea ezin dut ekidin. Batetik, gidoia Efepék berak egingo duelako, Supergrupoaren jatorrizko istorio bikainak egin zituenak, eta ez da zaila izango Superlópezen azken abenturak baino askoz hobeagoa izatea. Eta bestetik, Sergik irudiak Janen estilo bikaina imitatuz egiteko asmoa du, eta oraingoz erakutsi duenagatik, oso ongi egiten du gainera. Ezin dut itxaron...

Bizilagun berriak ditugu auzoan. Euskarazko komikigintzara argitaletxe berria bildu zaigu, Alberdania hain zuzen ere, eta baita egile berriak ere, Hedoi Etxarte eta Alain M. Urrutia. Ihes ederra izeneko nobela grafikoa (edo, euren hitzetan, irudi-eleberria) atera dute duela gutxi.

Zuri-beltzean dagoen 175 orriko komiki mardul hau ukronia bat da, hau da, gertaera historiko bat beste modu batera gertatu izan balizko garai alternatibo bat. Zehazki, irudikatzen du orainaldi bat non Espainiak Frantziaren aurkako 1808tik 1814rako Iberiar Penintsulako Gerra galdu zuen eta Euskal Herria Frantziaren barruko errepublika askeetako bat den. Egun errealitate alternatibo horretan bizi den bikote baten bizitzaren bitartez, Joanes Apaolaza argazkilariaren eta Olga Perls irakaslearen arteko harremanaren bitartez, politika, maitasuna, gizartea, sexua eta historiari buruzko hainbat gogoeta kontatzen zaizkigu.

Apustu arriskatua da egileek eta argitaletxeak Ihes ederra honekin egiten dutena. Komiki bat euskaraz ateratzea berez da ekintza ausarta eta txalogarria, baina areago, kasu honetan bezala, ohiz kanpoko gai eta moldeekin egiten bada. Ez da ohiko fikzioa ez slice of life tipikoa. Kontatzen den istorioaz harago, pentsarazteko eta hausnarketarako helburua duela esan daiteke. Kontaezinak dira eleberri grafiko honetan agertzen diren pertsonaia eta erreferentziak, egungoak, historikoak nahiz fikziozkoak. Iban Zalduaren hitzaurrea ere jeniala da.

Telebistak eta zinemak, zalantzarik gabe, gero eta digeritzen errazagoak diren lanak ematen dizkigute, eta literaturaren infantilizazioari buruz ere gero eta gehiago entzuten da azken aldian. Baina nahiz eta publiko zabalaren irudiko haurrentzako generoa izan, komikiak (edo komikiaren munduaren zati handi batek behintzat) merkantilismotik at jarraitzen duela esango nuke, oso lan gutxiren salbuespenarekin komikia ez baita negozioa egiteko modurik onena. Euskarazko komikigintzak ere, orohar, bide hori jarraitzen du, eta esango nuke azken urteetan, gainera, heldutasunera iristen ari dela. Lan gero eta kalitatezkoagoak eta sakonagoak ikusten ari gara (Gartxot, Pololoak, Saiak, Piztia Otzanak, Numenak...), eta hau ere hori konfirmatzera dator.

Hala ere, argitaletxeak bere promozio orrian eta egileek eurek elkarrizketaren baten Ihes ederra hau euskarazko lehen nobela grafikotzat saldu nahi izan dute, eta honekin ez nator batere ados, uste baitut goian aipatutako horietako asko ere (eta baita aurretiko beste batzuk ere) nobela grafikoak direla. Hala esan nien egileei beraiei ere Oreretako Mikelazulon egin zuten aurkezpenean, eta eztabaida polita izan zen eleberri grafikoa kontzeptuari buruz. Tira, eleberri grafikoaren definizio oso murriztaile baten arabera (gai serioduna, irudi errealistarekin eta abar) izan daiteke... Eta agian horrela deitzeak balioko die, estrategia komertzial gisa, komikietara hurbilduko ez liratekeen hainbat irakurle/erosle lortzeko (eta hala bada pozten naiz beraiengatik), baina komikizaleei orokorrrean ez zaigu izendapen hori gustatzen, bestelako komikienganako suposatzen duen mespretxuarengatik... Edozein modutan, horretara jartzekotan, lehenengo nobela grafikoa baino, lehenengo saiakera grafikoa edo olerki grafikoa dela esan dezakete, ze nire ustez kontatzen den istorioak berak baino garrantzia handiagoa daukate istorioa inguratzen duen testuinguruak (bikotearen istorioa bera ia anekdotikoa da) edo kontatzeko moduak berak (narratiboki nahiz grafikoki asko esperimentatzen dute).

Azkenik, benetan aipagarria da komiki honetan web-ak eta sare sozialek duten garrantzia (guztiz normala bestalde, egileak gazteak izaki horiek beraien bizitzaren parte izango direla suposatzen dut), eta berauek paperezko argitalpen baten integratzeko egindako saiakera eta ahalegina. Batetik, orriaren ertzetan, bertikalean, diskoak, liburuak edo URLak sartzen dituzte noizbehinka komikian egiten diren erreferentzia askori buruzko informazioa osatu ahal dezagun, web orrietan estekekin egiten den gisan. Bestetik, Joanes Apaolaza nobelako protagonistak blog bat (http://joanesapaolaza.wordpress.com) eta fotolog bat (http://www.fotolog.com/joanes_apaolaza/) izan ditu azken urte osoan, eta besteen blogetan erantzunak uzten aritu izan da (nirean pare bat aldiz erantzun zuen!). Oso originala iruditzen zait fikziozko pertsonaia baten bizitza benetakoa balitz bezala kontatzen duten gune horiek sortzearena (edo agian hor fikziozko pertsonaia baino gehiago egileen alter egoa islatu da?), eta txalotzekoa horrek eskatzen duen lana ezagututa. Berriki, gainera, Twitter kontua ere ireki du Joanesek, @joanesapaolaza! Eta followatzen nau! Una ilu!

Ongi etorriak ba, Hedoi, Alain eta Joanes, eta zorionak apustuan erakutsitako ausardiagatik!

Jada hasita daude edo hurrengo egunotan izango dira komikien inguruko hainbat ekitaldi Donostian eta Gasteizen. Hemen daukazue horien berri.

Donostiako VI. Komiki Jardunaldiak

Aurten ere, urriaren 31tik azaroaren 6ra Donostian izango den Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren XX. Astearen barruan Donostiako VI. Komiki Jardunaldiak antolatu dituzte, urriaren 31tik azaroaren 30era izango direnak. Aurtengoan hiru erakusketa egongo dira, lau egileri dedikatuak: Juan Giménez (Okendo Kultur Etxean eta Vito 021 Galerian azaroaren 14a arte), Euskadi fantastikoa V Manu Ortega (Udal Liburutegi Nagusian azaroaren 21a arte) eta Álex Orberekin (Ernest Lluch Kultur Etxean azaroaren 21a arte) eta Eva Conde (Principe zinemetan azaroaren 30a arte).

Métal Hurlant zinema zikloa

Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren XX. Aste horren barruan, zikloetako bat Métal Hurlant eta fantasiazko zinemari dedikatua dago. Métal Hurlant 70 eta 80ko hamarkadako zientzia-fikziozko komiki-aldizkari frantziar mitikoa da. Bertan Moebius eta Alejandro Jodorowski bezalako komikigile ezagunek hartzen zuten parte, eta partehartzaile horietako asko gero zineman ere aritu ziren dekoratzaile, gidoilari edo zuzendari gisa. Zientzia fikziozko titulu ezagun askotan dago beraz aldizkariaren marka. Film horietako ezagunenetako batzuk emango dituzte zikloan: Barbarella, El topo, Alien, Heavy Metal, Les maîtres du temps, Tron, The Keep, Taxandria, El quinto elemento eta Kamikaze 1999 – El último combate.

Komik 10 gida

Donostiako Udal Liburutegien sareak Komik 10 izeneko gida kaleratu du. Beste komiki-gidek ez bezala, honek Euskal Herriko komiki ekoizpenaren erakusgarri izan nahi du, eta azken 10 urteotako lanik garrantzitsuenak azaltzen ditu. Azala Dani Fanorena da.

Fanzine erakusketa

Sancho el Sabio Fundazioaren egoitzan azken lau hamarkadetako fanzineen erakusketa paratu dute, 200 ale baino gehiagorekin. 1970etik gaur arterainoko fanzine piloa daude erakusgai: Euskadi Sioux, Pott, TMEO, Mamorro, La Comictiva, Ekintza Zuzena, Araba Saudita, Karma, Muskaria... Abenduaren 31 arte duzu altxor hau ezagutzeko aukera.

Crash Comic 09 gazteentzako komiki-lehiaketa

Aurreko urte batzuetan bezala, Crash Comic 09 gazteentzako komiki-lehiaketa antolatu dute Gasteizen TMEO aldizkariaren inguruan ibiltzen diren hainbat komikigilek osatutako Atiza komikigileen elkarteak eta Gauekoak ekimenak.

Lehiaketa honetan 18 eta 35 urte bitarteko pertsonek dute parte hartzeko aukera eta hiru komiki onartuko dira egile bakoitzeko, originalak eta lehenago argitaratu gabeak, eta pertsonaiek ere originalak izan beharko dute. Lanak zuri-beltzean edo koloretan eta edozein teknika erabilita aurkez daitezke. Lanak orrialde beteko luzera izango du, eta gaia librea da. Lehenengo 3 sariak 500, 400 eta 300 eurokoak izango dira. Arabako komiki onenak 200 euro jasoko ditu eta TMEOn argitaratuko da, eta emakume baten lan onenak 500 euro.

Izena emateko epea azaroaren 2an hasiko da eta 2009ko abenduaren 3an amaituko da. Ebazpena abenduaren 11n jakinaraziko da. Aldabe Gizartetxean erakusgai jarriko dira ondoren aurkeztutako lanak.

(Berria egunkariaren gaurko alerako idatzitako artikulua)

Urteurrena Albert Uderzo Asterixen marrazkigilearen eta haren alaba Sylvieren arteko hika-mika latzaren erdi-erdian dator, komunikabideetan akusazio gogorrak (eta are irainak) eta auzitegiak ere tarteko direla. Eztabaidaren kausa: Uderzo aitak, orain arteko iritzia aldatuz, bere heriotzaren ondoren Asterixen album gehiago ateratzea baimendu izana, bide batez Albert-René bere argitaletxearen gehiengoa Hachette handiari salduz; alabak dio Asterixen memoria traizionatzea dela hori, baina batzuek argitaletxearen kontrola galdu izanari egozten diote bere haserrea.

Niri galdetzen badidazue, Asterixen izpiritua garbi mantendu nahi bazuten, 1977an René Goscinny gidoilari handia hiltzean abandonatu behar zuen Uderzok bion artean sortutako pertsonaia. Orain beste egile batzuk Asterixen abenturekin jarraitzea? Tira, ez dute Uderzok baino lan txarragoa egingo. Berak bakarrean perpetratutako istorioak zentzurik gabekoak dira, inozoak, txobinistak, batere graziarik gabeak... Eta ez naiz bakarra hau pentsatzen duena, jende askok kritikatu du Uderzok Asterixen albumak argitaratzen jarraitzea. Baina 50. urteurren hau ospatzeko atera duen album berriaren sarreran dioena oso argigarria da: Uderzoren ustez, salmenten arrakastak frogatzen du zuzen zegoela eta justifikatzen du hala egin izana. Izan ere, Asterixek aspaldi utzi zion euskaldunok geure egin genuen inperialismoaren aurkako heroi ausart zintzo hura izateari; Obelix eta konpainia albumean ez bezala, merkantilismoak garaitu du eta orain dirua egiteko makina besterik ez da.

(Elhuyar aldizkariko 2009ko uztaileko alean argitaratutako artikuluaren jatorrizko extended bertsioa)

Web semantikoa ez bezala, mikroformatuak ez dira World Wide Web edo amaraunaren etorkizuna gidatzen duen W3C erakundearen eta haren zuzendari eta web-aren asmatzaile den Sir Tim Berners Lee-ren ekimen bat, internauten artean sortutako mugimendu bat baizik. Baina ez da web semantikoari kontrajarritako ekimena ere; hura iristen den bitartean ideia beraren gainean aurrerapausoak ematen joatea da mikroformatuen helburua.

Egungo HTMLko webean txertatuta

Web semantikoan, sare paralelo bat eraikitzea proposatzen da, esanahia adierazteko formatu egituratuetan kodetutakoa, eta, sare paralelo horretan, bestean aipatzen diren objektu, pertsona eta abar guztiak eta euren arteko erlazioak deskribatuko lirateke. Mikroformatuen mugimenduan, aldiz, kontzeptu jakin batzuk soilik etiketatzen dira semantikoki, erabilienak eta praktikoenak alegia, eta HTMLn dagoen egungo webaren baitan. Horretarako, HTML formatuak dituen etiketa eta atributu generiko batzuez baliatzen dira: <div> etiketa (orriko atalak ezberdintzeko erabilia), <span> etiketa (testu baten zatiak nabarmentzeko erabilia), class atributua (edozein elementu zein motatakoa den deskribatzeko erabilia) eta rel atributua (erlaziozko elementuetan erlazio mota definitzeko erabilia). Hala, etiketa horiei class eta rel atributuen balio jakin batzuk emanez definitzen da mikroformatu bat.

Adibidez, HTML-n honela kodetuko litzateke enpresa baten helbidea:

<p>Elhuyar Fundazioa</p>
<p>Zelai Haundi kalea, 3</p>
<p>Osinalde Industrialdea</p>
<p>20170 Usurbil, Gipuzkoa</p>
<p>Gipuzkoa</p>
<p>Telefonoa: 943 363040</p>

Eta honela izango litzateke hCard mikroformatuan:

<div class="vcard">
   <div class="fn org">Elhuyar Fundazioa</div>
   <div class="adr">
      <div class="street-address">Zelai Haundi kalea, 3<br />
         Osinalde Industrialdea</div>
      <div>
         <span class="postal-code">20170</span>
         <span class="locality">Usurbil</span>,
         <span class="region">Gipuzkoa</span>
      </div>
   </div>
   <div>Telefonoa: <span class="tel">943 363040</span></div>
</div>

CSS estilo-orriak erabiliz, kode-zati hori erabiltzaileak edozein web orri bezala ikus dezan lor dezakegu, baina, informazioa egituratua dagoenez, makinek ulertu egin dezakete edukia.

Gauza askotarako mikroformatuak

Mikroformatuen mugimendua ez da estandarrak definitzeko erakunde bat; http://microformats.org webgunearen bidez koordinatzen den komunitate ireki bat besterik ez da. Horko wikiak, posta-zerrendak eta abarrak erabiltzen dituzte mikroformatuak definitzeko, berriak sortzeko, eztabaidatzeko eta abarretarako, eta modu horretan definitu dituzte egun existitzen diren mikroformatuak.

Webgune horretan bertan ikus daitezke existitzen diren mikroformatuak edo erabakitze-fasean dauden proposamenak. Hauek dira garrantzitsuenetako batzuk: hCalendar, ekitaldientzat; hCard, pertsona eta erakundeen kontaktu-informaziorako; adr, posta-helbideentzat; geo, koordenatu geografikoentzat; hResume, curriculumentzat; hReview, kritika, aipamen, komentario eta puntuazioentzat; hRecipe, errezetentzat; hProduct, produktuak deskribatzeko; VoteLinks, bozketentzat; rel-license, zein lizentziarekin banatzen den adierazteko.

Beraz, webgune bat kudeatzen badugu, webgune horretako hainbat gauza (kontaktu-informazioa, ekitaldien egutegia...) mikroformatu bidez kodetu ditzakegu. Webgunearen HTML kodean edo programazioan zuzenean egin dezakegu, baina, bestela ere, gero eta web-garapeneko tresna gehiagok ematen dute aukera mikroformatuak kodetzeko: Drupal, Wordpress, Dreamweaver... Eta balidatzaileak ere badaude, ongi egin ditugun ikusteko.

Mikroformatuen erabilerak

Mikroformatuek milaka erabilera izan ditzakete. Adibidez, edozeinek nahiko erraz osa dezake hainbat webgunetan hCalendar bidez adierazita dauden ekitaldiak batuko dituen zerbitzu bat, eta eremuka antolatu geo mikroformatuaren informazioa aprobetxatuz... Programazio-lengoaia gehienek badituzte mikroformatuekin lan egiteko liburutegiak.

Gainera, jada badaude hainbat zerbitzu mikroformatuak erabiltzen dituztenak. Bilatzaile nagusiek lizentzia libreko edukiak bilatzea ahalbidetzen dute, rel-license mikroformatua erabiltzen duten webguneei esker. Google-k berriki jakinarazi du webguneetan hCard, hReview eta hProduct mikroformatuak detektatuko dituela, bilaketa-emaitza aberatsagoak eskaintzeko (Yahoo!-k egiten du hori, duela urtebetetik baino gehiagotik). Eta Firefox nabigatzaileak badu Operator izeneko plug-in bat, nabigatzen ari garen orrietan mikroformatuak detektatzen dituena; eta, haiekin, eragiketa aurreratuak egiten uzten digu: ekitaldiak gure agendara gehitu, kontaktu-informazioa automatikoki gure helbide-zerrendan sartu, koordenatu geografiko bat gure Tagzania-ko kontura eraman... Laster, horrelako aukerak zuzenean nabigatzailean integratuta etorriko dira.

Eta zalantzarik ez dago horrelako gero eta tresna eta zerbitzu gehiago sortuko direla. Web semantikoa iritsi bitartean, mikroformatuen bidez dugu semantikaren ahala dastatzeko aukera.

Komikizalea bazara ezagutuko duzu Alfonso Azpiri, Lorna, Mot edo Goomer pertsonaien sortzailea. Eta komikizalea izan gabe ere urteetan aurrera doan informatikaria bazara, ziur ezagutzen duzula Alfonso Azpiri, agian horretaz jakitun ez bazara ere.

80ko hamarkadan ordenagailu pertsonalekin ibiltzen bazinen, ezaguna izango duzu Sinclair ZX Spectrum ordenagailu mitikoa (nire lehenengo ordenagailua hura izan zen, nire lanbidea eta afizioa bideratu zituena). Ba Azpirik egindakoak dira ordenagailu bikain horretarako joko asko eta askoren karatulak; Espainian egindako gehien-gehienak berak egindakoak dira, 200 baino gehiago egin baitzituen. Eta gehienak marrazki eder-ederrak dira, benetako artelanak. Bereak dira adibidez Dinamic enpresaren Abu Simbel profanation eta Army Moves jokoen azalak.

Ba orain Planeta DeAgostini argitaletxeak liburu bat atera du Azpirik Spectrum-arentzako egindako jokoen azalak biltzen dituena. Orri batzuk ikus ditzakezue Entrecomics webgunean. Kristoren harribitxia, ni bezalako nostalgiko porrokatuentzat derrigorrezko erosketa!

Edonola ere, Azpiriren karatulak onak baziren ere, garai hartan nire gustukoenak hau, hau eta hau ziren. Azken bien posterrak neuzkan jarrita gelako paretan, nire amaren atsekaberako. Nerabezaroa, badakizue... ;-)

Jada martxan daude edo hurrengo egunetan izango dira komikien inguruko hainbat ekitaldi, zein baino zein interesgarriagoak.

Hasteko, martxan dago hil honen 17tik hurrengoaren 1era arte Poker Face elkarteko kideen komiki eta ilustrazioen erakusketa, Irungo CAN erakusketa-aretoan. Informazio gehiago, Poker Face foroan.

Bestetik, urriaren 8tik 12ra izango dira Zornotzan manganime eta japoniar kulturari buruzko Mangamore jardunaldiak. Beraien hitzetan, jardunaldi hauen helburu nagusia azpikultura honek eta bere baitan batzen diren diziplina ezberdinek gazteen artean sorrarazten duten interes gero eta handiagoari erantzutea da. Bertan hainbat ekitaldi egingo dira: koloreztatze digitaleko tailerrak, hitzaldiak, bideo-jolasak, anime proiekzioak, cosplay lehiaketak, karaokeak, kontzertuak, erakusketak, liburutegiak... Informazio gehiago, euren webgunean.

Eta bukatzeko, Barakaldoko Udalak antolatzen duen Teknologia berriak umore grafikoko lehiaketa. Aurtengo ediziora bidali daitezke jada lanak. Umorezko orri bateko irudi edo eszenak nahi dituzte Internet, espazioa, telekomunikazioak eta antzekoen inguruan. Lanak euskaraz edo gaztelaniaz izan daitezke, eta urriaren 13a baino lehenago bidali behar dira. Sariketa diruz ederto hornituta dago, guztira 4.500 euro saritan, bost sariren artean banatzeko. Gainera, museo birtual bat jarri du Interneten Barakaldoko Udalak lehiaketaren zortzi urteetan aurkeztutako 3.800 lanetako batzuk erakusteko. Sauré argitaletxeak egindako webgunean udalerriko lau toki esanguratsu bisita daitezke, horietako bakoitzean lehiaketara aurkeztutako lanetako batzuk ikusiz. Animatu!

La cárcel de papel blogaren bidez jakin dut Yoshito Usui manga egilea (bere pertsonaia ezagunetakoa Shin-Chan ezaguna zuena, euskaraz animé bertsioan ETB1-en ikusi ahal izan duguna), hil egin dela 51 urterekin.

Irailaren 11tik zegoen Yoshito Usui etxetik faltan, atzo Arafune mendiaren amildegi baten hondoan gorpu bat aurkitu zuten Usuiren antzeko erropekin, eta gaur konfirmatu du familiak eta hortzetako identifikazioak gorpua Usuirena dela. Berri tristea Shin-Chanen zaleontzat, mangazaleontzat eta komikizaleontzat orohar.

(Elhuyar aldizkariko 2009ko maiatza eta ekaineko aleetan argitaratutako artikuluen jatorrizko extended bertsioa)

Egungo Internetaren arazoak

Amaraunaren asmakuntzaz geroztik, erritmo esponentzialean ugaritu dira bertan dagoen informazioa eta ematen dituen aukerak, ate berri pila irekiz eta denon lan egin eta bizitzeko modua aldatuz. Baina informazio eta aukera guzti horiek erabiltzea ez da beti hain erraza...

Batetik, informazio-kantitate ikaragarria dago, eta, informazio-uholde horretan ito gabe murgiltzeko, ezinbestekoak ditugu bilatzaileak, hala nola Google edo Elebila. Baina, horiekin ere, sarritan ez da erraza behar duguna aurkitzea. Esate baterako, emaitza asko daudenean, ez da erraza bereizten, bilatzeko eman diogun hitzaren esanahi posibleetatik, guk nahi dugun adierari buruzko orriak zein diren ("Texas" hitza bilatzean, adibidez, AEBko estatuari, musika-taldeari, liburuari edo beste gauza askori buruzko orriak, denak batera, agertuko dira). Edo maiz ez dago modu onik informazio onaren eta txarraren artean bereizteko, bilatzaileek lehenengo posizioetan erakusteak ez baitu beti kalitatea ziurtatzen. Bestetik, mota bateko zerbitzu guztiak bateratzeko modurik ez dago kasu askotan, eta zerbait erosi nahi dugunean, adibidez, prezioak eta aukerak konparatzeko, hainbat dendaren webguneetan begiratu beste aukerarik ez dugu. Eta hauek moduko beste arazo batzuk ere baditu gaur egungo web-ak...

Arazoen iturria, HTML formatua

Arazo horiek guztiak amaraunaren hasierako diseinutik beretik datoz. Weba, finean, Interneten azpiegituran kokatutako hipertestu-bilduma bat besterik ez da, hau da, elkarri erreferentzia egiten dioten dokumentuen bilduma bat, eta, hipertestua kodetzeko, Berners-Leek berak sortutako HTML formatua erabiltzen da. Bada, formatu horren ezaugarriak eta mugak dira arazo guztien kausa.

HTML edo HyperText Markup Language testu-markaketarako lengoaia bat da, alegia, testu bat edo haren zatiak nola deskribatu azaltzen duen konbentzio bat. HTML lengoaian, deskribapen-markatze hori testuan bertan < > ikurren artean sartzen diren etiketen bidez egiten da. Adibidez, HTMLn, testu-zati bat lehen mailako izenburua dela adierazteko, h1 etiketa erabiltzen da (<h1>Lehen mailako izenburua</h1>), eta, letra etzanez idazteko, em etiketa (<em>kurtsibazko testua</em>). Horrelako beste etiketa mordoa daude, estekentzat, irudientzat eta abarrentzat. Nabigatzaileek markatze hori interpretatzen dute, eta erabiltzaileari orria modu egoki batean erakusten diote.

Baina HTMLko etiketa gehienak testuaren egitura eta itxura deskribatzeko dira, gizaki batek testua modu egokian ikusi eta ulertu ahal izateko. Ez daude pentsatuta makinen tratamendu automatikoa hobetu edo errazteko. Eta bilatzaileak eta Interneteko beste tresnak makinak besterik ez dira. HTML etiketekin soilik ez dute informazio nahikorik ongi lan egiteko, eta testua bera ezin dute ulertu pertsonok egiten dugun bezala. Hala, testua eta HTML etiketak soilik izanik, bilatzaile batek ezin du jakin "Java" hitza agertzen den orri bat uharteari edo programazio-lengoaiari buruzkoa den, edo, produktu bati buruz ari den orri batean, jendeak ongi edo gaizki hitz egiten duen hari buruz, edo orri bat produktu jakin bat saltzen duen on line denda batena dela...

Web semantikoak du konponbidea

World Wide Webaren sortzailea bera ari da konponbidea bilatu nahian. Hain zuzen ere, web semantikoarena da Tim Berners-Leek zuzendutako World Wide Web Consortium edo W3C nazioarteko erakundea (1994an Berners-Leek webarentzako estandarrak finkatu eta bere etorkizuna gidatzeko helburua duena) azkenaldian gehien lantzen ari den gidalerroetako bat, hasierako diseinu haren akatsak zuzendu nahi dituen egitasmoa.

HTML formatuaren etiketatzeak dokumentuak eta haien arteko loturak deskribatzeko balio du. Web semantikoan, aldiz, objektuak, pertsonak eta horrelakoak, eta haien arteko erlazioak deskribatzen dira. Etiketek orriaren itxura eta egitura azaldu beharrean, orriko elementuen esanahia etiketatzen da. Web semantikoan etiketa jakin batzuk leudeke, adibidez, musika-taldeak deklaratu eta deskribatzeko, beste batzuk pertsonak deklaratu eta deskribatzeko, beste batzuk pertsona batzuek musika talde bat osatzen dutela deskribatzeko, eta horrela gauza guztiekin.

Hala, bilatzaileek ezberdindu ahal izango lukete "Scorpions" hitza duten orrietatik zein diren musika-taldeari dagozkionak eta zein animaliari, eta emaitzak esanahi posible ezberdin horien arabera taldekatuta erakutsi. Edo musika-taldeetan espezializatutako bilatzaileak sortu ahal izango lirateke. Edo on line denda ezberdinetan produktu bera saltzen dela nahiko erraz detektatu ahal izango litzateke, eta prezio-aukera denak batera erakutsiko lituzketen zerbitzuak eraiki. Edo, antzerki-ekitaldiak eta non diren detektatuta, herrialde bateko antzerki-emanaldi guztien egutegi bat automatikoki osatu ahal izango genuke. Edo erabiltzaileek web orri edo produktu bati emandako puntuazioak semantikoki etiketatuta, bilatzaileek edo dendek puntuazioaren araberako rankingak ere egin ahal izango lituzkete. Eta horrelako beste milaka eta milaka aplikazio izango lituzke web semantikoak, oraindik imajinatu ere egin ezin ditugunak.

Beraz, web semantikoa izango litzateke pertsonentzat kodetzen den HTML sarearekin batera existituko litzatekeen sare paralelo bat, makinek ulertzeko moduko ezagutza-base bat, semantika adierazteko formatuetan kodetua. Lengoaia naturaleko webaz gain, testu egituratuko beste bat izango genuke. Ezagutzaren errepresentazio hori makinek ulertu ahal izango lukete, modu eraginkorrean tratatu, ezagutza berria inferitu...

Teknologiak: RDF, OWL...

Baina, horretarako, amaraunean dauden kontzeptu guztiak definitu ahal izateko, etiketatze semantikoko eskema eta formatuak behar dira. W3Ck formatu horiek definitu ditu hainbat estandarretan; RDF eta OWL dira garrantzitsuenak eta ezagunenak.

RDF (Resource Description Framework) baliabideak deskribatzeko balio duen formatu bat da, XMLn oinarritua. Hiru elementutan oinarritzen da: baliabideak, propietateak eta propietateen balioak. Baliabidea deskribatuko den hori da, eta URI batez (web identifikatzaile edo helbide batez) identifikatzen da. Propietatea baliabidearen ezaugarri bat da, deskribatu nahi dena. Eta balioak deskribatu nahi diren ezaugarrien balio konkretuak dira (ikusi hurrengo orriko adibidea).

Adibidez, honela deskribatu ahal izango litzateke Elhuyar aldizkariaren ale bat eta bere artikuluak RDF bidez (hau modu sinplifikatu eta ulerterrazean erakutsita dago, RDF formatuan beste etiketa-izen batzuk erabiltzen dira):

<RDF>
  <Description about="http://www.zientzia.net/elhuyar.asp?Alea=251">
    <izenburua>Elhuyar Zientzia eta Teknika</izenburua>
    <alea>251</alea>
    <egilea>Elhuyar Fundazioa</egilea>
    <data>2009ko martxoa</data>
    <artikuluak>
      <artikulua resource="http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=14412" />
        ...
    </artikuluak>
  </Description>
  <Description about="http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=14412">
    <izenburua>Pirinioak, unibertsoaren laborategi</izenburua>
    <egilea>Oihane Lakar</egilea>
  </Description>
  ...
</RDF>

Era horretara, nahi duguna deskriba dezakegu. Baina gauza-mota bakoitza (pertsonak, musika taldeak, liburuak...) deskribatzeko erabili beharreko etiketetan ados jarri beharra dago; bestela, makinek ulertu gabe jarraituko lukete. Horretan laguntzen du OWL (Web Ontology Language) lengoaiak. OWLek ezagutza-arlo edo bizitzaren esparru jakin bateko objektu edo entitateak nola deskribatuko diren definitzea ahalbidetzen du.

Eta horiei aprobetxamendu egokia ateratzeko, beste hainbat teknologia ere definitzen dira web semantikoan: SPARQL (RDF ezagutza-baseak kontsultatu ahal izateko kontsulta-lengoaia), GRDDL (modu berezi baten kodetutako XML eta XHTML dokumentuetatik RDF sareak automatikoki erauzteko lengoaia) eta abar.

Adibide erreal bat:RSS formatua

Web semantikoaren ahalmenaren adibide txiki bat geure artean dugu aspalditik: blogek hasieratik, eta, gaur egun, Interneteko bestelako albisteguneek ere erabiltzen duten RSS (Really Simple Syndication) formatua. Izatez, RDF mota bat da (jatorrizko izena RDF Site Summary da), albisteak deskribatzen espezializatutakoa. Blogek berrikuntza handia ekarri zuten, informatika edo HTML ezagutza teknikorik izan gabe Interneten edukia sortzeko aukera eman baitzioten erabiltzaileari, eta jende berri asko hasi zen Interneten testuak jartzen. Baina blogek ez zuketen halako arrakasta izango RSS formatuagatik ez balitz.

Izan ere, blogak HTML formatuan soilik publikatu izan balira, hainbat blogen gaiak atsegin dituen irakurle batentzat ez litzateke erraza izango haiei jarraipena egitea. Aldian behin horietako guztietara sartu beharko luke, zerbait berririk dagoen ikusteko. Eta lan hori, gainera, askotan ezer berririk ez egoteko, edo ez gogoratzeko azkeneko aldian zein irakurri genituen... Azkenean, ezingo luke blog gutxi batzuen jarraipena baino egin.

Baina blogek, pertsonentzako HTML bertsioaz gain, makinentzako RSS bertsioa ere bazuten. Bertsio horretan, azken sarrera edo artikuluak agertzen ziren, horietako bakoitza etiketen bidez ondo ezberdinduta, eta bakoitzaren izenburua, egilea, data, laburpena, esteka eta abar ondo egituratuta, makinek ulertzeko moduan. Hala, RSS-irakurgailuak sortu ziren, norberak atsegin dituen blogen jarraipena egiteko. Irakurgailuak gure blog gogokoen RSSen jarraipen periodikoa egiten du, eta erabiltzaileari azkeneko sartu zenetik dauden berriak soilik erakutsi; horrela, hamarka edo ehunka blogen jarraipena egin daiteke. Eta blogetan espezializatutako bilatzaileak ere sortu ziren, eta RSSak batu eta filtratzeko zerbitzuak, egunkari eta aldizkarien webguneek ere jarri zuten RSSa, sare sozialek ere bai... Web 2.0ren iraultzaren benetako "errudunetako" bat RSSa izan zen.

Pentsa, blog eta albisteentzako etiketatze semantiko sinple batek hori egin badu, zer ez den gertatuko beste edonolako kontzeptuak (pertsonak, salgaiak, ekitaldiak...) ere semantikoki etiketatzen direnean...

Badaude beste adibide batzuk, esperimentalagoak oraingoz, web semantikoaren ahalmena erakusten saiatzen direnak, dbpedia.org proiektua adibidez. Wikipediako infobox-etatik (Wikipediako orri batzuk eskuinean izaten duten informazio egituratuzko kutxak, alegia) RDF sare erraldoi bat erauzi dute, eta SPARQL lengoaian hainbat kontzeptu erlazionatzen dituzten kontsulta konplexuak egin dakizkioke (bertako etsenplu baten "11 zenbakia duen futbol jokalaria, 40.000 pertsona baino gehiagorentzako kapazitatea duen estadioa daukan klub batekoa, 10 milioi biztanle baino gehiago dituen herrialde baten jaiotakoa" galdera dago!).

Web semantikoaren ajeak

Hala ere, ezin guztia ona izan. Badira jada urte batzuk web semantikoaren ideia sortu zela, eta gauzatzea asko kostatzen ari zaio. Izan ere, ez da lan erraza. Batetik, existitzen diren kontzeptu guztientzako ontologiak definitu eta adostu behar dira, eta, hainbat gauza jada egin diren arren, lan ikaragarria da.

Baina, bestetik, are garrantzitsuagoa dena, gero edukia formatu horietan sortu behar da, eta hori oso neketsua izan daiteke. Ezin dugu espero webguneak sortzen dituen jendeak RDF formatuan eskuz etiketatzea. Webguneak tresnak erabiliz sortzen dira aspalditik, eta tresna horiek izan beharko dira egokitu eta edukia formatu semantikoan ere sortuko dutenak, blog-plataformek zuzenean RSSa ere publikatzen duten bezala. Kasu jakin batzuetan, espero izatekoa da hori nahiko laster gertatzea, hala nola edukia berez nahiko egituratua den kasuetan (ekitaldien egutegiak, adibidez) edo enpresen interesekoak direnetan (on line dendetako produktuen deskribapen orriak, adibidez).

Zailagoa izango da gaur egun lengoaia naturalean idatzitako testuetan agertzen den informazio guztia ere semantikoki etiketatzea. Testu batean pertsonak, liburuak, haien ezaugarriak, haien arteko erlazioak eta abar deskribatzen direnean, hori semantikoki etiketatzea, tresna bisualen laguntzarekin ere, izugarrizko lana da. Eta ez dago, egutegiaren edo dendetako produktuen kasuetan bezala, automatikoki egiterik...

Makinak testua ulertzen?

Edo bai. Hainbat esperimentutan, Lengoaia Naturalaren Prozesamenduko (NLP) teknikak erabiltzen ari dira testu arruntetatik automatikoki etiketatze semantikoa erauzteko, batzuetan arrakastaz. Webgintzako tresnek agian horrelako LNPko teknikak integratu ditzakete, eta eduki sortzaileari lagundu diezaiokete etiketatze semantikoa sortzen, etorkizun ez hain urrun batean. Baina, bestalde, makinak hori benetan ongi egiteko gai badira, ez dago web semantikoaren beharrik, horrek esan nahi baitu makinak gai direla testua "ulertzeko", eta Interneteko bilatzaile eta bestelako agenteek zuzenean modu eraginkor batean tratatu ahal izango dituztela HTML formatuan dauden testuak.

Ez dakigu zein iritsiko den lehenago, semantikoki etiketatutako weba ala makinek testuaren semantika edo esanahia ulertzea. Eta, lehenengo kasua bada, ezin jakin zenbat eduki egongo den web semantikoan: web osoa etiketatuko den semantikoki, edo gauza jakin batzuk soilik (sinpleenak eta enpresen interesekoak), edo bien arteko zerbait... Edonola ere den, modu batera edo bestera, webean esanahiak gero eta garrantzi handiagoa izango du, eta, semantikari esker, zerbitzu gero eta hobeak izango ditugu. Sir Tim Berners-Leek berak aurtengo martxoan esana da: "Weba ez dago amaituta. Gaur egungo weba izebergaren punta besterik ez da. Teknologia berriak iritsiko dira, askoz ere boteretsuagoak, inoiz pentsatuko ez genituzkeen gauzak egitea ahalbidetuko digutenak. Onena iristear dago". Hala bedi!

Normalean blog honetan ez ditut komentatzen komunikabide tradizional guztietan agertzen diren komikien inguruko berriak, baina gaur arratsaldekoa kristoren bonbazoa da: Disney-k Marvel erosi omen du 4.000 milioi dolarretan!

Nik La Cárcel de Papel-en irakurri dut, baina bolo-bolo dabil berria toki guztietan: The New York Times, El País, El Mundo... Eta hona hemen Disney-ren iragarpen ofiziala.

Adi egon etorriko diren crossover-ei: Donald - Thor, Buzz Lightyear - Silver Surfer, Edurne Zuri - Mary Jane Watson... ;-)