Axolotea desagertzeko zorian

Axolotea (edo axolotl edo ajolotea; Ambystoma mexicanum). Anfibio mexikarra da, arrabioen taldekoa. Mexikoko hiriburu ondoko laku batean bizi da, Xochimilco lakuan. 20-30 cm bitarte neurtzen du eta neotenikoa da, horixe da bere ezaugarri nagusia. Neotenikoa. Hau da, helduek ere ezaugarri larbarioak dituztela. Anfibioek, oro har, heldu fasera iristeko metamorfosia egiten duten bitartean, axoloteak ez dauka horren beharrik heldutasunera iritsi eta ugaltzeko.

Neotenia hori dela eta, axoloteak zapaburu erraldoi bat dirudi, bere buztan luze eta brankia adarkatuekin. Badira arrabio bilakatzen diren ale gutxi batzuk (baldintza ekologiko zehatzetan), baina axolote gehienek larba itxurarekin igarotzen dute euren bizitza osoa (20-25 urte bizi daitezke). Hainbat ikerlariren arabera gizakiak ere izaki neotenikoak gara. Beste simio batzuekin alderatuta, ezaugarri neotenikoak ditugu (buru biribila, mutur txatoa...), eta horregatik daukagu antz handiagoa txinpantze gazteekin helduekin baino; gure simiotasuna ez dugu erabat garatzen. Aditu batzuen ustez, Jay Gould buru, izaera neoteniko horri esker bizitza osoan ikasteko gogoa eta gaitasuna gordetzen dugu gizakiok (animalia gehienetan gertatzen ez dena) eta espeziearen garapenean eta iraupenean garrantzi berezia izan du horrek.

Axoloteak garai batean oso ugariak ziren eta nahuatl herriaren mitologian leku berezia ere izan zuten, baina Mexiko hiriaren zabaltzeak gero eta toki txikiagoa laga die bizi irauteko. Azken 20 urteotan beherakada azkarra izan dute eta azken ikerketen arabera bere jatorrizko populazioa desagertzeko zorian dago. 1200 axolote besterik ez omen dira geratzen Xochimilco lakuan. Askoz gehiago mundu osoko aquariumetan, etxean nahiko erraz hazi eta ugaldu daitekeen animalia baita.

Argazki gehiago wikimedian eta informazio mordoa axolotl.org webgunean.