El sueño del celta (Vargas Llosa, 2010)
Atxagaren azken eleberria amaitu eta berehala Vargas Llosaren azkena hartu nuen esku artean, "El sueño del celta", hau ere garai berean eta Kongon kokatua.
Roger Casement (1864-1916) irlandarraren biografia nobelatua da, errealitatetik nahiko gertu egon daitekeena (Casementek berak idatzitako liburu, txosten politiko eta diario pribatuak ditu oinarri). Dublinen jaioa, familia protestante batean, ideal britainiar eta kolonialistekin hazi eta hezi zen. Lanbidez ere Erresuma Batuko koroari lotuta bizi izan zen hainbat urtez eta Foreign Officeko langile izan zen. Hala ere, urteekin katoliko bihurtu zen, antikolonialista sutsu eta irlandar abertzale eta independentista. Guzti horrek heriotzara eraman zuen, 1916an urkatu baitzuten Londonen traizioa leporatuta. Heroia askorentzat, traidorea beste askorentzat.
Eleberria lau planotan dago kontatuta. Casement Londresko espetxean dago, bere aurkako epaiketako albisteen zain, laster urkatuko dutela pentsatuz. Epaiketa horren inguruko kontakizunak dira liburuan zehar gidatuko gaituztenak, baina epaiketa bera oso-oso zeharka aipatuz. Aldiz, Casementen gogoetek Kongora eta Amazonara eramango gaituzte. Britainia Handiko diplomatiko dela, zuzen-zuzenean bizi izan zituen europarrek bi herrialde horietan egindako triskantzak eta indigenen genozidioa (bietan ere kautxua eta beste lehengai batzuk lortzeko). Zapalketa horien inguruan idatzi zituen txostenek harridura eta zalaparta izugarria sortu zituzten Europa osoan eta inperioaren aurkako jarrera piztuko dute Casementengan.
Horrekin batera, irlandar errepublikaren aldeko garra ere piztuko zaio Casementi, lehen urratsak ematen ari diren Sinn Fein, IRA eta independentziaren aldeko hainbat mugimendutan buru-belarri sartuko delarik.
Lehen aipatu dudan moduan, jarraian irakurri nituen Atxagaren eta Vargas Llosaren eleberriak. Biak ere leku eta denbora berean daude kokatuta, baina ez dute inolako zerikusirik ez estiloan, ez narrazio-ereduan, ez ezertan. Bai beharbada helarazi nahi diguten mezuan.
Erabat harritu nau Vargas Llosaren jarrera irekiak, bai kolonialismoaz eta indigenen eskubideen inguruan, bai nazionalismoaz (bere bizitza publikoan azaldutakoaren oso desberdina, ia-ia aurkakoa).
"Los irlandeses somos como los huitotos, los boras los andoques y los muinanes del Putumayo. Colonizados, explotados y condenados a serlo siempre si seguimos confiando en las leyes, las instituciones y los Gobiernos de Inglaterra, para alcanzar la libertad. Nunca nos la darán. ¿Por qué lo haría el Imperio que nos coloniza si no siente una presión irressistible que lo obligue a hacerlo? Esa presión sólo puede venir de las armas" 239. o.
Laburbilduz: liburua luze egin zitzaidan (orrialde erdiekin nahikoa), baina interesgarri ere bai (ez dakit gomendatuko nukeen, hala ere). Kautxoaren inguruan antolatu zuten negozioa ezagutzeko aukera egokia da (bai Kongon gertatutakoa, bai gero Amazoniara hedatu zena) eta baita Irlandako independentziaren aldeko mugimenduaren lehen urratsek ere: IRA, Sinn Fein, Irish Republican Brotherhood, Tom Clarke, Eoin MacNeill, Arthur Griffith, Patrick Pearse, Thomas MacDonagh...
Argazkia: Wikimedia.
