Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Eibartik / Mendiak, "elurtuta"?
Eibartik

Eibartik

Mendiak, "elurtuta"?

Asier Sarasua 2010/01/14 21:15
Iruditzen zait "elurtu" aditza gero eta gehiago erabiltzen dela hedabideetan eta, berez, euskaraz oso leku txikia izan duela orain gutxira arte. Nik etxean ez dakit sekula entzun/erabili dudan, baina azken egunotako elurrekin behin eta berriz entzun dugu hedabideetan "Euskal Herria elurtuta dagoela".

Ba, bai. Gure inguruan, behintzat, 1etik 100era igo da "elurtuta" aditza. Asteburuko elurjausiaren ostean, mara-mara entzun dugu "elurtu" aditza han eta hemen. Adibiderako, Sustatun argitaratutako albiste hau:

"Euskal Herria ELURTUTA asteleheneko ESAren satelite-irudian. Paisaia ELURTUAK urtzen ari dira, baina satelite irudietan gordeta geratu dira. ESAren sateliteen irudietan Euskal Herri ELURTUAREN argazki hau atera zuen."

Esango nuke, gure inguruan behintzat, "zurittu" aditza edo "edurrak estali" moduko perifrasiak erabiltzen direla, baina ez "elurtu".

Hiztegi gehienetan agertzen da, egia esan (Elhuyar, Labayru, 3000...), baina Hiztegi Batuan "gutxi erabilia" marka dauka (1) eta Orotarikoan oso-oso fitxa laburra (2). Tradizio txikiko berba dela esango nuke (Hegoaldean, behinik behin), eta gaztelaniazko "nevar/nevado" bikotearen eraginez gero eta hedadura handiagoa hartzen diharduena. Erosoa da, bai; batez ere, itzulpenak egiteko orduan.

Eibarko eta Bergarako hiztegi digital handietan ez dago, esate baterako (www.eibarko-euskara.com
eta www.bergarakoeuskara.net). Adierazgarria begitantzen zait.

Erabili daitekeela? Jakina. Zuzena dela? Jakina. Baina "zuritu" erabili ordez "elurtu" erabiltzen hasi bagara, garbi dago zein den arrazoi nagusia.

Eta? Zer diozue zuek? Eta zuen aittitta-amamek? Mendiak "elurtuta" edo "zurituta" ikusten dituzte?

Urko Izutik

etiketak: euskara, berbarik-berba
leire
leire dio:
2010/01/16 16:47

Aupa, Asier! oso ona posta. Gaztelaniaz pentsatziak hori dakar. "Nevar" existidu, eta "edurra egin" nahikua ez. "Acordar" daguala eta "ados jarri" nahika ez, "adostu" erabili...Holan gabiz. Gaiñera, holako forma alrebesak, zelanbaitt esatiarren, itzelezko exitua dake! Toki guztietan zabaltzen dira, tradizionalen kaltian. Beti bardin ibili bihar izatia be! Ondo segi

bedaio3000
bedaio3000 dio:
2010/01/15 03:46

Gure etxean, zuritu esaten degu. Bide batez, eguraldie ta kolorekin lotura duenez... Goiko argazkian zerue nola ikusten dezue, urdine ala oskarbi? (Illea urdindurekin alderatuzkero, lainotua dagonean urdin dagoela esan beharko genuke?)

anjel
anjel dio:
2010/01/16 11:26

elurtu (L, BN, S; -lh- VocBN, Dv, H). Ref.: A; Lh; Lrq.

  1. "Se mettre à la neige, en parlant du temps. On dit aussi: Elhurtu du gaur, elhurtu du mendian, il a neigé cette nuit, il a neigé à la montagne" Dv. "Verb intrans., temps qui se met à la neige, neiger. Elhurtu behar du, il va neiger" H. "Elhürtü dizü (S-saug), il a neigé" Lh.
  2. Cubrir de nieve. Edurtu, baña, burua eustala, / denporea da niri Neguak. AB AmaE 387. (Part. en función de adj.). "Nevado, elurtua" Lar. Bazter elurtu batean. Mb IArg I 174.
  3. Condensarse (?). Erri baten arnasa igan elurtu dek. NEtx LBB 230.

(Orotariko Euskal Hieztegia-tik)

Peio
Peio dio:
2010/01/15 14:54

Egia, ipar Euskal herrian, ez da elurtua ea holakorik erabiltzen. Mendiak zurituak direla baizik. Alberto, nik zerua zohardi ikusten dut, agian argia/ garbia ere bai. Ongi izan

Alberto
Alberto dio:
2010/01/15 12:00

Oso ona, Asier. Eta Bedaion erantzuna be bai. Gainera, euskaraz nevar/nevado erabiltzeko berba zehatzaguak be bajakazagu (erderaz be egon egongo dittuk, ziur): mendi edo parajeren bat nabartuta edo zurittuta bajaok edur kantidadia ez dok bardiña eta mendi hori edo paraje hori edurtuta jaozak. Edurra egitten dabenian be ez jok beti edurra egitten. Batzutan edur bustixa egitten jok, edur pikorra, edur ura, bisutsa, edurra maluts...

asoer
asoer dio:
2010/01/17 19:39

Datu gehiago. Pare bat corpus arakatu ditut eta hor ere ezin esan "elurtu" larregi agertzen denik.

  • Ahotsak.com webguneko corpusean ez da azaltzen. 1500 hizlariri egindako elkarrizketetan hainbat aldiz aipatu dira elurra eta elurteak, baina "elurtuta" ez du inork erabili
    • .
  • UZEIren XX. mendeko corpus estatistikoan 9 agerpen daude, baina den-denak azken 20 urteotakoak eta euskara batukoak; 1990 aurretik eta euskalkian ez da "elurtuta" erabili
    • .
  • Ereduzko Prosan bai. Hor 15 agerpen daude eta ereduzko idazleen lumatik ateratakoak: Lertxundi, Atxaga, Gabiria, Igarabide...
Amatiño
Amatiño dio:
2010/01/15 20:22

Elurra mara-mara ari da, zuritu du mendia... http://www.jalgi.com/olentzero/Kantak/elurra_mara_mara.htm

iñigo
iñigo dio:
2013/02/24 11:03
Zurituk badu abantaila bat: "cuajar la nieve" nola esan bestela?
Patxi Saez
Patxi Saez dio:
2013/02/24 18:46
Urtu = ur bihurtu.
Elurtu = elur bihurtu

Nire ustez, hobe, "zuritu du" edo "elurretan dago".
julen
julen dio:
2013/02/24 18:55
Bergara aldian zurittu erabili izan dugu beti.
Nuria
Nuria dio:
2013/02/24 19:34
Guk, Debagoixenien, mendixa zurrittu egin dala esaten dogu, eta "cuajar" horri sendatu esaten dotsagu: "Bota ahala da edurra, baiña ez da sendaketan".
Nuria
Nuria dio:
2013/02/24 19:36
Barkatu, zurrittu eskribidu dot, eta zurittu esan gura nauen, jakiña!
KEPA
KEPA dio:
2013/02/25 16:25
Eta "sukaldatu"?
Anonimoak dio:
2013/02/26 09:36
Gurian, edurra botaten dauenian zurittu egitten dau, eta urketan hasten danian lurmendu egitten dau.
asier
asier dio:
2013/02/26 09:58
Eskerrik asko guztiori zuen erantzunengaittik. Debagoiendar asko dabilela inguru honetan... ;-)
@Nuria: "sendaketan" hori gustau jata. Sekula entzun barik. Erabilgarrixa, oso! Apuntauta.
Santi Leone
Santi Leone dio:
2013/02/26 10:10
Baztan aldean, "elurra pa(ra)tu du" erraten dute, "ha cuajado" errateko
Bertoko
Bertoko dio:
2013/02/26 10:11
Zurituta.
Bat nator Leirek esandakoaz.


Lurmena, ostean bai.
Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Idatzi zortzi zenbakiak erabiliz
Erantzuna:
Aurkezpena

Eibar, Euskalkiak, Natura, Etnografia

Asier Sarasua Aranberri

Eibar, 1969. Naturzalea txikitatik; txorizalea joan zen mendetik; euskaltzalea betidanik. Sasibiologoa eta sasifilologoa. Txoriak ez ezik, txori-izenak ere behatzen ditut han-hemen. Blogroll ibiltari bat ere banaiz.

..........................

Blog honetako testu original guztien lizentzia: Creative Commons by-sa.

Somerights20

..........................

Blog honetako gai nagusiak

Sarean

Asier Sarasua Aranberri Twitter

Asier Sarasua Aranberri Flickr

Asier Sarasua Aranberri Facebook

Liburu eta proiektuak
Lehen Hitza Euskaraz