XVII-XVIII gizaldietako euskarazko koplak Eibarren

Ba bai. Aste honetan albiste onak ekarri dizkigu Eibarko udal artxiboak. 10-12 urtez obretan egon ondoren (erraz esaten da), azkenean berriro itzuli da Eibarko udalaren artxibategia Untzagako plazara. Lehenengo udaletxeko obrak izan ziren (eta urteetako atzerapena), gero artxiboa Untzagara ekarri ezina (hezetasun arazoak eraikuntzan), gero ez-dakit-zer... 10 urtetik gora igaro ditu artxiboak Portaleko egoitza probisionalean. Azkenean, baina, joan zen astean ireki zituen ateak Eibarko udal artxibo berriak.

Luze jo du, baina merezi izan duela esan daiteke. Artxibo berri, zabal, moderno eta erabilgarria daukagu (behingoz) Eibarren. Duela 3-4 aste ezagutu nuen egoitza berria (oraindik obretan zegoela) eta asko-asko gustatu zitzaidan. Oraindik ez dut martxan ikusi, baina gogo handiz nago. Ondo pentsatutako eta antolatutako instalazioak dira.

Gainera, artxiboan material "berria" ere izango dugu, Eibarko Eskribautzari dagokiona: XVI. mendetik XIX. mendera bitarteko auzi zibilen, exekuzio-auzien eta auzi kriminalen agiriak. 100 urtean Bergarako artxiboan gordeta egon ondoren, Eibarrera itzuli dira. Material garrantzitsua, zer esanik ez, batez ere Eibarren daukagun agiri-gabezia ezagututa (Eibarko hainbat eta hainbat agiri galdu egin dira sute eta gerretan, batez ere, 1794ko sutean eta gerra zibilean).

Bergarako agirien inguruko informazio gehiago Egoibarra.com webgunean.

Eta azkenengo berri ona: Bergaratik etorri den dokumentazio historiko horren azaleko arakatze batean euskarazko dokumentu bi agertu dira. 1668an eta 1721an idatzitako kopla bana. Hizkuntza gutxitu honetan ez dira larregi garai hartako dokumentu euskaldunak eta berri pozgarria da, beraz. Dena dela, Eibarren bertan badira garai beretsuko beste bi dokumentu historiko: 1685eko beste kopla zahar batzuk eta 1754. urteko ordenantzak.

1668ko koplak oraindik ez dituzte transkribatu (agiriak ez omen daude oso egoera onean); 1721. urtekoak, ostera, Egoibarra.com webgunean kaleratu dira. Gartzela-zigorra eta dekapitazioa jasateko arriskua dudan arren (irakurri Mendicutek idatzitakoa Egoibarraren lege-oharraren inguruan), hementxe berridazten ditut.

Harrigarria da zelako erraz irakurtzen den eta gaur egungo Eibarko euskararekin alderatuta zelako antzerakoa den. Zalantzazko 2-3 berba izan ezik, beste guztia ondo-ondo irakurri eta ulertu daiteke. Zain nago, ea hizkuntzalariren batek azterketa sakonagoa egiten ote duen.

Hementxe, behintzat, kantu hori (Eibarko bi emakumek herriko botikarioari kantatutakoak):

Hauxe da istorioa, antza: "Trupin" jaunari (Agustin Ezenarro botikarioari) neska ederrak gustatzen zazikio eta horien atzetik ibiltzen da, ezkondu zein ezkongabeen atzetik. Lekeition ere antzera ibili omen zen eta horregatik bota zuten herritik. Ezenarrok zortziretan irtetzen du etxetik eta Arraguetako dama ederrei dei egiten zaie kontuz ibil daitezen.

Horixe da koplen egileek salatu eta kantatu zutena; eta horregatik jarri zuen kereila Ezenarrok.