Gaztainerre
Ikastolatik kantuan etorri jakuz seme-alabak. Ikastetxietan gaztaiñak banatzen dittue eta Eibarko ikasliak honek bertsuoak kantatzen dittue tripia betetzen daben bittartian:
Antzinatikan datorkigu ta
gorde dezagun ohitura
zenbaiten ustez ez izan arren
hau ere bada kultura.
etenik gabe heldu zaigunez
orain jarraitzea gura,
ondorengoei erakutsirik
har dezatela ardura
urtero behintzat elkar gaitezen
gaztain errien kontura.
Aspaldi-aspaldiko kontua da Gaztaiñerre eguna ospatzia Eibarren, Soraluzen eta Ermuan. Lagunarteko afari-meriendia eginda ospatzen da. Plater nagusixa marraskilluak izaten dira, askotan berakatz-zopia be bai. Eta postria gaztaiña erriak, jakiña. Aurten ez dogu izan astirik marraskiluak egitteko (hamentxe iazkua, errezeta eta guzti), baina afari-merienda ederra egin dogu, berakatz-zopa, txistorra eta gaztaiñekin.
Jatorriz hilddakuen aldeko hondra-jana zan eta horretxegaittik lotzen da Domu Santu egunakin. Ez dauka, baina, egun zehatzik: Arimen Egun osteko 2. astelehenian ospatzen da. Aurten, horretara, azaruak 14an.
Sasoi batian etxe eta soziedade guzti-guztietan alkartzen ziran eibartarrak gaztaiñerre egunian. Gaur egun ez daka garai bateko indarrik, baina oindiok be soziedade gehixenak lepo egoten dira, marraskillo eta gaztaiñaz beteta.
Euskal Herrixan zihar be normala da urteko sasoi honetan gaztaiñak janaz afari-meriendak ospatzia. Izan be, naturak agindu izan dau gizaldiz gizaldi, eta azaruan gaztaiñak jatia... ixa-ixa derregorrezkua da ;.). Ez da ahaztu bihar, patatia eta artua Ameriketatik heldu aurretik, gaztaiñak zirala Europan zihar elikagai nagusixenetako bat.
Euskal Herrixan ez ezik, inguruko beste herrialde batzuetan be ospatzen dira antzerako jaixak, Galiziako (eta Portugal-Extremadura-Leon-Asturies... inguruko) Magostoak ezagunenak, biharbada.
Amaitzeko, hamentxe jaixa noiz ospatzen dan sakonago azaltzen daben pasartia, Juan San Martinek aspaldi lagatakua (Antxiñako Eibar liburuan) eta Eibartarrak posta-zerrendan bertan orain dala urte batzuk zabaldutakua.
Industriagintzak aurrera doazen neurrian galduaz doaz nekazaritzako
ohiturak; baina, hala ere, badira gauza batzuk industria hirietan ere
irauten dutenak, eta hoietako bat dugu Gaztaiñerre eguna. Egun hau, Ermua,
Eibar eta Plaentzian Arimen egunetik bigarren astelehenean ospatzen da.
Urtetxoak dira Gaztaiñerre egun jatorrari buruzko zalantzak eta eztabaidak
ezagutu nituela. Batzuen ustez "Domunun Santu" egunetik bigarren astelehena
behar zuen izan eta beste batzuen ustez Arimen egunetik urrengo astelehena,
eta baita ere baziren Arimen egunetik hirugarren astelehena zela uste
zutenek ere. Jan-edan zaleentzat hain da egun ona, baziren astelehen bietan
behar zela esaten zutenetarik ere, eta Guruzeta korresponsalarentzat, duda
hoiek kontuan harturik, azaroko astelehen guzietan ospatu behar zen.
Iritziak iritzi, Arimen egunetik bigarren astelehenean ospatzen da.
