Harrikadak

Atzoko periodikuetan irakurri genuen zenbat diru irabazi duen Gipuzkoa eta Donostia Kutxak urte bikainean. Ez da izan saritu bakarra, Euskadiko Kutxak ere etekin politak espero ditu. Gu tonto deitzeko modu bat besterik ez da: beraiek irabazten dutena, guk galtzen baitugu. Espero dezagun gure agintariei ez otutzea euskaldun bat sartu behar dela Forbes zerrenda madarikatu horretan (munduko gizon-emakume aberatsek osatzen duten klubean). Aznarren garaian beste espainol ilustre batzuk lortu bezala, harro legoke Florentino Pérez bere izena taldetxo horretan ikusi ezkero. Juan Carlos Escudier kazetariak idatzi eta Ediciones Foca argitaletxeak publikatu berri duen liburua erosi eta irakurri dut gabonetan. Valladolideko perfumero baten semea nola bihur daitekeen gaur egungo munstroa azaltzen saiatu da autorea, "Florentino Pérez. Retrato en blanco y negro de un conseguidor" liburuan.

Bide-injenieritza karrera amaitu ondoren, Asociación Española de la Carretera izeneko lobby batean sartu zen, errepideak egiten zituzten konstruktoreek sortutakoa. Bertan goxo bizi zituen Francoren azken urteak. Horretan eta, bitxia bada ere, Guía del Ocio aldizkaria martxan jartzen.

Demokrazia iritsi zela esan ziotenean, UCD alderdira jo zuen, Madrilgo Udalean eta Espainiako Gobernuan kargu ezberdinetan aritzeko. Partidua malamaneran desagertu zenez, eta politikan jarraitu nahi zuela erabakita, Roca operazioa zeritzon hartan murgildu zen. Asmoa Partido Reformista Democráticoa sortu eta bertan Espainiako liberalak biltzea. Saiakera kamutsa suertatu eta oso gaizki pasa omen zuen Flok.

Politika alde batera utzita, laster hasi zen etxe eta errepidegintzan. Erosi zuten lehenengo konstruktora Construcciones Padrós izan zen, baina gaur egungo ACSra iritsi arte operazio askotan sartu du bere burua (kontabilitate sortzailean ere maisu izateraino).

Real Madrid taldeko presidente izatea lortu zuen… bigarrenean, lehenengoan bera baino zakurrago ibili baitzen Ramón Mendoza (beraz, frakaso bat baino gehiago batu zituen Perezek gaur egungo liderra izan arte). Figoren fitxajea besapean, 2000 urtean irabazi zituen hauteskundeak. Udalean zegoela egin zituen auzo eta langile mugimenduetako kontaktuak aprobetxatu zituela dio Escudierrek. Izan ere, palkoan tokia gordeta omen dute Espainiako bi sindikatu nagusietako buruek, Candido Méndez eta José María Fidalgok (imaginatzen dituzue Anoetan edo San Mamesen Elorrieta eta Usabiaga palkoan?)

Gaur egungo Realari gertatzen zaion bezala, kluba zorpetuta zegoen bera iritsi zenerako. Nola pagatu zituzten zor horiek eta gaur egungo martxa? Valdebebas izeneko eremuan itzelezko operazio urbanistikoa abiatuz. Eta hori lortu zuen Madrilgo alderdi gehienen onespenarekin. Hori bai, Florentinoren zapatan agertu zen Matilde Fernández izeneko harri txintxarra (ministra izandakoa Felipe Gonzálezen garaian). Emakume hau Madrilgo Udalean PSOEren burua zen eta Florentinok ez omen zuen lortu sozialisten aldeko botoa.

Dena dela, José María García harroputza irrati mundutik kendu zuen bezalaxe, azken udal hauteskundeetan Matilde ez da izan sozialisten zerrendaburua, Trinidad Jiménez baizik. Ondo moldatzen baita Flo madridista amorratua den Pérez Rubalcabarekin, Zapateroren fontanerorik fontaneroenarekin.

Etor gaitezen etxera. Gure klubak dituen zorrak aipatu ditut goian. Foru Aldundiak erabaki du hainbeste maite dugun Realari urtero bi milioi euro ematea hurrengo hiru urteetan. Eta hori nahikoa izango ez denez, igual baten bati okurrituko zaio lozorroan dagoen Gipuzkoarena egitasmoa berpiztea (beste izen batekin, noski). Kutxak ere, urte bikain honetan, jarriko du zeozer mahai gainean. Seguru.

Atxagak dioen bezala, aurrerago eta goxoago bat saltzen saiatuko baitira.

Azken bolada honetan ez dakit dena dagoen ilun edo notizia ilunei bakarrik erreparatzen diedan. Proiektu berriak martxan jartzeko jendea badagoela ikusteak, balio dezake nire aldartea aldatzeko. Horietako proiektu bat da pasa den udazkenean Txingudi inguruan abiatu dena (Irun, Hondarribia, Hendaia, Pausu, Biriatu). Bidasoa Media du izena eta koordinatzailea interneteko lagun zahar bat dut: Juan Etxenike. Atzo Irunen egon nintzen trago bat hartzen, honetaz eta hartaz hitz egiten beste lagun batekin. Tabernan ikusi nuen ekimen hau ezagutzera emateko atera duten berripapera. Zorte on! Juan Etxenike

Etxenike ezaguna dut Bidasoa posta zerrenda martxan jarri zuelako pasa den mendearen bukaeran. Amaiera eskasa izan zuen ekimen hark. Tartean PP alderdiaren sinpatizante bat sartu zen, ABC periodikua, alardea, terrorismoa… Sinpatizante sinpatikoa ez zen oso iaioa eta azkar samar deskubritu zen posta zerrendan zabaldutako mezu aldrebes baten atzean eskuindar bat zegoela.

Dena den, Juanek bukatutzat eman zuen zerrenda. Handik hilabete batzuetara Asturies aldera joan zen ez-dakit-zer proiektu interesgarritan parte hartzeko, baita hemendik alde egin nahi zuelako ere.

2005ean bueltatu zen herrira eta geldirik egoten ez dakien horietakoa denez, kalean ikusi nuen egun batean esan zidan aldizkari digitala abiatzekotan zeudela. Hori urrian izan zen. Azaroaren 24an egin zuten aurkezpena Hondarribiko Zuloaga Etxean. Hemen entzun dezakezue Juan Aitor Errazkinek Antxeta Irratian eginiko elkarrizketan. Aurkezpen eguneko kronika ere topatuko duzue idatziz hemen.

Hala ere, esan bezala, atzo herrian egon nintzen eta tabernan topatu nuen paperezko Bidasoa & Media aldizkariaren 0 alea, 2005eko abendukoa. Bidasoa Beheko euskaldunon aldizkari gisa aurkezten dute.

Paperezko aldizkarian elkarrizketa

Kazetaria: Zer da Bidasoa Media proiektua?

Etxenike: Astekari digital bat da. Ostiralero eguneratzen dugu eta internetez ikus daiteke helbidean.

Kazetaria: Zer aurkitu dezakegu bertan?

Etxenike: Bidasoa Median Txingudi-Bidasoa eskualde naturala osatzen duten Irun, Hondarribia, Hendaiai, Biriatu eta Pausuko berriak irakurri daitezke, batez ere, baina ez hori bakarrik. Argazki galeria bat aurkitu daiteke bertan, ekitaldien tabloia eta laguntzaileen ekarpenak.

Kazetaria: Zer nolako ekarpenak egiten dituzte laguntzaileek?

Etxenike: Momentuz lau laguntzaile ditugu. Juanma Sarasola irundarra, Berria egunkarian lan egiten du nazioarteko sailean. Berak ezin hobeto ezagutzen du mundu mailan uneoro gertatzen dena, gainera Palestinaren Askapenerako borroka gertutik jarraitu du, gero Ipar Irlandan bizi izan da. Horretaz gain, idazle bikaina da, Bidasoa Median Sokoburuko dunetatik izeneko zutabea dauka, eta bertan munduan gertatzen denaren berri izango dugu.

Halaber, Oier Imaz eta Haritz Zubeldiak, biak filosofia lizentziadunak eta Oier UEUko filosofia saileko kidea da, aurten Aristotelesi buruzko ikastaroa antolatu zuen Iruñeako Larraona ikastetxean. Bera eta Haritz bere Taberna Magikoan solasean arituko zaizkigu, bere taberna magikoan egunerokotasuna eta filosofia kontuak nahastuko dira gu ulertzeko eran.

Bukatzeko, Iker Garaialdek Tekniaren Hackelarrean teknologiaren alde askatzailea badagoela erakutsiko digu. Software askea, hackerren mugimenduak, teknologiaren alde ilunak, etab. azalduko dizkigu. Azken finean, jende asko dago oraindik informatikaren eta interneten munduan oso iaioa ez dena. Laurek bi asteetan behin idatziko dute eta Bidasoa Median topatzeko aukera izango duzue.

Horretaz gain, Bidasoa Median erabiltzen dugun euskara maila onekoa dela ziurtatzeko Joxan Elosegi idazlea eta itzultzaileak gainbegiratzen ditu gure testuak eta hainbat zuzenketa eta proposamen egiten dizkigu.

Kazetaria: Zer egin nahi duzue etorkizunean?

Etxenike: Lehenik webgunearen azala oso txukuna geratu bada ere, zenbait orrien ikuspegia nahiko lehorra edota pobrea geratu zaigu, horien txukuntzea da gure lehenengo lehentasuna. Bigarrenik, jendearen parte hartzea bultzatu nahi dugu.

Atzo argitaratu beharreko mezu horietako bat izan zitekeen (badakizue jolas hori: benetan arituko dira? gezurretan arituko dira?), baina ez. Bene-benetan ari naiz eta, gainera, duela zenbait egun irakurri nion horren berri Juan Varelari. Varelak kontatzen zuenez, Diputatuen Kongresuko presidenteak, Manuel Marín jaun txit agurgarriak, lortu omen zuen talde guztiak ados jartzea eta 1770 gabon-saski urdaiazpikodun banatzea. Hasiera batean, PP alderdikoek ez omen zuten nahi denei urdaiazpikoa ematea (urdaiazpikoa diputatuentzat bakarrik), baina presidenteak komentzitu ditu komentzitu beharrekoak: denek izango dute urdaiazpikoa.

Eta ez da aurtengo kontua, iaz ere antzeko-parezido. Eta nortzuk dira denek? 350 diputatu, Trantsizio garaitik mahaikide (ez HBko) izandako guztiak, zenbait diputatu ohi ilustre (ohi non jarri izan daiteke kontua: "diputatu" edo "ilustre" berben atzetik), Kongresuan lanean ari diren 700 funtzionario, talde parlamentarioen langileak, poliziak, sanitarioak eta 200 bat kazetari.

Varelak dio berak ezagutzen duela oparia bueltatu duen kazetari bat. Zenbat egongo dira horrelakoak? ("Zer egingo zenuke zuk, iturri?" galdetu dio barruko ahotsak. "Ez izan kabroia!" esanez isildu du).

Batzuk zorteko izateko norbaitek pagatu behar. Norbait hori asko da: DNIdun españolitoek 155.000 euro jarri beharko dituzte Marín eta enparauen eskuzabaltasuna estaltzeko. Ederto.

Hemen ere (SMS bidezko lehiaketa antolatu beharko dugu "hemen" hori zehazteko, baietz Oleg?) gertatuko dira horrelakoak. Esplendidoak baikara diru publikoarekin.

Lagun batek esan zidan pasa den astean Jaurlaritzako sailburu batek bidali ziola litografia autentikoa ez-dakit-zein-euskal-artistarena (bai, badakit zein den euskal artista hori, baina itsusia izango litzateke hemen bere izena agertzea. Berak ez baitu errurik. Igual hobe da jartzea banaketaren arduraduna Madrazo jauna izan zela). "To! Klub mugatu bateko kide haiz! Eta hori horrela dela frogatzeko hona hemen serie mugatuko litografia politta" esanaz bezala.

Jaurlaritzan horrelakoak ez dituzte supuestamentian ezkerrekoak direnek bakarrik egingo, ezta? Besteek ere horrelakoak egingo dituztela pentsatzen dut. Eta pentsatzen jarrita ez da Jaurlaritzako kontu soila izango. Eta Foru Aldundietan? Eta Nafarroako Gobernuan? Pasa dezagun gure Ponte da Amizade partikularra (Bidasoa ibaiaren gainean dagoen Santiagoko zubia): Baionako prefetak berdin jokatuko al du? Hau da, hain eskuzabal? Igual bai edo igual ez. Batek daki!

Olentzerori gutuna bidaltzeko garaia pasa egin zait (lehenago espabilatu behar). Baina SMS bidezko lehiaketa egin bitartean (gero ere jarraituko dutela iruditzen zait) hemen bada Ekialdetik datorren hirukote xelebrea. Gameluak erabiltzen dituen hirukotea, badakizue. Saiatuko naiz garai batean egiten nien bezala, gaur ere eskabidea beraiei egiten:

"Hirukote santua:

Olentzerori pazientzia, indarra, etsipena eta inteligentzia eskatu diot, baina beste zeozerren beharra dudanez, pentsatu dut zuei eskatzea: gure agintariei (eta boteregunetik gertu daudenei) lotsa pizarren bat ekartzea 2006 urteari begira.

Post Scriptum: niri ere pizarren bat ekarri ezkero, ederto".

Apuntearen Post Scriptum

Inprimatu egin du gutuna. Irakurri du akatsak topatzeko asmoz. Ondo da dena. Mahaiaren azpiko kajoitik atera du gutunazala. Sartu du papera. Gutunazalean idatzi du helbidea letra txarraz. Remitea ere jarri du. Bihar joango da Posta Bulegora.

Eskatutako lotsa iritsi bitartean 2005a badoala eta 2006 badatorrela ospatzera gonbidatu dutela gogoratu du. Eta joan egin da kopa bat hartzera.

Ondoren doazen lerroak ez ditut nik idatzi, kopiatu besterik ez ditut egin Irunero aldizkariaren 129. zenbakitik (2005eko abendua). Urbano eta Mari Karmen Lekuonaren solasaldiko grabazio-puska bat dira, Txomin Sagarzazu hondarribiarrak publikatu berri duen liburutik hartutakoak

-Sé(r)a besála, este emén e(g)óten tzukén Jáuregikin esposátu sukén etziéki (at) esa(g)útu sukén, Bí(k)tor, donostiár bat. Es? Bueno, kóru(a)n taibíltzen tzu(ke)n kantári, kóru(a)n ta.
-Ez.
-H2: Hótel Jaureginoko súya.
-Súya ba(i). O(r)í sukén de –etziékiat aparejadória íña-íña sen (e)ro deliniántia sen. Gáñe(r)a txúlo go(g)órra sen, dénbo(ra) áitan sé(re)kin, báñoko galtzétakin ta, nóla da orí inglés típu (o)rí nóla die?
-A bai.
-Ua, donostiárra súken, euskáras óndo ítz ítte(n) sikén, t(a) arék galdé(tzen) tzikén: "-Jo, Ondár(ri)biyak ítzi(k) baldin bádu e(g)íya-egískua i(t)z bá(t) dusiá euskáras. –Ta sé(r) (d)u(k) pa ta? –Ráista!"
-H2: Ráixta.
-Ráista. Kája (ar)tú, ráista, rast-e áyek fósforua, án donostiár askó óndo ítz itten áye(k) fósf(or)u(a) esáten tziotekén! Á(la) esán tzian arék. Ráista (…) e(g)íya (d)uk, ráista.

Iruneron argitaratutako artikulua

"Ni egondu ketu nais Martin Ugalderekin hizketan eta hark esaten zuen (…) behar duela nork bere herriko hizkera segitu, hori ez dela behin ere galdu behar". Jose Luis Amunarrizen hitzak dira, Txomin Sagarzazuk bere lana egiteko elkarrizketatu zuen herritar batenak, alegia. Egileak esaldi horri berebiziko garrantzia eman, eta liburuaren atariko orrialderako aukeratu du; izan ere, ederki laburbiltzen du lanaren aurkezpen ekitaldiari zerion izpiritua.

Hondarribiko eta Irungo hizkerak dialektologi alderditik aztertzea da helburu nagusia: hizkuntz ezaugarri eta arau nagusien bilduma egin, eta zein ezaugarritan diren berdinak eta zeinetan ez agertzea, eta, era berean, hizkerok euskalkien sailkapenean duten kokaguneari buruzko argibideak ematea.

Liburuaren lehenengo atalean bi erkidegoen historia eta herritarren arteko harremanak jorratu ditu Sagarzazuk. Bigarren atalean, gaur egunera arteko ikertzaile nagusien ekarria gaingiroki agertu eta Hondarribiko eta Irungo hizkerez emandako argibide nagusiak aipatzen dira. Larramendi izan du hizpide lehendabizi, Bonaparte ondoren eta Azkue azkenik. Jarraian, XX. mende erdiko lanen berri ematen du, eta Koldo Zuazoren ondorioen laburpenarekin amaitzen da atal hau.

Hirugarren atala liburuaren mamia da, hots, hizkuntza azterketa; eranskin modura itsasoarekin lotura duten 250 hitz bildu ditu Sagarzazuk, Hilario Lazkanotegiri esker.

Liburuarekin batera doan CDan, berriemaileekin izandako elkarrizketa-multzokadetatik hamar aukeratu eta horien transkripzioak eskaintzen dira.

Euskalkiei buruzko lan hau burutzeko 60 eta 91 urte bitarteko hondarribiarrak solaskide izan ditu Txomin Sagarzazuk. Herriko toki ezberdinetako euskararen berezitasunen berri izan aldera, Portuko, Akartegiko, Kaleko, Santa Engraziako, Amuteko eta Jaitzubiako biztanleak aukeratu ditu. Irunen ere adineko jendearekin hizketan aritu da Anakan, Lapitzen, Behobian, Meakan, Katean, Santa Elenan, Urantzun eta Olaberrian.

Irungo Udalak 2000. urtean emandako Loidi bekak eta 2001.ean Hondarribiko Udalak bertako hizkera aztertzeko emandakoak osatzen dute liburu honen oinarria.

Gure altxorra

Hondarribiko Udaletxean egin zen aurkezpen ekitaldian Txomin Sagarzazuk "zorionez Irun eta Hondarribiko euskara guztia" lan honetan ez dagoela esan zuen. Kritikari irekia dagoela adierazi zuen, baita beste ikerlarien erabilerari eta bereziki euskara ikasten edo erdipurdi dakitenei.

"Gure kulturaren altxor" honen bilketa eta ikerketa lan hau idazteko lekukotasunak eman dizkioten guztiei eskaini zien.

Jesus Mari Mendizabal

Sagarzazuk Hondarribiko alkate Borja Jauregi, Irungo Kultura zinegotzi Fernando San Martin eta Jesus Mari Mendizabal idazle eta "perla" biltzaile amorratua izan zituen lagun aurkezpenean. Mendizabalek penaz aitortzen zuen ez duela Portuko euskara lehen bezainbeste entzuten, "erdararen eraginez edo lotsagatik". Altxorra galbidean ikusiz herriaren arnasa galtzen ari ote den beldur agertu zen. "Hau ez duk lehengoa" esanez amaitu zuen bere hitzalditxoa.

Beste zenbait lotura

Bidasoa Media-n azaltzen da Txomin Sagarzazuri eginiko elkarrizketa bat

Diario Vascon beste elkarrizketa bat

Urtea amaitzear dagoen honetan nire egiten dut Mikel Irizarrek hurrengo urterako eginiko eskabidea: "eskatzen diot (dena delakoari) indarra, alda dezakedana aldatzeko; etsipena, alda ezin dudana onartzeko; eta inteligentzia, bata eta bestea ondo bereizteko". Nik, gainera, pazientzia eskatu nahi dut. Eta hobeto ez bada, gutxienez nagoen bezala segitzea. Eta…

Urteko balantzeak egiterako orduan, Brasilen oporretan egon nintzela dut gogoan. Iguazún geundela, salto egin genuen Paraguaiko Ciudad Del Este herrira. Nire bidai-koadernoan kopiaturiko zenbait ohartxo doaz jarraian. Zorionez, ez dugu ezagutu hiriaren alderik ilunena. Ciudad del Esten

Eguerdiko 15:00ak izateko gutxi falta zela, aparkatu genuen autoa parkingean. Dimar izan da txoferra eta gurekin batera beste bi brasildar etorri dira. Rio Grande do Sul-eko albaitari hiztuna bata, asko hitz egiten ez zuen laguna bestea.

Ezin dut modu errazean deskribatu Stroessner jeneral eta diktadore paraguaitarrak pasa den mendeko 60. hamarkadan eraikitako hiri frankoa. Andorraren antza izan dezake merkataritza gune gisa. Hori bai, itsusia baino itsusiagoa da, zikina, zaratatsua, jendetsua. Hala ere, guzti honek ez dio erakargarritasunik kentzen.

Casa América dendagunera eraman gaitu txoferrak. Denda asko daude lau pisuko eraikinean. Brasildarrak elektronika eta ordenagailu bila hurbiltzen omen dira, batez ere. Guk, berriz, perfume eta krema batzuk erosi genituen, baita motxila bat ere.

Gure kabuz kalea nola edo hala gurutzatu ondoren, Mona Lisa gunera joan gara. Apenas zebilen inor denda honetan; hori bai, goi mailako markak, perfumeak, arropak… Nahiko azkar egin dugu hanka Casa Chinan kirol jantziak zeudela esan digutenean (nahiz eta gero, aukera gutxi ikusi bertan).

Bi ordu shopping egiten pasa ondoren, 17:00ak baino lehen geunden hitzartutako tokian (beste kideak ere bai). Ordu horretan ixten dituzte dendak. Arraroa bada ere, Brasilgo ordua da erreferentea, nahiz eta Paraguain egon (ordubeteko diferentzia dago).

Autoa hartu eta abiatu gara Brasil aldera. Auto iladak ikusi ditugu mugan, baina Dimar-ek ez dio garrantzirik eman kontu horri. Justu kontrakoa: auto gutxi daudela esan digu, udan askoz handiagoak izaten baitira iladak. Guri zer pasa burutik eta, guda eremuetatik errefuxiatuek ihes egiten zuteneko irudiak bururatu behar. Gaixoak! Telebistaz baino ez dugu gerrarik bizi (eta eskerrak).

Paraná ibaiak zehazten du bi herrialdeen arteko muga eta 40 urte dituen Ponte da Amizade zubiak lotzen ditu. Irun-Hendaia, Iguazú-Ciudad del Este, Paraná, Bidasoa... antzeko-parezido (urruneko parezido zentzu guztietan).

Irun-Hendaia antzekotasunak izan du gero hurbildu duen bitxikeria: Ciudad del Esteko alkateak, intendenteak, Zacarías Irun zuela izena ikusi dut taxi batean. Eta datorren urtean izango diren hauteskundeen kanpaina goiztiarraren adibide, gure autotik ateratako argazkia. Eta leienda: "Zacarías Irun intendente, 2006-2010".

Apenas irakurri nituen atzo erositako bi periodikuak. Dena den, autobusean, lantokira bidean, Xabier Soubelet margolariari Asier Azpilikuetak eginiko elkarrizketa ikusi nuen. Berria egunkariaren Tartea koadernoan azaltzen den elkarrizketa ez nuen osorik irakurri atzo (eta hau idazten dudanean irakurri gabe jarraitzen dut).

Dena den, atentzioa deitu zidan Xabier Soubelet-enak, noizean behin joan izan naizelako ni Baztango Arizkun herrira eta badakit pintorea han inguruan ibiltzen dela, laguna duen Miguel Sánchez-Ostiz idazlearekin batera, besteak beste. Ez dut Soubelet-ekin topo egin inoiz (nik dakidala); Ostizekin batean bai behintzat.

Arreta handiagoa jarri nion berripaperari, elkarrizketaren bigarren zatiko titular hau irakurtzerakoan: Politikan aritu izana damu zait. Bukaerako bi galderak dira horri buruzkoak

Kazetaria: Xabier Soubelet margolaria, poeta… Eta politikaria ere bai.

Soubelet: Ufa…

Kazetaria: Izan zinen, behintzat.

Soubelet: Izan dira bolada batzuk politikan sartua izan naizela. Baina damu naiz, pixka bat. Eta orain ez dut ezer ere jakin nahi. Politikan, denbora pasatu bai, baina ez duzu batere ekarpenik egiten. Ideiak besterik ez. Eta besteek ere badituzte beren ideiak. Politika jendearekin haserretzeko eta gaizki pasatzeko egina dago. Eta sentibera bazara, kezkatia bazara, logurea kentzen dizu politikak, eta, nire kasuan behintzat, ez dizu margotzen uzten. Beraz, lagunak lagun, eta ni neurera.

Arrazoi pizarra

du Soubelet-ek. Politika profesionalari dagokionez bai, behintzat: gaizki pasatzeko egina dago.

Gaur gehienok Bertsolari Txapelketako final nagusiari begira izango zineten. Halamoduz jarraitu dut nik telebistaz arratsaldeko saioa (goizekoari ez diot kasurik egin). Harritu nau Euskadi Irratiak futbolari egitea kasu; Herri Irratiak, fm-n behintzat, bertsoak botatzen zituen bitartean. Zorionak Andoniri eta gainerako bertsolariei.

Dena den, atentzioa deitu didate gaur goizean Atxagari irakurri dizkiodan adierazpen hauek. Bi orri Berrian, Alberto Barandiaranek eginiko galderei erantzunez.

Gauza batzuekin ados nago. Adibidez Otegi eta Arzalluz-en azken liburuei buruz esaten dituenekin.

Baina Euskal Hiriaren alde egotea bada autopista gehiago eta Y grekoa, ez dakit ba. Ez nago ni ados kontu horiekin, baserrian jaiotako asfaltokume petoa izan arren. Hona hemen hiruzpalau galdera jarraian:

Kazetaria: Liburua, antolatuta dagoen bezala, Obabatik ateratzen da; gero, Frantziara, Marokora eta Bilbora. Euskal Herritik Euskal Hirira.

Atxaga: Bai, neure buruari proposatutako bidaia hori da. Ez daukat zalantzarik, Euskal Herri osoa hiritartzea nahi nuke, hori gertatu ezean ez delako leku interesgarririk izango. Eta horrek egiten nau, beharbada, desarrollista, eta egia da. Beti dago akatsen bat, ez dago teoria garden politik. Horrek kostu bat izango duela? Dudarik ez. Baina ni beti izan naiz autobien aldekoa, Y grekoaren aldekoa, eta oso garrantzi handikoa iruditu zait Baionatik Bilbora ordubetean joatea, edo ordu eta erdian.

Kazetaria: Nahiz eta, bide batez, Asteasu suntsitu?

Atxaga: Bueno, ba bai. Halaxe da. Nik horrela pentsatzen dut. Bueno, Asteasu, ez jendea, ez etxeak. Baina, noski, maila irrealean ari gara; hau alegoria bat da. Maila batean horrela hasiko ginateke, proposamen batekin: hiritartu dezagun Euskal Herria, baita fisikoki ere. Hizketakidea aurrean jarriz gero, eta zuk esan didazuna esango balit, orduan hasiko ginateke mintzatzen. Asteasu esango balidate…baina norbaitek esango balit urtxintxa mota bat galduko dela ez dakit zer muinoaren gailurrean, esango nuke, «barkatu, baina urtxintxa joan dadila beste baso batera». Ze, naturari buruzko irizpide batzuk.

Kazetaria: Baina horrek hiritik kanpoko mundu horren erabateko suntsipena ekarriko luke...

Atxaga: Baina zuk pentsa ezazu folk musika ez zela Texas edo Mexiko Berriko inguruetan sortu, hirietan baizik. Hirietako ezker batek ekarri zituen berriro folka eta mugimendu hori.

Kazetaria: Baina herriak existitu ez balira, ez zen folk musikarik sortuko.

Atxaga: Eta, hiriaren ezean, zer gertatuko litzateke herri horrekin? Nahi baduzu, nire inpresioa esango dizut. Oso inpresio txarra da. Akaso, ez zinen konturatuko, baina herri txiki askok oso suburbio itxura txarra daukate. Oso-oso txarra. Eta ez dago inolako harremanik 50eko urteetan ez ezik 80ko urteetan ere izan zuten itxurarekin. Akaso, baikorregia izango da esatea hiriak lehengo mundu hori berreskuratzea ekar dezakeela, baina nik uste dut are baikorragoa dela pentsatzea hiririk gabe herri txikietako mundu hori aurrera aterako dela.

"Lekuak" liburua erosi egin nuen aurrekoan, baina irakurtzeko daukat oraindik. Gabonetan izango dut aukera.

Ernest Lluch Kultur Etxeak Erakusleihoa programaren barruan abenduaren 15ean izango den "Larrujolearen semena" ikuskizunaren berri eman nahi dizue. Emanaldia arratsaldeko 19:30etan izango da kultur etxeko areto nagusian (Anoeta Estadioko 7 eta 8 ateen artean) eta sarrera doakoa izango da.

Beraien hitzetan, "kabaret musiko-liriko-narkotrapezista" da eskainiko digutena: "Ikuskizun hau zer izango den ulertzeko jarritzazu edukiontzi loredun baten edozein poeta epikoren zazpi bertso errimatu zurituta eta nahastu itzazu bederatzi akorde gozorekin. Gehi iezaiozu katilukada bat ur bero eta zaporea -starlux pastila erdi tarteko- hartu bitartean irabia ezazu guztia, aurretik iogur natural koilarakada bat eta bi gerezi hezur botata, ahal dela. Emaitzak, kasualitaterik kasualenean ere, ez du ikuskizunarekin zerikusirik izango".

Partehartzaileak: Txaber Fernandez, Txaber Larreategi eta Josu Martinez.

Txaber Fernandez

Bach-en zale amorratua zen mediku baten klinikan sortu zen mundura joan den mendean. Esku batean bibolin bat eta bestean txirula bat zeukala jaio zen, hortzik gabeko ahoarekin bibolinaren arkua sustengatuz. Horrekin nahikoa ez eta La Traviatako aria ospetsuena kantatzen zuen (letra ondo ez bazekien ere) hirugarren pisuko gaixoek entzuteko bolumenean. Erditzea gauzatu zenean, bere amak argi egin zuen berba: latza izan da.

Txaber Larreategi

Errioxako ardoak inoizko uztarik onena izan zuen urtean jaio zen Ilargiaren alde ilunean eta geroztik bertan bizi da. Hondartzetako are ale zenbatzailea da afizioz, karlista-leninista bokazioz, ikaslea sakrifizioz eta baju-jotzailea intuizioz. Bestelakoan nahiko tipo normala da.

Josu Martinez

pelikano bat izan zen aurreko bizitza batean eta egungora Mahoma Hegirara joan osteko 1407. urtean sortu zen, gizaki forma hartuz. Georges Brassensen jarraitzailea, gitarra hartu eta kantuan ibili ohi da norbaitek mesedez faborez arren eta otoi isil dadin eskatu arte. Behin David Bisbalekin konfunditu zuen gizon batek kalean. Betaurreko beltzak zituen eta lurra bastoi luze batekin ukituz zihoan oinez.

Informazio gehiago

Igandeko Berria egunkarian irakurri genuen, agendaren atalean, Anjel Lertxundi Putzuzulo Gaztetxean arituko zela "Hamaseigarrenean aidanez" filmari buruz. Hortxe egon ginen joan edo ez joan, baina Noticias de Gipuzkoako Zarautzko korrespontsalak konbentzitu gintuen: "El gaztetxe Putzuzulo de Zarautz recibe hoy a uno de los directores vascos más reconocidos". Halako direktore famaua gertutik entzuteko aukera aprobetxatu beharko dugu ba! (Urola Kostako Hitzak ere larunbatean argitaratu zuen zeozer).

Kosta egin zitzaigun tokia aurkitzea. Autopistatik bidesaria pagatzeko gunean zegoen langileari galdetu nion eta hark esan zidan zaila zela handik indikazioak ematea. Dena den, lehenengo bi biribilguneak eskubira hartzeko. Hori izan zen egin genuena: mundu honetan beti eskuinera. Herrira iritsi, autoa aparkatu, plazan zegoen Joselu Anaiak taldearen doinuak entzun eta buelta. Kasualitatez, Euskalduna taberna topatu genuen. Gogoan nuen duela aste batzuk Patxi Santamariak esan zidala giro ona egoten zela taberna horretan. Hori nahikoa arrazoi bada trago bat hartzeko bertan eta tabernariari galdetzeko ea non dagoen gaztetxea. Ertzainetxe ondotik ez dakit zer hartu eta gero jaitsi…

Beno, baietz erantzun nion, esan zuena oso ondo harrapatu gabe. Komeri batzuk pasa ondoren, iritsi ginen gaztetxera (ez galdetu nola). 19:30etan zen hastekoa emanaldia eta itxura denez herri honetan puntualak dira, zeren eta gu 19:45etan iritsi ginen eta justu-justu izan genuen aukera Nekane Elizondo txalotzeko. Izan ere, Itsas arima film laburra bota baitzuten aurretik, Patxi Santamaria protagonista duena.

Argiak piztu zirenean, gela bete samarra zegoela konturatu eta atzean eseri ginen. Lertxundik aurkeztu zuen filma, ETBk ez-dakit-zenbat-aldiz bota ondoren han izango genuela ikusteko aukera berri bat.

Ez naiz zinemazalea eta film hau ikusi gabe nengoen. Eskola garaian irakurri nuen "Hamaseigarrenean aidanez", batxilergoan. Apenas gogoratzen nuen liburua (irakurritakoak berehala ahazten ditudan horietakoa naiz). Urtain zenaren aitari gertatutakoak izan ziren liburuaren abiapuntu.

Filmaren ondoren egondako solasaldian, Lertxundik esan zuen liburuan euskal giro hori aitzakia dela garai hartako emakumeen bizimodua kontatzeko. Dena dela, bi lengoaia ezberdinak izaki, pelikulan hori ez zela nabarmendu; barne bizitza zineman adierazteko, asko jakin behar dela medio horretaz.

Filma gustura ikusi nuen. Hiru pertsonaia nagusien rolak Felipe Barandiaran (apustuzale porrokatua), Mikel Garmendia (protagonistaren bidai-laguna ezerezaren bila) eta Kontxu Odriozola (lehenaren emazte gaixoa) aktore-aktoresak.

Lertxundik kontatu zigun bi film egin ondoren (hasieran Imanol Uribek zuzendu behar zuen "Hamaseigarrenean aidanez", baina "Mikelen heriotza" grabatzeko dirua lortu eta bestea baztertzea erabaki zuen; bigarrena, "Kareletik"), hirugarren bat grabatzeko eskaintza egin ziotela, baina ezezkoa eman zuela orduan Anjelek. Garai hartan erabaki omen zuen beste bide batzuk jorratzea (literaturan murgiltzea buru-belarri).

Datu bitxi batek deitu zidan atentzioa: 1984-85eko euskarazko lehen film haiek PSOE Espainiako gobernura iristerakoan ekoitzi ziren. Orain, bigarren aldiz gobernua hartu dutenean, berriro bizi du euskal zinemagintzak halako susperralditxoa (Aupa Etxebeste!, Kutsidazu bidea Ixabel eta telefilm batzuk). Kasualitatea ote? Seguruenik bai, baina bitxia da.

Ahaztu baino lehen, bi zuzendariekin izandako solasaldia Gari Berasaluzek gidatu zuen, nahiz eta hitza gutxitan hartu, ikusleek galderak erritmo axkarrean egin baitzituzten.

Bukaeran, Anjel saludatu nuen. Badakizue, eusko blogariak gara…

Patxi Traperok idatzi du Durangotik bueltan internet hoooooooooootza dala, internet seeeeeeeeeeeeekta bat dala. Noski, horren aurka idatzi du. Eta gaur nik hartuko diot lekukoa traperoari.

Hotza ez da, hori seguru. Lagunak egiten ditugulako (eta ez lagun birtualak, hezur haragizkoak baizik, Jabi Zabalak idatzi duen bezala). Horietako bat da Jordi Salvador Duch antropologo katalana. Urte batzuk dira jada elkar ezagutzen dugula, nahiz eta oraindik bertatik bertara egoteko aukerarik ez izan.

Notizia izango da aste honetan Jordi "Fútbol, metàfora de una gerra freda. Estudi antropòlogic del Barça" aurkeztuko duelako. Hitzaurrea Txiki Begiristainek egin du eta aurkezpena Nou Camp estadioan izango da abenduaren 13an, eguerdiko 12:30etan.

Realaren martxa makala dela medio, eta Jordi realzale den neurrian ere, propaganda pixka bat egin dezagun futbol totala egiten duen taldearen mesedetan.

Fitxa teknikoa

Autor: Jordi Salvador i Duch
Pròleg: Txiki Begiristain
Amb fotografies a tot color
Col•lecció: La Mirada
PV sense IVA: 18’27
PVP: 19
Enquadernació: rústica
Mides: 13’2 x 21’5 cm.
Pàgines: 408
Llengua original: català
Llengua publicació: català
ISBN: 84-8437-824-1

Erreseina katalanez

El futbol ha esdevingut en les darreres dècades un espectacle total. A més d’un espectacle plàsticament bonic i d’una vàlvula d’escapament pels problemes quotidians, el futbol s’ha convertit en una expressió complexa i ambigua d’identitat col•lectiva. Juntament amb vuit o deu equips més d’arreu del món, el Barça ha traspassat els límits d’un club de futbol per esdevenir un emblema col•lectiu, que condensa i representa tot un conglomerat simbòlic, un marc que reclamava l’atenció d’una mirada antropològica. L’antropòleg Jordi Salvador s’ha submergit en la litúrgia civil dels partits del Barça i, entre molts altres fenòmens, ha comprovat que els crits de suport a l’equip, o contra l’àrbitre, tenen molts accents: catalans de tot arreu, murcians, andalusos, gallecs i, sovint, llatinoamericans, magrebins, japonesos... Ara bé: com s’interrelaciona aquest fet amb el catalanisme inherent al club? És factible ser del Barça i no sentir una intensa pulsió antimadridista? I aquest sentiment, quina base històrica té i quina de mite? Quan Jordi Salvador analitza el que passa en un Barça-Madrid, en un Nou Camp ple de gom a gom, s’entenen molt millor algunes de les coses que hem esbossat fins aquí. Sobretot queda clar que quan es posa la pilota en joc, les conseqüències van molt més enllà del que es dirimeix sobre la gespa.