"Ur uherrak" (Aingeru Epaltza, 1991), ur uher bezain itogarriak Nafarroako ugalde honetakoak

Aingeru Epaltzak (Iruñea, 1960) ez du izango beste euskal idazle batzuen sona eta oihartzunik, baina niri neuri izugarri gustatu izan zait beti eta esango nuke harribitxi ugari utzi dituela bere ibilbidean zehar, hala nola, Tigre ehizan (1997ko Euskadi Saria), Erresuma eta Fedea trilogia zoragarria (2006-2013) edota orain aipatzen dihardudan Ur uherrak (1991) eder hau.

Ur uher bezain itogarriak Nafarroako mendialdeko herri ttipi honetan aurkituko ditugunak. Bakardadea, aurreiritziak, inkomunikazioa, ezin ikusiak... Epaltzak ikuspegi kupidagabe eta satirikoarekin eraikitzen du 80ko giro sozial eta politikoa erretratatzen digun eleberria, Juanito "Kulunka", Jaxinto "Arraska" eta Billieren historiaren bidez.

Xabier Mendigureni hitz batzuk lapurtuz, "irakur ezazue “Ur uherrak”, zoragarria da, libertigarria, ez zaizue damutuko. (...) Mila istorio eta gorabehera ditu, baina nagusiak biltzearren esan dezagun bertsolari zahar, nekatu, behea jotako bat dugula, Jazinto, eta aita Vietnamgo beteranoa duen neska mulata zoritxarrekoa, Billie. (...) Bi galtzaile ditugu, irabazle eta aparretan dabiltzanean ere itsasora eramango dituen ugaldea, erreka, aurkitu ezinik. Porrot pertsonal horrekin nahasian porrot kolektibo baten kontaketa ere bada eleberri hau. Euskaraz inoiz idatzi den satira politiko zorrotzena, barregarriena eta, aldi berean —karikaturak esajeratuak izanagatik hain errealak baitira—, mingarria. Liburu iluna zela esan zuen idazleak eta nik historia triste bat espero nuen. Horren ordez Sharpe euskaldun bat topatu dut, aspaldiko partez barrez lehertzeko zorian jarri nauena. Baina, azken finean, arrazoi zuen Epaltzak: liburu ezkorra da, egiatia delako. Herri hau gainbehera doala ikusi eta hala adierazten dugunean, desdramatizatu egin behar dela esan izan digute. Begiak itxi, bertan-goxo itxaron akabera. Aingeru Epaltzak ez du desdramatizatu, ordea, desmadratu egin du gure egoera pattala, gure izaera txepela; itsasora jo nahi eta putzutik atera ezin den ur-geldia.