-u + -a > -uba amaierak Eibarren

Eibarren, inguru guztian moduan, berba bati mugatzailea gehitzerakoan, hitza aldatu egiten da: etxe+a > etxia; ogi+a > ogixa; asto+a > astua; eta abar. U amaieradun berbak, baina, ez dira aldatzen deklinabide-kasuak hartzerakoan. Adibidez: dirua, eskua, mirua, katua... Beste inguru batzuetako piñuba, diruba, buruba eta xaguba oso arrotzak dira gaur egungo eibartarrendako.

Baina horrela izan da beti? Ez, ez dirudi. J. A. Mogel idazle eibartarrak XIX. mende hasieran idatzitako testuetan badira u+a>uba tankerako hiatoak (barberuba, buruba, escuba, miruba, erretilluba...). 1754ko Eibarko udal ordenantzetan ere agertzen da, lehen aldiz gure inguru honetan (atrebiduba, onrrauba, graduban, Conzejubaren, errejimenttubac...), eta Bergarako udal artxiboko XIX. mendeko agirietan ere behin baino gehiagotan ageri da lauba (laua, lautada) aldaera.

Gaur egungo hizkeran, baina, ez dago inongo aztarrenik. Ezta 1887an jaiotako Toribio Etxebarria idazlearen lanetan ere, gainontzeko aldaerak ondo adierazten dituen arren. Pixka bat lehenagokoa den Francisco Arrate Agiñagako apaizaren sermoietan ere ez dago horren aztarrenik.

Gaur egun nahiko hedadura txikia duen bilakaera da (Gipuzkoa iparraldea, Sakana eta Lapurdiko zenbait hizkera) eta, gainera, badirudi hainbat eskualdetan atzeraka doala. Ziurrenik, gure herria bilakaera horren muga-mugan egongo zen, eta azken 150 urteotan erabat desagertu da gure ingurutik. Jakin badakigu, Lea-Artibain oso azkar desagertu omen zela, 50 urte eskasean, XIX. mende hondarrean (The Basque dialect of Lekeitio, Hualde et al., 1994). Eibarren ere, sasoi horretan gertatuko zen aldaketa, seguru asko.

Hala ere, uste duguna baino hurrago daukagu -uba amaieraren eremua. Azken batean, Urola-kostako zenbait baserri-auzotan arrunta da, Zestoako Aizarna auzoko baserritar hedadetuen artean, eta Zarauzko Urtetan, Aia osoan, Orioko auzo batzuetan, eta abar.