Ingelesen hilerria

Iaz Linuxera pasatzen saiatu nintzen, baina ezin izan nuen. Erosi genuen Macbook berrian (han Ubuntu instalatzeko esperantzarekin) wifia ez zebilen ondo, eta itzuli egin behar izan genuen (erdaraz kontatu izan dut). Aurten, Teketenek makina polita erosi zuela ikusita, modelo berdina eskatu genuen etxetik eta ekarri genuen, Sony Vaio hori. Windows XP-rekin ibili dugu, oso pozik, baina hemendik aurrera, oraindik pozago, Ubuntu Feisty sistema eragile euskaldun, polit eta librearekin (XP ezabatu gabe) ibiliko gara.

Mila esker Txus Sanchez nire lankideari emandako laguntzagatik.

Txeke bat jaso dut Googletik Eibar.org elkartearentzat! Ingelesen Hilerriaren ingelesezko atalean eta blog komunitate honetako beste pare bat blogetan agertzen den publizitateak (baita bilaketa zerbitzukoak) eman du, azkenean, diru apur bat. Ehun dolarreko marka gainditu dugu, eta txekea bidali digu Googlek.



Uste dut 2004ko abendutik izan dugula martxan publizitatearen kontu hau, Google Adsense sistemaren bitartez. Kostatu zaio, bai, dirua ematea. Webgune honetako bilaketa zerbitzua gutxi erabiltzen da, eta gainerakoan, hemengo blog elebidunetako erdarazko edukietan azaltzen dira iragarkiak bakarrik, ez euskarazko edukien ondoan...

2004an Google bidez euskarazko iragarkiak agertzeko aukerak oso murritzak ziren, eta beharbada gaur, euskarazko edukien ondoan ere jarriko bagenu publizitatea, hurrengo txekea lehenago jasoko genuke. Auskalo. Hitz gakoen araberako euskarazko Interneteko publizitatea (sareko benetako publizitate eredua gaur egunean), oraindik benetan testeatu gabe jarraitzen duela uste dut.

Igandean 900 metroko altuera igo, eta Larraitzetik Txindokira iritsi nintzen pare bat ordutan. Ez du meritu berezirik izango, ze gailurra eta bidea jendez gainezka zegoen, baina neu bezalako ezkirol deklaratu batentzat bada nolabaiteko marka.



Aitatasunaren gauzak. Semea Antiguako Jakintza ikastolako aisialdi talde batekin eta guraso elkartearekin ibilaldietara irteten da zenbait igandetan, eta bi aukera geratzen zaizkizu, edo beste guraso batzuekin joaten uzten diozu edo zeuk eramaten duzu... Mutilak animo handirik ez du behar mendira lagunartean igotzeko, ziztu batean abiatzen da aurrean zer duen inporta ez zaiola, eta bakarrik ere joango zen, baina zer pentsatu behar du aita gaixoaz etxean geratzen banaiz... Ai ene, zeresango ditxosoaren mendean ere jausi gara, eta mendizale bihurtu, disimuloagatik edo!

Kirol dendan ere erosi nituen, neurri aldakorreko mendi makila moderno horietakoak... Denak horiekin dabiltza eta! Baina, ez naiz moldatzen. Astesantuan, egurrezko makulu handi bat aurkitu nuen, Done Jakue bidean erabiltzen diren horietakoa, eta harekin hobeto nabil. Beste gailu batzuekin ere hornitu dut nire burua. Bereziki, GPS-arekin. Bueno, honek ez du lotura zuzenik ibilaldiokin, ze beti taldean goaz, jende mordoa, eta bidearen jakitun diren gidariekin: ez dago galtzeko arriskurik. Baina, tira, lanean Tagzania egiten ere badihardugu, mapak, bideak eta geografia pertsonala lotu guran Interneten, eta horrekin ere trebatu beharra dago. Horra bigarren aitzakia bat alpinista bihurtzeko.



Mendiaren gailurrera iritsitakoan esan nion lagun bati. Ateraiguk argazkia, bazeukat-eta izenburua: Nunca Mais. Baina ez dakit, honezkero, lartxo esatea ez ote den. Nekezago dut orain esatea, "iturri honetatik ez dut edango"... Adinak ere ekarriko du, beharbada, esaldi eta baieztapen absolutuetan konfiantza gutxiago izatea. Era horretako beste bat, Lauaxetaren hura. Dana emon biar yako matte dan azkatasunari. Ez dakit bada, maite den askatasunari dena eman behar ote zaion... Dena, dena... asko da hori. Betiko esatea bezainbeste.

Txindokiko, beheranzkoan, ño, kostatu zitzaidan... ai nire belaun gaixoak! Zer ez du egingo aita batek seme-alabengatik!

Informatikari Euskaldunen Biltzarrean izango den beste lankide bat, Josu Azpillaga azpeitiarra. Bere hitzaldia izango da Tagzania eta Blogak.com: bi adibide praktiko.

Josuk prestatu duen testuan, Tagzaniari begira hausnarketarako nabarmendu dituen hiru puntuekin geratzen naiz:

• Esperientzia: nazioarteko trafiko benetakoa zer den, marketing birala, enpresa amerikarrekin lehia, AdSense publizitatearen gaineko ezagutza, Googleplex edo Kaliforniako konferentziak ezagutzea... Balio paregabea du horrek gure jardunarentzat.
  
• Euskal Herritik ze proiektu irten da sarera, mundu mailara? Tagzania. 20. mendean Hispavista irten zen, eta itzali zen. 21. mendean, Tagzania, eta ikusiko dugu noraino doan.
• Epe ertain-luzerako karrera bat da: mugikorra, autoa, geokokaturiko informazio lokalaren garrantzia hazkorra. Merkatu hori goraka doa, eta hor tokia aurkitzea da koxka.
• Sarea, lokalera dator, gure auzunera, zure mugikorraren kokapen zehatzera... ze zerbitzuk, enpresak, hornitzailek eta kanalek menderatuko dute ingurune hori? Googlek, Nokiak, Teleatlasek? Horiek bakarrik, guk, hemen, bertako enpresa eta herritarrek parterik hartu gabe zer horretan? "Kokatzen" hasi behar dugu denok, zentzu alegorikoan eta literalean, eta gu hasi gara kokatzen, Tagzaniarekin.

Borroka polita da Tagzaniarena, bai, mundu mailako aktoreen artean lehiatzearen hau. Zirrara berezia sortzen digun zerbait da eta bereziki ondo pasatzen dugu harekin, jolasean ere bai, askotan. Adibidez, pasa den ostiralean, Leo Messi eta Diego Maradona konparatzeko beste modu bat asmatu genuen, bitxia bezain inutila, seguruenik:



Golera bidean egin zituzten korrikaldiak, beren kokapen zehatzetan, Nou Camp eta Azteca estadioetan, satelitez ikusiak. Lehen ikusmiran, bidearen gaineko kalkuluak zoom gertuegikoa eskaintzen du, baina zoom kanpora egin koxka batean, eta zelaia azalduko da. Mapen azpiko KML lotura erabili Google Earth-en ikusteko.

Maiatzaren 10ean Informatikari Euskaldunen Biltzarra izango da Donostiako Miramongo parkean. CodeSyntax-eko zenbait lankide izango dira hizlari. Eneko Astigarragak eta Garikoitz Araolazak blog bana dute, eta aurreratuko dute berea nahi badute. Baina Josu Azpillagak eta Jatsu Argaratek ez dute blogik, eta beren aurkezpenen laburpena ikusi dudanez, pentsatu dut ona izango dela aurrerapen txikitxo bat hemendik egitea, IEBerako motorrak berotzen joateko. Gaur Jatsurekin, gero Josurekin.

AJAX, Ruby on Rails eta MVC paradigma izango da Jatsu Argarateren gaia. Niretzat txinera da hori, baina prestatu duen testuan, web garapenaren historiaren laburpen bat egiten du lau lerrotan, eta horixe bederen, denontzat interesgarri:

1. Hasiera batean, Interneteko edukia estatikoa zen, HTML estatikoa deritzoguna eta honek gauzak asko errepikatzearen problema zeukan.
   
2. Orduan cgi scriptak sortu ziren,  eta horrek askatasun gehitxoago eman zuen eta HTML-a behin idatzita, beste orri askotatik deitu zitekeen. Mantenimendua erraztu zen, baina oraindik datu asko errepikatzen ziren.
   
3. Zerbitzariari datubase bat gehitu zitzaion, script hauekin lotuta, datuak eskuratu eta orria eskatzen zenean sortzen berau, eta bazirudien honekin  konpondu zela  mantenimendu arazoa, eta programatzaileak  X orri  idatzi beharrean  bakarra  idazten zuen.  Baina sistemak konplexuagoak bihurtu ziren heinean, zerbitzariko programazioa gero eta astunagoa egiten hasi zen.
   Orduan metodoak errepikatuko gabe gauzak modu ordenatuago batean egitearen beharra sortu zen.
4. Honekin batera MVC paradigma etorri zen. MVC (Model View Controller) siglak, izenak dioen moduan, hiru zatitan banatzen du Web garapena, Modeloa, Bista eta Kontroladorea.

Historia teknologiko horren laugarren estadioan zer dugun azalduko digu Jatsuk Miramonen. Portzierto, IEB07 Twiterren ere badago.

Goardia Zibilak atxilotutako lagun batzuek tortura salatu dute. Imanol Muruaren blogean irakurri eta gogoratu dut Martxelo Otamendik infernu beretik atera berritan esan zuena: "Gu horrela tratatu bagaituzte, zer ez diete egingo gure oihartzuna ez duten gazteei?." Eta, hara blogak zer diren, erantzunetan tesi harrigarria atera du batek: ETAren ingurutik gertuegi dagoen batek, Martxelo batek, baduela akaso zertaz kezkatu, baina urrunago dagoen gehiengoak ez duela tortura edo atxiloketaren beldur egon behar.

Distantzia neurtzeko, urrun/gertu kontzeptuak kalibratzeko, zein erregela ote darabil horrek. ETAkoak batzuk dira, inguru bat omen dago gero, ingurua zentrotik ze distantziatara iristen den ez dakit, harantzuxeago Martxeloren posizioa ingurutik neurtuta (gertuegi), eta urrunago, salbu sentitu daitezkeenen eta gehiengoaren posizioa... Ikusita puntu batean zein bestean egotea beldurtuta edo seguru egoteko arrazoia dela, zehaztasun geografiko gehiago ondo letorke. Ze distantziatara egon behar ote dugun zentrotik, ingurutik, Martxelorengandik edo gehiengotik, beldurrik gabe bizitzeko.

Tortura ez da delitua. Distantzia, bai, delitua da, segun eta zein den distantzia, noski.

Han, edo hemen, marra baten alde batera edo bestera. Beste kasu batzuetan ere nabari da distantziaren alde penala. Entzun dut askatu dituztela jada soldadu britainiar horiek, Irango armadak Pertsikoan harrapatutakoak. Erresuma Batuak dio Irandik distantzia jakin batera, nazioarteko uretan, zeudela, eta Iranek dio beste toki batean zeudela, egotea delitu den toki batean. Distantzia tarte txikia bi puntuon artean...



Hala ere, ETAren inguruarekiko distantziak neurtzea baino errazagoa iruditzen zait afera hori. Puntu pare batean bederen:

1.  Irandik kilometro bat gertuago edo urrunago ote zeuden ez dakit, baina Ingalaterratik oso gertu ez zebiltzan soldadu horiek. Bretainia Handitik urrunago, Irandik baino, duda izpirik gabe.
2. Ikustekoa izango zen, Irango patrullera bat ibiliko balitz Bretainia Handiaren ingurumarietan, britainiarrak Irango kostatik egon diren distantzia berean, ea zer gertatuko zen.

Duela 70 urte, Durangoko bonbardaketa. Gure aita, 15 urteko mutikoa, Ezkurdi plazan harrapatu zuen, eta banku baten azpian onik irten zen hondakinetatik. Aguretxo bat da gaiur, 85 urte izateko, nahiko ondo dago.

Duela 10 urte, Josu Chuecarekin Egunkariarentzat erreportaia sorta idazten, harroxko samar aitaren testigantza jaso nuen Bizkaiko ofentsibaren artikulurako. Gero liburu bihurtu zuen hura Egunkariak: Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian. Haren eskubideak, Egunkariaren ondare idatzi guztia bezala, bahituta dauka orain Entzutegi Nazionalak.

Gernikan baino bonba eta suntsipen gutxiago, baina agian hildako gehiago izan ziren Durangon. 294 idatzi genuen Chuecak eta biok. Gaur, Berriak, 300dik gora jartzen du zifra. Erreportaia hau ere beharrezkoa zen. Baina, dena den, beste kopuru batean oker behar dute egon: 15.000 tona bonba ez, hori garraiatzeko hegazkinik ez zegoen han... Gure liburuan 11 tona pasatxo ageri dira. Ez da gutxi.

Nire kintako lagun bat, Josan Agirre, minbiziak hil zuen joan den astean. Aitor Alberdik agurra idatzi du bere blogean. Nik berandu jakin nuen bere errautsak zabaldu zituztela Arraten. 
Sasoi batean, orain 15 urte inguru, Eibarko Txirio-kaleko Herriko Tabernan izan zan kamarero Josan. Berak kontatu zidan, kontaktu eske joan zitzaiola Txabalito... Ipuina idatzi nuan harekin: Kontaktua.
Tipo haundi bat izan da Josan. Haren aita ere ezagutu nuen, eta hartaz ere idatzi nuen behin blog honetan. Agur Josan. Euskal Herri libreago bat ezagutzea merezi huen.

Tagzania euskaratu genuenetik, ahalegina egin dugu euskarazko izenen bilaketak posible izan daitezen. Aurreratzen goaz, baina emaitzak ez dira guztiz beteak, oraindik. Euskal Herriko toki-izen bat bilatuz gero, agian agertuko da, eta agian ez.

Ahalegin mamitsuena Gipuzkoako Foru Aldundiko b5m bulego geografikokoen laguntzarekin egin dugu, Geonames zerbitzuarekin kolaboratuz aldi berean. Geonames toki-izenen datu-base global eta irekian Gipuzkoako euskarazko izenak, egoki geogokatutak, gehitu dira (iragarpena Sustatun eta baita Geonames-en ere).

Horrekin, Tagzaniako bilaketetan euskarazko izen asko agertzen hasi dira, eta Geonames oinarri duten munduko beste hainbat zerbitzutan ere hala izango dira.

Gipuzkoako izen horiez gain, beste sei probintzietan ere hobetu da euskal izenen presentzia, baina modu irregularragoan. Euskaldunon Egunkariak atera zuen Estilo Liburuan zegoen izendegia birziklatu dugu, bere garaian neuk sortutako Geonative webgunean Interneten jarria zegoena.

Izendegietako erdarazko forma erkatu egin behar izan dugu Geonames-eko datutegiarekin, eta kasu batzuetan bakarrik aurkitu dira bateratzeak, euskarazko forma hor gehitu ahal izateko. Adibidez, bilatu Arizcun edo Arizkun eta euskaraz dago orain lehen emaitza Geonames-en Arizkun forma jarri dugulako nagusi. Pertales de Arizcun bat agertzen da euskaratu barik, horren "match" zehatzik ez dugulako aurkitu datu eguneraketan. Eta kokapenari dagokionez, noski, Gipuzkoatik kanpokoek jarraitzen dute tokiz kanpo gehienek...

Beste erakunde batzuk, eta Euskaltzaindia, prest badaude beren izendegietako datu ofizialak eskaintzeko, gustura integratuko ditugu haiek ere.

Bitartean, zuk zeuk ere lagun dezakezu Gipuzkoatik kanpoko izenetan fintzen eta hobetzen, Geonames-eko datuak txukuntzen. Tagzanian dagoen azalpen orri honetan esplikatzen da nola.

Modako web aplikazioa, Twitter, mikrobloga egiteko, kontaktu sare bat izateko, SMS eta web formatuen artean esperimentatzeko... Bluff gisa ezereztuko den huskeria ote? ala tresna iraultzailea bilakatuko? Niri interesgarria iruditzen zait, baina ez dakit oso ondo nola erabili, gaztelaniaz, ingelesez, euskaraz... Euskaldun gehiago hurbiltzen bada, euskaraz gusturago erabiliko dut, eta akaso testeatuko dugu gehiagoren artean ea balio duen ala ez.