Harrikadak

Aste honetan, ostegunean, Donostiako Kursaal txikia erabili zuen Bide Ertzean taldeak Don Inorrez diskoaren biraren amaiera kontzertua eskaintzeko. Ez zuten aretoa jendez bete, baina bai lortu zutela musikarekin lepo betetzea aretoa.

Lagun apartak gonbidatu zituzten eszenatokira. Berri Txarrak taldeko abeslaria, Gorka Urbizu, eta Balerdi Balerdi biziberrituaren kantaria, Toño Muro.

Esan bezala Don Inorrez diskoa jorratu zuen, bereziki, boskoteak (Ubeda Toxic Twins, Karlos Arantzegi, Fran Iturbe eta Joserra Senperena), baina nik Non dira diskoko Manuel Goenagak kontatutakoa kanta daramat itsatsita ostegunetik.

Manuel Goenaga usurbildarra Gerra Zibilean aritu zen borrokan. Preso erori ondoren, kartzelan egon zen 1952. urtera arte. Imanol Ubedak Usurbilgo Noaua aldizkarian egiten du lan eta han elkarrizketatu zuten Goenaga (pdf lotura). Manuelek berak kontatu nahi ei zituen garai haietako istorioak.

Imanolek kanta aurkezterakoan, gerraren ankerkeria aipatu zuen eta kantak ondo baino hobeto islatzen du hori, Asturiasko frontean eroritako Ugarte usurbildar gaztearen heriotzaren berri ematerakoan.

Oharra (martxoak 5, 23:30): lortu dut kanta. Hau dena aldatu nahi nuke blogaren bidez topatu dut.

Juan Aranzadi irakaslea Etxepare Institutuak gonbidatuta egon berri da Alemanian. Berarekin batera, hainbat euskal intelektual ere egona da. Imanol Muruak kontatu zuen Berrian Badoa tigrea zutabean. Harkaitz Canoren tigrearekin jokatu zuen Muruak: Tigre batekin bizi.

Aste honetan bertan, Aranzadiri eginiko elkarrizketa argitaratu dute Jot Down magazinean. Merezi du Vocento taldeko Londresko korrespontsala den Iñigo Gurruchagarekin izandako solasaldiak. Mamitsua da, baina nik gaur hona ideia bakarra ekarri nahi dut.

Aranzadi ez da memoria derrigorrez gordetzearen aldekoa. Hots, inor ez da oroimena gordetzera behartu behar. Ahaztea eskubidea da.

"Muchos de los que se solidarizan con el sufrimiento de las víctimas, lo que les están diciendo es que deben recordar su sufrimiento de por vida, que deben convertirse en víctimas profesionales, están impidiéndoles recurrir al único resorte psicológico que tenemos los humanos para paliar el sufrimiento del pasado, que es el olvido".

Memoria vs. ahaztura. Biktimak ahazteko eskubidea du, baina gizarteak oroitzeko beharra dauka, nire ustez. Eta kontatu nahi duenak, kontatu dezala. Goenagak egin zuen moduan.

Memoria vs. olvido, este apunte en castellano.

Behin baino gehiagotan ekarri dut hona #galtzeimer izeneko etiketa. Kontatu ditut ere etiketa hori erabiliz orain, seguruenik, kontatuko ez nituen gauzak, baina bere garaian nire barrutik atera behar nituenak. Aita bizirik dago, baina hasi da jada bere burutik aurpegi batzuk ezabatzen. Eta hori drama bat da, bera gehien zaindu duen ama baita bere albumetik desagertu den lehena.

Gaur, Alzheimer gaitzarekin zerikusia duen proiektu bat aipatzera nator. Guillermo Nagore kazetari nafarra da. Noticias de Gipuzkoa periodikuan egon da lanean duela gutxira arte. Egunkaria utzi eta La memoria es el camino proiektuari ekin dio: martxoaren 18tik aurrera, 10 hilabete pasako ditu Finisterre eta Jerusalem lotzen dituen bidea oinez egiten, bakarrik.

Alzheimerra aitzaki hartuta abiatuko da eta alemaniar doktorearen izena daraman gaitzaren bandera eramango du hilabete hauetan. Bidearen leloa: Alzheimer-ari buruzko estatu politika baten alde.

Nire egokia iruditu zait proposamena eta, gainera, modu xumez bada ere, bidaia laguntzea erabaki dut. Horren beharra ere baitu Nagore ibiltariak. Oraingoz El Naturalista marka da dirua jarri duen enpresa bakarra. Enpresen bidea ez da oztopo norbanakoen laguntza ere jasotzeko.

Nola lagundu dezakezue? Hona hemen modua, La memoria es el camino: donativos.

Zorte on Guillermori haurdunaldia baino pixkat luzeagoa den bidai honetan. Haren berri izango dugu La memoria es el camino blogean.

Guillermo Nagore, diez meses pateando desde Finisterre a Jerusalén #galtzeimer, este apunte en castellano.

Dear JOR,

Gervasio deitu diezaiokegun bion lagun batekin egon nintzen aurreko batean hizketan. Esan zidan apenas ateratzen dela etxetik. Ez da tabernara joaten, besteak beste, ezin duelako garai batean bezala edan. Adinaren eta edanaren ajeak.

“Zu bezalako zazpi edo zortzi lagunekin aritzen naiz telefonoz”. Hilean behin-edo deitzen diot nik. Izango ditu ni baino gehiago deitzen diotenak, baina, finean, horrek esan nahi du, gutxi gorabehera, hamabost-hogei solasaldi izango dituela hilean.

Eta zurekin gogoratu nintzen, noski. Zure "Diario de un resentido social" hura.

Gogorra izaten ari da Donostiako negua. Hotza, iluna, txisparik gabekoa. Bueno, badira Ander Izagirreren testu hau bezalakoak. Bere ikuspuntuaz gain, oso interesgarria iruditu zait sortu den solasaldia. Beste iritziren bat bota duenak ere, errespetuz esan baititu esan beharrekoak. Ez da ohikoa azken bolada honetan.

Ostiralean Intxaurrondon arituko da Josh Rouse. Valentzian bizi da gaur egun, baina izatez Nebraskakoa da. Gustatu zaizkit haren aire mediterranoak, argitasun hori. Behar-beharrezkoa dut gaur egun.

Besarkada bat, jamaiquino.

Dan ganas de quedarse en casa, este apunte en castellano.

Urriaren hasieran estreinatu zen José K, torturado Gironan. Geroztik, Segovian egon da eta urtarrilaren 14tik otsailaren 5era Madrilgo Teatro Españolen dago. Egun batzuk barru, Avilés-en taularatuko da.

dFERIA izeneko arte eszenikoen azokaren baitan ekarriko dute obra Donostiara eta José K, torturado Antzoki Zaharrean ikusteko parada izango dugu martxoaren 14an arratsaldeko 18:00etan.

Profesionalentzako azoka da dFERIA, baina publikoak ere ikus ditzake bertan programatutako antzezlan eta dantza emanaldiak. Sarreraren salneurria saioaren eguna hurbildu ahala garestitzen joango denez, komeni da bertara joateko interesa duzuenok sarrera otsailaren 12rako erostea.

Hona hemen prezioak eta denbora-mugak:

Otsailaren 12ra bitartean: 5 €

Otsailaren 13tik 26ra: 10 €

Otsailaren 27tik aurrera: 15 €

Sarrerak Antzoki Zaharreko eta Victoria Eugenia Antzokiko leihatiletan eskuratu daitezke, baita internet bidez kutxasarrerak.net gunean.

Hiru gauza gehiago:

1.- Mi reino por un caballo programan agertu zen urtarrilaren 30ean Ortizen lana. Saioa TVEko La 2 katean botatzen dute. Loturan klik eginez gero ikus eta entzungo dituzue Pedro Casablanc aktorea eta Carles Alfaro zuzendaria. Bideoaren hasieran dago eta, gutxi gora behera, bost bat minutu irauten ditu. Aski gustura kapsulatuko genuke hemen bideoa, baina Espainiako erakunde publikoak ez du horretarako aukerarik ematen.

2.- Juan G. Andrés kazetariak aktorearekin eta zuzendariarekin hitz egin zuen eta Noticias de Gipuzkoan Teatro contra la tortura izeneko erreportajea argitaratu zuen. Eskerrik asko, Juan.

3.- Javier Gallegok Radio 3 emisoran aurkeztutako Carne Cruda saiotik pasa ziren joan den astean hainbat lagun torturari buruz hitz egitera, antzezlan hau aitzaki hartuta. Hemen behean txertatutako audioan entzun dezakezue.

Klik eta klik eginez egoten dira hainbat lagun Euskal Herriko musika aretoetan. Dozenaka argazki ateratzen dituzte eta pieza solteak bakarrik ikusten ditugu gero. Begi puntuaren xedea beti baitago prest, baina ez da hain erraza harrapakina erortzea.

Horietako bat da Jon Iraundegi. Ostegun honetan, aspaldiko partez, egin nuen topo berarekin Berri Txarrak taldeak Hondarribiko Psilocybe aretoan eman zuen kontzertuan.

Banekien gau hartan bertan, edo hurrengo egunean, kontzertu horri buruzko argazkiak jarriko zituela ikusgai Jon Iraundegik. Hona hemen Gorka Urbizu abeslaria, belauniko, gitarra jotzen.

Klik egileen klubeko Foteropanico-rengatik jakin nuen duela gutxi argazki liburua argitaratua zuela 2011 bukaeran Iraundegik. Banizu Nizuke Elkartearen eskutik publikatu du Euskal rockaren ikus puntu bat. Kontzertuetako ehiztarien bilduma bat osatu nahi dutela aipatzen zuten Berrian Lander Muñagorrik sinatutako artikuluan. 12 euro balio ditu liburuak eta nik Irungo Elkar dendan erosi dut, baina badakit Donostian Beltza Records-en edota Banizu Nizuke-ren webgunean eskuragai dagoela.

Idazmakinaren tipografia dute lagun 80. eta 90. hamarkadetako irudiak osatzen dituzten atariko testuek. Argitaletxekoek beraiek eginiko sarreraz gain, Fermin Muguruzak laudoriozko hitzak eskaintzen dizkio Joni.

Pop-arekin hasten bada ere, gero punka da nagusi: Itoiz, Ruper Ordorika, Ángeles del Infierno, Zarama, Barricada, Kortatu, Delirium Tremens, Baldin Bada....

Xabier Montoia ere agertzen da, M-ak taldeko abeslari zeneko garaian ateratako erretratuak. Ostiralean Lugaritz Kultur Etxean egon zen Montoiaren mundu miresgarria laneko kantak aurkezten Maite Arroitajauregi (Mursego) eta Ibon Rodriguez musikarien laguntzaz. Publikoaren arreta lortu zuen behintzat Montoiak eta aski gustura ikusi genuen emanaldia. Dena oso sotila da, biluzia. Montoiak ez du ondo kantatzen, ez du ondo dantzatzen, baina haren kantuak ttak jotzen dizu.

"Galbide ederra" kanta grabatu nuen telefono berriarekin. Ea zer iruditzen zaizuen.

El punto de mira de Jon Iraundegi, este apunte en castellano.

Dear JOR,

Hamazazpi urte bete ziren atzo ETAk Gregorio Ordóñez, Donostiako zinegotzi popularra, erail zuela. Orduan ere, aurten bezala, astelehena zen. Aurten bezala, Sansebastianetako ajea pasa berritan geunden. Aurten ez bezala, orduan ETAk hil egiten zuen.

La Cepa jatetxean izan zen eta bertan egon ginen afaltzen egun batean Josemari, zu eta hirurok. Biekin afaldu nuen azken aldia izan zen. Gero, Artesana kafetegira joan ginen eta argazkia egin zigun Josemarik.

Izan ere, Ordóñez aipatu eta La Cepa etortzen zait gogora. Eta zu ere bai, noski. Oker ez banago, Egin Irratian egona zinen Ordóñezekin hainbat eztabaidatan, ezta?

64 urte, tio! Ez dakit Jamaikara iritsi ote zaizun Público gaizki dabilenaren albistea. Ikusteko dago ea zer gertatzen den, baina itxura txarra dauka auziak.

La Tuerkan egin zuten aurreko batean Público-ri buruzko saio berezia eta gauza interesgarriak entzuteko balio izan zuen. Aurretik Bilbon izandako euskal presoen aldeko manifestazioaz ere aritu ziren eta Juan Carlos Monederok ederki bota zuen ezin diogula terrorismo biktimen auzia eskuinari soilik utzi.

Ez nuen Ordóñez ezagutu. Bere alderditik oso urrun nago, baina bera erail zutenean demokratikoki aukeratutako zinegotzia akabatu zutela ezin dut burutik kendu.

Haren hilketak, eta beste askorenak, gorrotoaren gurpila ederki koipeztatu zuten. Eta nire galdera da zertarako?

Alde horretatik, behintzat, panorama argitu da. Baina uste dut, berriro ere, elastikoa soinean eramateko garaiak bizi ditugula eta ni ez naiz inoiz gustura sentitu kamiseta jantzita. Are gutxiago, jantzi arazten nautenean.

Ah! Fraga ere hil da. 1976ko martxoaren 3koa ere ezin burutik kendu. Hori eta beste hainbat injustizia. Estatu-gizon gisa saldu digute. Demokrazia Espainiaratu zuena. Lotsa pizarra izango balute bederen.

Besarkada handia, Javiertxo.

P. S.: 64 urte beteko zenituzkeen gaur; Ordóñezek 54 uztailean.

Ordóñez (54) y Ortiz (64), este apunte en castellano.

"Bostongo Copley Plaza Hoteleko igogailuan nindoan. Igogailuzainak ezagutu egin ninduen, eta esan zidan".

"- Marx jauna, badakizu zer? Orain dela gutxi bi gizon igo dira, ur handitako arrainak, inondik ere. Jaka gurutzatuak zeramatzaten jantzita, eta krabelinak papar-hegaletan. Balio merkatuei buruz ari ziren hizketan; eta, benetan diotsut, lagun, zertaz ari ziren ongi zekiten, antza. (...) Kontua da gizonetako batek zera esan diola besteari: "Jar ezazu ahalik eta diru gehien United Corporationen".

(...)

"Igogailuzainari bost dolar eman, eta Harporen gelara joan nintzen, presaka. Segituan jakinarazi nion igogailuan topatu berri nuen balizko urre meategiarena. Harpo gosaltzen amaitzen ari zen, eta txabusina jantzita zegoen oraindik".

(...)

"Beraz, ni kaleko jantziekin eta Harpo bere txabusinarekin, atarira korrika jaitsi, artekariaren bulegora sartu eta istant batean United Corporationen ehun eta hirurogei mila dolarreko balioa zuten akzioak erosi genituen...."

(...)

"Gora eta gora jarraitu zuen merkatuak. Biran genbiltzanean, Max Gordon antzerki ekoizleak urrutiko deia egin ohi zidan New Yorketik, merkatuak kotizazioen berri emateko. Hartzaileak ordaintzeko deia izaten zen, baina zer axola? Berriak beti berdinak ziren. "Gora, gora, gora", beti".

(...)

"Garai hartan hasi nintzen goizak agentearen bulegoan eserita igarotzen, ulertzen ez nituen ikurrez betetako taula bati begira. Goiz iristen ez banintzen, ez nuen sartzeko modurik ere izaten. Burtsako artekaritza bulego askotan Broadwayko antzoki gehienetan baino jende gehiago izaten zuten".

(...)

"Egun jakin batean, merkatua zabuka hasi zen. (...) Nik ezagutzen nituen batzuek milioiak eta milioiak galdu zituzten. Nik zorte hobea izan nuen. Berrehun eta berrogei mila dolar besterik ez nituen galdu. (Edo ehun ea hogei lan aste, astea bi mila dolarrean). Gehiago ere gal nezakeen, baina horixe zen nik neukan diru guztia".

(...)

"Max Gordon adiskideak, garai bateko finantza aholkulari eta merkatari azkarrak, New Yorketik deitu zidan (...) Hauxe besterik ez zuen esan: "Marx, txantxa amaitu da!". Erantzun nuenerako, telefonoa mutu gelditu zen".

"Merkatuaren analistek argitaratutako zabor guztia kontuan hartuta, ez dut uste egoeraren gorabehera guztiei buruz nire adiskide Gordon jaunak egindakoa bezain laburpen zorrotzik inork egin zuenik. Hiru hitz haietan esan zuen esan beharreko guztia. Bai horixe, lehertu egin zen. Iruditzen zait bizirik jarraitzeko arrazoi bakarra nire adiskide guztiak egoera berean zeudela jakitea izan zela. Finantzetako zoritxarrak ere, edonolako zoritxarrak bezalaxe, konpainia atsegin du".

Groucho eta ni, Groucho Marx. Meettok argitaletxeak euskaraz argitaratutakoa. 179. orrialdeetatik aurrera. Itzultzaileak: Miren Arratibel eta Aintzane Atela.

Urte hasiera Madrilen eman dugu, baina gustura joango nintzateke berriro. Hilaren 18an, adibidez.

José K, torturado

Urtarrilaren 14tik otsailaren 5era arte Santa Ana plazan dagoen Teatro Español izenekoaren areto txikian egongo da José K, torturado, Javier Ortizek idatzitako antzezlan bakarra. Hona hemen atzo bertan Rocío Pastorrek idatzitako erreseina. 18an, gainera, mahai-ingurua, emanaldia eta topaketa bat daude.

En la luna: Alberto Sanzol

Urtarrilaren 8ra arte, Teatro de la Abadían Alberto Sanzol nafarraren En la luna obra egon da. Ez nuen egilea ezagutzen, baina esan didate bere izena bolo-bolo dabilela azken bolada honetan. Asko gustatu zait makina bat rol jokatzen zituzten 6 aktoreren laguntzarekin 1975-1992 urteetako Espainiaren ikuspegia. Francoren heriotzatik Bartzelonako Joko Olinpikoetara.

Café Comercial

Eguerdi batean aperitiboa Bilbao Glorietan dagoen Café Comercial kafetxean hartu genuen. Periodikoa edo libururen bat irakurtzeko aukera izango duzu, lasai, baldin eta ez bazaizu tokatzen aldamenean 50 urteko bikote bat ligatzen. Nola adierazi zein patetikoak garen batzuetan? Baina, kontuz, inor ez da libratzen!

Mesón Restaurante Portomarín

Lavapiesera ere hurbildu ginen, nahiz eta Centro Dramático Nacionalen dagoen Agosto antzezlana ikusteko sarrera guztiak agortuta egon. Otsailera bitarte egongo da, baina ez dago batere sarrerarik. Harritzekoa!

Lavapies plazan, Valencia kalearen hasieran, badago gallego bat, prezio egokia duena, gainera. Mesón Restaurante Portomarín.  El gallego de Lavapies gisa ezagutua da ere. Negu partean, salda gallegoa hartu eta, ondoren, nahi duzuena.

La Casa Encendida

Valencia kaletik behera, jaitsi eta, amaieran eskubira joz, La Casa Encendida dago. La Caballería Roja: 1917-1945 bitarteko arte sobietarra ikusteko parada izango duzue.

La Venencia

Hasieran aipatu dut Teatro Española. Haren atzealdean, Echegaray kalean, La Venencia dago. 83 urteko taberna. Finoak daude soilik, lau pintxo. Hau da, garai bateko taberna zahar bat, zolda eta guzti.

Eta...

Errege egunean saiatu ginen Reina Sofía museora joaten, baina egun horretan Madrilgo museo guztiak itxita zeuden.

Círculo de Bellas Artes: zazpigarren plantako terraza, besteak beste. Eta Bourdieu-ren argazkiak eta Felliniren filmak...

Eta La Ratonera klasikoa,  Faemino y Cansado, Real Madrid-Málaga Bernabeun... eta mila gauza gehiago.

Adibidez, lagunak.

Ruper Ordorikarena izan da urteko azken kontzertua. Duela hilabete batzuk berritutako Mugalaris taldearekin igo zen abenduaren 29an oñatiarra Victoria Eugeniako taula gainera. Antzokia lepo eta Ruperrek Hodeien azpian diskoa jo zuen, rupertorioko kantu klasikoak makulu gisa erabiliz. Ia bi orduko emanaldia, batzuentzat hotza, baina nik uste dut hori Victoria Eugeniako solemnitateari eta euskal publikoaren jarrerari egotzi behar zaiola.

Ruper, banda barne, ederto egon zen eta bere musikak nigan duen ebokaziorako joera dela medio, ostiral goizean Ander Izagirreren muga digitalaz bestaldeko lagunarekin gogoratu nintzen.

Anderrek kontatzen zuen aurreko batean mail bat idatzi ziola behin muga digitalaz bestaldeko lagun bati eta hura inprimatu eta korreo tradizionalaz, postaz, helarazi ziola. Amu moduan ere Mi amigo del otro lado apuntea idatzi zuen, baina hobe duzue istorioa haren blogean irakurtzea.

90. hamarkadaren erdialdean-edo, ordenagailua nuen etxean, baina ez Internet konexiorik. Lagun batzuk denboraldiak pasatzea joan ziren atzerrira: Estatu Batuetara, Ingalaterrara, Alemaniara... Garai hartan bidaltzen nituen gutunak Word Perfect erabiliz idazten nituen etxeko ordenagailuan, inprimatu eta postaz bidaltzen nien. Ez da gauza bera, baina tira.

Mugarekin jarraitzeko Rosa Arburua beratarraren Gau lana liburua argitaratu du Alberdaniak udazken honetan. Kontrabandoa eta estraperloa Bidasoaldean ditu hizpide Arburuak. Badaude istorio on batzuk, baina oso gordinki azalduta dago dena.

Istorio on horien artean dago 1960. hamarkadan etorkin portugesak nola eraman zituzten Portugaletik Frantziara. Sarea nola zegoen antolatua kontatzen digu Arburuak eta nola kobratzen zuten egindako lana. Etorkinaren argazki bat bitan zatitzen zen. Zati bat herrian gelditzen zen eta bestea etorkinak berak eramaten zuen soinean. Helmugara iristerakoan, erretratuaren bigarren zatia lana amaitzen zuenari ematen zion emigratzaileak eta poliki-poliki, migrazio-katea erabiliz, jaisten zen haren jatorrira. Herrian bertan lehen zatia zuenak, bigarrena jasotzerakoan, pagatu egiten zuen bidaia.

Ruper izan da abiapuntu eta berarekin bukatuko dut. Euskal herritar asko joan ziren atzerrira pasa den mendearen hasieran. Horietako batzuk Hego Amerikara. Hona hemen Ordorika Zaindu maite duzun hori kantatzen 2009an Buenos Airesen.

Ah! Leire Txargaini dedikatu nahi diot kanta, bideoa eta, batez ere, aurkezpena.

Mugalaris somos y en el camino nos encontraremos, este apunte en castellano.