ETArenak: iritzia, informazioa eta fikzioa
Frantzian, berriz, espainiar demokrazia berria frantsesa baino eskasagoa zelakoan, indarrean jarraitu zuen nolabaiteko ikuspegi erromantikoak (1), are gehiago kontuan izanik ETAk Espainian baino ez zuela atentaturik burutzen eta, hartara, ezer gutxi arduratzeaz gainera, Frantzia izan zen, 1990eko hamarkada arte edo, ETAren babesleku edo “santutegi”. Hainbatek esan ohi zuenez, ETAk jendea hiltzen zuen goizetik mugaz honaindi eta “poteak” hartzen, arratsaldean, mugaz haraindi.
Antza denez, bi mugaldeetako polizia espainiarrak eta frantsesak elkarren berri zekiten eta gutxi zein asko elkarri laguntzen zioten egunerokotasunean, baina Madrilgo eta Parisko buruek (poliziek nahiz agintariek), ordea, nork bere aldetik jardun zuten luzaro samar: C´est la politique.
Elkarren arteko estrategia bateratua 1985etik aurrera hasi zen apurka-apurka, eta lehen emaitza “historikoa” 1986ko azaroan gertatu, Sokoa kooperatiban, armak aurkitzeaz gainera, barne-informaziorik (2) handienetakoa topatu zenean. Guardia Zibila gauza izan zen ETAk erosi zituen hainbat misili seinale-igorlea eransteko (3) eta, halakoren batean, seinaleak Hendaiako lantegitik egin zuen kuku.
Tesi hauek islatzen dira bizpahiru plataformatan ikus daitezkeen “La frontera” sailean (50 minutuko bost atal) eta “La frontera: el documental”, 44 minutuko dokumentalean. Azken honek jasotzen ditu bost elkarrizketaturen iritziak. Alegia, Manuel Sánchez Corbí (Guardia Zibilaren Koronela), José Antonio Zarzalejos (kazetaria), Rafael Vera (Segurtasuneko Estatu-Idazkaria, 1986-1994), Alain Ortega (4) (Frantziako Poliziaren Informazio Zerbitzuko ETAren kontrako operazio-burua) eta Eduardo “Teo” Uriarte (ETAkidea, 1964-1980) lekuko. Elkarrizketetan zehar aipatzen dira, besteak beste, poli-miliak (Pertur), Aljerreko negoziazioak, Argala komandoa (Henri Parot), Zaragozako kuarteleko erasoa, Yoyesen erailketa, Ortega Lararen bahiketa, ETAren barne-eztabaida (5), ETAren aparatu logistikoaren (6) kontrako estrategia arteza eta “Santuario” (7) zeritzan operazioa (8).
Elkarrizketatuak direnak direla --segurutik ez daude zitezkeen guztiak baina dauden guztiak badira--, dokumentala adierazgarria da, eta egiten dituzten azalpenak eta aitorpenak –ez beti elkarrizketatuen onerako-- argigarri suertatzen dira. Fikziozko saila, ostera, nekez horrenbeste minutu hain gutxi esateko eta, gainera, hainbatean behintzat, sekula gertatu gabekoak asmatzeko. Fikzioaren fikzioa, sinesgarritik gutxi.
Saila (9) eta dokumentala, ikuspegi bereko ekoizpenak dira, senitartekoak, ez baititu alferrik dokumentalak sailaren fikzio-sekuentziak baliatzen, elkarrizketatuen kontakizunari aurpegiak eta irudiak ezartze aldera. Baina, iritzia iritzi, dokumentala (44 m.) interesgarri gertatzen den artean, poliziaren ikuspegitik hiruzpalau hamarkadatako zenbait jarreraz jabetzeko, bost ataleko saila (250 m.), ordea, erdipurdiko thrillerra besterik ez da, agian publiko ezjakina eta ez interesatuegia entretenitzeko, baina urte haiek bizi behar izan zituztenentzako arinkeria nahasia baino ez.
1) Gaston Defferre, Frantziako Barne Ministroa (1981-1984), Mitterranden lehendakaritzapean, nazien kontrako Erresistentzian jardundakoa zen Bigarren Mundu Gerran, eta ETA erresistentzia frantsesaren parekotzat jo ohi zuen.
2) Finantzak, diru-sarrerak (iraultza-zerga, bahiketak…) eta irteerak (ordainketak).
3) Mafia tarteko lehenik eta CIAren laguntzaz gero.
4) Zer pentsa ematen du lau elkarrizketatu espainiarrak zein xehetasun handiz jasotzen dituen Wikipediak, eta frantsesa, aldiz, “Poliziaren Informazio Zerbitzuaren ETAren kontrako operazio-burua” zein ezkutuan geratzen den sarean.
5) Frantzian atentaturik egin ala ez.
6) Alain Ortegaren iritziz, aparatu politikoa eta militarra mugiterrazak ziren eta logistikoa, aldiz, nabarmen geldoago eta, beraz, harrapagarriago. Bi urteko peskiza kostatu zitzaien.
7) “Santutegia” hausteko, hain zuzen.
8) Alain Ortega poliziaburu frantsesaren hitzetan, “ETAren zulo guztiak aurkitu genituen, handiak nahiz txikiak” eta Sánchez Corbí koronelaren ustez, berriz, “ETA armarik gabe ez zen ezer”.
9) David Zurdoren ideiaz eta gidoiaz.