Pozten eta Poztutzen (Pizten eta Piztutzen)
Aurreko batean lagun artean honetaz hizketan. Lehenago ere aipatu genuen Eibarko euskara liburuan. Nola esaten dugu? Pozten ala poztutzen?
Euskalkiak euskalki, Euskal Herrian arruntak dira horrelako hitz bikoteak. Eskualde bakoitzean, baina, talde batzuk edo beste batzuk sortzen dira. Eibar inguruan sortzen direnen artean, hauxek zerrendatu ditugu (besteren bat ere egongo da, seguru asko), denak ere antzeko aditz-egitura dutenak (bisilaboak eta -st-/-zt- errodunak). Eibarren bi formak erabiltzen dira:
- husten > hustutzen
- puzten > puztutzen
- pozten > poztutzen
- hozten > hoztutzen
- pizten > piztutzen
-
nahasten > nahastatzen (*hau ez dakit bisilabo den, Eibarren)
- ahazten > ahaztutzen
- mozten > moztutzen (kasu honetan, ez horren nabarmena; esango nuke lehenengo forma dela nagusi)
Beste antzeko ingurune honetan ere gertatzen da (bisilaboa eta -rt- erroa):
- urtzen > urtutzen
Fenomeno horrek ez dauka zerikusirik Gipuzkoako (eta besteko?) "pentsatutzen", "zenbatutzen" eta abarrekin; are gutxiago, "bizitutzen" "izandutzen" eta tankerakoekin. Eibarko hizkeran ez da gertatzen horrelakorik.
Bestalde, hoztu aditzakin beste kontu bat ere badago, bi infinitibo dituelako Eibarren (Bizkaiko hainbat tokitan bezala):
- hoztu/hotzittu (eta beraz, hotzitzen ere badago).
Hamentxe erreferentzia batzuk, Txu. Bai, Toribiok (eta San Martinek), badarabixez holakuak. Hamentxe adibide batzuk (Eibarko-euskara.com webgunetik jasota):
Toribio Etxebarria (Eibar, 1887):
Asko poztutzen naiz zu haiñ ondo ikustiakin (Lexikoia) Ezerk ez ebala poztutzen emazte jausixa. (Ibiltarixanak) Posporuen aurretik, suharrixagaz piztutzen zan pipia. (Lexikoia) Jan ondorian hoztutzia, ez da ona. (Lexikoia) Asmau dabe kunbua hustutzia, garbittu ein bihar dala eta. (Lexikoia) Besarkatzen eban senarra negar-malkoz arpegixa bustitzen zetsala. (Ibiltarixanak) Norberan txokua ez da errez ahaztutzen. (Lexikoia)
Juan San Martin: Olixua ta binagria ez ibilli alperrik nahastatzen, eztira alkartuko. (Juan San Martin, Zirikadak) Motxaillak, astuak moztutzen eta hónen salerosixan bizi diralako. (Zirikadak)