Saiak, Arranoak eta Putreak
Azken urteotan izugarri zabaldu eta hedatu da sai hitza. Ikastolei eta hedabideei esker, Euskal Herriko txoko gehienetan ezagutzen dugu gaur egun saia zer den, buitrea.
Jatorriz, gure inguruan nahiko eremu murritzeko hitza da saia, edo hobeto esanda, saixe. Leintz bailara (Arrasate, Aretxabeleta, Aramaio...), eta Durangaldeko herri batzuetan erabiltzen da gehienbat. Hortik kanpo, Bizkaian (eta Eibar inguruko hizkeretan), Arranoa esaten zaie buitreei; baita Nafarroako zenbait eskualdetan ere. Eta Gipuzkoan putre hitza da nagusi. Ez dakit Iparraldean nola esaten duten; beharbada saia ere erabiliko dute.
Baina Leintz inguru horretatik kanpo ere, erabiltzen dugu gehienok sai hori, hitz-elkartuetan izan arren. Lea-artibai inguruan, saidxerri esaten diote abendu edo zapelatzari; Urola-kostan (eta inguruko beste zenbait herritan), berriz, saizuri deitzen diote mirotzari (Circus cyaneus).
Hitz horiekin jira-bueltaka nenbilela, pentsatu dut: "eta zapelatz"? Azken batean, ez da izango "sai+belatz" edo antzeko zerbait? Lehenengo begiratuan, behintzat, badirudi sai hitza egon daitekeela tartean. Arrano hitzean arrai (Eibar inguruan, rapaz) egon daitekeen bezela (arrai hitz horren eratorriak dira, besteak beste, Deba ibarrean takian-potian erabiltzen diren arraipardo, arranbeltz, arrangorri, eta abar).
