Teknosexua

Datuak irekiak dira, OpenStreetMap-en gehitu daitezke berriak edo oker daudenak zuzendu.

Mapa osorik ikusteko, hementxe: Eibarko denda-lokal hutsak

Pantaila osoan ikusi

Nola egin honelako mapa mashup bat?

Osagai hauekin:

• OpenStreetMap: datu biltegia eta elkarlanerako gunea
• uMAP: mapa pertsonalizatuak sortzeko aplikazioa
• Overpass Turbo: OpenStreetMap-etik datuak filtratu eta ateratzeko tresna

Bestalde, Overpass Turboko datuak uMAP-en zuzenean eguneratzeko errezeta eskura duzue.  (Bai, datuak automatikoki eguneratzen dira OpenStreetMap-etik ordubeteko epean)

Nola gehitu lokal berriak mapan?

Twitterren jarri dut hau azaltzen duen bideo labur bat

OpenStreetMap-en zuk zeuk gehitu ditzakezu mapako elementu berriak: negozioak, bideak, toki-izenak... Hementxe azalpena pic.twitter.com/GRDLkkyuRS

— Gari Araolaza (@garaolaza) June 16, 2023

Bidegin eman dizkidate datuak eta grafika hau prestatu dut:

Bidegiko TAG kopurua biztanleko (ehunekotan)

Grafikak bi datu adierazten ditu:

• Udalerri bakoitzeko tag kopurua (zirkuluaren tamainaren arabera)
• Udalerri bakoitzean tag/biztanleko ratioa (kolore eskalan)

Emaitza esanguratsuak:

• A-8-aren ardatzeko udalerrietan dago autopistako tag gehien.
• Bergara-Beasain ardatzeko (Deskargako autobiaren ingurua) herri txikietan dago ehuneko handiena (Handik gertu, Zeraingo herritarren %55ak dauka tag-a).
• Tolosatik Donostiarako tartean dago tag ehuneko txikiena.
• Kostaldeko herrietan ere bereziki ehuneko handia dago.
• Pasaian dago ehuneko txikiena (%8)

Hipotesiak

Soziologo izaten ausartzen, hipotesi batzuk:

• Herri handietan tag behar gutxiago dago lana/ikasketak herrian bertan daudelako kasu askotan.
• Herri txikietan tag ehuneko handiagoa dago normalean, herritarrak beraien jardunetarako beste herrietara mugitu behar izaten direlako.
• N-1-aren inguruan ez dute tag-ik behar, ez dutelako inoiz peajerik ordaindu.
• A-8 eta AP-1 inguruan behar da tag gehien, bidesari gehien hor ordaintzen direlako.

Bonus track: A-636-aren egoera

Deskargako autobidea (A-636) kasu berezia da, lehenengo aldiz jarri delako martxan gelditu beharrik gabeko bidesari sistema, norberaren matrikula, ibilgailuaren tamaina eta (balego) tag-a detektatzen dutela martxan goazela. Oso erosoa tag-a daraman auto batentzat eta batez ere kobratu behar duen erakundearentzat.

Baina tag-ik ez daramaten autoen bidesaria kobratzeko sistema eta araudia pentsatu duten politikari edo/eta teknikariek entzumen edo psikologia test bat pasatu beharko lukete. Ez dago informaziorik webgunean edo paperetan, instrukzio nahasiak eta entzungor erabiltzaileen kexei. Erabiltzaile bat edo beste Arartekora iritsi dela entzun dut baina beraiei zuzentzeko asmorik ez zaie nabari urtebete ondoren.

Bolaran daude Wordle euskaraz eta Berbaxerka hitz jokoak. Azalpen askorik ez da behar, hitzak asmatzea da gakoa. Aditzek edo deklinatutako hitzek ez dute balio, erroek bakarrik.

Berbaxerka utzi nuen, denbora asko dedikatu behar zen eta.

Wordle gehiago gustatzen zait, baina askotan gelditzen nintzen etsituta, hitzak asmatu ezinik. Orduan letren arabera hitzen filtroak egiteko tresnatxo hau egin nuen eta orain denontzat jarri dut:

Wordle laguntzailea

Hasierako hitzak

Bestalde, estatistikoki neurtu dut zeintzuk diren partida hasteko hitz onenak, hau da, sarrien azaltzen diren letrak dituztenak. Honek lagunduko dizu hasierako bi hitzetan letra gehien asmatzen:

• ATERI
• ZOLDU

Partida hitz hauekin hasten baduzu ikusiko duzu errazago egingo zaizula jokoa.

Datuak OpenStreetMap-en kargatuta daude eta handik filtro bat jarri dut, baserri guztiak mapan ateratzeko. Datu hauek beste formatu geografiko batzuetan (GeoJSON, GPX, KML...) ere ateratzeko aukera ematen du Overpass Turbok.

Mapa hau uneoro eguneratzen da. Baserri berri bat azaldu edo aldaketaren bat gertatzen bada, eguneratua azalduko da mapa.

Datuei begira, niretzat deigarriena eta ezezaguna izan da zenbat baserri dauden oraindik Eibarko herrigunean (autopista eta saihesbidearen arteko zatia herrigune kontsideratuta): Asolaigartza, Pitxargain, Ibargain (hau galdu zen, ezta?), Bolingoa, Urkiditorre, Otaolaerdikoa. (baserri bezala hartuko ditugu nahiz galduta duten nekazari izaera, guztiek edo gehienek behintzat).

Datuak aztertu eta filtroak aldatzeko, hementxe aukera: Overpass Turbo

Mapa eder hau Itziar Alberdi eta Asier Sarasuak egin zuten eta hementxe jarri zuen Asier berak deskargatu eta inprimatzeko moduan: Eibarko Toponimia Mapa

Orain OpenStreetMap-en datubasean kargatzen bukatu dut eta hemendik aurrera Kortalarrañeta, Ikaztoi edo Potrozulora joan ahal izango duzue GPSa eskuan hartuta. Izan ere, OpenStreetMap-eko datuak beste hainbat aplikazio eta webgunetara zabaltzen dira. Nik mendirako ibiltzen dudan telefonoko aplikazioan ere bai, adibidez: Organic Maps

Bestalde, kontutan izan ezagutza informatiko minimoekin informazio hau deskargatu daitekeela osorik edo zatika galbahetuta, GPS-an sartzeko, Excel batera pasatzeko, zentsuak egiteko, ikerketak egiteko, beste proiektu batean berrerabiltzeko... nahi duzuenerako.

Bukatzeko, niretzat faktore garrantzitsua izan daiteke tresna hau baserri eta landa eremuko tokietara zerbitzuak iristeko laguntza handia izan daitekeela, adibidez anbulantziak, suhiltzaileak, banatzaileak eta abar.

Hementxe datuok filtratuta: Eibarko toponimo eta baserriak

Non ikusi daitezke Eibarko toponimoak integratuta?

Hainbat webgune eta zerbitzutan:

• Facebook-eko mapetan
• Mapbox-ekin egindako mapetan (adibidez, eldiario.es-eko mapa)

Ea akats asko ez dudan egin, detektatzen badituzue esan eta zuzenduko ditut. Eibarko Toponimia Mapa erabili dut gida moduan.

Tamaina handian ikusteko klik hemen

Twitterren esan dudan bezala, gero Eibar zatarra dela esango dute, baina hori esaten duenak ez daki begiratzen.

Izan ere, nik dakidala ez dago zerrenda ofizialik, legalki boletinean ateratako edo udal batza batean adostutako kale izenen zerrenda publikorik. Izendapen blokeak egin izan dira (trantsizio garaian adibidez) baina gero zerrenda pixkanaka zuzentzen joan da, izendapen berriak sartuz, ortografia aldaketak eginez, eta baita erreferendum bidez izenak aldatuz ere.

OpenStreetMap proiektuan kale izen guztiak jartzen eta zuzentzen joan gara azken urteotan. Badakizue Wikipediaren estiloko mapa bat dela, kolaboratiboa, datu bat falta bada edo oker baldin badago bertan zuzentzeko minutu bat besterik ez da behar. Gero, MyOSMatic tresna erabili dut kale izenen zerrenda ateratzeko eta bide batez inprimatzeko moduko mapa ateratzeko.

Eta hortxe dago emaitza: Eibarko kale izendegia, gazteleraz callejero de Eibar esango geniona.

Okerren bat edo falta den zerbait ikusten baduzue gustora egingo dugu zuzenketa, edo zuek egin OpenStreetMap-en. (Izan ere hau idaztean detektatu ditut maiuskulekin lotutako akats txiki batzuk eta zuzenduko ditugu ahal den lasterren)

Ez dago jadanik Dos de Mayo edo Generalisimo esateko aitzakiarik aizu! Ofizialki duela 40 urte kendu zituzten izen horiek!

Udalaren webgunean badago kale izendegi bat, baina nere ustez ez da baliagarria dituen akatsengatik. Hasteko enpresa partikular batek sortu eta kudeatutako zerrenda da, ez da udalak egindako zerrenda "ofiziala". Bestetik, ikuspegi oso "español-neutrotik", ez du kontutan hartzen ez dela "KALEA, TXIRIO" edo "KALEA, SOSTOA TARREN" esaten, baizik eta "Txiriokale" edo "Sostoatarren kalea". Gainera dena maiuskulaz egotean ez dago modurik jakiteko "Urki Kurutzekua kalea", "Urki kurutzekua kalea" ala "Urki kurutzekua Kalea" idatzi behar den.  Konsistentzia gutxi ere badu, Zergatik "SOSTOA TARREN" baina aldiz "ZULOAGA-TARREN"? Eta abar.

Asteburua Lea-Artibai inguruan eman dugu eta aurkitu dugu oraindik gelditzen direla garai bateko jatetxeak: egurrezko lur eta hormak, kroketa, entsalada eta piper berdeak, paella (omnipresente), legatza eta txuleta, betiko postreak, natilla eta gatzatua barne (bai! abuztuan azkeneko gatzatu kargamentua aprobetxatu genuen), adineko jendea sukaldean eta zerbitzatzen beraien estilo bereziarekin, telazko ahozapi handiak plater konbinatu bat jateko, prezio normalak... marabilla hori!

Joan zaitezte itxi baino lehen!

• Klaudio Jatetxea, Amoroton (Oleta auzoa, Lekeitiotik oso gertu) 946 84 18 03
• Zarrabenta, Aulestin, herri erdian. 946 27 90 04
• Niko Jatetxea, Markinan. Herri erdian dagoen zelai ("prau") horretan 946 16 75 28 

Hiru aipatu ditut baina gehiago probatzeko aukerarik ez dugulako izan. Ziur nago gehiago daudela zain beraien tomate eder, entsalada goxo, kroketa mundial, paella, txuleta eta hegaluzearekin zuen zain, Munitibar, Ea, Ondarroan edo Berriatuan.

Askotan entzunda eta argazkiren bat ikusita, baina aste honetan Eibarko industria-sarearen berreraikuntza 1938-1942 erakusketan plano gainean bere kokapena argi eta garbi ikusi ahal izan dut. (Bide batez, ez galdu erakusketa eder hau, Armagintzaren museoan daukazue 2019ko uztailak 19 arte.)

Igerilekua (Igarilekua Eibarren) gaur egungo San Andres nagusien egoitzaren parean zegoen, Ego ibaiaren ura desbideratu eta saltoak eta guzti egiteko jarrita. Gaur egun "Slow" taberna dagoen tokian edo agian Ermua aldera metro batzuk haruntzago. Gaur errepidea dagoen tokian ibaia pasatzen zen garai hartan. Felix Arrietak detaile gehiago eman zituen, igerilekua betetzeko modua eta eraikitzeko moduaz Eibarko lehen bonbardaketari buruzko kontaketa zirraragarrian.

Ume taldea Amañako igerilekuan. (Argazkiaren jatorria ezezaguna)

Beste argazki honetan argi ikusten da Alfaren hasierako eraikina, lehen unean Ego ibaiaren ezker aldean, eta badirudi igerilekuak zanga egiteko pretil ederra zeukala.

Amañako igerilekua Alfa atzean duela (Ojanguren fondoa, Eibarko Udala)

Jakina denez, gero Alfa handitu zen eta askoz luzeago egin zen, Barrenenguaraino. Argazki honetan ikusten da nola ibaia estali zuten, Amañako zubitik begiratuta:

Amañako zubia atzean Alfa ikusten dela (Argazkiaren jatorria ezezaguna)

Beste igerilekuak Eibarren

Uste dut garai batean Jose Etxeberria "Kerido"-ri entzun niola beste igerileku bat aipatzen, Casa del Pueblo gaineko terrazan zegoela eta umeei igeriketa ikastaroak ematen zizkietela, gerra ondoren uste dut. Norbaitek entzun du horrelakorik? 1954ko ortofotoan ez da hainbesterako bereizten.

Edozeinentzat planak

Atzo kotxean bueltatzen ari ginela komentatu nuen oporretako "Resort" horietako bat dela Urbasa, denetik dago eta. Ibilbide txikiak edo luzeak, kirol entrenamendu gogorrak egiteko edo bide bazterrean hondartzako etzaulkian eguna pasatzeko, koadrilarekin parrillada egiteko edo umeekin abenturatxo bat asmatzeko, bizikletan, oinez edo korrika. Toki bakartiak, baso itxiak eta zelai zabalak, amildegi ikusgarriak edo harrizko egitura ikusgarriak. Animali basati eta hegaztiak edo behi, zaldi eta astotxo maitakorrak. Denetik dago Urbasan, eta halako toki zabala izanik beti izango duzu zure plana egiteko toki partikularra.

Mendi ibilaldia

Bargagain (1153 m). Olazti edo Altsasutik igo eta informazio gunea pasa ondoren 300 metrora ezkerretara gelditzen den parkinean (Morterutxo) aparkatu autoa. Handik oinez jarraitu haitz formazio berezi batzuk aurkitu arte (Baso sorgindua izena jarri diote turistak erakartzeko, izango zuen beste izenen bat ba...). Mendian gora doan bidea jarraituta 45 minutuan iritsiko gara Altsasu eta sakanara bista ederrak dituen Bargagaineko gurutzera.

Baso sorgindua Urbasan

Kobazuloak

Etxetik linternak eta badaezpada aldatzeko arropa eramanda, bisitatzeko oso erraz eta egokiak dira Los Cristinos eta Noriturri leizeak, baita umeekin ere bai. Lehenengoan jende gehiago ibiltzen da eta honelako toki ilun batean sartzearen emozioa pixka bat lausotzen da. Noriturri gomendatzen dut gehiago, bakardade eta ixiltasunean esperientzia desberdina da, eta zorte pixka batekinsaguzaharrak ikusteko aukera ere egoten da. Beti ere oinarrizko segurtasun neurriak eta ingurunearekiko errespetua zainduta.

Kobazulotik kanpora begira

Errekako igerilekua

Ahal baduzu, Urederraren sorburuaren masifikaziotik ihes egin. Egun bero batean mendian ibili ondoren Urbasako ur garbian bainatzeko aukera ederra da Zudaireko igerileku naturala, zentral hidroelektrikoaren alboan egurrezko presa txukun bat egiten dute eta alboko zelai edo zuhaztian toalla jarrita arratsalde mundiala pasa daiteke. Kotxea Zudaire herrian aparkatu eta oinez jeitsi 500 metrotako bidea. 

Zudaireko igerilekua

Animaliak

Saia eta beleen hegaldiak ikusteko toki mundiala da Ubaba balkoia (Pilatosen balkoia moduan ezagunagoa dena). Edozein bazterretan aurkituko dituzu behiak, zaldiak eta gerturatu eta goxo igurzten utziko diren astotxoak.

Balcon de Pilatos moduan ezagutzen den arren, Ubaba da bere jatorrizko izena.

Jan eta lotarako

Urbasa kanpina da niri gustatzen zaidana. Kanpin zabala, garai bateko kanpin libre sentsazioa ematen duena, partzela zehatzik gabeko zelai zabalak, udan izarpean lo egitera gonbidatzen duen tokia. Alboan bungalowak ere badaude, eta jan eta edateko zerbitzu majo eta azkarra duen taberna/jatetxea. Eguneko menua, plater konbinatu eta bokatak. BTT zentrua ere badu kanpinak, bizikletekin lotutako hainbat zerbitzu eskaintzen

Deskonektatu

Aprobetxatu, Urbasako toki gehienetan ez dago telefono estaldurarik eta. Geroz eta toki gutxiagotan dago telefonoarengandik desengantxatzeko aukera eta Urbasa da horietako bat. Hori bai, lagunekin han gelditzekotan, planak aurrez egin! ;-)