Harrikadak

Música desde el corredor de la muerte, este apunte en castellano.

Baina kontzertu hori aipatu aurretik, beste kontu bat laburrean.

Hilaren 19an Errenterian egon nintzen Urmuga jaialdiaren iluntzeko kontzertuan. Ikastola alboko zelaietan paratu zuten une batez kanpamentua Migel Zeberiok gidaturiko Et Incarnatus orkestrak eta gonbidatuek.

Hilaren 22an Trinitate plazara joan nintzen Julian Lage Trio + Bill Frisell Four kontzertu bikoitza ikustera, hau ere Jazzaldiaren barruan.

Lehenengoan gustura egon nintzen, baina bigarrenean ez. Zergatik? Plazako erdiko pasilloaren atzealdean hartu nituen sarrerak eta kosta egin zitzaidan kontzentratzea alde batetik besterako jendearen paseotxoekin: komunera, tragoak hartzera, eta abar. Eta kontzertuak kontzentrazioa eskatzen zuen, delikatua zelako.

Hilaren 25ean, berriz, Victoria Eugenia Clubera joan nintzen. Eta hor gauzak zeharo aldatu ziren: musikari eta musikariei adi zaudelako soilik, musikariengandik oso gertu gainera.

Proposamen bitxia zen. Heriotz zigorraren kontra borrokan ari den Keith LaMar presoa alde batetik, telefonoz poemak eta testuak errezitatu zituena 20-25 minutuz Ohioko presondegitik; bestetik, Albert Marquès-ek gidaturiko jazz laukotea. Freedom First proiektua aurkeztu zuten, 2020-2022 bitartean Estatu Batuetan eta Katalunian grabaturiko albuma.

Espiritual bat a capella abestuz hasi zen Erin Corine, Chicagon jaio eta Katalunian bizi den abeslari eta flauta jotzailea. Diskoan jasotako kanta originalak eta estandarrak abestu zituzten ondoren. Strange Fruit, adibidez, Billie Holliday-k ezagun egin zuena; era berean, John Coltrane-n figura aldarrikatu zuten, LaMar-en bizimodu latza goxatu duen musikarietako bat.

LaMar askatzeko kanpaina gidatzen duen zuzendaria antzokian zegoen, baita Estatu Batuetatik propio etorritako beste hainbat kide ere.

Kontzertuan ez dakit, baina ondoren bai etorri zitzaidala burura Pablo Ibarren istorioa.

Eta lerro hauek argitaratu behar nituenean jakin dut blog komunitate honetako kide bat, Jon Etxabe, hil egin dela. 90 urterekin zendu da kartzela ezagutu zuen gizona, Burgosko prozesuan 50 urteko kondena jarri ziotelako. Gugan bego.

Vacaciones en Cerdeña a finales de junio, este apunte en castellano

Alghero

Hilaren 21ean abiatu ginen autoz Marsella inguruan dagoen Toulonera. Arratsaldeko 6:00etan abiatu zen ferrya eta hilaren 22an iritsi ginen Porto Torresera, goizeko 8:00ak aldera.

Hartuta genuen hiru egunerako ostatua Algheron, baina ezin sartu 13:00ak arte. Ez dut gogoratzen zer egin genuen arratsalde hartan, baina goizean Fertiliara joan ginen, denbora egiteko.

Hilaren 23an mistral haizea zegoen eta ez ziguten segurantziarik ematen txalupa gauza izango ote zen Neptunoren kobazulora sartzeko. Horren ordez, autoa hartu eta Bossara joan ginen, Bossa Marinan bainu bat hartu eta bertan bazkaldu genuen. Arratsaldean txu-txu trenera igo ginen herrian zehar paseotxo bat emateko.

Gauean San Juan sua ikusi genuen Algheroko hondartzan. Eta correfoc-ak.

Aspaldiko partez San Juan sua (udako solstizioa) etxetik kanpo egotea tokatu zait.
Sutara urteko txar guztiak, kopon!
Alguer / Alghero. Sardinia. pic.twitter.com/O9ijhtk0uG

— Mikel Iturria (@iturri@mastodon.eus) (@iturri) June 23, 2023

Azkenean txalupa albo batera utzi eta ekainaren 24an Neptunoren kobazulora kotxez joatea erabaki genuen. Ia 700 eskailera jaitsi genituen, baita bisitaren ondoren igo ere. Barruko bista zoragarria, nahiz eta jende askotxorekin egin genuen topo.

Bidean bazkaldu genuen eta Algherora buelta.

Olbian Insula Felix-ekoekin batera

Hilaren 25a igandea zen. Ia hiru orduko bidea egin genuen Olbiara goizez. Kontuan hartu Sardiniako errepideetan barrena askotan ez duzula 60 kilometroko media baino gehiago egiten.

Hilaren 26an, arratsaldez, Insula Felix kultur elkarteko bi lagunekin eman genuen bueltaxka ontzian Olbiako golkoan barrena Dublingo bikote batekin eta bi andre alemaniarrekin batera. Oso gomendagarria.

Inork ezagunik ez zigun eman elkarte honen berri: Sorkundek orritxo bat eskuratu zuen turismo bulegoan. Kasualitate hutsa, beraz. Goian jarri dudan webgunean duzue tiketak erosteko aukera.

Elkartearen izenak Olbiako toponimoarekin du zerikusia, irla zoriontsua euskaraz, gure bi gidariek esplikatu zigutenaren arabera. 2021ean 97 urterekin hildutako Giovanni Maria Craboledda izan zen sortzailea.

Bi orduko buelta eman genuen atzo Olbiako golkoan elkarte honetako bi bolondresekin (bata Luciano, bestearen izena ez dut gogoratzen).
Oso gomendagarria.#Sardinia#Sardegna https://t.co/nRWyNtts3b pic.twitter.com/tYY2BrUHdA

— Mikel Iturria (@iturri@mastodon.eus) (@iturri) June 27, 2023

Hurrengo egunean, hilaren 27an, Maddalena irla ezagutzeko txangoa egiteko pare bat tiket hartu genituen. Gehiegi konfiatu eta ia lurrean geratu ginen. Hau da, eskatu ziguten ordu erdi lehenago iristea bertara, baina gu berandu atera eta atzeratu egin ginen, errepide gorabeheratsu eta sigi-sagatsua zelako, kamioi eta autobusak aurreratzeko trabaz josita. Beraz, denboraz eta patxadaz joatea da nire gomendioa.

Zazpi orduko buelta eman genuen. Oker ez banago, hiru bat aldiz gelditu zen txalupa jendeak bainatzeko aukera izan zezan.

Bi bikote italiar, jubilatuak, tokatu zitzaizkigun mahai berean. Gure parean eseri zena siziliarra zen, eta lagun ondarrutarra zeukan. Domenicok kontatu zigun arrantza munduan ibilitakoa zela eta, kasualitatea, Domeka izeneko lagun ondarrutarra zuela.

Hori bai, inork ez zigun esan NATOren base militarra dagoela bertan.

Castelsardo

28an Castelsardora mugitu ginen. Lu Bagnura zehatz-mehatz. Han egin genituen pare bat egun, herria eta Lu Bagnuko hondartza ezagutzen.

Autoa genuenez, olioa erosi genuen Castelsardon: Giuseppe Brozzurena.

30ean, apenas lorik egin gabe, goizeko 3:30ean altxatu ginen, 4:20 aldera Porto Torresera heltzeko. 7:15etan genuen Bartzelonarako irteera eta, beranduenez, bi ordu lehenago bertan egotea eskatu ziguten. Grimaldi Lineseko ferrya 7ak aldera agertu zen kaian. Barruko bidaiari eta trasto guztiak jaitsi eta azkar samar igo ginen. Kamarotea genuen eta bertan hartu genuen atseden goizez.

Ontziko jatetxe batean zerbait bazkaldu ondoren, arratsaldeko 18:30etarako bota gintuzten kamainatik. 21:00etan iritsi Bartzelonara, autoa hartu eta goizeko 2:45ak aldera geunden etxean.

Liburuak

Etxean hasitako Virtudes (y otros misterios) amaitu nuen. Xesús Fraga da egilea eta Ourenseko Xepe eta Celiak oparitu zidaten. Bere familiako hainbat kideren bizipenak kontatzen ditu Fragak. Niri amona Virtudes izugarri gustatu zait: senarrak ez zuenez pulamentu handirik egin Venezuelan, bere kabuz Ingalaterra joan eta 30 bat urtez Londresen etxeak garbitzen aritutako andrea.

Bestea oporretan hasi eta bukatu dudan saiakera, Su festak, Jon Urzelairena. Musika jaialdi erraldoiei buruzko liburu ondo dokumentatuta idatzi du egileak. Arkatza gertu izan dut, azpimarratu beharreko liburu horietakoa baita.

Liburu biak eta Sardinia oso gomendagarriak.

Pedro Berregui Ormazabal, in memoriam. Este apunte en castellano.

Normalean, lagunak norberak aukeratuak izaten dira, baina askotan esan izan dut gurdi horretan, kasurik onenean norberak gidatua, jendea igo eta jaitsi egiten dela.

Artikutza taberna

Auzoan badugu taberna bat egoitza edo zentrala esaten dioguna etxean. Gainerakoek Artikutza gisa ezagutzen dute eta Donostiako Benta Berrin dago.

Badira jada 26 urte Antiguan bizi naizela, Benta Berrin oraintxe 19 beteko dira (gaur arte ez nintzen jabetu blog hau ere garai beretsukoa dela).

Artikutzaren bueltan badaude 500 etxebizitza babes ofizialekoak-edo. Edo idatzi dut tartean Blackstone dagoelako (Etxegabetzeak Donostian apuntean kontatu nuen).

Kontua da halako batean Artikutza tabernara joaten hasi nintzela. Hamasei urte eskas ditu eta ez daukat oso garbi noiz hurbildu nintzen bertara.

Pixkanaka-pixkanaka joan nintzen kuadrilla egiten, baina hori ez dut gogoratzen noiz gorpuztu zen.

Esango nuke sarbidea Iñaki izan zela. Gero Txomin, Bea, Alberto, Helena, Edurne, Maider, Manel, Mirel, Jordi, Yixi, Txema, Larrea, Rojo, Maite, Juanjo, Faus, Luis, Josei, Ketxus, Janet, Juanpa, Lurdes, Itzi, Idoia….. eta beste satelite batzuk ezagutzeko parada izan nuen.

Eta noski gaurko gure protagonista, Pedro. Eta bere emaztea, Olga.

Eguneratzea: bart gauean lerro hauek idatzi nituenean, taberna bat barraren beste aldean dagoen jendeak ere osatzen duela jakintzat eman nuen, baina ez nuen esan: Jaime, Julen, Pedro, Diego, Sara, Doru, Kiu, Oksana, eta abar.

Pedro

Bi momentu ditut gogoan:

• Baga. Lehen Euskaraldian, 2018ko azaroan, ahobizi txapa batekin agertu nintzen tabernan. Pedrok belarriprest izatea erabaki zuen. Oroimen hori daukat buruan, baina baliteke beste zerbait gertatzea. Hori bai, handik aurrera biok elkarrekin euskaraz aritzea erabaki genuen.
• Biga. Pandemia garaian, inguruetan oinez paseoak emateaz aparte apenas beste planik zegoenean, paseatzen hasi nintzen. Bakarrik ibili nintzen 2020an, baina 2021aren hasieran Edortarekin batera. Udaberrian Pedro gehitu zitzaiguno.
• Igeldo, Igara, Miramon, askotan. Usurbil, Zubieta, Lasarte, Miramon, Pasaia, Lezo,  behin baino gehiagotan. Jaizkibel, Endarlatsa edota Arizkunen, behin edo birritan.
• Everest taldea sortu genuen irteeratxoak antolatzeko. Gustura ibiltzen ginen elkarrekin hirunaka edo binaka, baita gutxitan apuntatu ziren Olga, Jordi eta Xabirekin ere.

Eta orain Pedro agurtzea tokatu zaigu. Tamalez, telefono pantaila batean idatzitako mezu baten bidez.

Realzale porrokatua zen (Reala Champions-era sailkatu zenean ikusi nuen azken aldiz pozik, mina azaleratzen zuen keinu bat ezin ezkutaturik).

Debozioa zuen seme-alabengatik, Diegorengatik eta, batez ere, Paularengatik. Eta hau, Paula, aita bezain realzale sutsua zenez, Cadizera joan ziren pasa den udan. Oporrak aprobetxatu zituzten txuri-urdinek bertako taldearen kontra jokatutako partida estadioan bertan ikusteko. Txoratzen etorri ziren biak.

Osasun-arazoak udazkenean hasi ziren. Ebakuntza gogorrari egin behar izan zion aurre, bere espiritu positibo menderaezinarekin. Harrigarria zelako bere kemena, hitz egiteko gogoa bezainbestekoa. Keinu-keinu.

Negua igaro eta, udaberria ospatzeko garaia zela uste genuenean, gauzak okertu egin ziren Aste Santuaren ondoren.

Duintasunez joan da pertsonok bizitzan dugun trantze garrantzitsu honetan. Gauzak antolatzeko aukera izan du. Agur esateko ere bai.

Hau guztiau oso ondo dago, edo ez, baina ea nola betetzen dugun orain Pedrok utzitako hutsunea.

Olga, estoy helado.

Besarkada bat guztiontzat. Muxuak Paulari 24 urte egiten dituen egunean.

Tenperatura eta goxotasuna errekuperatu ditzagun Verde Prato entzunez. Lourdes Iriondo zenaren Agurra kantaren bertsioa.

Mikel Elkoroberezibar Belokik Berrian sinatu duen kronikaren arabera, 600 lagun bildu ginen atzo Tabakaleran.

600 lagun eta tximista bat, dena esan beharra dago.

Ekitaldia 18:00etan zen hastekoa, baina eskatu ziguten ordu erdi lehenago egoteko bertan.

Edurne Azkaratek gidatu zuen ekitaldia. Atariko hitzen ondoren, Beatriz Zabalondok hitz egin zuen, Administrazio Kontseiluko presidenteak.

Martxelok hartu zuen hitza eta hainbat lagun izan zituen kontuan. Lankideei barkamena eskatu zien itsututa egoteagatik feminismoaren aurrean. Hau da, ez zela konturatzen gizonezkoak hautatzen zituela zuzendaritza lanpostuetarako.

Hori izan zen lehen autokritika. Bigarrena, marroiak pasatu zizkiela hainbat lankideri. Hau da, agian ez zituela jarri merezi zuten tokian, berak edo egunkariak behar zituenetan baizik.

Ingelesez MIDAS-eko lagunek egindako lana aitortu zuen, batez ere Euskaldunon Egunkaria itxi zigutenean (Martxeloren aurretik erakunde horretako presidenteak hartu zuen hitza: Edita Slezakova). Katalanez, antzeko zerbait esan zien Kataluniatik etorritako kideei. Lau aipatu zituen, hiru ditut gogoan: Vicent Partal, David Fernàndez eta Mònica Terribas.

Gaztelaniaz Madrilgo hainbat lagun aipatu zituen, beste Madril bat dagoela gogoratuz.

Txalo artean amaitu eta zuzendari berria agurtu zuen.

Amagoiak ama eta izeba aipatu zituen erreferente gisa, Miren eta Begoña Tolaretxipi. Baita Martin Ugalde ere, Martxelo ahaztu gabe («Adimen artifizialak ere nekez emango liguke Martxelok daukan jakintza»).

Ibil Bediko hiru kide balkoian abesten ari zirela jaso genuen tximistaren bisita eta argi indarra joan egin zen.

Natural atera ziren nafarrak atakatik eta bigarren abesti bat a capella egin zuten taldeko bi neskek, teknikoek arazoak konpontzen ari ziren bitartean.

Baina bi pantaila zeuden aretoan, eta horietako bat ezin izan zuten berpiztu. Lastima, horrek trantsizioetarako prestatutako bideoak proiektatzea eragotzi baitzuen.

Balkoitik jaitsi eta eszenatoki nagusira igo ziren bitan Ibil Bedikoak gero. Eta Berriako kazetari eta langileak (Maite Asensio Lozano, Uxue Rey Gorraiz eta Ainara Lasa) zein hiru Berrialagun gazte ere agertu ziren (Lohizune Telletxeak hitz egin zuen hiruren partez). Ane Labaka eta Nerea Ibarzabal bertsotan aritu ziren plazako bi ertzetan.

Lemazain berriarekin batera hainbat langile azaldu ziren eszenatokian eta horrela bukatu zen ekitaldi publikoa.

Biba Ardoak eta ez dakit noren gazta probatzeko aukera izan genuen Teketen, David Fernàndez, Joxe Aranzabal, Bego, Maite Goñi eta Rementeria, Luistxo, Jabi Zabala... eta beste hainbat lagun agurtzen genituen bitartean.

Ez dira garai errazak, baina burua altxatu eta aurrera begiratu beharra dago. Horretan dago Berria egunkaria ere.

Agur, Martxelo. Kaixo, Amagoia. Estas líneas en castellano.

Ostiralean Tomasekin egin nuen topo kalean. Bere urtebetetzea ostegunean izan zen. Erretreta hartu zuen duela bospasei urte eta geroztik buru-belarri dabil Zaporeak elkartean. Maiatzean egon zen Lesbosen eta uztailean da berriro bueltatzekoa.

Ez genuen hitz egin bertako egoerari buruz, baina beste batzuetan bai, eta jakina da egoera korapilatsua bizi dutela beren herrietatik etorkizun bila ihes egindako milaka lagunek.

Gurean, hautsak harrotu ditu Espainiako Polizia Nazionalaren barne ohar batek. Poliziei jaiegunak ematen zien Irungo mugan atxilotutako migrante kopuruaren arabera. Denis Itxaso delegatua azkar samar atera zen publikoki neurria indargabetzera, baina beranduegi: nazioarteko prentsan oihartzuna izan baitu neurriak.

Bide batez, Ertzaintzan ere urak nahasita datoz, baina hori beste kontu bat da eta ez du zerikusirik gaur jorratu nahi dudan kontuarekin.

Migranteak gora, migranteak behera izango ditugu datozen egunetan. Elkartasuna alde batera utzita, ikuspuntu berekoiena aplikatuta ere, denok dakigu beharrezkoak izango ditugula datozen urteetan.

Baina elkartasunetik begiratuta, aste honetan deigarria izan da, nire inguruan behintzat, Afganistan eta Irango eskoletan fundamentalistek hainbat neskato pozoitu dituztela.

1- Los envenenamientos en colegios de niñas se trasladan de #Irán a #Afganistan

Al menos 80 alumnas de Primaria tuvieron que ser hospitalizadas

Foto HANDOUT/OFFICE OF THE GOVERNOR OF SAR-E-PUL
Vía @elcorreo_com https://t.co/EZAp7sdVDB pic.twitter.com/0ZlMoRK6ME

— mikel ayestaran (@mikelayestaran) June 6, 2023

Egun hauetan gogoratu naiz 2021eko abenduan Delhitik etorritako ama-alabekin. Hilabete batzuk lehenago, F eta H bikoteak ihesi egin zuen Afganistandik Indiara. Arrazoia? Senarrak, aitak, biak jipoitzen zituelako.

Urte eta erdi pasa da eta Katalunian bizi dira egun. Felip lagunak argazki bat bidali zidan. Bertan neskatoa pozez txoratzen ageri da liburutegitik atera berritan. Airean agertzen da, saltoa egiten duen bitartean harrapatu baitu kamerak. Irribarre zabala marraztua du aurpegian, begirada argia eta txinpartatsua lagun.

Felipi galdetu nion ea zer moduz zeuden. Alaba azkar doa, eta ondo integratzen ari da. Amari gehiago kostatzen ari zaio, motelago doa prozesua. Arazo ekonomikoak ez dira makalak, baina badute sare bat eta seguro nago aurrera aterako direla. Gogoratu behar da Espainiako Estatuak errefuxiatuen harrera eta babesa hirugarren sektorearen esku utzia duela.

Baina gaur gauza bakarra azpimarratu nahi nuen: neska bat pozez txoratzen liburutegi atarian.

Una niña radiante en la puerta de la biblioteca, este apunte en castellano.

Aste Santua amaitu bezain pronto, lagun batek bidali zidan patrikako telefonora abisua. Hitzaldi bat egongo zela Donostian maiatzaren 2an. Ezaguna egiten zitzaidan Antonio Turielen izena, baina ez nekien berari buruz gauza handirik.

Maiatzaren 2an ezin izan nintzen hitzaldira hurbildu. Ulian 300 lagun bildu zituela ikusi dut. Ez da kopuru makala. Gustatuko litzaieke hauteskunde kanpainan ari diren gure politikariei horrelako audientziak lortzea. Bideoa Youtuben dago ikusgai.

Zumaian eta Azpeitian egon zela irakurri diot Turieli berari blogean.

Bisita aprobetxatuz Urko Apaolaza Avila kazetariak eginiko elkarrizketa kaleratu du aste honetan Argiak: «Energia kontsumoa %80 jaitsi beharko dugu hurrengo hamarkadetan».

Gaztelaniaz ere argitaratu dut nik elkarrizketaren bertsio bat Pedradas-en: «Debemos reducir un 80% el consumo energético las próximas décadas».

Eta hona hemen gaurko nire gomendioa: irakurri edo entzun fisikari eta Espainiako CSICko ikertzaile den Antonio Turielen hitzak.

Etxeko atarian jaso nituen ostiralean Irutxulo eta Gipuzkoako Hitza. Egunkari honen azken orrialdean agertu zen elkarrizketa hasi nintzen irakurtzen autobusaren zain.

Mikel Baza familia mediku da eta, otsailean, eutanasia egitea erabaki zuen Pilar izeneko andre bati laguntzea tokatu zaio. Miren Garatek eginiko elkarrizketaren lotura: «Laguntzea onartu nuen, ofizioaren parte delako mina arintzea».

Larunbatean Berrian agertu da Arantxa Iraolaren kronika: Pilar, agendan eguna hautatzen.

Esan bezala, mahai baten inguruan elkartu ziren asteazkenean Mikel Baza familia medikua eta Soraya Perez Rebollar psikologoa. Biek lagundu zuten Pilar. Gainera, Blanca Morera psikiatra eta Donostia Unibertsitate Ospitaleko Etika Asistentzialeko Batzordeko presidenteordea ere izan zen bertan. Aubixa Fundazioak antolatu zuen topaketa, Elkarrizketa-Talks izeneko zikloan.

Gai hauetan interesa baduzue, irakurri Bazari eginiko elkarrizketa eta Iraolaren kronika.

Bazaren hitz hauek: «Pilarrek berak eta haren familiak eskatu ziguten kasuaren berri emateko, uste dutelako lagungarri izan daitekeela beste pertsona batzuentzat».

Hona hemen elkarrizketa gaztelaniaz: Un caso de eutanasia en una residencia vizcaína.

El canario en la mina, este apunte en castellano

Abiadura handiko tren gutxi hartu ditut, baina pasa den urtarrilean Zaragozatik Madrilera eta handik Andaluziara jaitsi nintzen. Espainiako lurraldeetatik barrena nire inpresioa zen bidaia lotzen duten bi puntuen arteko guztia bigarren mailakoa dela egun, bidaia edertzeko balio duela kasurik onenean, eta gehienetan ezta hori ere.

Hots, kontu mamitsuak hirietan, bereziki hiri handietan, gertatzen direla, eta dena horren mesedetan dagoela egina. Trenbideak, autobideak, aireportuak, zabortegiak, parke eolikoak eta gainerako azpiegiturak.

Hirietan bizi garenok eskura ditugu gauzak: iturria zabaldu eta ura dator, etxe inguruko dendetara jaitsi eta, erosmen ahalmena gorabehera, jakiak eta gainerako produktuak etxeratzen ditugu, ekoizten diren tokietatik guregana iritsi arte gertatzen denari apenas erreparatuta.

Eta asko hitz egingo dugu klima aldaketaz, baina betikoan tinko jarraituko dugu. Oso jende berekoia garelako. Atzetik datorrena espabilatu dadila.

Agian ez zaigu hori irudituko, baina lehen lerroan dauden nekazari eta abeltzainak gu baino askoz ere lehenago konturatzen ari dira zenbat eta nola aldatzen ari diren gauzak, eta ez onerako prezeski.

Nire buruan irudikatzen ditut meategietako txoritxoak bezala, airea eta natura pozoitzen ari direnaren abisua bidaltzen. Etengabe.

Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) energiaren %10 sortzen dugu, elikaduran ere kopuru berdintsutan mugitzen gara.

Gauza hauetan pentsatzen jarri naiz bihar Lazkaon egingo den mahai-inguruari begira.

Gaia: «Krisi ekosozialetik landa-eremura eta etorkizunera begira».

Hizlariak:

• Gustavo Duch, Soberanía alimentaria, biodiversidad y culturas aldizkariko koordinatzailea.
• Jeromo Aguado, nekazari eta artzaina.
• Josebe Blanco, Pikunieta baserriko artzain eta gaztagilea.
• Tere Irastortza, idazle eta irakaslea.

Aloña Jauregi, Landarlan Elkarteko kidea, arituko da jokoa banatzen.

Non: Biziola (Hiribarren Atze kalea 1. Lazkao).

Noiz: Maiatzak 8, 19:00etan.

Hablemos de cuidados el Primero de Mayo, este apunte en castellano

Zaintzaren hariak

Nahi baino denbora gehiago joan zait lerro hauek idazten; besteak beste, liburu labur honen irakurketa nahi baino gehiago luzatu zaidalako. Interesgarria iruditu zait hainbat gairi buruz Felix Arrietak dioena Zaintzaren hariak liburuan.

Arkatzarekin azpimarratzeko horietakoa da eta hona hemen nik neuk azpimarratu ditudan nabarmenenak.

1982an onartu zen EAEko Gizarte Zerbitzuen legeak (Nafarroan bi izan dira: 1983 eta 2006) eta lege horren arabera eskuduntzak bananduta daude Jaurlaritza, aldundi eta udalen artean.

2006an, Espainiako Menpekotasun Legea etorri zen, menpekotasunari lotutako dirulaguntza eta zerbitzuak eskubide izendatu zituena. Lege horretatik abiatuta erkidegoek eskubide subjektiboak jasotzen dituzten lege berriak onartu zituzten (EAEn, 2008an; Nafarroan, 2006an bertan).

Zaintza gero eta arazo handiagoa ari da bihurtzen Ongizate Estatuarentzat, are gehiago 2008ko krisiaren ondoren. Horrek «Estatuaren edo arlo publikoaren zentralitatearen galera dakar (...) merkatua da protagonista nagusi, Hirugarren Sektorearekin batera».

Estatua, merkatua, familia, hirugarren sektorea eta komunitatea dira baliabideak eskaintzen dituztenak zaintza beharrak asetzeko.

Arrietak 40 urteko langa gaindituta, uste du iritsi dela garaia indarrean ditugun gizarte zerbitzu eta Osakidetzako sistemak birpentsatzeko, hiru mailako administrazioen matazan erabat galduta baikaude herritarrak, besteak beste.

Hiru prozesu aurreikusten ditu: Legebiltzarreko, erakundeen arteko eta aktoreen arteko eztabaidak. Erakunde bakarraren esku uzteko eskumena; EAEn, Eusko Jaurlaritza izango litzateke erakunde hori.

Liburuaren azken atalean erronkei erreparatzen die:

• Generoarena da erronka nagusia. Arrietak dio mugimendu feministak badituela jada mahai gainean hainbat proposamen eta analisi.
• Bigarren aldagaia desfamiliarizazioa da. «Ezin ditugu belaunaldi gehiago kondenatu nagusien eta umeen zaintzaren arteko otarteko izatera».
• Erakundetze berria, lehen aipatutakoa.
• Guztia toki mailan gertatu behar da: «plaza publikoak errekuperatu behar ditugu (...) komunitatea sortu».

Arantxa Iraolak eginiko elkarrizketan, ideia hau ere nabarmentzeko modukoa iruditu zait:

Izan ere, zera izan behar da kontuan, zaintza izan daiteke sektore ekonomiko garrantzitsu bat, indartsua: sor daitezke kooperatiba onak, jendea baldintza onekin eduki lanean, baina horrek eskatzen du diru laguntzetatik aparte zaintza beste modu batean formulatzeko aukera bat izatea.

Zestoako San Juan Fundazioa

Duela pare bat aste Gari Araolazak Zestoako San Juan Fundazioa aipatu zidan. Mikel Zubimendik 2020ko ekainean Joseba Illarramendi eta Saioa Lasari eginiko elkarrizketa baten lotura utzi zidan Garik: «Koronabirusak ez dakigu hilko dituen, baina tristurak azkenean…»

Gainera, aipatu zidan Illarramendi Lin Ton Taun taldeko musikaria izan zela. Horren lekuko, eta gauzak beste modu batez egin daitezkeela erakusteko, bertako egoiliar batek, Ángeles Jiménezek, 100 urte bete zituen martxo amaieran. Dantzalea denez, zuzendariak akordeoiarekin jarritako erritmoan aritu zen dantzan.

Konfusio handia dagoela alor horretan da kazetariaren lehen galdera, eta hona hemen Illarramendiren erantzuna:

Hala da. Gauza asko daude hemen. Gu fundazio pribatu bat gara, irabazi asmorik gabekoa. Orain dela 100 urte, herrietan zeuden “miserikordien” garaikideak gara. Sorreran ia beti mojek ematen zuten zerbitzua. 100 urteko ibilbidean haurtzaindegia ere izan da hau, gerra garaian errefuxiatu politikoak egon izan dira, funtzio ezberdinak osatu ditu etxe honek.

Gurea bezalako zenbait fundazio pribatu, batzuk sorreratik eta beste batzuk zailtasun ekonomikoengatik, udalek bere gain hartu zituzten, publiko egin. Baina zer egin da publiko? Askotan eraikina baino ez. Saltsa handia dago. Gure kasuan ez, guk jarraitu izan dugu fundazio pribatu izaten. Beste batzuk sartu ziren sare publikoan. Hor dago gakoa, 2000. hasierako urte haietan. Gero, udalarenak ziren egoitzak Foru Aldundiak “Kabian” bereganatu zituen, Kabia izeneko erakunde publikoan.

Gu kanpoan geratu gara, erakunde pribatu bezala. Baina honen guztiaren atzean beste eztabaida bat dago. Erakundeak publiko izanagatik ere, zerbitzu denak azpikontratak dira. Saltsa handia da eta jendea galdu egiten da. Azkoitiko San Jose publikoa da. Bai. Baina kudeaketa dena Biharkok eramaten du, langile denak azpikontratatuak daude, zerbitzu denak. Hor dago koska… Adibidez, Zumaian, hango San Juanen, gurea bezalako sorrera igualean, garai batean udalak bereganatu, Foru Aldundiak Kabian sartu eta San Juan publikoa da. Zein dago, ordea, kudeaketan eta egunerokotasunaren atzean? Florentino Pérez –Real Madril taldea zuzentzen duen magnatea–. Diru dena, diru publiko dena, nora doa? Eta esaten duzu: «Joder! Zer da hau? Hori publiko eta ni pribatu?». Sektore honetan irabazi asmoko interes asko daude. Askok pentsatzen dute negozio segurua dagoela hemen.

Zaintza mahai gainean jarri behar dela Illarramendik ere:

Nik uste momentua iritsi dela zaintza behingoz mahai gainean jartzeko, eta hori maila politikoan egin behar da. Erabaki serioak behar dira sektore honek merezi duen lekuan egoteko, aitortza publikoaren aldetik eta lan baldintza aldetik aurrera egin behar da, ratioaren aldetik gehienbat. Pertsonala behar da hemen, esku asko falta dira.

(...)

Zaharren zaintzari negozioaren ikuspuntua ematen bazaio, egundoko perbertsioa da. Gastu osoaren %85 pertsonalean da hemen. Hemen ez dago makinarik. Hemen bertan, gertu dauzkagu jada inbertsio fondoak diru bat irabaztera etorrita. Guk oso garbi daukagu horrek horrela ezin duela izan. Diru publikoarekin eta erabiltzaileek beraiek ordaintzen duten diruarekin jokatzen ari gara. Diru hori egon behar da ahalik eta zerbitzu onena emateko, eta horretarako langileak ondo egon behar du, edo ahal den ondoen.

(...)

Merkantilizazioa indartzen ari da. Zein da dinamika? Itxuraz publifikatu eta lehiaketara atera zerbitzuak. Eta zerbitzu horietara etortzen zaizu edozein, azken boladan dirua irabaztera oso argi eta lotsagabe; hori blindatzen ez bada edozein sartzen zaizu, edozein.

2020ko ekainean, egoitzan 36 egoiliar zituzten, eguneko zentroan 15 eta etxebizitzetan beste 8. Guztira 45 langile:

Txikiak eta kontrakorrontekoak gara, baina nahi dugu pixka bat erreferente moduan agertu ere, gauzak beste era batera egin daitezkeela erakutsi. Horren harira, kudeaketa mailan, adibidez, erkidegoan bakarrak gara Kudeaketa Aurreratuaren Urrezko Euskal Saria daukana, erakunde bakarra sektorean. Horrek esan nahi du gauzak argi esaten ditugula, baina gauzak ondo egiten ditugula ere bai. Horren atzean lan asko dago, zaintzan, senideekin, gizartean. Gu herrigintzan kokatzen gara zuzen-zuzen, herrigintzako parte bat gara. Eta gure bokazioa, eta gainera sorrerakoa, hori da.

Gizarte gisa hasi beharko dugu serio hausnartzen eta eztabaidatzen gai honi buruz ere.

El periodista Pablo González lleva 14 meses injustamente preso en Polonia, este apunte en castellano

Ostiralean, apirilak 28, Javier Ortiz kazetariaren heriotzaren 14. urteurrena beteko da.  Eta 14 hilabete egingo ditu Poloniako presondegi batean Pablo González kazetariak eta, gainera, 41 urte beteko ditu. Dena da 1 eta 4. Edo 4 eta 1. 14 + 14 = 28.

Pasa den asteburuan, Pabloren emaztea den Oihana Goirienaren hitzak entzun nituen José Cousoren omenezko ekitaldi batean, Madrilen, esandakoak. Lasai baina tinko hitz egin zuen emakume adoretsu honek.

Euskaratu egin ditut.

Oihana, la mujer del periodista Pablo González, ha hablado en el homenaje a José Couso. Nos ha contado quién es Pablo. Nieto de un niño de la guerra, que como tantos zarpó hacia Rusia hace 84 años. Y allí nació. Vídeo 1/3 👇🏽@FreePabloGonz #freepablogonzalez pic.twitter.com/i0QB6zWcx4

— WillyVeleta (@VeletaWilly) April 22, 2023

Oihana Goirienaren hitzak

Lehenik eta behin, eskerrak eman nahi dizkiot Davidi eta Couso familiari Joseren omenezko ekitaldi honetan parte hartzera ni gonbidatzeagatik. Ohorea da niretzat, eta berdin sentitzen da nire senar Pablo González.

Dakizuenez, Espainian Gerra Zibila hasi zenean Moskura eraman zuten gerrako ume baten biloba da Pablo. Horregatik jaio zen Moskun. Baina 9 urte zituenetik Espainian bizi eta hazi da. Errusiera hitz egiten du ama hizkuntza duelako eta eslaviar filologian lizentziatu zelako, Bilboko El Correo egunkariaren multimedia kazetaritzako masterreko ikasketak egin aurretik.

Bera freelance kazetaria da, independentea, Sobietar Batasunaren osteko eremua osatzen duten herrialdeetako analisi politiko-sozialean aditua.

(2022ko) otsailaren 24an, gerra lehertu zenean, korrika joan zen Poloniara errefuxiatu ukrainarren etorrera kubritzera. Lau egun beranduago atxilotu zuten, otsailaren 28an. Ia hamalau hilabete pasa dira jada.

Ostiral honetan, apirilak 28, hamalau hilabete beteko dira atxilotu zutenetik. Bere urtebetetzea ere bada, kartzelan beteko duen bigarrena.

Atxilotu zutenean, esan ziguten hiru hilabete pasa behar zituela prebentziozko espetxealdian, epaiketaren zain. Ia hamalau hilabete, eta aldi baterako espetxealdiaren lau luzapen geroago, kartzelan segitzen du. Eta ezer aukeztu gabe jarraitzen dute, ez kargurik, ez frogarik. Horregatik, babesgabetasun horren aurrean, eta komunikabide gehienen isiltasunaren aurrean, kazetari batzuen eta hementxe dagoen Público bezalako zenbait hedabideren salbuespenak kenduta (...) babesgabetasun horren aurrean, diot, berarekiko dagoen enpatia falta horren aurrean, lagunek, familiak eta masterreko ikaskideek FreePabloGonzález elkartea eta freepablo.com webgunea sortzea erabaki genuen. Tresna hauen bidez kanpaina txikiak egiten ditugu sareetan eta saiatzen ari gara ahotsa ematen, Pablok ezin baitu hitz egin.

Zer ari gara eskatzen

Espainiako Gobernuari ez diogu eskatzen Pablo defendatzea, hori abokatuek egingo baitute. Ez genuen eskatzen berehala aske uzteko adierazpen publiko ofizialik ere, uste baikenuen bere eskumenak gaindituko lituzkeela, baina frustrazio eta bidegabekeria handiz ikusi dugu Espainiako Gobernuak hori egin dezakeela: ahalmena eta eskumena baditu, baina ez du borondaterik.

Espainiako Gobernuari eskatzen dioguna da presio politiko eta diplomatiko nahikoa egin dezala Poloniaren aurrean, Pablori eskubide oinarrizkoak, gutxienekoak eta giza eskubide direnak errespeta diezazkioten; hala nola, bisitak egiteko eskubidea eta semeekin telefonoz hitz egiteko eskubidea. Izan ere, hamalau hilabete geroago, Pablok ez du semeekin telefonoz hitz egiteko eskubiderik. Adin txikiko hiru mutil, esan dudan bezala, hamalau hilabete daramatzatenak aita entzun gabe eta gertatzen dena ulertu gabe.

Poloniako erakundeek ez dute inolako presarik Pabloren egoera konpontzeko.

Ia bi aste behar izan zituzten ofiziozko abokatua izendatzeko, berehala uko egin ziona.

Zortzi hilabete behar izan zituzten lehen bisita, eta oraingoz bakarra, baimentzeko, nirea.

Urtebete behar izan zuten abokatuari bere kasuan esku hartzeko gaitasuna aitortzeko.

Urtebete behar izan zuten interesa agertzeko, Espainiari Pablok benetan nazionalitate espainiarra duen galdetzeko, laguntza kontsularra eman diotenean.

Hamalau hilabete hauetan oraingoz konpondu ez dena askoz ere luzeagoa da: ez da frogarik aurkeztu, ez da kargurik aurkeztu espioitza akusazio orokorraz haratago. Eta egoera honetan jarraitzen dugu. Hamalau hilabete pasa ondoren.

Couso oroitzeko Pabloren hitzak

Atzo Espainiak Varsovian duen kontsulak hamaikagarren bisita egin zion eta, hari esker, zuzenean iritsi zaizkit Pabloren hitz batzuk:

Unibertsitateko ikasle gisa, gerraren aurkako protestetan parte hartu nuen, jakin gabe nik neuk kazetari gisa amaituko nuela gatazka baten, gerra baten berri ematen, zerbait izugarria. Haserre bizi izan nuen tropa estatubatuarrek hil zuten José Couso kameralariaren heriotza. Horrek argi uzten du zein garrantzitsua den gatazka-eremuetako informazioa, ahalik eta erabaki egokienak hartzen lagunduko digun iritzi bat osatzeko. Horregatik, informaziorako eskubidea defendatzen dut, iritzirako eskubidea, estatuek, zapalkuntza-zerbitzuek edo korporazioek ematen digutenaz bestelakoa. Gaur egun zaila da bereiztea non amaitzen diren interes nazionalak eta non hasten diren korporatiboak, eta alderantziz.

Jose Cousoren heriotzak, eta leku eta gatazka desberdinetako beste kide askorenak, edo nire espetxeratzeak, kazetarien beharraz, askatasun gehiagoren beharraz ohartzeko balio beharko lukete, edo hori sinetsi nahi dut behintzat.

Joseren familiari, hurbilekoei eta lagunei goraintziak. Espero dut etorkizun hurbilean hau guztiau aurrez aurre esatea, eta ez bakarrik gutun bidez, agente bat niri begira hitz hauek diktatzen ditudan bitartean.

Mundu desberdin bat, mundu hobe bat posible da.

Azken hitz hauek irakurri ondoren Joseba Sarrionandiaren Galtzetan gordetzeko koblak poema etorri zait burura, Ruper Ordorikak musikatu zuena. Puerto de Santa Mariako presondegian idatzitako poema 1980ko hamarkada hasieran.